AKRAN TEMELLİ YAKLAŞIMLAR

... konulu sunumlar: "AKRAN TEMELLİ YAKLAŞIMLAR"— Sunum transkripti:

1 AKRAN TEMELLİ YAKLAŞIMLAR
FÇ BOLU

2 KURUMUNUZU ANALİZ EDİN
GİRDİSİ - SÜRECİ - ÇIKTISI FÇ BOLU

3 OKUL AKRANLAR TOPLULUĞUDUR
Çatışmasız toplum, beraber otlayan, beraber geviş getiren bir sürüdür FÇ BOLU

4 İnsan davranışı boşlukta meydana gelmediğine göre, bu davranışların çevre faktörleriyle çok sıkı bir ilişkisi muhakkaktır FÇ BOLU

5 Akran yardımcılığı, çeşitli alanlarda ve değişik yaş gruplarında önleme müdahale etme, sosyal destek amaçlı kullanılan, belli bir eğitimden geçmiş ancak profesyonel olmayan kişilerce, toplumda ihtiyacı olan diğer kişilerce toplumda ihtiyacı olan diğer kişilere verilen hizmetlerin genel adıdır. FÇ BOLU

6 Çeşitli alanlarda ve ortamlarda başarı ile uygulanmakta olan akran temelli uygulamaların neredeyse en yaygın olan uygulamaları eğitim alanı gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmada okullarda uygulanan akran yardımcılığı uygulamaları genel olarak tanıtılacak, ardından akran yardımcılığı uygulama türleri ayrıntılı olarak ele alınacaktır. FÇ BOLU

7 Bu uygulamada ele alınacak program türleri; Akran öğreticiliği
Akran eğiticiliği Özel arkadaşlık Akran danışmanlığı (Akran Koçluğu) Akran arabuluculuğu Akran destek gruplarıdır. FÇ BOLU

8 Profesyonel olarak ruh sağlığı hizmeti vermeyen kişilere belli bir eğitim programı aracılığı ile genel olarak danışmanlık beceri ve tutumlarının, özel olarak ise yardım becerilerinin öğretilmesi ve kazandırılmasıdır.meslekten olmayan kişilere hem yardım hem de iletişim becerilerinin kazandırıldığı bu uygulamada bireyler resmi ya da gayrı resmi koşullarda, bu becerilerini başka insanların sorunlarını azaltma ya da çözümleme amacıyla kullanılmaktadır. FÇ BOLU

9 Akranların yardımcılarından yararlanmayı esas alan uygulamalara bir çok alanda ve bir çok yaş grubunda rastlanmakla birlikte, ağırlıklı olarak okul ortamında gözlenmektedir. Akranlardan yararlanma fikri çeşitli sebeplerle bağlı olmakla birlikte FÇ BOLU

10 Okul ortamlarında uyuşturucu kullanımının yaygınlaşması
Depresyon vakalarının artması Okulu bırakma ya da devamsızlık sorunlarının artması Silah kullanma Zorbalık ve çeteleşme Ergen intiharları gibi….. Bir yandan eğitimin kalitesinin arttırılması diğer yandan sorunların azaltılmasını hedefleyen bu çalışmalar eğitimsel bir çalışmadır. FÇ BOLU

11 Okullarda akranların gücünden yararlanmayı amaçlayan ve okul rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin işlevini genişleten ve güçlendiren bu uygulamanın çeşitli örneklerine değişik amaçlarla sıkça rastlanır olmuştur. Sigara bırakma Sigara kullanım oranını azaltma AIDS/HIV gibi cinsel yolla hastalıklar konusunda bilinçlendirme Kırsal kesimlerdeki çocukların özgüvenlerini arttırmak ( izcilik gibi …..) FÇ BOLU

12 İlköğretim çocuklarının sorunlarla baş etmesi ve liseye hazırlanması
Kariyer farkındalığı ve bilinçli meslek seçimi Suçlu gençleri kazanma çalışmaları Okul zorbalığının önlenmesi Akademik başarısı düşük ya da öğrenme güçlüğü olan öğrencilere akranları tarafından verilen akran öğreticiliği (peertutorıng) AIDS gibi bazı özel konularda diğer öğrencilerin bilinçlenmesini amaçlayan akran eğiticiliği (peer educatıon) Sorunları olan ve kendi yaşıtlarından biriyle bu sorunu paylaşmayı tercih edenlerle gerçekleştirilen birebir görüşmeleri tanımlayan Akran danışmanlığı ( peer conseling) FÇ BOLU

