The investigation of the relationship

... konulu sunumlar: "The investigation of the relationship"— Sunum transkripti:

1 KOAH tanılı hastalarda mesleksel ve çevresel maruziyet ile hastalık arasındaki ilişkinin incelenmesi
The investigation of the relationship between occupational and environmental exposure and the occurence of the disease in patients with COPD Sibel Günay, Ersin Günay, Özlem Selçuk Sönmez, Nilgün Yılmaz Demirci, Atila İhsan Keyf, Cebrail Şimşek Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara

2 Çıkar çatışması Çalışmamız Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi EAH’ de yapılmış olup çalışma için hiçbir kurum veya kuruluştan maddi destek alınmamıştır.

3 Giriş ve Amaç Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), başta sigara olmak üzere zararlı toz ve partiküllerin yanı sıra diğer çevresel ve kişiye bağlı risk faktörlerinin etkisi ile ortaya çıkan; kısmen geri dönüşümlü hava yolu obstrüksiyonu ve hava akımında azalma ile seyreden ilerleyici bir hastalıktır.

4 Gelişmiş ülkelerde en yaygın görülen çevresel risk faktörleri, sigara içimi ve mesleksel maruziyetlerdir. Buna karşılık gelişmekte olan ülkelerde, iç ortam hava kirliliği önemli bir çevresel risk faktörü olarak kendini göstermektedir. Erkek ve kadınlarda çevresel ve mesleksel maruziyetlerin KOAH ile ilişkisinin incelendiği az sayıdaki literatürde, kadınların biyolojik toz ve duman (biomass, tekstil, besin endüstrisi) maruziyetinin KOAH gelişiminde riski arttırdığı belirtilmektedir.

5 Bunun istatistiksel olarak anlamı;
Kronik bronşit hastalarının incelendiği çalışmalarda, popülasyona atfedilen risk yüzdesi (PAR%) %0-34 arasında değişmekte ve ortalama olarak %15 olarak bildirilmektedir. Benzer şekilde KOAH hastalarının incelendiği çalışmalarda da PAR% değeri %0-37 arasında değişmektedir (ortalama %15). Bunun istatistiksel olarak anlamı; Eğer hastalığa neden olan bu maruziyetler ortadan kaldırılabilirse veya bu maruziyetlerden korunma sağlanabilirse, KOAH veya kronik bronşit gelişimi %15 oranında azaltılabilecek demektir.

6 Bu çalışmada; KOAH için, ülkemizdeki genel yaşam özelliklerinin ortaya konulması Yaşam boyu solunumsal maruziyetlerle (tütün dumanı, mesleksel maruziyetler ve iç ortam hava kirliliği) KOAH ilişkisinin araştırılması Hastanemizdeki risk belirleme hesabının (PAR) yapılması hedeflendi.

7 GEREÇ ve YÖNTEMLER Mayıs Haziran 2010 tarihleri arasında Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi göğüs hastalıkları polikliniklerine ve kliniklerine KOAH tanısı ile başvuran hastalardan çalışmaya alınma kriterlerine uygun olan 711 hasta çalışmaya alındı. Kontrol grubu için hastanemiz göğüs hastalıkları polikliniklerine ve kliniklerine KOAH dışında bir hastalık tanısıyla başvuran ve çalışmaya katılmaya gönüllü olan 246 olgu alındı. Hastalara sosyodemografik özelliklerinin, çevresel ve mesleksel maruziyet oluşturacak etkenlerin, tütün kullanma alışkanlıkları ve pasif tütün dumanı maruziyetlerinin sorgulandığı anket formu yüz yüze görüşme yöntemiyle dolduruldu.

8 KOAH’lı hastalar için dahil edilme kriterleri:
GOLD kriterlerine göre KOAH tanısı almış, (nefes darlığı, öksürük ya da balgam çıkarma şikayeti ve spirometrik incelemede kısa etkili bir bronkodilatör (400 μg salbutamol veya 500 μg terbutalin) inhalasyonundan dakika sonra yapılan spirometrik incelemede FEV1/FVC <%70 olarak bulunan hastalar), Kooperasyon kurulabilen, yoğun bakım endikasyonu olmayan >18 yaş hastalar dahil edildi. Hastaların gönüllü olarak çalışmaya katılması için bilgilendirilmiş onam formu dolduruldu.

9 Dışlanma kriterleri: GOLD kriterlerine göre KOAH tanısı konulan ancak, kooperasyon kurulmasını güçleştirecek durumları veya ek hastalığı olanlar (solunum yetmezliği nedeniyle bilinç bulanıklığı bulunan, demans, Alzheimer hastalığı gibi nörolojik hastalığı olan olgular), <18 yaş hastalar KOAH tanı kriterlerine uygun olmayan hastalar Çalışmaya katılmayı kabul etmeyen hastalar

10 Kontrol grubunun özellikleri
GOLD’a göre KOAH tanısı dışlanmış, Başka bir hastalık nedeniyle tedavi edilen veya solunumsal hiçbir hastalığı olmayan hastalardan; Kooperasyon kurulabilen, yoğun bakım endikasyonu olmayan >18 yaş hastalar çalışmaya dahil edildi. Kontrol grubunun gönüllü olarak çalışmaya katılması için bilgilendirilmiş onam formu doldurulduktan sonra, olguların hepsi için KOAH grubundaki olgulara uygulanan anket formu yüz yüze görüşme tekniği ile dolduruldu.

11 İstatistiksel Analiz Verilerin analizi SPSS for Windows 11.5 paket programında yapıldı. Sürekli değişkenlerin dağılımının normale yakın olup olmadığı Shapiro Wilk testi ile araştırıldı. Tanımlayıcı istatistikler sürekli değişkenler için ortalama ± standart sapma veya ortanca (minimum-maksimum) olarak gösterildi. Kategorik değişkenler ise olgu sayısı (%) biçiminde ifade edildi. Gruplar arasında ortalamalar yönünden farkın önemliliği bağımsız grup sayısı iki olduğunda Student’s t testi ile ikiden fazla grup arasındaki farkın önemliliği ise Tek Yönlü Varyans analizi (One-Way ANOVA) ile değerlendirildi. Gruplar arasında ortanca değerler yönünden farkın önemliliği bağımsız grup sayısı iki olduğunda Mann Whitney U ile ikiden fazla grup arasındaki farkın önemliliği ise Kruskal Wallis testiyle araştırıldı. Tek Yönlü Varyans analizi veya Kruskal Wallis test istatistiği sonucunun önemli bulunması halinde farka neden olan durumları belirlemek amacıyla post hoc Tukey veya parametrik olmayan çoklu karşılaştırma testlerinden yararlanıldı. Kategorik değişkenler Pearson’un Ki-Kare veya Fisher’in Kesin Sonuçlu Ki-Kare testiyle araştırıldı.

12 Çevresel, mesleksel maruziyetler, aktif sigara içiciliği ve pasif tütün dumanı maruziyetleri için atfedilen risk (AR), atfedilen risk yüzdesi (AR%), popülasyona atfedilen risk (PAR) ve popülasyona atfedilen risk yüzdesi (PAR%) hesaplandı. Tek değişkenli istatistiksel analizler sonucunda vaka ve kontrol gruplarını ayırt etmede etkili olan risk faktörleri bir araya getirildi. Çoklu Değişkenli Lojistik Regresyon analizi kullanılarak grupları birbirinden ayırt etmede en fazla belirleyiciliği olan risk faktörleri tespit edildi. Her bir değişkene ait odds oranı, %95 güven aralıkları hesaplandı. P <0,05 için sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.

13 Bulgular Çalışmaya alınan hastaların demografik özellikleri ve spirometre bulguları Özellikler KOAH (N=711) N (%) KONTROL (N=246) p Yaş 62.7 ± 10.8 64.9 ± 10.9 >0.05 Cinsiyet Erkek 507 (%71.3) 183 (%74.4) Kadın 204 (%28.7) 63 (%25.6) Eğitim durumu Eğitimsiz 208 (%29.3) 43 (%17.5) 0.002 İlköğretim 443 (%62.3) 176 (%71.5) Lise 50 (%7.0) 20 (%8.1) Yüksekokul- Üniversite 10 (%1.4) 7 (%2.8) Aylık gelir ortalaması 600 TL ve altı 226 (%31.8) 55 (%22.4) 0.015 TL 381 (%53.6) 145 (%58.9) 1201 TL ve üzeri 104 (%14.6) 46 (%18.7) Solunum fonksiyon testi FEV1(beklenenin %’si) 48.9 ± 20.6 78.7 ± 14.3 < 0.001 FVC (beklenenin %’si) 60.3 ± 19.6 81.6 ± 16.1 FEV1/FVC 57.5 ± 11.5 82.0 ± 5.9

14 Kontrol grubundaki hastaların tanılarına göre dağılımları (N=246).
Hastalıklar N % Akciğer kanseri 60 24.4 Akciğer veya plevra TB 50 20.3 Pnömoni 47 19.1 DPAH 20 8.1 Kalp hastalıkları 17 6.9 Pulmoner tromboemboli 13 5.3 Plevral efüzyon 12 4.9 Diğer 27 11.0

15 KOAH ve kontrol gruplarının sırasıyla yaşadıkları yerleşim yerleri.
Yaşanan yerler KOAH Kontrol p N (%) Süre (yıl) 39.78 ± 22.91 40.40 ± 21.28 >0.05 İlk yaşanan İl 83 (11.7) 34 (13.8) 0.002 İlçe 164 (23.1) 82 (33.3) Köy 464 (65.3) 130 (52.8) 33.05 ± 16.46 31.39±16.21 İkinci yaşanan 370 (80.4) 98 (66.7) 87 (18.9) 47 (32) 3 (0.7) 2 (1.4) 20.99±15.29 21.90±13.62 Üçüncü yaşanan 76 (84.4) 21 (72.4) 13 (14.4) 8 (27.6) 1 (1.1) Süre 21.09 ± 13.26 22.0±6.08 Dördüncü yaşanan 16 (69.6) 3 (100) 5 (21.7) 2 (8.7)

16 Grupların ilk yaşadığı 10 şehir
Sıra KOAH (N= 711) N (%) Kontrol (N= 246) 1 Ankara 227 (31.9) 62 (25.2) 2 Çankırı 79 (11.1) Çorum 25 (10.2) 3 61 (8.6) Kırşehir 12 (4.9) 4 Yozgat 55 (7.7) 11 (4.5) 5 Kırıkkale 28 (3.9) Kastamonu 9 (3.7) 6 26 (3.7) Sivas 7 24 (3.4) 8 Erzurum 20 (2.8) 8 (3.3) 9 Bolu 14 (2.0) 10 Ordu 6 (2.4) TOPLAM 548 (77.1) 159 (64.4)

17 KOAH ve kontrol gruplarındaki olguların meslek gruplarının dağılımı
KOAH (N= 711) N (%) Kontrol (N= 246) p Memur 71 (10) 29 (11.7) >0.05 Esnaf 113 (15.9) 46 (18.6) İşçi 237 (33.3) 87 (35.3) Çiftçi 171 (24.1) 35 (14.2) <0.001 Hayvancılık 95 (13.4) 19 (7.7) 0.012 Tarım 76 (10.7) 16 (6.5) 0.026 Ev hanımı 119 (16.7) 47 (19.1)

18 KOAH ve kontrol gruplarının beyaz toprak maruziyet durumları
Beyaz toprak maruziyeti KOAH N (%) Kontrol p Maruziyet Var 253 (35.6) 82 (33.3) >0.05 Yok 458 (64.4) 164 (66.7) Beyaz toprak maruziyet süresi (yıl) (X ± SD) 25.42 ± 13.7 25.30 ± 11.34

19 KOAH ve kontrol grubunun ısınma-pişirme aracı kullanma sıklıkları.
Isınma-pişirme araçları KOAH (N= 711) Kontrol (N= 246) p N (%) Bacalı soba 708 (99.6) 243 (98.8) >0.05 Elektrikli ısıtıcı 75 (10.5) 14 (5.6) 0.02 Tüp gazlı soba (katalitik) 54 (7.6) 7 (2.8) 0.009 Tandır 104 (14.6) 25 (10.2) Şömine 21 (8.5) 0.01 Kalorifer 316 (44.4) 108 (43.9)

20 Isınma- pişirme araçları
KOAH ve kontrol grubunda hayatları boyunca kullanılan ısınma- pişirme araçlarının cinsiyetlere göre dağılımları Isınma- pişirme araçları Cinsiyet KOAH N (%) Kontrol N(%) p Bacalı soba Erkek 504 (99.4) 181 (98.9) >0.05 Kadın 204 (100.0) 62 (98.4) Elektrikli ısıtıcı 56 (11.0) 10 (5.5) 0.028 19 (9.3) 4 (6.3) Tüp gazlı soba (katalitik) 45 (8.9) 7 (3.8) 0.027 9 (4.4) Tandır 5 (1.0) 4 (2.2) 99 (48.5) 21 (33.3) 0.034 Şömine 60 (11.8) 18 (9.8) 44 (21.6) 3 (4.8) 0.002 Kalorifer 220 (43.4) 72 (39.3) 96 (47.1) 36 (57.1)

21 KOAH ve kontrol grubunun kullandığı ısınma- pişirme araçlarının kullanılma süreleri
Isınma- pişirme araçları KOAH Kontrol p Bacalı soba 58.67 ± 13.96 56.43 ± 13.24 0.017 Elektrikli ısıtıcı 8.96 ± 5.94 10.07 ± 8.0 >0.05 Tüp gazlı soba (katalitik) 5.94 ± 3.36 5.71 ± 4.99 Tandır 28.52 ± 15.79 28.16 ± 15.07 Şömine 29.32 ± 14.71 25.19 ± 14.31 Kalorifer 12.16 ± 8.02 13.95 ±11.09

22 KOAH ve kontrol gruplarının kullandığı yakıt türlerinin dağılımı
Kullanılan yakıtlar KOAH (N= 711) N (%) Kontrol (N= 246) p Tezek 399 (56.1) 91 (37.0) <0.001 Odun 702 (98.7) 240 (97.6) >0.05 Kömür 639 (89.9) 220 (89.4) Motorin / gaz yağı 5 (0.7) 2 (0.8) Tüp gaz 40 (5.6) 7 (2.8) