BBY 253 Bilgi Kullanımı (2014-2015). DataInformationKnowledge Basit gözlemlerBir ilgi ya da amaca yönelik veri İnsan zihninden gelen değerli bilgi (yansıma,

... konulu sunumlar: "BBY 253 Bilgi Kullanımı (2014-2015). DataInformationKnowledge Basit gözlemlerBir ilgi ya da amaca yönelik veri İnsan zihninden gelen değerli bilgi (yansıma,"— Sunum transkripti:

1 BBY 253 Bilgi Kullanımı (2014-2015)

2 DataInformationKnowledge Basit gözlemlerBir ilgi ya da amaca yönelik veri İnsan zihninden gelen değerli bilgi (yansıma, sentez ve bağlam içerir)  Basit şekilde yapılandırılır  Makinalar tarafından basitçe yakalanır/işlenir  Genelde sayısaldır  Kolayca (başka bir ortama) aktarılabilir  Çeşitli analiz birimleri gerektirir  Taşıdığı anlam üzerinde fikir birliği sağlanmış olmalıdır  İnsan aracılığı gerektirir  Yapılandırılması zordur  Makinalar tarafından yakalanması/işlenmesi zordur  Genelde “zımni” bir yapıya sahiptir, sözlü ifade edilmez  Kolayca aktarılamaz

3  “Observations of states of the world.”  Bir sahafta 687 tane plak var =>  Uygun bir teknoloji sayesinde ya da yalnızca insan sayesinde sayılabilir  Bilgi yönetimi perspektifinden bakılırsa? ▪ bu “veri” kolayca tespit edilebilir, ▪ rakamlara ya da “bit”lere çevrilebilir, ▪ asıl kaynakta hiçbir kayıp söz konusu olmaz.

4  “Data endowed with relevance and purpose.” (İlgi ve amaçla donatılmış veri)  Kim donatıyor?  İnsan !  Bir grup veri bilgisayar ortamına, örneğin Excele, atılsa ve bundan otomatik olarak bir grafik yaratılsa.. Bu şeklin daha bilgilendirici olabilmesi, orijinal veriyi en iyi şekilde yansıtabilmesi için hangi tür grafikle görselleştirilmesi gerektiğine insan karar verir.

5  “People turn data into information, and that’s what makes life difficult for information managers. Unlike data, information requires some unit of analysis. And no matter how simple the informational entity -price, revenue, customer, year- somebody is bound to disagree with your definition of it. Information is also much harder to transfer with absolute fidelity.” (Davenport, 1997: 9)

6  İnsanlar veriyi bilgiye (info) dönüştürür ve bilgi yöneticileri için hayatı zorlaştıran şey işte budur. Veriden farklı olarak bilgi (info) bir miktar analiz gerektirir.  Ve bilgi parçacığı -ki bu fiyat, gelir, müşteri, yıl olabilir- ne kadar basit olursa olsun birileri çıkıp sizin tanımınıza katılmayacaktır. Bilgiyi (info) «mutlak sadakatle» transfer etmek çok daha zordur.

7  En değerli ama aynı zamanda da yönetilmesi en güç bilgi türü. Neden?  İnsan zihninde sembollerle var olur, açıkça ifade edilmesi zordur.  Bilgisayarlar tarafından depolanabilmesi mümkün olsa da sınıflanması ve erişimi çok güçtür.

8  “Knowledge is valuable precisely because somebody has given the information context, meaning, a particular interpretion; somebody has reflected on the knowledge, added their own wisdom to it, and considered its larger implications....Anyone who has ever tried to transfer knowledge from one person or group to another knows how hard that is; not only must receivers use the information, but they must also acknowledge that it actually constitutes knowledge.” (Davenport, 1997: 10)

9  Bilgi (knw) çok değerlidir çünkü birileri bilgi içeriğine anlam, belirli bir yorum katmış, birileri bilgiye kendi bilgeliklerini eklemiş ve bu yeni bilginin yarattığı daha büyük etkileri değerlendirmiştir.  Bilgiyi (knw) bir insandan ya da bir gruptan diğerine transfer etmeye çalışmış olan herkes bunun ne kadar zor olduğunu bilir. Sorun sadece alıcıların bilgiyi (info) kullanma zorunluluğu değildir, alıcılar aynı zamanda, kullandıklarının gerçek anlamda bilgiyi (knw) oluşturduğunu anlayabilmelidirler.

