AİLE ODAKLI KORUYUCU-ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR

... konulu sunumlar: "AİLE ODAKLI KORUYUCU-ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR"— Sunum transkripti:

1 AİLE ODAKLI KORUYUCU-ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR
ERCAN MUTLU Sosyal Hizmet Uzmanı Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Amatem Kliniği

2 Çocuğunuzun bağımlı olmasını önlemek için etkili bir ebeveyn olmak yeterlidir denilebilir.

3 1.Çocuğunuzla sigara, alkol ve diğer maddeler hakkında konuşun
Genelde bu konuları konuşmaktan çekinilir. Bunun en en önemli nedeni ya aklına sokarsam düşüncesidir. Konuşurken nelere dikkat edeceğiniz asıl belirleyicidir. Bu nedenle neyi, nasıl anlatacağınızı bildiğiniz takdirde sorun olmaz. Örneğin konuşurken merakı arttırmak bir risk olabilir. Sigara, alkol ve diğer maddeler hakkında çocuğunuza verdiğiniz bilgiler onun yaşına uygun olmalıdır.

4 Aileler, alkol ve madde hakkında bilgi sahibi olarak çocuklarına doğru bilgiler verebilirler. Ayrıca bu konuda bilgi sahibi olarak çocukları alkol veya madde kullanıyorsa bunu anlayabilirler.

5 Çocuğunuza alkol hakkında bildiklerini ve çocukların alkol kullanması hakkında ne düşündüğünü sorun. Çocuğunuza, çocukların alkol veya sigara kullanıp kullanmadığını sorun. Eğer çocuklar sigara ve alkol kullanıyorsa neden sigara veya alkol kullandıklarını sorun. Çocuğunuzun bu konuda düşüncelerini paylaşırken müdahale etmeden onu dikkatle dinleyin.

6 .Onun bu konuda neler bildiğini öğrenmeye çalışın.
.Onunla bu konuda konuşurken fikir alışverişi tarzında konuşmanız daha doğru olacaktır. .Konuşurken daha çok ben dili adı verilen tarzda konuşun. Bana göre, bence, biz, gibi. Kullanma, yapma gibi sözlerin etkisi düşük olacaktır.

7 Sevecen bir yaklaşım uygun olur
.Sevecen bir yaklaşım uygun olur. Örneğin Biz seni seviyoruz ve senin iyiliğini düşünüyoruz. Bu nedenle bu tür maddeleri kullanmanı istemiyoruz gibi. .Kimi zaman onun düşüncelerini de sorun ve dinleyin. Her söylediğine bir karşılık bulmayın. Siz kendi mesajlarınızı vermeye devam edin.

8 . Aile değerlerinizden ve kurallardan bahsedin.
. Bu maddelerin zararlarını ve risklerini bilip bilmediğini sorun.

9 2. İyi İletişim Kurun Ebeveynle çocuk arasında etkili ve yararlı bir iletişim kurmak zorunludur. Çocuğunuzun alkol ve sigaradan uzak durmasını sağlayacak en önemli etmen, onunla aranızda açık ve güvene dayalı bir iletişim kurmanızdır. Araştırmalar, çocukların içmeyi ertelemesini anne babalarıyla kurdukları yakın, destekleyici ilişkilerin sağladığını göstermektedir.

10 Ebeveyn-çocuk ilişkisi ile sigara veya madde kullanma alışkanlıkları arasında bağlantı vardır. Anne babasıyla yakın bir ilişkisi olan bir çocuk, kendisini daha rahat hisseder ve yaşıtlarından gelebilecek sigara alkol kullanmaya yönelik baskıyla daha kolay baş eder.

11 Hazırlanın Onunla konuşamayacak durumlarda ondan zaman isteyin. Başka işlerle uğraşırken onunla konuşmak gibi bir hata yapmayın.

12 Dinleyin Onu dinleyerek aranızdaki iletişimi sürdürebilirsiniz. Onu dinlerken konuşmamaya ya da lafını kesmemeye özen gösterin. Arada onu dinlediğinizi gösterecek sorular sorun.

13 Gözleyin Çocuğunuz yüz ifadesi ve vücut dilini anlamaya çalışın. Onu gözleyerek içinde bulunduğu ruh halini anlamaya çalışın.

14 Yanıt Verin Şunu yapmalısın, senin yerinde olsam veya ben senin yaşındayken ile başlayan cümleler yerine çok ilgimi çekti veya anlıyorum ki bu bazen zordur gibi cümlelerle başlamak cevap vermek için daha uygundur. Her durum için önerilerde bulunmayın. Bunun yerine anlattığı şeylerin ardındaki duyguları bulmaya çalışın.