13 Büyük sınıfların küçük sınıflara ya da eski öğrencilerin yeni öğrencilere işleyiş ve temel bilgiler konusunda destekledikleri “Akran Yol göstericiliği” (peer mentoring) Yurtlarda öğrencilerin ihtiyacı olan bilgileri alması ve gerekli bağlantıları kurması için konaklama (yurt) danışmanlığı ( resident conceling) Yalnız ve dışlanmış öğrencilere destek vermek ve arkadaşlık becerilerini geliştirmesine yardım etmeyi amaçlayan Özel arkadaşlık (special friends) Yeni gelen öğrencilerin ortama alıştırılmasında (oryantasyon) ve çeşitli projelerde okul psikolojik danışmana yardım etmeyi amaçlayan “Danışman Yardımcılığı” ya da “Akran Liderliği” (peer leader) FÇ BOLU

14 Okul ortamlarındaki basit çatışma durumlarında arabuluculuk yapan ve sorunun yapıcı yollarla çözülmesini sağlayan “Akran Arabuluculuğu” (peer mediation) FÇ BOLU

15 Akran temelli uygulamaların başlama nedenlerinden biri de okul psikolojik danışmanlarının ya da rehber öğretmenlerin azlığı okullarda rehber öğretmen başına düşen öğrenci sayısının fazla olmasıdır. Adı ne olursa olsun belli bir eğitim ve süpervizyon aracılığı ile öğrencilerin akranlarına yardım etmesi çağdaş gelişimsel programı içinde önemli bir yere sahiptir. FÇ BOLU

16 Ergenlik döneminde arkadaş onayına olan ihtiyaç artmaktadır.
Akran uygulamaları “Sosyal Ağ” ve “ Sosyal Öğrenme Kuramına” dayandırılmaktadır. Sosyal Öğrenme Kuramına göre insanlar toplumdaki değerlerini gözleyerek ve birbirlerinin davranışlarını taklid ederek öğrenmektir. Ergenlik döneminde arkadaş onayına olan ihtiyaç artmaktadır. FÇ BOLU

17 Arkadaşlar, olumlu ya da olumsuz davranışların sergileyen ya da teşvik edeni olabilmektedir.
Sosyal öğrenme kuramına göre kendileri için sorumluluk alan bu öğrenciler arkadaşlarını olumlu davranışlar sergileme yönünde cesaretlendiren birer rol modeli olacaklardır. İnsanlar bir birlerine yardım etmelidir İnsanlar birbirlerinin iyi oluşunu desteklemelidir. FÇ BOLU

18 SOSYAL AĞ TEORİSİ Sistem: Birbirine bağlı olan değişkenlerin tümüdür… Sosyal ağ teorisi ; toplumun bir sistem olduğunu ve içerisinde bağlantılı bir çok alt sistemlerden oluştuğunu, okullardaki akran çalışmalarının doyum verici destek ağları kurmak suretiyle toplumdaki kaynakları faydalı bir biçimde kullanma konusunda “katalizör” görevi göreceğini kabul eder. FÇ BOLU

19 OKULLARDA UYGULANABİLECEK AKRAN TEMELLİ UYGULAMALAR
Akran yardımcılığı, akran temelli uygulamaların tanımına verilen şemsiye bir isim olarak kullanılmaktadır. FÇ BOLU

20 OKULLARDA UYGULANACAK AKRAN TEMELLİ UYGULAMALAR
1.AKRAN ÖĞRETİCİLİĞİ (Peer Tutoring) Akran öğreticiliği belki de akranların akranlarına yardım ettiği en eski uygulamadır. Daha çok ilköğretim yıllarında başarılı ve başarısız öğrencilerin eşleştirildiği, başarılı öğrencinin başarısız öğrenciye akademik başarısızlığını azaltması hususunda yardım ettiği bir uygulamadır. Özellikle 3. sınıftan itibaren sıkça uygulanmaktadır. Böylece öğrencinin karamsarlığa kapılması, kendini aptal,başarısız ve cesareti kırılmış hissetmesi önlenmeye çalışılmaktadır. Bu öğrencilere arkadaşlarının vereceği destek, bilgilendirme ve paylaşım ile daha fazla bireyselleştirilmesi sağlanmakta, öğrencilerin8 okumaya ve okula karşı olumlu yaklaşımlar geliştirmesi hedeflenmektedir FÇ BOLU

