5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU İsmail ÇOM Strateji Geliştirme Daire Başkanı

SUNUM İÇERİĞİ Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Sisteminin;  Genel Esaslar  Kamu Bütçeleri ve Harcama Yapılması  Görev Yetki ve Sorumluluklar  İç Kontrol Sistemi  İç Denetim-Dış Denetim Kapsamında Değerlendirilmesi 2

 Merkezi planlama  Merkezden yönetim  Hiyerarşik yönetim  Kuralcı ve bürokratik içe dönüklük  Girdi odaklı  Mevzuata uygunluk denetimi Geleneksel AnlayışModern Anlayış  Stratejik planlama  Yerinden yönetim  Katılımcı ve paylaşımcı yönetim  Saydam ve hesap verebilir  Çıktı ve hedef odaklı  Performans denetimi 3

Genel Yönetim Merkezi Yönetim Kamu Kaynağı Mali Saydamlık Muhasebe Yetkilisi Harcama Yetkilisi Stratejik Planlama Performans Esaslı Bütçe Tahakkuk Esaslı Muhasebe Mali Hizmetler Birimi (SGDB) Ön Mali Kontrol İç Kontrol 5018 sayılı Kanun. *İlgili Kavramlar 4

Kamu Zararı İç Denetim Dış Denetim Merkezi Yönetim Hesap Verilebilirlik Gerçekleştirme Görevlisi Üst Yönetici Yönetim Sorumluluğu Analitik Bütçe Kod Yapısı Çok Yıllı Bütçeleme Mali İstatistik Faaliyet Raporu İkincil Mevzuat 5

KAMU MALİ YÖNETİMİ 6

AMAÇ Kanunun amacı; kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve malî saydamlığı sağlamak üzere, kamu malî yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm malî işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını ve malî kontrolü düzenlemektir. 7

KAPSAM (md.2) Uluslararası standartlara ve yaklaşımlara uygun olarak kanunun kapsamı genel idare olarak belirlenmiştir. Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, Sosyal güvenlik kurumları Mahallî idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin malî yönetim ve kontrolünü kapsar. 8

İDARELER İTİBARİYLE KANUNUN KAPSAMI GENEL YÖNETİM MERKEZİ YÖNETİM 1- GENEL BÜTÇELİ İDARELER (I SAYILI CETVEL) 2- ÖZEL BÜTÇELİ İDARELER (II SAYILI CETVEL) 3-DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLAR (III SAYILI CETVEL) SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARI (IV SAYILI CETVEL) 1- SOSYAL GÜVENLİK KURUMU 2- TÜRKİYE İŞ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MAHALLİ İDARELER 1-ÖZEL İDARELER 2-BELEDİYELER 3-BAĞLI İDARELER 4-MAHALLİ İDARE BİRLİKLERİ 9

(I) SAYILI CETVEL GENEL BÜTÇE KAPSAMINDAKİ KAMU İDARELERİ 1) Türkiye Büyük Millet Meclisi 2) Cumhurbaşkanlığı 3) Başbakanlık 4) Anayasa Mahkemesi 5) Yargıtay 6) Danıştay 7) Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 8) Sayıştay 9) Adalet Bakanlığı 10) Millî Savunma Bakanlığı 11) İçişleri Bakanlığı 12) Dışişleri Bakanlığı 13) Maliye Bakanlığı 14) Millî Eğitim Bakanlığı(…) (7) 16) Sağlık Bakanlığı …………………….. 43) Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu 44) Devlet Personel Başkanlığı 45) Türkiye İstatistik Kurumu 46) Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı 47) Gelir İdaresi Başkanlığı 49) Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü 50) Meteoroloji Genel Müdürlüğü(9) 52) Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü 53) Türkiye Halk Sağlığı Kurumu 54) Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu 55) Göç İdaresi Genel Müdürlüğü ____________________ 10

(2) SAYILI CETVEL ÖZEL BÜTÇELİ İDARELER A) YÜKSEKÖĞRETİM KURULU, ÜNİVERSİTELER VE YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜLERİ 1) Yükseköğretim Kurulu 2) Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı (1) 3) İstanbul Üniversitesi 4) İstanbul Teknik Üniversitesi 5) Ankara Üniversitesi 6) Karadeniz Teknik Üniversitesi 7) Ege Üniversitesi 8) Atatürk Üniversitesi 9) Orta Doğu Teknik Üniversitesi 10) Hacettepe Üniversitesi 11) Boğaziçi Üniversitesi 12) Dicle Üniversitesi 13) Çukurova Üniversitesi 14) Anadolu Üniversitesi.……………………………….. 111) Türkiye Uluslararası İslam, Bilim ve Teknoloji Üniversitesi B) ÖZEL BÜTÇELİ DİĞER İDARELER 1) Savunma Sanayi Müsteşarlığı 2) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu 3) Atatürk Araştırma Merkezi 4) Atatürk Kültür Merkezi 5)Türk Dil Kurumu 6) Türk Tarih Kurumu 7) Türkiye ve Orta-Doğu Amme İdaresi Enstitüsü 8) Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu 9) Türkiye Bilimler Akademisi 10) Türkiye Adalet Akademisi 11) Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu 12) Karayolları Genel Müdürlüğü 13) Spor Genel Müdürlüğü (4) 14) Devlet Tiyatroları Genel.……………………….. 46) Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı 11

(III) SAYILI CETVEL DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLAR 1) Radyo ve Televizyon Üst Kurulu 2) Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (4) 3) Sermaye Piyasası Kurulu 4) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu 5) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu 6) Kamu İhale Kurumu 7) Rekabet Kurumu 8) Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (4) 9) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu(6) 12

KAPSAM DIŞI İDARELER (md.2) TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI KAMU İKTİSADÎ TEŞEBBÜSLERİ KAMUYA AİT ŞİRKETLER MALİ ÖZERKLİKLERİNİN KORUNMASI AMACIYLA DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLAR (BAZI MADDELERE TABİ) 13

TANIMLARTANIMLAR (md.3) Bütçe: Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgedir. Harcama birimi : Kamu idaresi bütçesinde ödenek tahsis edilen ve harcama yetkisi bulunan birimi, Kamu gideri: Kanunlarına dayanılarak -yaptırılan iş, -alınan mal ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma araçlarının iskontolu satışından doğan farklar, ekonomik, malî ve sosyal transferler, verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri, 14

Kamu kaynakları: Borçlanma suretiyle elde edilen imkanlar dahil kamuya ait gelirler, taşınır ve taşınmazlar, hesaplarda bulunan para, alacak ve haklar ile her türlü değerlerdir. Stratejik Plan: Kamu idarelerinin; - orta ve uzun vadeli amaçlarını, - temel ilke ve politikalarını, - hedef ve önceliklerini, - performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren, planı ifade eder. 15

Mali Kontrol (Tanımlar-md.3) bir şekilde kullanılmasını sağlamak için oluşturulan kontrol sistemi ile kurumsal yapı, yöntem ve süreçlerdir. Kamu kaynaklarının; Belirlenmiş amaçlar doğrultusunda,İlgili mevzuata uygun,Etkili, ekonomik ve verimli 16