15 Yargılamayın Çocuğunuz istediğiniz gibi davranmadığında öfkelenebilirsiniz ve buna engel olamadığınızda da aklınıza gelen şeyleri söylemeye başlarsınız. Ve farkında olmadan onu yargılayabilirsiniz. Duygularınızı kontrol edin. Hoşlanmadığınız bir şey duyarsanız kızgınlıkla cevap vermemeye çalışın.

16 Konferans Vermeyin Deneyimlerimiz nasihat tarzında olmadığımız sürece çok önemlidir.Nasihat tarzındaki bir konuşma iletişim kanallarını baştan kapatır. Ama deneyim aktarımı ve önerilerde bulunmak iletişim kanallarını açar.

17 Tehdit Etmeyin Tehdit kısa bir süre için çocuğunuzu korkutmaya yarar, ama etkili olmaz. İstediğinizi ve bunu neden istediğinizi ona anlatır ve beklentilerinizi onun potansiyeline göre belirlerseniz çocuğunuzun bunları yerine getirme olasılığı artar.

18 Sorgulamayın Hayatı hakkında bilgi sahibi olmanız önemlidir. Arkadaşları kim, nerelere gider, neler yaparlar ? Ancak bunları öğrenmek için onu sorgulamamalısınız. Unutmayın niyetiniz paylaşmak.

19 Teşhis Koymayın Size bir sıkıntısından, sorunundan bahsettiğinde hemen etiket koymaya ya da ne olduğunu bulmaya çalışmayın. Kendisini ifade etmesine müsaade edin. Ne yaşamış, ne düşünüyor ve hissediyor, neye ihtiyacı var…. Bunları bulmaya çalışın. Onun ayrı bir birey olduğunu anlamaya çalışın.

20 Ahlak Derslerinden Kaçının
Yaptığının ne gibi olumsuz sonuçlara yol açtığını ve ne gibi duygular uyandırdığını dile getirerek anlatmanız onun için daha fazla öğretici olacaktır.

21 Emir Vermeyin Çocuğunuzdan bir şey istediğinizde bunun sebebini ona anlatmanız sizi ve istediğinizi anlamasına yardımcı olacaktır.

22 Onu Ayrı Bir Birey Olarak Kabul Edin
.Alaydan ve eleştirmekten uzak durun. .Çocuğunuz büyüyor bunu kabul edin. .Onu rencide edici davranışlardan kaçının. .Çocuğunuza rehberlik ederken, onun mahremiyet ve bağımsızlık ihtiyacını saygıyla karşılamaya çalışın.

23 Ona İlgi Gösterin Düzenli bir şekilde onunla baş başa vakit geçirin.

24 Sohbet Etmeye Teşvik Edin
Onun ilgisini çeken her şeyle ilgili konuşmasına yardımcı olun. Eğer onun ilgisini çeken konularda konuşmasını istekle dinlerseniz, sizin ilgili olduğunuz konuları konuşmanız daha da kolaylaşacaktır.

25 Yoruma Açık Sorular Sorun
Konuştuğunuz konularla ilgili ne hissettiğini ya da ne düşündüğünü söylemesini kolaylaştırın.

26 Eşitlerarası Bir İletişim Kurun
Sohbeti kazan kazan yani hem ben kazanayım hem sen kazan durumuna getirin, üstün çıkmaya çalışmayın.

27 3.Onun Kendisini İyi Hissetmesini Sağlayın
.Sadece yanlışlar üzerine odaklanmayın. İyi yaptığı şeyleri de fark edin ve bunları belirterek pekişmesini sağlayın.

28 4.Güçlü Değerleri Olmasını ve Bunlara Sahip Çıkmasını Öğretin
Çocuk 9 yaşından itibaren neyin doğru neyin yanlış olduğunu öğrenir. Başka arkadaşlarının ona madde kullanmak için yaptığı baskı ve ısrarlara karşı gelebilmeli, doğru bildiklerini savunabilmelidir. Bunun için doğru ve yanlış değerler arasında çocuğun tam bir ayrım yapmış olması gerekir.

29 5.Sosyal ve Kişisel Becerilerini Geliştirin
.Sorun çözmeyi öğretin Gün içinde işte ya da evde yaşadığınız bazı sorunları onunla paylaşın. Sorunların çözümü için onun fikrini sorun ve bunları onunla tartışın. Burada amaç çocuğu sorunların içine atmak değil, ona sorunları çözme yetisi kazandırmaktır.