21 Akran öğreticiliğinin bir diğer yanı ise okulun geneline yayılan bir uygulamadır. Bu uygulamada öğrencilerin haftanın belli günlerinde, belli saatler arasında, önceden belirlenmiş bir yerde (kütüphane, laboratuar, çok amaçlı salon) ihtiyacı olan öğrencilere bazı derslerde yardımcı olunabilmektedir. Öğreticilik etkinliğine aynı düzeyde sınıf öğrencileri görev alabildiği gibi, üst sınıflardan da gönüllü öğrencilerin tüm okula öğreticilik hizmetini sunması söz konusudur. Bu çalışmada Akran öğreticiliği; bilgi, beceri, alışkanlık, değer ve tutumların değişmesine, gelişmesine yardımcı olabilecek bir sistem olara Akran öğreticiliği olarakta görülmektedir FÇ BOLU

22 Yine Akran öğreticiliği sırasında bir kişinin elinden gelenin en iyisini yapabileceğine nasıl inandırılır, nasıl motive edilir ve nasıl cesaretlendirilir, karamsarlık anında nasıl yaklaşımda bulunulur gibi önemli hususlarda da yeni yollar ve yöntemler geliştirilmesi söz konusudur. Akran öğreticiliğinin en başarılı görüldüğü alan yabancı dil öğrenilmesinde meydana çıkan sonucun gözlenmesi ile genellemeden uzak, küçük bir evrende ve birkaç örneklemle elde edilen sonuçtur. (Örn: Elif Burcu – Almanca) FÇ BOLU

23 2. AKRAN EĞİTİCİLİĞİ (Peer Educaion):
Akran Eğiticiliği orta öğretim ve yüksek öğretim aşamasında en çok tercih edilen akran temelli uygulamaların başında gelmektedir. Akranların, yaşam dönemi itibariyle risk altında oldukları durumlar konusunda bilgilendirilmeleri, rehberlik etmeleri ve uyum sorumlu davranış konusunda teşvik edici olmaları temeline dayanmaktadır. FÇ BOLU

24 -Sigara içme oranının azaltılması,
Orta öğretim yılları arkadaş etkisi yada baskısının en yoğun olduğu yıllar olarak kabul edilir. Öyle ki bu yıllarda anne- baba arkadaştan daha önemlidir. Anne baba sözü dinlemektense arkadaş öğüdü dinlemek kişinin yaratılışına daha uygun düşmektedir. Bu nedenle çalışmalar ergenlik sorunlarını çözmeye yönelik tedbirler içermektedir. -Ergen hamileliği -AIDS ‘ den korunma -Sigara içme oranının azaltılması, -Sağlıklı yaşam alışkanlıkları geliştirme -Olumlu okul iklimi ve kabul edici bir çevre oluşturma - İntihar ve istismar konusunda bilinçlendirme FÇ BOLU

25 -Yeme bozuklukları hususlarının ele alındığı tedbir çalışmalarıdır.
Akran Eğiticiliği üniversite aşamasında en çok tercih edilen akran temelli uygulama türüdür. Üniversite danışmanlık merkezleriyle birlikte; -Sağlıklı yaşam programları -Krize müdahale -Çoklu kültüre duyarlı programlar -Kadın konuları (ilişki, tecavüz, şiddet,barındırma,saldırı ) -Romantik ilişkiler -Sinsi hastalıklar (AIDS, Verem vb.) konusunda bilinçlendirmeye yönelik araştırmalar. ( HATAM= Hacettepe Üniv.AİDS Tedavi Araştırma Merkezi) -Sosyal-siyasal olaylar ve olgular (fikir kulüpleri) FÇ BOLU