KAMU MALİYESİ (md.4) Gelirlerin toplanması,harcamaların yapılması,açıkların finansmanı,kamunun varlık ve borçları ilediğer yükümlülüklerinin yönetimini kapsar. 17

HAZİNE BİRLİĞİ (md. 6) Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir, gider, tahsilat, ödeme, nakit planlaması ve borç yönetimi Hazine birliğini sağlayacak şekilde yürütülür. Bu Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerinin tüm gelirleri Hazine veznelerine girer, giderleri bu veznelerden ödenir. Bu idareler özel vezne açamaz. 18

Mali Saydamlık (Md.7) Kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında denetimin sağlanması amacıyla kamuoyunun zamanında bilgilendirilmesi mali saydamlığı oluşturur. Bunu sağlamak için; Görev yetki ve sorumlulukların açık olarak tanımlanması, Mali süreçlerin, uygulama sonuçlarının ve raporların kamuoyuna açık olması, (Stratejik planlar ile bütçelerin hazırlanması, yetkili organlarda görüşülmesi, uygulanması ve uygulama sonuçları ile raporların kamuoyuna açık olması.) Kamu idarelerince sağlanan teşvik ve desteklemelerin kamuoyuna açıklanması, (bir yılı geçmemek üzere belli dönemler itibariyle) Kamuda standart muhasebe sistemi oluşturulması gerekir. 19

Stratejik Planlama Ve Performans Esaslı Bütçeleme Kamu idareleri; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde; Geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmak, Stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, Performanslarını önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda ölçmek ve Bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlayacaklar. 20

Stratejik planlar; 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa, ilgili Yönetmeliğe, Kılavuza ve Kalkınma Bakanlığınca yayımlanan stratejik planlamaya ilişkin diğer rehberlere uygun olarak hazırlanır. Stratejik planlar, ilgili bakanın veya üst yöneticinin onayından sonra Maliye Bakanlığına, Kalkınma Bakanlığına, TBMM’ne ve Sayıştay’a gönderilir. Stratejik planlar kamuoyuna duyurulur ve kamu idarelerinin İnternet sitelerinde yayınlanır. Stratejik Planların Hazırlanması Ve Sorumluluk 21

Stratejik Planlama Ve Performans Esaslı Bütçeleme Stratejik Planlamaya İlişkin yönelik usul ve esaslara belirlenmesine Kalkınma Bakanlığı (DPT) yetkilidir. (Yönetmelik 26/5/2006 tarihli ve sayılı Resmi Gazete yayımlanmıştır) Yönetmeliğe göre; Stratejik planlar beş yıllıktır. Stratejik planlar en az iki yıl uygulandıktan sonra stratejik planın kalan süresi için güncelleştirilebilir. Güncelleştirme, stratejik planın misyon, vizyon ve amaçları değiştirilmeden, hedeflerde yapılan nicel değişikliklerdir. Stratejik planlar ilgili yönetmelikte belirtilen durumlarda yenilenebilir. Yenileme, stratejik planın beş yıllık bir dönem için yeniden hazırlanmasıdır. Stratejik planın yenilenmesi kararı, maddedeki şartların oluşmasını müteakip en geç üç ay içinde alınır. Bu kararı takip eden altı ay içinde stratejik plan yenilenir. 22

Performans programları; Stratejik planların yıllık uygulama dilimlerini oluşturur. Uygulama yılında yürütecek öncelikli faaliyet ve projeler ile bunların kaynak ihtiyacını, performans hedef ve göstergelerini içeren programdır. Stratejik plan ile bütçeler arasında bağ kurarlar. Stratejik planlarına uygun olarak Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde hazırlanır. Bütçeler performans programına uygun olarak hazırlanır. Performans programları Maliye Bakanlığına ve Kalkınma Bakanlığına gönderilir. Kamuoyuna duyurulur ( internet sitelerinden yayınlanır) Performans Programı 23

KAMU İDARE BÜTÇELERİ 24

Kamu İdare Bütçeleri (Bütçe Türleri) - Merkezi Yönetim Bütçesi Genel Bütçe: Devlet tüzel kişiliğine dahil olan ve bu Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerinin bütçesidir. Özel Bütçe: Bir bakanlığa bağlı veya ilgili olarak belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen, kuruluş ve çalışma esasları özel kanunla düzenlenen ve bu Kanuna ekli (II) sayılı cetvelde yer alan her bir kamu idaresinin bütçesidir. Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bütçesi: Özel Kanunlarla… -Sosyal Güvenlik Kurumu Bütçesi -Mahalli İdareler Bütçesi Belediye Bütçesi İl Özel İdaresi Bütçesi Mahalli İdare Birliği Bütçesi (Kamu idarelerince bunların dışında herhangi bir ad altında bütçe oluşturulamaz) 25

Bütçe İlkeleri Kamu idarelerine bütçeyle verilen harcama yetkisi, kanunlarla düzenlenen görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kullanılır. Bütçeler kalkınma planı ve programlarda yer alan politika, hedef ve önceliklere uygun şekilde, idarelerin stratejik planları ile performans ölçütlerine ve fayda-maliyet analizine göre hazırlanır, uygulanır ve kontrol edilir. Bütçeler, stratejik planlar dikkate alınarak izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüşülür ve değerlendirilir. Tüm gelir ve giderler gayri safi olarak bütçelerde gösterilir. Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi esastır. Bütçe gelir ve gider tahminleri ile uygulama sonuçlarının raporlanmasında açıklık, doğruluk ve malî saydamlık esas alınır. 26

Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir ve gider tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve yürütülmesine yetki ve izin veren kanundur. Merkezî yönetim bütçe kanununda; -Yılı ve izleyen iki yılın gelir ve gider tahminleri, -Varsa bütçe açığının veya fazlasının tutarı ve açığın nasıl kapatılacağı veya fazlanın nasıl kullanılacağı, -Vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri ile benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen vergi gelirleri, -Borçlanma ve garanti sınırları, -Bütçelerin uygulanmasında tanınacak yetkiler, -Bağlı cetveller, -Malî yıl içinde gelir ve giderlere yönelik olarak uygulanacak hükümler yer alır. 27

Merkezî Yönetim Bütçe Kanununa Ekli Bazı Cetveller; (A) cetveli; Ödenekleri gösterir cetvel (B) cetveli; Tahsiline devam olunacak gelirler (C) cetveli; Kamu gelirlerinin dayanağını gösteren temel hükümler (E) cetveli; Bazı ödeneklerin kullanımına ve harcamalara ilişkin esaslar (F) cetveli; Finansman cetveli (H) cetveli; Harcırah Kanununca verilecek gündelik ve tazminat tutarları (İ) cetveli; Çeşitli kanunlara göre bütçe kanununda gösterilmesi gereken parasal ve diğer sınırları (K)cetveli; Ek ders,konferans ve fazla çalışma ücretleri ile diğer ücret ödemeleri (T) cetveli;  Bağlı Cetveller 28

Merkezi Yönetim Bütçesinin Hazırlanması Maliye Bakanlığı, merkezî yönetim bütçe kanunu tasarısının hazırlanmasından ve bu amaçla ilgili kamu idareleri arasında koordinasyonun sağlanmasından sorumludur. Hazırlık Süreci; Orta Vadeli Program (Kalkınma Bak.en geç Eylül ayının ilk haftası-Genel ekonomik koşullar-Gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükler-BKK kabul eder) Orta Vadeli Mali Plan (Maliye Bak. Eylül ayının onbeşine kadar hazırlar-İdarelerin ödenek teklif tavanları-YPK karara bağlar) -aynı süre içinde Resmî Gazetede yayımlanır. Bütçe Çağrısı-Bütçe Haz. Rehberi (Maliye Bak. Bütçe hazırlık sürecini yönlendirmek üzere Eylül ayının onbeşine kadar,) Yatırım Gen. Yat.Prog.Haz.Reh. Rehberi (Kalkınma Bak. Yatırım programı hazırlık sürecini yönlendirmek üzere Eylül ayının onbeşine kadar,) - hazırlanarak en geç Eylül ayının onbeşine kadar Resmî Gazetede yayımlanır. 29

Merkezi Yönetim Bütçesinin Hazırlanması Gider ve gelir teklifleri, ekonomik ve malî analiz yapılmasına imkân verecek, hesap verilebilirliği ve saydamlığı sağlayacak şekilde, Maliye Bakanlığınca uluslararası standartlara uyumlu olarak belirlenen sınıflandırma sistemine göre hazırlanır. Kamu idareleri, stratejik planları ile Bütçe Hazırlama Rehberinde yer alan esaslar çerçevesinde, bütçe gelir ve gider tekliflerini gerekçeli olarak hazırlar ve yetkilileri tarafından imzalanmış olarak en geç Eylül ayı sonuna kadar Maliye Bakanlığına gönderir. Kamu idarelerinin yatırım teklifleri, değerlendirilmek üzere aynı süre içinde Kalkınma Bakanlığına verilir. Bütçe teklifleri Maliye Bakanlığına verildikten sonra, kamu idarelerinin yetkilileriyle gider ve gelir teklifleri hakkında görüşmeler yapılabilir. 30

Makroekonomik göstergeler ve bütçe büyüklüklerinin en geç Ekim ayının ilk haftası içinde Yüksek Planlama Kurulunda görüşülmesinden sonra Maliye Bakanlığınca hazırlanan, merkezî yönetim bütçe kanun tasarısı ile millî bütçe tahmin raporu, Mali yıl başından en az yetmiş beş gün önce Bakanlar Kurulu tarafından TBMM’ne sunulur. TBMM, Sayıştay ile Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar, bütçelerini Eylül ayı sonuna kadar doğrudan TBMM’ne bir örneğini de Maliye Bakanlığına gönderirler. Bütçenin TBMM’ne Sunulması 31

TBMM, merkezî yönetim bütçe kanun tasarısının metnini maddeler, gider ve gelir cetvellerini kamu idareleri itibarıyla görüşür ve bölümler halinde oylar. Merkezî yönetim bütçe kanunu malî yıl başından önce Resmî Gazetede yayımlanır. Kalkınma Bakanlığınca hazırlanan Kamu yatırım programı Bütçe Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on beş gün içinde Bakanlar Kurulu kararıyla Resmî Gazetede yayımlanır. Zorunlu nedenlerle merkezî yönetim bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe ödenekleri, bir önceki yıl bütçe başlangıç ödeneklerinin belirli bir oranı esas alınarak belirlenir. Geçici bütçe uygulaması altı ayı geçemez. Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Tasarısı-Yatırım Programı 32

Ödeneklerin Kullanılması Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, ayrıntılı harcama programlarını hazırlar ve vize edilmek üzere Maliye Bakanlığına gönderir. Bütçe ödenekleri, Maliye Bakanlığınca belirlenecek esaslar çerçevesinde, nakit planlaması da dikkate alınarak vize edilen ayrıntılı harcama programları ve serbest bırakma oranlarına göre kullanılır. Özel bütçeli idareler ve sosyal güvenlik kurumları ayrıntılı finansman programlarını hazırlar ve harcamalarını bu programa uygun olarak yaparlar. Kamu idareleri, bütçelerinde yer alan ödeneklerin üzerinde harcama yapamaz. Bütçeyle verilen ödenekler, tahsis edildikleri amaçlar doğrultusunda yılı içinde yaptırılan iş, satın alınan mal ve hizmetler ile diğer giderlerin karşılanmasında kullanılır. Ancak, ait olduğu malî yılda ödenemeyen ve emanet hesabına alınamayan zamanaşımına uğramamış geçen yıllar borçları ile ilama bağlı borçlar, ilgili kamu idaresinin cari yıl bütçesinden ödenir. Cari yılda kullanılmayan ödenekler yıl sonunda iptal edilir. 33

Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçeleri arasındaki ödenek aktarmaları kanunla yapılır. Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri, aktarma yapılacak tertipteki ödeneğin, yılı bütçe kanununda farklı bir oran belirlenmedikçe, %5’ine kendi bütçeleri içinde ödenek aktarması yapabilirler. Personel giderleri tertiplerinden, aktarma yapılmış tertiplerden ve yedek ödenekten aktarma yapılmış tertiplerden diğer tertiplere aktarma yapılamaz. Ödenek Aktarmaları 34

35 Kamu yatırım projeleri tarihli ve 540 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, Yatırım Programı Hazırlama Rehberi ve ilgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde hazırlanır, uygulanır ve izlenir. Kalkınma Bakanlığı, merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin yatırım programında yer alan proje ödeneklerinin belirlenmesi sürecinde, bütçe bütünlüğünün sağlanması açısından Maliye Bakanlığı ile işbirliği yapar. Kamu yatırım projelerinin gerçekleşme ve uygulama sonuçları, ilgili kamu idaresi tarafından izleyen yılın Mart ayı sonuna kadar bir rapor halinde Sayıştay Başkanlığına, Maliye Bakanlığına ve Kalkınma Bakanlığına gönderilir. Kamu yatırım projeleri

Yüklenme; Sözleşme esaslarına veya kanun hükmüne dayanılarak iş yaptırılması, mal veya hizmet alınması karşılığında geleceğe yönelik bir ödeme yükümlülüğüne girilmesidir. Bütçede yeterli ödeneği bulunmayan işler için yüklenmeye girişilemez. Yüklenme süresi mali yılla sınırlıdır. (istisnalar var) Harcama yetkilileri, tahsis edilen ödenekler dahilinde yüklenmeye girebilirler. Yüklenmeye girişilen tutara ait ödenekler saklı tutulur; başka iş yaptırılması, mal veya hizmet alınması için kullanılamaz. Yüklenmeye Girişilmesi 36

Şartları; Niteliğinden dolayı mali yılla sınırlı tutulamayan ve sürekliliği bulunan, - maddede belirtilen (5018 Md.27 ) iş ve hizmetler için, - her iş itibarıyla, bütçelerinde öngörülen ödeneklerin yüzde ellisini, - izleyen yılın Haziran ayını geçmemek ve - yüklenme süresi on iki ayı aşmamak üzere, - ilgili üst yöneticinin onayıyla, ertesi yıla geçen yüklenmelere girişilebilir. Ertesi Yıla Geçen Yüklenme 37

Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, bir malî yıl içinde tamamlanması mümkün olmayan yatırım projeleri için gelecek yıllara yaygın yüklenmeye girişebilir. (Ek fıkra: 10/9/ /14 md.) Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin, 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında olan işlerden sürekli nitelikte olanlara ilişkin hizmet alımlarında, yüklenme süresi üç yıl olup, işin niteliğinden veya süresinden kaynaklanan zorunlu hâllerde bu süre gerekçesi gösterilmek şartıyla üst yöneticinin onayıyla kısaltılabilir. Gelecek Yıllara Yaygın Yüklenmeler 38

39 Maliye Bakanı, merkezî yönetim bütçe kanununun uygulamasına ilişkin olarak; harcamalarda tasarrufu sağlamak, tutarlı, dengeli ve etkili bir bütçe politikası yürütmek için kamu idareleri için uyulması zorunlu düzenlemeleri yapmaya yetkilidir. Genel yönetim kapsamındaki idareler bütçelerinin ilk altı aylık uygulama sonuçları, ikinci altı aya ilişkin beklentiler ve hedefler ile faaliyetlerini; Maliye Bakanlığı ise merkezî yönetim bütçe kanununun ilk altı aylık uygulama sonuçları, finansman durumu, ikinci altı aya ilişkin beklentiler ve hedefler ile faaliyetleri kapsayan malî durumu temmuz ayı içinde kamuoyuna açıklar. Bütçe politikası, gelir ve giderlerin izlenmesi

YETKİLER VE SORUMLULUKLAR 40

HESAP VERME SORUMLULUĞU (md.8) Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilm esinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır. 41

BAKANLAR (md.10) Hükümet politikalarının uygulanmasın dan Stratejik planları ile bütçelerin hazırlanması ve uygulanmasın dan Diğer bakanlıklarla koordinasyon ve işbirliğinden Kaynakların kullanımından Kamuoyunun bilgilendiril mesinden sorumludur. 42

Bakanlar;  Başbakana karşı idari,  T.B.M.M.’Ne karşı siyasi olarak sorumludurlar. Bakanlar;  Başbakana karşı idari,  T.B.M.M.’Ne karşı siyasi olarak sorumludurlar.  Kamu kaynaklarının amaca uygun etkin verimli ve tutumlu kullanılıp kullanılmadığına ilişkin bir sorumluluktur. Bu sorumluluk, Yükseköğretim Kurulu, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı, üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitüleri için Millî Eğitim Bakanına, mahallî idareler için İçişleri Bakanına aittir. 43

ÜST YÖNETİCİLER (md.11) BAKANLIKLARDİĞER KAMU İDARELERİÜNİVERSİTELERİL ÖZEL İDARELERİBELEDİYELERDEDİĞER KAMU İDARELERİNDEBAĞLI İDARELERDE (ASKİ, EGO GİBİ )YEREL YÖNETİM BİRLİKLERİNDE MÜSTEŞAR (MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞINDA BAKAN)EN ÜST YÖNETİCİREKTÖRVALİBELEDİYE BAŞKANIEN ÜST YÖNETİCİGENEL MÜDÜRBİRLİK BAŞKANI 44

ÜST YÖNETİCİLERİN SORUMLULUĞU Bütçelerinin kalkınma planına, kurumun stratejik plan ve performans programına uygun hazırlanması ve uygulanmasından, Sorumlulukları altındaki kaynakların; etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, 45

ÜST YÖNETİCİLERİN SORUMLULUĞU Kaynakların kayıp ve kötüye kullanılmasının önlenmesinden, Mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesinden bakana; Mahalli idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar. 46

ÜST YÖNETİCİLER, KİMLERE KARŞI SORUMLUDUR ? Bakana karşı sorumludurlar. Ancak milli savunma bakanlığında üst yönetici olan bakan, başbakana ve T.B.M.M.’Ne karşı sorumludur. Mahalli idarelerde üst yönetici konumunda bulunan vali ve belediye başkanları, il genel meclisi ile belediye meclisine karşı sorumludur. 47

ÜST YÖNETİCİLER, BU SORUMLULUĞUN GEREKLERİNİ; HARCAMA YETKİLİLERİ, MALİ HİZMETLER BİRİMİ (SGB) İLE İÇ DENETÇİLER aracılığıyla yerine getirirler. 48

HARCAMA YETKİLİSİ (md.31) Bütçe ile ödenek tahsis edilen, analitik bütçe sınıflandırmasının üçüncü ve dördüncü düzeyinde yer alan birimlerin en üst yöneticileri ileanalitik bütçe Ödenek gönderme belgesiyle ödenek verilen merkez dışı birimlerin en üst yöneticisi, harcama yetkilisi Bu birimler de harcama birimleridir. 49

HARCAMA YETKİLİSİ (md.31) Yükseköğretim Kurulu ile üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitülerinde, harcama yetkilileri ödenek gönderme belgesiyle belirlenir. Bu idarelerde ödenek gönderme belgesi ile ödenek gönderilen birimler harcama birimi, kendisine ödenek gönderilen birimin en üst yöneticisi ise harcama yetkilisidir. 50

HARCAMA YETKİLİLERİ HAKKINDA GENEL TEBLİĞ 1 Harcama Yetkisinin Birleştirilmesi Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde Maliye Bakanlığının (Bumko /99 S.Gen.Yazı), Sosyal Güvenlik Kurumlarında ilgili bakanlığın, Mahalli idarelerde ise İçişleri Bakanlığının uygun görüsü ve üst yöneticinin onayı ile bir üst yönetim kademesinde birleştirilebilir. Teşkilat yapısında üst yönetici ile harcama birimleri arasında yönetim kademesi yer almak şartıyla, bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama birimlerinin harcama yetkisi harcama türleri itibariyle kısmen veya tamamen; Harcama yetkisinin bir üst yönetim kademesinde birleştirilme gerekçesine ayrıntılı olarak yer verilir. Uygun görüş talep yazılarında Harcama yetkisinin birleştirilmesi suretiyle harcama yetkisi verilemez. Üst yönetici ve yardımcılarına 51

HARCAMA YETKİLİLERİ HAKKINDA GENEL TEBLİĞ 1 Harcama Yetkisinin Devri Her bir harcama işlemi itibarıyla, mal ve hizmet alımlarında ikiyüzellibin Türk Lirasini, yapım islerinde ise bir milyon Türk Lirasını asan harcamalara ilişkin harcama yetkisi hiçbir şekilde devredilemez. Merkez teşkilatı harcama yetkilileri bu yetkilerini yardımcılarına, yardımcısı olmayanlar ise hiyerarşik olarak bir alt kademedeki yöneticilere, 52