10  Bilgi Kullanımı kapsamında 3 tür bilgi de genel başlıkla ilgili. Bilgi kullanımı şu üç konuyu da kapsıyor:  Verileri nasıl işlemeliyiz, nasıl görselleştirmeliyiz?  Veriyi ne tür bir “enformasyon”a dönüştürmek istiyoruz, hangi amaçla kullanacağız?  Önceki tecrübelerimiz, konuyla ilgili “malumat” düzeyimiz nedir, edindiğimiz enformasyonun zihnimizdeki yansıması ya da bilinç düzeyimize etkisi nedir?

11  Formal bilgi:  Belirli bir bağlamı vardır ve ölçülebilir.  Formal bilgi insanların zihninde benzer şekilde yorumlanabilir ve bu tip bilgiyi alan benzer tecrübedeki insanlar aldıkları bilgiyi benzer şekilde yorumlayabilir (ilköğretim eğitimindeki gibi).  Formal bilgi, içerdiği konu ile ilgili tüm gerekli içeriği, kanıtlanmış gerçekleri, bunlar arasındaki ilişkileri yapılandırılmış bir şekilde sunar.

12  Formal bilgi ile iletişim yolları:  Metinsel: ▪ Yapılandırılmış bilgidir. Sayısal, alfabetik ya da sembolik ya da bunların kombinasyonundan oluşabilir. Herhangi bir ortamda bulunabilir (basılı, elektronik). Çoğu durumda bu tür bilgi resmi belgeler ya da yayımlanmış materyaller şeklinde karşımıza çıkar.  Resimsel: ▪ Yapılandırılmış bilgidir. Kabul edilmiş standartlarda herhangi bir görsel öge bu tip bilgi sınıfında değerlendirilir. Akış şemaları, her tür diyagram, iki-üç boyutlu çizimler bu bilgi türüne örnektir. Herhangi bir ortamda yer alabilir (basılı, elektronik, üç boyutlu,..)  Sözel: ▪ Açıklayıcı bilgi türüdür. Mantıksal bir yapıya sahip olmalıdır. Sözel bilgi aktarımında konuyu oluşturan tüm bilgi parçaları açık, net ve yeterli ayrıntı düzeyinde sunulmalıdır. Bu tip bilgi genelde iki birey arasındaki açıklayıcı ya da tanımlayıcı diyaloglarda kullanılır.

13  Informal bilgi:  Yapısal olmayan bilgi türüdür.  Çoğunlukla ya kişisel bilgidir ya da iki kişi arasındaki sözlü/yazılı diyaloglar sırasında ortaya çıkar.  Bu tür bilgide aktarılan konu/haber net olarak tanımlanmamıştır.  Bilginin detayı, aktarım sırasında konu geliştikçe ya da diyaloğa taraf olanların bilgi düzeyine göre değişebilir.

14  Informal bilgi ile iletişim yolları:  Metinsel: ▪ Yapısal olmayan bilgi içerir. Bilgi genelde söylenildiği kadar hızlı yazmaya yarayan, kısa ve yalın işaretlerden oluşmaktadır, aktaran kişiye özel biçimde şekillendirilmiştir. Çoğunlukla yalnızca yazarın tam olarak anlayacağı tamamlanmamış bilgi kümeleri (information sets), yönlendirme ve işaretler ve içerir.  Resimsel: ▪ Yapısal olmayan bilgi içerir. Metinsel bilgiye benzer. Oluşum aşamasında hiçbir mantıksal sıra ya da dizi takip etmeyebilir. Kabul edilmiş ya da denenmiş hiçbir standardı karşılamayabilir. Taslak diyagramlar, skeçler, çizime dayalı notlar bu bilgi türüne örnektir.  Sözel: ▪ Karşılıklı konuşmaya dayalıdır. Tartışmalar şeklinde bilgi alışverişinde bulunulabilir ve genelde herhangi bir başlığa bağlı olarak ilerlemez. Burada aktarılan bilgi konuşmanın gidişatına göre evrilir. Konuşma sırasında bilgi kümeleri eklenir/çıkarılır/değiştirilir, çoğunlukla başlangıçtaki konudan uzaklaşılabilir.

15  Informal bilgi ile iletişim yolları (devam):  Hafıza bilgisi: ▪ Kişiye özeldir. Genelde bu tip bilgi parçaları geçmişteki formal ya da informal tecrübelerden gelir. İçerikleri ya da bir konu ile ilgileri belirsiz olabilir. Bazı durumlarda farkına varılması ancak dış kaynakların ya da durumların kişiyi uyarması ile mümkün olabilir.  İfadeler (expressions): ▪ Bu bilgi aktarım türü hem fiziksel ifadeler hem de ses tonunu kullanarak gerçekleştirilebilir. Her iki tür aktarım da kişinin bir konu hakkındaki yorumunu ifade eder. Bu tip bilgi kişinin konuyu onaylaması/onaylamaması, farklılıklar hakkındaki duygularını ortaya koyması, beğeni/beğenmeme şeklinde ifade edilebilir. ▪ Nerede kullanılır? ▪ “Decision-making process”: İfadelere dayalı bilgi aktarımı genelde kişinin içinde tuttuğu ve tam olarak somutlaştırılamayan/ölçülemeyen bir takım bilgilere (knowledge or information) dayalı olarak ortaya çıkar ve karar alma sürecinde belirleyici olabilir.

16  Informal Bilgi hangi durumlarda çok değerli olabilir?  Bu dinamik yapıdaki bilgi türü yaratıcılık gerektiren işlerde ya da karar alma işlemlerinde çok farklı bilgi perspektiflerinin (knowledge perspectives) ortaya konmasına yardımcı olur.

17  Bilim adamları ??  Araştırmacılar ??  Öğretmenler ??  Öğrenciler ??  Meslek sahipleri ??  Ev hanımları ??

18  Araştırma yaparken ??  Bir ürün tasarlarken ??  Günlük olayları takip ederken ??  Yeni bir şey öğrenirken ??  Karar verirken ?? ……

19  Her iki tür bilgi de herkes tarafından sürekli kullanılabilir.  Genelde informal bir bilgi ile başlanan araştırma formal bilgilerle desteklenerek sonuca ulaştırılabilir.  Bir ürün üretirken ya da tasarım yaparken ihtiyaç sahibinin ihtiyacını kendince tanımlaması ile başlayan tasarım süreci formal bilgi ile desteklenerek (patentler, daha önce yapılmış araştırmalara ait raporlar, tasarım kitapları, vb.) ve standartlara uygun hale getirilerek tamamlanabilir.

20  Farkındalık  İhtiyacın tanımlanması  Bilgi kanallarına karar verilmesi: formal / informal / hepsi  Bilgi arama / keşfetme (information seeking / discovery)  Bilgi erişim (information retrieval)  Bilgiyi depolama/arşivleme  … hangisi önce/sonra??

21

22

23

24

25

26 ?

27  Okuma listesi  Buckland, M. (1991). Information as thing. Journal of the American Society of Information Science, 42(5), 351–360 http://people.ischool.berkeley.edu/~buckland/thing.html http://people.ischool.berkeley.edu/~buckland/thing.html  Wilson, T.D. (1994). Informatıon Needs and Uses: Fifty Years of Progress? http://informationr.net/tdw/publ/papers/1994JDocRev.html http://informationr.net/tdw/publ/papers/1994JDocRev.html  Wodehouse, A.J & Ion, W.J. (2010). Information Use in Conceptual Design: Existing Taxonomies and New Approaches. http://www.ijdesign.org/ojs/index.php/IJDesign/article/view/650/313 http://www.ijdesign.org/ojs/index.php/IJDesign/article/view/650/313  Hicks, B. J., Culley, S. J., Allen, R. D., & Mullineux, G. (2002). A framework for the requirements of capturing, storing and reusing information and knowledge in engineering design. International Journal of Information Management, 22(4), 263-280. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby253_2012/1/Hicks_et.al.2002.pdf http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby253_2012/1/Hicks_et.al.2002.pdf  Zins, C. (2007). Conceptual approaches for defining data, information, and knowledge. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 58(4), 479-493. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby253_2012/1/zins2007.pdf http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby253_2012/1/zins2007.pdf