30 Sorun Çözme Aşamaları 1.Verilecek kararın veya çözülecek sorunun tam olarak tanımının yapılması. 2.Çeşitli alternatiflerin ortaya konması. 3.Bu alternatiflerin olumlu ve olumsuz yanlarının çıkarılması. 4.Doğru kararın verilmesi.

31 Sosyal İlişkilerini Geliştirin
.Onunla birlikte çeşitli sosyal ortamlara katılın. .Dinleme becerilerini geliştirin. .Görgü kurallarını öğretin. .Kitap, dergi, gazete okumasını önerin.

32 Arkadaşlık Kavramını Oluşturun
Ondan gerçek arkadaşı tanımlayacak üç şey yazmasını isteyin. Ardından da gerçek arkadaşlarda olmayacak üç şey yazmasını söyleyin. En yakın arkadaşının ismini sorun. İlk iki maddeden hangilerinin hangilerinin arkadaşlarına uyup uymadığını belirlemesini isteyin.

33 Seçim Yapabilmeyi Öğretin
Çocuğunuza küçük yaşlardan itibaren çeşitli seçenekler arasından seçim yapabilmesini öğretin. Bu amaçla ona farklı seçenekler sunun ve onun bunlardan birini seçmesini sağlayın.

34 6.Sorumluluk Verin Kişinin kendi kararlarını verebilmesi ve aldığı bu kararın sorumluluğunu üstlenmesi çok önemlidir. Doğru ve yanlış kararlar aldığı zaman sonuçlarından da kendisinin sorumlu olacağını bilmek, çocuğun düşünsel gelişimi için gereklidir. Kararları anne-baba belirlediği zaman sonuçlarından da onlar sorumludur.

35 7.Hayır Demesini Öğretin
Zor durumlarda çocuğun nasıl baş edebileceği oturup konuşulmalı ve onu desteklemeye hazır olduğunuzu göstermelisiniz. Örneğin çocukların içtiği bir yerde kendini bulursan beni ara. Gelip seni alırım. Buna ne kızarım ne de bunu cezalandırırım. Ona özgürlüğü ve bireyselliği de öğretmeniz gerekir.

36 8.Aile Kurallarınızı Oluşturun
Sigara, alkol ve diğer maddelerin kullanımına ilişkin aile içi kurallar koyun. Eğer kurallara karşı gelirse bunun sonuçları hakkında onu bilgilendirin ve kurallara sahip çıkın.

37 Değerlerin Öğretilmesi
Her ailenin bazı ilke ve standartlarla belirlenmiş davranış beklentileri vardır. Bu değerler sıklıkla gencin sigara, alkol ve diğer maddeleri kullanmasını engeller. Aile değerlerinizi çocuğunuza açık bir şekilde öğretebilmek için:

38 Sizin için önemli değerleri açık bir şekilde konuşun.
Kendi davranışlarınızın çocuğunuzun değerlerinin gelişimin, nasıl etkilediğini unutmayın.

39 Sigara, alkol ve diğer maddelere karşı kuralların konması ve bunların uygulanması
Kuralların konması yalnızca işin yarısıdır. Bunların uygulanması da gereklidir. Kurallara uyulmadığında cezaları da önceden belli olmalıdır.

40 Kurallar spesifik olmalıdır
Bir kural her şeye uygulanmaz. Koyduğunuz kuralın neye ait olduğunu belirtmeniz gerekir. Kuralların neler olduğunu ve ondan nasıl bir davranış beklediğinizi söylemelisiniz.

41 Tutarlı Olunmalıdır Çocuğunuz alkol ve veya maddenin kullanılmaması konusundaki kuralların her yerde geçerli olduğundan haberdar olmalıdır. .Uygulayamayacağınız kuralı koymayın.

42 Kuralların Nedeni Açıklanmalıdır
Konan kuralın nedeni açıklanmalıdır.

43 Önceden Bilinmeyen Kural, Kural Değildir
Bir kural önceden bilinmelidir. Kuralın uygulanmadığı zamanlar uygulanacak ceza da muhakkak önceden bildirilmelidir. Kurallara uymamanın sonuçları yani cezanın ne olacağı, nasıl uygulanacağı ve ne kadar süreceği tartışılmalıdır. Daha önce kararlaştırılmamış yeni kurallar veya cezalar uygulanmamalıdır. Örneğin okulda başarılı olmanı istiyorum dediniz. Başarının kriteri nedir ? Başarılı olmazsa ne olacak ? Başarılı olursa ne olacak ? Tüm bunların yanıtları önceden hazır olmalıdır.

44 Makul Olun Baban eve geldiğinde seni öldürür gibi gerçekçi olmayan tehditlerden kaçının. Bunun yerine sakin bir şekilde tepki verin ve daha önce kararlaştırmış olduğunuz cezayı uygulayın.

45 Aile Alışkanlıklarının Oluşturulması
Ailenin bir araya gelebileceği aile içi bazı alışkanları oluşturmaya özen gösterilmelidir. Buna örnek her akşam birlikte yemek yemek ya da Pazar günlerini beraber geçirmek olabilir. Ancak unutmayın. Bu kurallara öncelikle siz uymalısınız.

46 9.Sağlıklı ve Yaratıcı Etkinliklere Katılması İçin Onu Cesaretlendirin
Hobiler, okul etkinlikleri, spor gibi etkinlikler çocuğunuzu madde kullanımından uzaklaştıracaktır. Boş zamanların iyi değerlendirilmesinin, sigara, alkol ve uyuşturucu kullanımının önlenmesinde önemli bir etken olduğu gösterilmiştir.

47 10. Arkadaşlarını ve Onların Ebeveynlerini Tanıyın
Çocuk, ergenlik dönemi gelince arkadaşlarını saklamaya başlar. Ebeveynlerden artık sıkılmışlardır. Onları ve kendilerini özgürleştirmek isterler. Ama asıl ergenlik döneminde ön plana çıkan ve gencin hayatında çok önemli yeri olan arkadaşlarının nasıl insanlar olduklarını bilmemiz çok önemlidir.

48 Bu nedenle arkadaşlarının eve gelmeleri, evde toplanmaları,onların istedikleri bazı şeyleri yapmanız, evde onlara özgürlük vermeniz size bulunmayacak fırsatlar tanır. Hem arkadaşlarını tanırsınız hem çocuğun size olan saygısı artar hem de sokağın tehlikelerinden onu korumuş olursunuz.

49 Arkadaşlar özellikle ergenlik döneminde gençler için anne ve babadan daha önemlidir. Bu durumlarda arkadaşları hakkında olumsuz konuşmak onları ebeveynlerinden uzaklaştırabilir. Bu nedenle arkadaşları hakkında bir yorum yapacaksanız, üçüncü şahıs üstünden konuşmanız daha doğru olur. Örneğin Ali sigara içiyor, onu sevmiyorum yerine bu yaşlarda sigara içen çocuklardan hoşlanmıyorum diyebilirsiniz.

50 11. Bir Sorunla Karşılaştığınız Zaman Önceden Ne Yapacağınızı Belirleyin
Çeşitli maddelerin etkileri, biçimleri, kullananları tanıma yöntemlerini öğrenmek gereklidir. Eğer bir gün çocuğunuzun madde kullandığını öğrenirseniz, neler yapmanız gerektiğini önceden bilmeniz ve kararlaştırmanız çok önemlidir.

51 12. İyi Örnek Olun Ebveynlerin alışkanlıkları çocukların sigara, alkol ve diğer maddeler konusundaki düşünceleri üstünde çok etkilidir. Eğer siz bu maddeleri kullanırsanız, çocuğunuzun bunları kullanmasına da engel olmakta güçlük çekersiniz. Bunun için yapmamız gereken basit şeyler vardır.

52 Onları yaptıklarınıza ortak etmeyin
.Onları yaptıklarınıza ortak etmeyin. Örneğin sigara içmek için çakmağınızı ya da dolaptan rakınızı getirtmeyin. .İçkiliyken araç kullanmayın. .Sık sık madde kullanmanın zararlarını ona hatırlatın.

53 Eğer Sigara Kullanıyorsanız…
Sigaranın ne kadar fazla bağımlılık yapıcı etkisi olduğunu anlatın. Genç yaşta sigarayı bırakabileceğinizi düşünerek kullanmaya başladığınızı ama kısa zamanda ona nasıl bağımlı olduğunuzu anlatın.