HARCAMA YETKİLİLERİ HAKKINDA GENEL TEBLİĞ 1 Harcama Yetkisi Harcama yetkisi aşağıdaki şartlara uygun olarak devredilir:- Yetki devri yazılı olmak zorundadır. - Devredilen yetkinin sınırları açıkça belirlenmiş olmalıdır. - Merkez teşkilatında harcama yetkisinin devri ve bu yetkinin geri alınması üst yöneticiye, mali hizmetler birimine ve muhasebe yetkilisine; merkez dışı birimlerde ise mali hizmetler birimine ve muhasebe yetkilisine yazılı olarak bildirilmelidir. Harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyi devredenin idari sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. 53

HARCAMA YETKİLİLERİ HAKKINDA GENEL TEBLİĞ 1 Harcama Yetkisi Harcama yetkilisinin kanuni izin, hastalık, geçici görev, disiplin cezası uygulaması, görevden uzaklaştırma ve benzeri nedenlerle geçici olarak görevinden ayrılması halinde ilgili harcama biriminin harcama yetkilisi vekaleten görevlendirilen kişidir. Harcama yetkilisi ve muhasebe yetkilisi görevi ayni kişide birleşemez. Mali hizmetler biriminde ön mali kontrol görevini yürütenler mali işlem sürecinde görev alamazlar. 54

HARCAMA YETKILILERI HAKKINDA GENEL TEBLIG SERI NO: 2 Harcama birimlerini ilgilendiren harcamaların harcama birimleri tarafından gerçekleştirileceği, ancak, harcama yetkililiği görevi uhdesinde kalmak şartıyla, harcama birimlerinin talebi ve üst yöneticinin onayıyla diğer harcama birimlerine ilişkin mali işlemlerin idarenin destek hizmetlerini yürüten birimi tarafından yapılabileceği hükme bağlanmıştır. 55

HARCAMA YETKILILERI HAKKINDA GENEL TEBLIG SERI NO: 2 Destek hizmetleri birimleri tarafından diğer harcama birimleri adına harcamaların gerçekleştirilmesi halinde, harcama talimatı/onay belgesi destek hizmetleri birimine gönderilerek mali işlemlerin destek hizmetleri birimi tarafından yapılması sağlanacaktır. Harcama işlemleri, üst yöneticiden alınan onayda belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde tespit edilen ödeme emri belgesini düzenlemekle görevli gerçekleştirme görevlisi tarafından ödeme emrine bağlanarak imzalanmak üzere ilgili birimin harcama yetkilisine sunulacaktır. 56

HARCAMA YETKİLİSİNİN SORUMLULUĞU NEDİR ? Bütçelerden harcama yapılabilmesi, harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. Harcama yetkilileri; Bütçede öngörülen ödenekleri kadar ödenek gönderme belgesiyle kendisine ödenek verilen harcama yetkilileri ise tahsis edilen ödenek tutarında harcama yapabilir. Harcama yetkilileri; Harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından sorumludurlar. 57

SORUMLULUK 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu çerçevesinde sorumlu tutulacak görevli ve yetkililerin belirlenmesi ile ilgili 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararı 58

GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİSİ KİMDİR ? (Giderin gerçekleştirilmesi md. 33) Harcama talimatı üzerine; o İşin yaptırılması o Mal veya hizmetin alınması o Teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması o Belgelendirilmesi ve o Ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürüten görevlilerdir. 59

GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİSİ KİMDİR ? İç Kontrol Ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul Ve Esaslar Harcama yetkilileri, yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından bir veya daha fazla sayıda gerçekleştirme görevlisini ödeme emri belgesi düzenlemekle görevlendirir. Ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön malî kontrol yaparlar. Bu gerçekleştirme görevlileri tarafından yapılan kontrol sonucunda, ödeme emri belgesi üzerine “Kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür” şerhi düşülerek imzalanır. 60

GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİSİ İç Kontrol Ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul Ve Esaslar Ön malî kontrol,  harcama birimleri tarafından yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrollerden oluşur.  Malî hizmetler birimi tarafından yapılacak ön malî kontrol, Usul ve Esaslarda belirtilen kontroller ile idarelerce yapılacak düzenlemeler çerçevesinde bu birim tarafından yapılması öngörülen kontrollerden meydana gelir.  Harcama birimlerinde süreç kontrolü yapılır. Süreç kontrolünde, her bir işlem daha önceki işlemlerin kontrolünü içerecek şekilde tasarlanır ve uygulanır. Malî işlemlerin yürütülmesinde görev alanlar, yapacakları işlemden önceki işlemleri de kontrol ederler. 61

ÖN MALİ KONTROL NEDİR? Ön malî kontrol,  İdarelerin gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerine ilişkin malî karar ve işlemlerinin;  idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, harcama programı, finansman programı,  merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluğu ve  kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması yönlerinden yapılan kontrolünü, ifade eder. 62

Harcama Süreci I- Yüklenmeye Girişilmesi Sözleşme esaslarına veya kanun hükmüne dayanılarak iş yapılması, mal veya hizmet alınması karşılığında geleceğe yönelik bir ödeme yükümlülüğüne girilmesidir. Harcama Birimi Harcama yetkilisi Gerçekleştirme Görevlisi SGDBÖn Mali kontrol II- Giderin Gerçekleştirilmesi Mal ve hizmetin teslim alınması, gerekli belgelerin hazırlanması, ödeme emrine bağlanması, (ön mali kontrole tabi tutulması) ve ödemenin yapılması. Harcama Birimi Gerçekleş. Görevlileri Harcama Yetkilisi SGDBÖn Mali kontrol Muhasebe Birimi Muhasebe Yetkilisi 63

Muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları (md.61) Muhasebe hizmeti; gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm malî işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemleridir. Bu işlemleri yürütenler muhasebe yetkilisidir. Memuriyet kadro ve unvanlarının muhasebe yetkilisi niteliğine etkisi yoktur. 64

MUHASEBE YETKİLİSİ (md.61) Ödeme belgelerinde  Yetkililerin imzası  İlgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olması  Maddi hata bulunup bulunmadığı  Hak sahibinin kimliği yönlerinden kontrol yapan, ödemeyi gerçekleştiren ve muhasebe kayıtlarını tutan kişidir. 65

MUHASEBE YETKİLİSİ (md.61)  Muhasebe yetkilisi, bu hizmetlerin yapılmasından ve muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından sorumludur.  Muhasebe yetkililerinin 5018 sayılı Kanuna göre yapacakları kontrollere ilişkin sorumlulukları, görevleri gereği incelemeleri gereken belgelerle sınırlıdır.  Muhasebe yetkilileri gerekli bilgi ve raporları düzenli olarak kamu idarelerine verirler. 66

Muhasebe yetkilileri, ilgili mevzuatında düzenlenmiş belgeler dışında belge arayamaz. Yukarıda sayılan konulara ilişkin hata veya eksiklik bulunması halinde ödeme yapamaz. Belgesi eksik veya hatalı olan ödeme emri belgeleri, düzeltilmek veya tamamlanmak üzere en geç bir iş günü içinde gerekçeleriyle birlikte harcama yetkilisine yazılı olarak gönderilir. Hataların düzeltilmesi veya eksikliklerin giderilmesi halinde ödeme işlemi gerçekleştirilir MUHASEBE YETKİLİSİ (md.61) 67

