YAPILANDIRMACI ÖĞRENME KURAMI
Yapılandırmacı Yaklaşım Wittrock tarafından geliştirilmiştir, Ausubel’in öğrenmeyi etkileyen en önemli etken öğrencinin mevcut birikimidir, yeni öğrenilen bilgiler bunlar üzerine inşa edilir. Düşüncesi üzerine odaklanmıştır. Bu düşünceye göre; Öğrenci yeni kazandığı bilgileri daha önceden sahip olduğu bilgilerle karşılaştırarak yorumlar ve anlamlı hale getirerek zihnine yerleştirir. Bu nedenle öğrenci kendisine verilen bilgileri aynen almak yerine, kendi zihin yapısına uygun olarak anlamlandırır. Bu nedenle öğrencilerin ön bilgileri ve varsa yanlış kavramları ortaya çıkarmalı ve öğretim bunların dikkate alınmasıyla planlanmalıdır. Çünkü öğrenciler yeni kazandıkları bilgileri bu ön bilgiler üzerine inşa etmektedir.
Yapılandırmacı Yaklaşım Ön bilgiler hatalı ise onlar üzerine inşa edilen bilgiler de hatalı olacaktır. Öğrencilerin bilgiyi kendi zihinlerinde ve ön bilgileriyle karşılaştırarak öğrendikleri düşünüldüğünde, öğrencinin aktif katılımı ile kendi bilgisini kendisinin oluşturacağı ortamlar hazırlanmalı ve buna uygun öğrenme etkinlikleri yürütülmelidir.
Geleneksel ve Yapılandırmacı Görüşlerin Karşılaştırılması Geleneksel Görüş Bilgi, bireylerin dışındadır ve öğretmenlerden öğrencilere aktarılır. * Öğrenciler duyduklarını ve okuduklarını öğrenirler. * Öğrenme öğrenciler öğretilenleri tekrar ettiği zaman başarılı olur. Yapılandırmacı Görüş Bilgi, kişisel anlama sahiptir, bireysel olarak öğrenciler tarafından oluşturulur. Öğrenciler kendi bilgilerini oluşturur. Öğrenme, öğrenciler kavramsal anlamayı gösterebildiklerinde başarılıdır.
Yapılandırmacı Öğretimin Temel Öğretimi Bu öğeler birbirinden kesin sınırlarla ayrılmamakla birlikte aşağıdaki şekildedir; Önceki bilgilerin harekete geçirilmesi; Önceki bilgiler harekete geçirilmeli, Yeni bilgilerin kazanılması; Uygun tekniklerle yeni bilgi öğrencilere kavratılmalı, Bilginin Anlaşılması; Öğrenciler yeni bilgileri önceki bilgiler ile karşılaştırarak anlama sürecini başlatırlar. Bu süreçte önceki bilgilerle çelişmeyen bilgiler kolayca kabullenilirken, çeşitli durumda zihinsel işlemler başlatılır. Bu aşamada öğrencilerin önceki bilgileri ile yeni bilgiler arasında uyum olup olmadığı belirlenmeli ve yanlış bilgiler düzeltilmelidir. Bilginin Uygulanması; Yeni kazanılan bir bilginin öğrenci tarafından istenilen düzeyde kavrandığının göstergesi, o bilginin karşılaşılan yeni ve farklı problemlerin çözümünde kullanılması, bir başka değişle farklı uygulamaların yapılabilmesidir. Bilginin Farkında Olunması; Öğrencilerin sahip oldukları bilgilerin farkında olmalarını sağlayacak etkinlikler bilgiyi nasıl ve hangi yollardan geçerek kullandıklarını görmelerine olanak sağlayan etkinliklerdir. Örnek olay incelemesi, rol yapma, proje temelli çalışmalar, öğrendiklerini başkalarına öğretme gibi etkinlikler öğrencilerin bilgi yapılarının, hangi düzeyde ve ne tür bilgiye sahip olduklarının anlaşılmasına olanak sağlar.
Yapılandırmacı Öğrenme Kuramına Göre Öğrenme Nasıl Gerçekleşir? Özümleme: Bireyin yeni kazandığı bilgiler önceden sahip oldukları ile çelişmiyorsa, bu yeni bilgiler kolayca kabullenilir. Yerleştirme: Zihin normal halindeyken dengededir. Yeni kazanılan bilgiler öncekilerle çelişiyorsa öğrencinin kafası karışır ve zihin dengesi bozulur. Buna zihin dengesizliği denir. Bu dengesizliğin ortadan kaldırılması için zihin yeniden yapılanmaya girer. Bu yapılanma üç şekilde olur: Birey yeni kazandığı deneyimi göz ardı eder, Birey yeni kazandığı deneyimi zihninde kendine uygun şekilde değiştirerek kabullenir, Birey düşünme tarzını yeni kazandığı deneyimi kabullenecek şekilde değiştirir.