54 13.Her Yaşa Uygun Önleme Yöntemi Kullanın
Madde kullanımı ve bağımlılığı önleyici adımlar atmaya çalışırken çocuğun yaşını ve o yaşın özelliklerini göz önünde bulundurmak gerekir. Yaş dönemlerine uygun önleme yöntemleri:

55 Okul Öncesi Dönem . Sigara ve alkol gibi maddelerin zararları basitçe anlatılabilir. . Bu dönemde onaylamalarınız büyük ödül değeri taşır ve öğrettiğiniz şeyler sorgulamadan kabul edilir. Bu nedenle sizin alkol ve sigara kullanmanız onların da bunu yapabileceği yönünde bir mesaj vermiş olacaktır. . Evde bulunan zehirli ve zararlı maddeleri gösterin ve bu maddelerin kutularında yazanları ona okuyun. Daha sonra bunları saklayın.

56 .İlaçların gereksiz yere alınınca zararlı olduğunu ve siz izin vermediğiniz sürece ilaç almaması gerektiğini öğretin. .Karar verme ve sorun çözme alışkanlığını kazanmaları için onlara fırsatlar tanıyın. Örneğin, sabah kalkınca ne giyeceğine kendi karar versin.

57 .Sağlıklı olmanın önemini gündeme getirmek (diş fırçalamak, el yıkamak, uyku, beslenme) ve bu yöndeki girişimlerini övmek çocuğunuzun davranışlarının pekişmesini sağlayacaktır. .Hangi yiyeceklerin yararlı, hangilerinin bedenimize zararlı olduğunu ona gösterin ve anlatın.

58 5-9 Yaş Arası .Bu dönemde bedenlerinin nasıl çalıştığını merak ederler. Bu nedenle onlara sağlıklı olmak ve bedenimize zarar veren şeylerden uzak durmak için gerekli olan bilgiler verilmelidir. .İlaçların doktor önerisiyle kullanıldığı zaman yararlı aksi takdirde zararlı olabileceği anlatılmalıdır. Çocuklar için alkol ve sigaranın yasak olduğu öğretilmelidir.

59 . İçinde ne olduğunu bilmediği maddeleri denememeyi kesinlikle öğrenmelidir.
.Sağlıklı olmanın önemini gündeme getirin. .Ona hayır demeyi öğretin.

60 10-12 Yaş Arası . Bu dönemde arkadaşları ve içinde yer aldığı grubun düşüncelerini önemsemeye ve tek başlarına karar almaya başlarlar. Sigara kullanmaya başlama riski de bu dönemde kendini gösterir. Bu nedenle sigara, alkol ve uçucu maddelerle ilişkili bilgiler verilmeye başlanmalıdır.

61 Tamamen ona ayrılmış zamanlar yaratın.
Yeni arkadaşlıklar edineceği ve eğleneceği spor gibi etkinliklere yönlendirin. Hayır demesini öğretmeye devam edin. Sigara, alkol ve diğer maddelerin nasıl tanıtımının yapıldığını onlara gösterin. Günlük gazetelerde sigara, alkol ve diğer maddelerle ilgili haberleri işaretlemesini söyleyin ve bunları birlikte tartışın.

62 .Çocuğunuzun arkadaşlarının anne babalarıyla arkadaşlık kurun.
yaş arası dönemi aynı zamanda çeşitli korkuların arttığı bir dönemdir. Bu korkular ve kaygılar arasında bedensel sağlık da gelir. Hastalanmaktan veya ölmekten genelde bu dönemde çok korkarlar. Bu nedenle bu dönem sigara, alkol ve uyuşturucuların sağlık üstüne olan etkilerini konuşmak için iyi bir fırsattır.

63 Ergenliğin Başlangıcı
.Ergenliğin başlaması bir anlamda yeniden doğuş gibidir. Çocuklar geçmişten kopup kendi kimliklerini bulmaya çalışırlar. Bu amaçla arkadaşlar değiştirilir. Kolaylıkla sarsılabilen bir kendilik imajları vardır. Kendilerinden memnun ve emin değillerdir ve değişip değişmediklerine tam karar veremezler.Yetişkinlerle bir çatışma içindedirler.

64 . Bu dönemde sigara, alkol ve diğer maddelerle mücadeleye çok zaman vermemiz gerekmektedir. Maddelerin etkilerini, bedende yarattıklarını ve bağımlılık sürecini öğrenmeleri gerekir.

65 Yaşıtlarının baskısına karşı ebeveyn desteğini geliştirin
. Yaşıtlarının baskısına karşı ebeveyn desteğini geliştirin. Bu maddelere karşı olan kurallarınızı dile getirin ve bunlara uyması için onu zorlayın. . Arkadaşlarını ve onların ebeveynlerini tanıyın. Onları eve davet edin. .Onu nerede olduğunu bilin. Gittiği yerlerden ve yaptıklarından haberdar olun.