MUHASEBE YETKİLİSİ (md.61) Muhasebe yetkililerinin bu Kanuna göre yapacakları kontrollere ilişkin sorumlulukları, görevleri gereği incelemeleri gereken belgelerle sınırlıdır Muhasebe yetkilisi adına ve hesabına para ve parayla ifade edilebilen değerleri geçici olarak almaya, vermeye ve göndermeye yetkili olanlar muhasebe yetkilisi mutemedidir. Muhasebe yetkilisi mutemetleri doğrudan muhasebe yetkilisine karşı sorumludur. 68

MUHASEBE YETKİLİSİ; GENEL BÜTÇE KAPSAMINDAKİ KAMU İDARELERİNDE MALİYE BAKANLIĞINCA, DİĞER KAMU İDARELERİNDE ÜST YÖNETİCİLER TARAFINDAN ATANIR. 69

HARCAMA YAPILMASI 70

Harcama talimatı ve sorumluluk (md 32) Harcama talimatlarında hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgiler yer alır. Bütçelerden harcama yapılabilmesi, harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. 71

GİDERİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ (md.33) İş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının onaylanması ve Gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. Ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve Tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır. 72

Ödenemeyen Giderler Ve Bütçeleştirilmiş Borçlar (md34) Ödeme emri belgesine bağlandığı halde ödenemeyen tutarlar, bütçeye gider yazılarak emanet hesaplarına alınır ve buradan ödenir. Ancak, malın alındığı veya hizmetin yapıldığı malî yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar talep edilmeyen emanet hesaplarındaki tutarlar bütçeye gelir kaydedilir. Gelir kaydedilen tutarlar, mahkeme kararı üzerine ödenir. 73

Alacaklıları tarafından beş yıl içinde talep edilmeyen veya belgeleri verilmediğinden ödenemeyen borçlarda zamanaşımı 5 yıldır. Bu zamanaşımı ilgili olduğu yılın sonundan başlar ve bu süre sonunda borç kamu idaresi lehine düşer. Ödenemeyen Giderler: (Hesaba Alınamamış Tutarlar) 74

Ön ödeme, Harcama yetkilisinin uygun görmesi Karşılığı ödeneğin saklı tutulması kaydıyla; - İlgili kanunlarda öngörülen haller ile -Gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması beklenilemeyecek ivedi giderler ve her yıl merkezî yönetim bütçe kanununda belirlenecek tutarların altında kalan giderler için avans vermek veya kredi açmak suretiyle ön ödeme yapılabilir. Ön Ödeme 75

Her mutemet ön ödemelerden harcadığı tutara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri, ilgili kanunlarında belirtilmemiş olması halinde -avanslarda bir ay, -kredilerde üç ay içinde muhasebe yetkilisine vermek ve artan tutarı iade etmekle yükümlüdür. Süresi içerisinde mahsup edilmeyen avanslar hakkında 6183 sayılı Kanun hükümleri uygulanır. Ön Ödeme 76

AVANS -KREDİ ARASINDAKİ FARKLAR 1- Limit ( İ cetvelinde belirlenen limite kadar avans, üzeri kredi) 2- Mahsup süresi (avans 1 ay, kredide 3 ay) 3- Geç mahsup (avans 6183,kredi için uyarma ve genel hükümler) 4- Ödenme (nakit, kredide hesaba aktarma) 77

Kamu hizmetinin karşılığı olarak veya kamu hizmetleriyle ilişkilendirilerek bağış veya yardım toplanamaz, tahsilat yapılamaz. Kamu idarelerine yapılan her türlü bağış ve yardımlar gelir kaydedilir. Nakdi olmayan bağış ve yardımlar, değerlemeye tâbi tutularak kayıtlara alınır. Kamu yararına kullanılmak üzere, kamu idarelerine yapılan şartlı bağış ve yardımlar, hizmeti yapacak idarenin üst yöneticisi tarafından uygun görülmesi halinde, bütçede açılacak bir tertibe gelir ve şart kılındığı amaca harcanmak üzere açılacak bir tertibe ödenek kaydedilir. Bu ödenekten amaç dışında başka bir tertibe aktarma yapılamaz. Malî yıl sonuna kadar harcanmamış olan tutarlar, ertesi yıl bütçesine devir olunarak ödenek kaydedilir. Bağış Ve Yardımlar 78

FALİYET RAPORLARI VE KESİN HESAP 79

FAALİYET RAPORU (md.41) Üst yöneticiler ve bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama yetkililerince, hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, her yıl faaliyet raporu hazırlanır. Üst yönetici, birim faaliyet raporlarını esas alarak, idaresinin faaliyet sonuçlarını gösteren idare faaliyet raporunu düzenleyerek kamuoyuna açıklar. Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri ve sosyal güvenlik kurumları, idare faaliyet raporlarının birer örneğini Sayıştaya ve Maliye Bakanlığına, Mahallî idareler Sayıştay ve İçişleri Bakanlığına gönderir. 80

FAALİYET RAPORU (md.41) İdare faaliyet raporu: ilgili idare hakkındaki genel bilgilerle birlikte; kullanılan kaynakları, bütçe hedef ve gerçekleşmeleri ile meydana gelen sapmaların nedenlerini, varlık ve yükümlülükleri ile faaliyetlerine ilişkin bilgileri de kapsayan malî bilgileri; stratejik plan ve performans programı uyarınca yürütülen faaliyetleri ve performans bilgilerini içerecek şekilde düzenlenir. 81

FAALİYET RAPORU (md.41) Merkezî yönetim kapsamındaki idareler ile sosyal güvenlik kurumlarının bir malî yıldaki faaliyet sonuçları, Maliye Bakanlığınca hazırlanacak genel faaliyet raporunda gösterilir. Bu raporda, mahallî idarelerin malî yapılarına ilişkin genel değerlendirmelere de yer verilir. Maliye Bakanlığı, genel faaliyet raporunu kamuoyuna açıklar ve bir örneğini Sayıştaya gönderir. 82

Performans Programı Öncelikler Performans hedefleri Faaliyet/projeler Kaynak ihtiyacı Performans Göstergeleri Stratejik Plan Misyon Vizyon Stratejik amaçlar Stratejik hedefler İdare Bütçesi Harcama birimleri Kaynak tahsisi Temel performans göstergeleri Faaliyet Raporu Faaliyet/proje sonuçları Performans hedef ve gerçekleşmeleri Performans göstergeleri hedef ve gerçekleşmeleri Sapma ve nedenleri Öneriler Denetim ve Değerlendirme Performans Denetimi Performans Değerlendirmesi UYGULAMA TBMM/Yerel Meclis Hesap verme sorumluluğu 83