26 3. ÖZEL ARKADAŞLIK (Special Friend):
Kendilerini okul ortamından kopuk, yalnız ve dışlanmış hisseden ve bir başkasının desteğine ihtiyacı olan öğrencilere akranları tarafından yakın yardım ve arkadaşlık ilişkisi sunulması esasına dayanmaktadır. Birçok öğrenci bir kimlik kazanma ve ait olma ihtiyacını karşılamak ve kabul görmek için zamanın ve enerjinin büyük bir kısmını harcamaktadır. Hatta bazıları olduğundan daha çok, daha verici ve daha arka plana atabilen bir tavır sergileyebilmektedir. Hatta çok popüler öğrencilerin bile davranışlarının altında yatan temel güdü, başkalarından ayrı kalmama ve yalnızlık hissetmeme olduğu bilinmektedir. FÇ BOLU

27 Özel arkadaş, bir başka desteğe ihtiyacı olan arkadaşıyla nasıl daha duyarlı bir dinleyici olacağı ve paylaşılan bilgileri özel bir itinayla saklayacağı konusunda eğitilir. Ancak özel arkadaşın derin bir bağlanma ve duygusal yakınlık oluşturmak zorunda olduğu mesajı verilmemelidir. Bu arkadaşlığın sonunda bu gelişebilirde, gelişmeyebilirde…. Uygulama birbirleriyle ilgili ve iyi oluşuyla alakalı iki insanın , saygıya dayanan, ortak bir ortamı ve zamanı paylaşmasını gerektirir. Bütün ilişkilerde sınırlar vardır. Ancak bu karşılıklı saygı, güven, alçakgönüllü bir ilgileniş ve güvene dayalı bir yakınlığın kurulmuş olması gerekir. FÇ BOLU

28 4. AKRAN DANIŞMANLIĞI Akran yardımcılığı semsiyesi altında yer almakla birlikte, daha çok kişisel sorunların çözümü için, bire bir ve yüz yüze yapılan sorun çözme amaçlı görüşmeleri kapsamaktadır. Daha büyük yaş gruplarında, çok kalabalık okullarda bireysel danışma ihtiyacını karşılamaya yönelik bir tedbirdir. Akranlardan klasik danışmanlık amacıyla yararlanma daha çok orta öğretim ve üniversite ortamında rastlanmaktadır. FÇ BOLU

29 alkol ve ilaç kullanımı konuları ele alınmaktadır.
Yalnızlık, yas, boşanma, intihar, alkol ve ilaç kullanımı konuları ele alınmaktadır. Temel ilke destek ve arkadaşlık sağlamak, empatik dinlemek, öğüt vermemek olduğu vurgulanmaktadır. FÇ BOLU

30 5.AKRAN ARABULUCULUĞU Akran temelli uygulamalardan bir diğeri akran arabuluculuğu yöntemidir. Bu uygulama okuldaki çatışma durumlarını, önceden çözmeye yönelik ve okul iklimini olumsuz etkileyecek vakaları çözme ya da azaltmayı amaçlamaktadır. Alay etme, dedikodu yapma, ad takma, şiddet,zorbalık ve diğer kaba davranışları önlemeye yönelik bir uygulamadır. Asla hakemlik değildir. FÇ BOLU

31 6. Akran Yol Göstericiliği (Akran Koçluğu)
Akran Yol göstericiliği bütün eğitim basamaklarında ve bir çok durumda başarıyla uygulanabilen oldukça esnek ve yaygın bir akran yardımcılığı türüdür. Adından da anlaşılacağı gibi büyük sınıfların küçük sınıflara, yeni gelenlere, zayıf durumda olanlara bazı yaşantıları daha daha kolay ve sorunsuz aşmaları için verdikleri bir yardım türüdür. FÇ BOLU

32 NOT: Okullarda psikolojik danışmanların liderliğinde ve sorumluluğunda yürütülecek olan ve idare, veli ve diğer öğretmenlerin desteğini gerektiren bu uygulamalar, dikkatle planlanmadığı, sınırları iyi çizilmediği ve etik kurallara yeterince uyulmadığı zamanlarda yarardan çok zarar getirebilir. Tüm okulu etkileyecek ve daha çok öğrenciye ulaşmaya izin veren akran temelli uygulamaların bilinçli rehber öğretmenlerin uygulamaları ile başarıya ulaşması en büyük temennimizdir. FÇ BOLU

33 Kaynak: ÇİFTÇİ, Fehimdar
Kaynak: ÇİFTÇİ, Fehimdar. Eğitimde Hür Disiplin ve Akran Arabuluculuğu, Biz bize Yay. Ankara 2007 SON…….. FÇ BOLU