66 Hayır diyebilme çalışmalarına devam edin.
Bu döneme ait yaşadığı çatışmaları onunla birlikte tartışmaya çalışın. Sorumluluklarını ona hatırlatın ve yerine getirmesi için yönlendirin Kuralları ona sık sık hatırlatın ve eğer sorarsa bunların konma nedenlerini ona açıklayın.

67 Arkadaşlıktan söz edin
.Arkadaşlıktan söz edin. Gerçek arkadaşlar, birbirlerine zarar verecek şeyleri önermez ya da bunları kullanması için ısrar etmez ! .Arkadaşlarıyla birlikte olabileceği alkolsüz eğlenceler düzenleyin. Bu yaşlar omnipotans dönemidir. Yani bana bir şey olmaz düşüncesinin hakim olduğu bir dönemdir.Her şeyin en iyisini onlar bilmektedir. Yaşam deneyimleri muhteşemdir !

68 Bu duygu sonucu kendilerini tehlikeye atarlar
Bu duygu sonucu kendilerini tehlikeye atarlar. Sonuçlarını anlatmanız onları etkilemez. Bu dönemde biraz davranışlarının sonuçlarını görmeleri, omnipotans duygusunun yıkılmasına yol açabilir. Bu nedenle, onları çok korumak doğru olmayabilir. Biraz zarar görmeleri yararlı olacaktır. Zaten ergenlik zararsız atlatılacak değil, en az zararla atlatılacak bir dönemdir.

69 Erken Ergenlik Döneminin Özellikleri
.Genellikle duyguları uç noktalarda yaşarlar. . Kendilerini artık çocuk olmadıkları konusunda kanıtlama eğilimindedirler. . Olgunlukla çocuksu davranışlar arasında sürekli gidip gelirler. . Diğerlerine nasıl göründükleri konusunda kaygılıdırlar, görünüşlerine çok önem verirler.

70 . Kendilerini, anlamaya ve davranışlarını anlamlandırmaya çalışırlar.
. Genellikle mutlu ve dışa dönüktürler. .Yetişkinlerle de akranlarıyla da iyi ilişkiler kurabilirler. .Kendi fikir ve inançlarını oluşturmaktan hoşlanırlar.

71 Geç Ergenlik Yüksekokul dönemleri ya da bazen gençler için lisenin son yıllarına düşen bu dönemde gençler geleceğe bakmaya başlarlar. Yetişkinleri daha iyi anlarlar ve onlardan yardım talep ederler. Ancak halen arkadaş gruplarının etkisi sürmektedir.

72 Bu dönemde gençler başkalarını düşünmeye başlarlar
Bu dönemde gençler başkalarını düşünmeye başlarlar. Onlarla sigara, alkol ve diğer maddelerin topluma getirdiği yükler, madde kullanımının kurbansız bir suç olmadığı, uyuşturucu ve mafya ilişkileri üzerine konuşabilirsiniz.

73 .Madde kullanımının sosyal sonuçlarını tartışmaya ağırlık verin.
.Madde kullanımının gelecekte yaratacağı sorunlar üstünde durun. .Onun evde yalnız kaldığı zamanlar ne yaptığından haberdar olun. .Sosyal etkinliklere katılması için onu cesaretlendirin.

74 .Madde karşıtı etkinliklere katılması için onu cesaretlendirin.
.Arkadaşlarının aileleriyle ilişkiyi, sürdürün. .Alkolsüz eğlenceler düzenleyin. . Onunla geleceği konuşun. Beklentilerinden ve hırslarından söz edin.

75 Geç Ergenlik Döneminin Özellikleri
Sıkıntılı, sessiz tavırlar sergilerler. Kendi inanç sistemlerini geliştirir ve yapılandırırlar. Yetişkinlerin onların sorunlarıyla ilgili tavırlarını ve ne düşündüklerini bilmek isterler. Göreceli olarak onlarla iletişim kurmak zordur.

76 . Özgürlüklerine müdahale edilmesine isyan ederler.
. Kendilerini aileyle yapılan faaliyetlerden soyutlama, uzaklaştırma eğilimindedirler. .Çok önem verdikleri arkadaş grupları vardır. . Bu dönemde gerçek bağımsızlığın ilk adımını atma sürecini yaşarlar. (Eke, 2014, s ).