Türkiye Büyük Millet Meclisi, merkezî yönetim bütçe kanununun uygulama sonuçlarını onama yetkisini kesin hesap kanunuyla kullanır. Kesin hesap kanunu tasarısı, muhasebe kayıtları dikkate alınarak, merkezî yönetim bütçe kanununun şekline uygun olarak Maliye Bakanlığınca hazırlanır. Söz konusu cetvel ve belgeler, izleyen mali yılın Mayıs ayının onbeşine kadar ilgili bakan ve üst yönetici tarafından imzalanmış olarak dört nüsha halinde Bakanlığa gönderilir. Bu tasarı, izleyen malî yılın Haziran ayı sonuna kadar Bakanlar Kurulunca TBMM’ne sunulur ve bir örneği Sayıştay’a gönderilir. İdarelerin faaliyet raporları, genel faaliyet raporu, dış denetim genel değerlendirme raporu ve kesin hesap kanunu tasarısı ile merkezî yönetim bütçe kanunu tasarısı birlikte görüşülür. Kesin Hesap Kanunu 84

Sayıştay, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri için düzenleyeceği genel uygunluk bildirimini, kesin hesap kanun tasarısının verilmesinden başlayarak en geç 75 gün içinde TBMM’ye sunar. Bu bildirimin sunulması, sonuçlandırılmamış Sayıştay denetimini önlemez/hesapların kesin hükme bağlandığı anlamına gelmez. Genel Uygunluk Bildirimi 85

TAŞINIR VE TAŞINMAZLAR 86

Taşınır ve Taşınmaz İşlemleri(Md.44) Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince, taşınır ve taşınmaz edinilmesi, yönetilmesi, trampası, elden çıkarılması, ecrimisilin tahsil ve takibinde izlenecek yöntem, Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin yönetimi ve korunması, işgalli malların tahliyesi gibi hususlar ilgili kanunlarında düzenlenir. Bu malların kaydı ile taşınırların muhafazası, kullanımı, mal yönetim hesabının verilmesi ve mal yönetim sorumlularıyla bunlar adına görev yapacak olanların belirlenmesine ilişkin usûl ve esaslar, Maliye Bakanlığınca hazırlanacak ve Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir. 87

Taşınır ve Taşınmaz Edinme (Md.45) Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri, kamu hizmetlerinin zorunlu kıldığı durumlarda gereken nicelikte ve nitelikte taşınır ve taşınmazları, yurt içinde veya yurt dışında, bedellerini peşin veya taksitle ödeyerek veya finansal kiralama suretiyle edinebilirler. Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin edindiği taşınmazlar Hazine adına, diğer kamu idarelerine ait taşınmazlar ise tüzel kişilikleri adına tapu sicilinde tescil olunur. Hazine adına tescil edilen taşınmazlar Maliye Bakanlığı tarafından yönetilir. Bu tescil işlemleri, adına tescil yapılan idarenin taşınmazın bulunduğu yerdeki ilgili birimine bildirilir. 88

Madde 45 Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri, kamu hizmetlerinin zorunlu kıldığı durumlarda gereken nicelikte ve nitelikte taşınır ve taşınmazları, -Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin edindiği taşınmazlar Hazine adına, -diğer kamu idarelerine ait taşınmazlar ise tüzel kişilikleri adına tapu sicilinde tescil olunur. Hazine adına tescil edilen taşınmazlar Maliye Bakanlığı tarafından yönetilir. Bu tescil işlemleri, adına tescil yapılan idarenin taşınmazın bulunduğu yerdeki ilgili birimine bildirilir. 89

Taşınır ve taşınmaz edinme Kamu idareleri, ihtiyaç fazlası taşınırları ile görmekle yükümlü olduğu kamu hizmetlerinde kullanılacağına ve amacına uygun kullanılmaması halinde geri alınacağına dair tapu kütüğüne şerh konulması kaydıyla taşınmazlarını diğer kamu idarelerine bedelsiz olarak devredebilir. 90

Taşınır ve taşınmaz satışı (md. 46) Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin her türlü taşınır ve taşınmazlarının satışına Maliye Bakanlığı yetkilidir. Satış bedelleri genel bütçeye gelir kaydedilir. Diğer kamu idarelerine ait taşınır ve taşınmazların elden çıkarılması özel kanunlarında belirtilen yetkili organlarının kararıyla mümkündür. Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin taşınmazlarından değeri her yıl merkezî yönetim bütçe kanununda belirtilen sınırın üzerinde olanlar, Bakanlar Kurulu kararıyla satılır. 91

İÇ KONTROL SİSTEMİ 92

İÇ KONTROL (md.55) İç kontrol; idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, malî bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan malî ve diğer kontroller bütünüdür. 93

İç Kontrolün Amacı (md 56) a) Kamu gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yönetilmesini, b) Kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun olarak faaliyet göstermesini, c) Her türlü malî karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesini, d) Karar oluşturmak ve izlemek için düzenli, zamanında ve güvenilir rapor ve bilgi edinilmesini, e) Varlıkların kötüye kullanılması ve israfını önlemek ve kayıplara karşı korunmasını sağlamaktır. 94

Kontrolün Yapısı ve İşleyişi (md.57) Kamu idarelerinin malî yönetim ve kontrol sistemleri;  Harcama birimleri,  Muhasebe ve malî hizmetler ile  Ön malî kontrol ve  İç denetimden oluşur. 95

KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI Kamu İç Kontrol Standartlarına ilişkin Tebliğ, merkezi uyumlaştırma görevi çerçevesinde Maliye Bakanlığınca ( tarihli R.G) yayımlanmıştır. Tebliğde; Kontrol Ortamı Standartları (4 standart, 26 genel şart) Risk Değerlendirme Standartları (2 standart, 9 genel şart) Kontrol Faaliyetleri Standartları (6 standart, 17 genel şart) Bilgi ve İletişim Standartları (4 standart, 20 genel şart) İzleme Standartları (2 standart, 7 genel şart) olmak üzere 18 standart 79 genel şart belirlenmiştir. 96

KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI Kamu idarelerinden, iç kontrol sistemlerini Kamu İç Kontrol Standartlarına uyumunu sağlamak üzere; yapılması gereken çalışmaların belirlenmesi, bu çalışmalar için eylem planı oluşturulması, bu çalışmalarını belirlenen tarihlere kadar tamamlamaları Söz konusu çalışmaların etkili bir şekilde ve zamanında yürütülmesini sağlamak üzere, idarelerin üst yöneticileri ile diğer yöneticileri tarafından gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. İdareler, malî ve malî olmayan tüm işlemlerinde bu standartlara uymakla ve gereğini yerine getirmekle yükümlüdür. 97

Ön Mali Kontrol (md 58) Harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılan kontroller ile Malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrolleri kapsar. Ön malî kontrol süreci, malî karar ve işlemlerin hazırlanması, yüklenmeye girişilmesi, iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi ve belgelendirilmesinden oluşur. Kamu idarelerinde ön malî kontrol görevi, yönetim sorumluluğu çerçevesinde yürütülür. 98

İÇ KONTROL SORUMLULUĞU  ÜST YÖNETİCİLER: Sistem kurma ve gözetim  HARCAMA YETKİLİLERİ: Uygulama ve ön mali kontrol  MALİ HİZMETLER BİRİMİ: Sistemin kurulması, standartların uygulanması çalışmaları ve ön mali kontrol  MUHASEBE YETKİLİLERİ: Ödeme kontrolü, kayıtların usulüne ve standartlara uygunluğu ve saydamlık  GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİLERİ: Uygulama 99