Zihinde Yapılanma: Yerleştirme işlemi başarılı olduğunda insan zihni yeniden yapılanır. Böylece kişi kendi gayretleri ile bilgilerini genişletmiş ve düzeltmiş olur. Buna kendini ayarlama denir. Sürekli Özümleme: İnsan hayatı boyunca sürekli dışarıdan bilgiler aldığı için kendi kendine ayarlama hayat boyu devam eder. Oluşturmacılık ( kendi kendine sorular üretme): Birey dışarıdan bilgi almadan da zihninde çeşitli sorular üretip sorulara cevap bularak yeni birtakım bilgiler kazanabilir. Yapılandırmacı öğretim ortamlarında sınıf uygulamaları, öğrencinin yaptıkları uygulamalara dönüştürülmektedir.
Yapılandırmacı Öğrenme Kuramının Sınıfta Uygulanma Modelleri 4E Modeli: Fen öğretiminde dört aşamada uygulanan modelleri inceleyelim. Aşama 1: Öğrencilerin dikkatleri öğrenilecek kavram üzerine çekilir ve onların kavrama yönelik yaşantıları ve varsa yanlış öğrenmeleri belirlenmeye çalışılır. Öğrencilerin kavramla ilgili ön bilgileri hazır bulunuşluluk düzeyleri belirlenir. Ön bilgilerin belirlenmesinde; Sınıf içi tartışmalar Basit sınavlar yapılır. Öğretimden önce yapılmalıdır ve değerlendirme sonuçları öğretimin planlanmasında kullanılmalıdır.
Yapılandırmacı Öğrenme Kuramının Sınıfta Uygulanma Modelleri Aşama 2 (Odaklanma Aşaması): Bu aşamada öğrencilerin öğretilecek kavramla ilgili zengin yaşantılar geçirmesi sağlanır. Öğretmen öğrencilerin aktif olduğu ( grup çalışması, beyin fırtınası, sınıf tartışması, yeni araç gereçlerle deneyim kazanma vb) veya öğrencilerin dikkatini çekip onları konuya odaklayacak (film izletme Modeller kullandırma vb) değişik öğretim yöntemlerinden yararlanılır. Ayrıca öğretmen Öğrencilere yönelteceği sorularla onları kavramlarla ilgili düşünmeye ve yorum yapmaya yöneltir.
Yapılandırmacı Öğrenme Kuramının Sınıfta Uygulanma Modelleri Aşama 3 (Mücadele Aşaması): Bu aşama öğrencilerin kavramla ilgili yeni öğrendiklerini ön bilgileri ile karşılaştırdığı, sorguladığı, değerlendirdiği ve yorumladığı aşamadır. Öğrencinin yeni kazandığı bilgiler önceki bilgiler ile çelişmiyorsa öğrenci bu bilgileri kolayca anlamlı hale getirerek zihnine yerleştirir. Yeni öğrenilen bilgilerin öncekiler ile çelişmesi durumunda ise öğrenci yeni bilgileri kabullenmek için zihninde birtakım düzenlemeler yapar. Bu düzenlemeler sonucunda öğrendiği yeni bilgileri anlamlı hale getirerek zihnine yerleştirir. Bu düzeyde yapılacak açıklamaların öğrencilerin anlayacağı düzeyde olmasına özen gösterilir.
Yapılandırmacı Öğrenme Kuramının Sınıfta Uygulanma Modelleri Aşama 4 ( Uygulama Aşaması): Bu aşama öğrencilerin öğrendikleri bilgileri yeni ve farklı durumlara uyguladıkları aşamadır. Bunun sağlanması için kavramla ilgili öğrencilere farklı örnek ve etkinlikler sunulur, değişik uygulamalar yaptırılır. Örneğin kavramla ilgili problem çözme kompozisyon yazdırma, güncel olaylarla ilişki kurma gibi etkinlikler gerçekleştirilir.
Yapılandırmacı Öğrenme Kuramının uygulanmasında 5 E Modeli : Giriş( Enterlengage) Aşaması: Öğrencilerin eski düşüncelerinin farkında olmalarının sağlanması amacıyla, konu hakkında bildiklerini tanımalarına yardımcı olunur. Bu aşama eğlendirici ve merak uyandırıcı bir girişle derse başlanılır ve öğrencilere anlatılacak olayın nedeni hakkında sorular sorulur. Burada önemli olan sorulara doğru yanıt vermeleri değil, farklı görüşler öne sürmelerini ve soru sormalarını teşvik etmektir.
Keşfetme (explore) Aşaması: Öğrenciler birlikte çalışarak, deneyler yaparak, öğretmenin yönlendireceği bilgisayar, video ya da kütüphane ortamında çalışarak sorunu çözmek için düşünceler üretirler. Bu düşünceler öğretmenin süzgecinden geçtikten sonra olayı çözümlemek için beceriler ve çözüm yollarına dönüştürülür. Bu aşama öğrencilerin en aktif olduğu aşamadır.
Açıklama ( Explain) aşaması: Bu basamakta öğretmen öğrencilerin yetersiz olan eski düşüncelerini daha doğru olan yenileriyle değiştirmelerine yardımcı olur. Modelin en öğretmen merkezli evresidir. Öğretmen formal olarak tanımları ve bilimsel açıklamaları yapar. Öğrencilerle karşılaştıkları durumlarla ilgili düşüncelerini açıklamaları ve problemleri çözmeleri için yardımcı olunur, çözüm yolları ile ilgili açıklamalarda bulunmaları sağlanır. Gerektiği durumlarda öğrencilere temel bilgi düzeyinde açıklamalarda bulunularak yardımcı olunur.
Derinleşme ( elaborate) aşaması: Bu aşamada, öğrenciler kazandıkları bilgileri veya problem çözme yaklaşımını yeni olaylara ve problemlere uygularlar. Bu yolla zihinlerinde daha önce var olmayan yeni kavramları öğrenmiş olurlar. Öğrenciler yeni elde etmiş oldukları bilgileri, formal terimleri ve tanımları kullanmaları ve yeni durumlarda anlayışlarını sergilemeleri yönünde teşvik edilirler.
Değerlendirme ( Evaluate) Aşaması: Bu dönem, öğretmenin problem çözerken öğrencileri izlediği ve onlara açık uçlu sorular sorduğu bir aşamadır. Bu aynı zamanda yeni kavram ve becerileri öğrenmede, öğrencilerin kendi gelişmelerini değerlendirdikleri evredir. Böylelikle bu son aşamada yeni edindikleri bilgilerini ve becerilerini değerlendirerek bir sonuca ulaşırlar.
Soru; 4 E Modellerinin Aşamalarını yazınız. Öğrencilerin dikkatleri öğrenilecek konu üzerine çekilir. Kavramla ilgili ön bilgiler belirlenir. Odaklanma evresinde, öğrencilerin kavramla ilgili zengin yaşantılar geçirilmesi sağlanır. 3. Mücadele evresinde, öğrenciler kavramla ilgili yeni öğrendiklerini, ön bilgileri ile karşılaştırır, sorgular, değerlendirir ve sorgular. 4. Uygulama evresinde, öğrenciler öğrendikleri bilgileri yeni ve farklı durumlara uygular.
Soru; 5 E Modelinin adımlarını yaz. 1.Giriş aşamasında, Eğlendirici ve merak uyandırıcı bir girişle derse başlanır, Öğrencilere anlatılacak olayın nedeni hakkında sorular sorulur. 2. Keşfetme evresinde, öğrenciler ile birlikte çalışılarak, deneyler yaparak, sorunu çözmek için düşünceler üretirler. 3. Açıklama evresi, öğretmen, öğrencilerin yetersiz olan eski düşüncelerini dah doğru olan yenileriyle değiştirmelerine yardımcı olur. 4. Derinleşme evresinde, öğrenciler kazandıkları bilgileri veya problem çözme yaklaşımını yeni olaylara ve problemlere uygularlar. 5. Değerlendirme aşamasında, öğretmen problem çözerken öğrencileri izle ve onlara açık uçlu sorular sorar.
3E Modeli – Öğrenme Halkası(Karplus – Piaget) Piaget’in zihinsel gelişim teorisi üzerine geliştirilmiştir. “Denge” – “Dengesizlik” – “Yeniden Denge” üzerine inşa edilmiştir. Adı üzerinde ‘Öğrenme Halkası’ Denge İnceleme 5E modelindeki girme ve keşfetme basamaklarını kapsar. Dengesizlik Kavram Tanımı 5E modelindeki açıklama/anlamlandırma basamağını kapsar. Yeniden Dengeleme Kavramın Uygulanması 5E modelindeki derinleştirme ve değerlendirme basamaklarını kapsar.
Öğrenme halkası örnek etkinliği nedir? Problem: Yüzme ve batma kavramlarını inceleme. Araç-Gereçler: Su, zeytinyağı, alkol, eşit kollu terazi, bilye (cam veya çelik), tahta parçası, şişe mantarı, alüminyum folyo (alüminyum kağıt), plastik leğen, üç dört adet geniş plastik bardak veya cam kavanoz, dereceli silindir veya kap. Etkinlikler: 1-3 nolu etkinlikler: İnceleme aşaması. 4-5 nolu etkinlikler: Kavram tanıtımı aşaması. 6 nolu etkinlik: Kavram uygulama aşaması. ·Gerekli araç-gereçleri önceden hazırlayarak deney masalarının üzerine yerleştiriniz. (Bazı araç-gereçler öğrenciler tarafından evlerden veya çevreden sağlanabilir). Su, zeytinyağı ve alkolü ayrı ayrı plastik leğenlere koyunuz. Öğrencilerin, yukarıda verilen cisimlerden hangilerinin, hangi sıvıda yüzeceğini ya da batacağını tahmin etmelerini isteyiniz. Öğrencilerin tahminlerini kaydedip, uygun bir çizelge hazırlayınız. Sonra, verilen cisimleri ayrı ayrı leğenlerdeki su, zeytinyağı ve alkol içerisine atarak yüzdüğünü ya da battığını kaydettiriniz. Kaynak: Doç. Dr. Alipaşa AYAS, Editör: Prof. Dr. Şefik YAŞAR, “Fen Bilgisi Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar”, Fen Bilgisi Öğretmenliği, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1061, Açıköğretim Fakültesi Yayınları No: 585, ISBN 975 – 492 – 817 – 7, 1998.
7e Modeli 1) Teşvik Etme: Öğrenci ön bilgileri ve ne düşündükleri ortaya çıkartılır. Öğrenciler yeni anlatılacak konuyla ilgili düşünmeye sevk edilmektedir. 2) Keşfetme: Öğrenciler etkinlik dahilinde serbest düşünerek tahminler yapar, hipotez kurarlar. Çözüm yönelik alternatif deneyler yapan öğrenciler buldukları sonuç üzerinde tartışırlar. Öğrencilerin yeni karşılaştıkları olayı keşfetmek ve gözden geçirmek için sorgulama yöntemi kullanılmaktadır. 3) Açıklama: Öğrenciler grup tartışmaları ve öğretmenin rehberliğinde seçilen kavramların açıklama ve tanımlamalarını yaparlar. Ayrıca öğretmenin yaptığı açıklamaları dinleyen öğrenciler bu açıklamaları dinleyerek yorumlamaya çalışırlar. 4) Genişletme: Öğrencilerin kavramları, tanımlamaları ve açıklamaları araştırmaları ve bunları kullanılması istenir. Öğrenciler önceki bilgilerinin yardımıyla yeni soru ve çözüm yolları üretir. Tüm bunları yaparken öğrenci, öğretmenin teşvikine ihtiyaç duyar ve gerekli bilgi ve delillere sahip olduklarının farkına varılması sağlanır. 5) Kapsamına Alma: Öğretmen mevcut kavramların diğer alanlardaki anlamlarını da hatırlatır, karşılaştırır ve bu yolla yeni kavramlar oluşturur. Bu yönde öğrencilere yeni sorular sorulur. Öğrenciler ise yeni kavramlarla önceki öğrendikleri kavramlar arasındaki ilişkiyi görürler. 6) Değiştirme: Grup tartışması yoluyla kavramlar hakkında bilgi paylaşımı yapılır. Grup tartışmasıyla öğrencilerin fikirleri değişebilir. Fikirleri değişen öğrenciler bu yolda yeni plan ve deneyler yapmalıdır. 7) İnceleme – Sınama: Öğretmen, öğrencilerin kazandıkları yeni kavram ve becerileri inceler , bunları ölçerek davranış değişikliklerinin sebeplerini açıklamaya çalışır. Öğretmenin açık uçlu sorularına karşılık öğrenciler delillerini ve açıklamalarını ortaya koyarak açık uçlu cevaplar vermeye çalışır.