5436 Sayılı Kanun Md.15/c) Üniversiteler ile yüksek teknoloji enstitülerinde Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı kurulmuştur md.15. sayılan görevler ile 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasında belirtilen görevler kamu idarelerinde Strateji Geliştirme Başkanlıkları, Strateji Geliştirme Daire Başkanlıkları ve strateji geliştirme ve malî hizmetlere ilişkin hizmetlerin yerine getirildiği müdürlükler tarafından yürütülür: Mali hizmetler birimlerinin teşkilat yapısı, (SGB Çalışma Usul ve Esasları Yönetmeliği) 1-Stratejik planlama, 2-Bütçe ve performans programı, 3-Muhasebe-kesin hesap ve raporlama ile 4-İç kontrol fonksiyonlarının ayrı alt birimler tarafından yürütülebilmesini sağlayacak şekilde oluşturulur. Mali Hizmetler Birimi (SGDB) 100

İÇ DENETİM-DIŞ DENETİM-KAMU ZARARI 101

İç Denetim (md.63) Kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için,  Kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan,  Bağımsız,  Nesnel güvence sağlama ve  Danışmanlık faaliyetidir.  İç denetim, iç denetçiler tarafından yapılır. 102

İç Denetçinin Görevleri (md 64) Kamu idarelerinin yıllık iç denetim programı üst yöneticinin önerileri de dikkate alınarak iç denetçiler tarafından hazırlanır ve üst yönetici tarafından onaylanır. İç denetçi, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirir: a) Nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek. b) Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak. c) Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak. d) İdarenin harcamalarının, malî işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek. e) Malî yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak. f) Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak. 103

 İç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz.  İç denetçiler, raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunar. Bu raporlar üst yönetici tarafından değerlendirmek suretiyle gereği için ilgili birimler ile malî hizmetler birimine verilir.  İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir.  İç denetçiler, bakanlıklar ve bağlı idarelerde, üst yöneticilerin teklifi üzerine Bakan, diğer idarelerde üst yöneticiler tarafından sertifikalı adaylar arasından atanır ve aynı usûlle görevden alınır. İç Denetçi (md 64-65) 104

Dış denetim Madde 68- Sayıştay tarafından yapılacak harcama sonrası dış denetimin amacı, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, yönetimin malî faaliyet, karar ve işlemlerinin; kanunlara, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve sonuçlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine raporlanmasıdır. DIŞ DENETİM (md.68) 105

DIŞ DENETİM (md.68) Dış denetim, genel kabul görmüş uluslararası denetim standartları dikkate alınarak; a)Kamu idaresi hesapları ve bunlara ilişkin belgeler esas alınarak,  malî tabloların güvenilirliği ve doğruluğuna ilişkin malî denetimi ile  kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin malî işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti, b) Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli olarak kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi, faaliyet sonuçlarının ölçülmesi ve performans bakımından değerlendirilmesi, Suretiyle gerçekleştirilir. 106

DIŞ DENETİM (md.68) Sayıştay, denetim raporları ve bunlara verilen cevapları dikkate alarak düzenleyeceği dış denetim genel değerlendirme raporunu Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Sayıştay tarafından hesapların hükme bağlanması; genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir, gider ve mal hesapları ile bu hesaplarla ilgili işlemlerinin yasal düzenlemelere uygun olup olmadığına karar verilmesidir. Dış denetim ve hesapların hükme bağlanmasına ilişkin diğer hususlar ilgili kanununda düzenlenir. (6085 sayılı Sayıştay Kanunu) 107

KAMU ZARARI ( md.71) Kamu görevlilerinin ; Kasıt, Kusur veya İhmallerinden Kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır. 108

KAMU ZARARI ( md.71) Kamu zararının belirlenmesinde; a) İş, mal veya hizmet karşılığı olarak belirlenen tutardan fazla ödeme yapılması, b) Mal alınmadan, iş veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması, c) Transfer niteliğindeki giderlerde, fazla veya yersiz ödemede bulunulması, d) İş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması, e) İdare gelirlerinin tarh, tahakkuk veya tahsil işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması, g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması, Esas alınır. 109

KAMU ZARARI ( md.71) Kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilen kamu zararı, zararın oluştuğu tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesaplanacak faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edilir. Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Yönetmelik 110

KAMU ZARARI ( md.71) -Alınmamış para, mal ve değerleri alınmış; -sağlanmamış hizmetleri sağlanmış; -yapılmamış inşaat, onarım ve üretimi yapılmış veya bitmiş gibi göstererek gerçek dışı belge düzenlemek suretiyle kamu kaynağında bir artışa engel veya bir eksilmeye neden olanlar ile bu gibi kanıtlayıcı belgeleri bilerek düzenlemiş, imzalamış veya onaylamış bulunanlar hakkında Türk Ceza Kanunu veya diğer kanunların bu fiillere ilişkin hükümleri uygulanır. Ayrıca, bu fiilleri işleyenlere her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dahil yapılan bir aylık net ödemelerin iki katı tutarına kadar para cezası verilir. 111

Yetkisiz Tahsil ve Ödeme (md 72) Kanunların öngördüğü şekilde yetkili kılınmamış hiçbir gerçek veya tüzel kişi, kamu adına tahsilat veya ödeme yapamaz. Yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılması, kamu hizmeti karşılığında veya kamu hizmetleriyle ilişkilendirilerek bağış veya yardım toplanması veya başka adlarla tahsilat veya ödeme yapılması hallerinde; söz konusu tutarlar, yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılanlardan alınarak, ilgisine göre bütçeye gelir kaydedilir veya ilgililerine iade edilmek üzere emanet hesaplarına kaydedilir. Ayrıca, bunlar hakkında ilgili kanunları uyarınca adli ve idari yönden gerekli işlemler yapılır. 112

Kamu İdarelerinin Sorumluluğu (md 76) Malî karar ve işlemlere ilişkin her türlü kayıt, bilgi ve belgeler, kamu idareleri tarafından düzenli olarak muhafaza edilir. Kamu idareleri ve görevlileri; malî yönetim ve kontrol sistemleri ile bütçenin hazırlanması, uygulanması, sonuçlandırılması, muhasebeleştirilmesi, raporlanması işlemlerine ait bilgi ve belgeleri denetimle görevlendirilmiş olanlara ibraz etmek, görevin sağlıklı yapılmasını sağlayacak önlemleri almak ve her türlü yardım ve kolaylığı göstermek zorundadır. 113

KAYNAKLAR  Mali Hizmetler Uzmanları Derneği (Mali Hizmetler Uzman Yardımcıları Mesleki Eğitim Sunusu  Arş.Gör. İsmail KAHREMAN, İstanbul Üniversitesi, 5018 Sayılı Kanun Hizmetiçi Eğitim Sunusu 114

TEŞEKKÜRLER 115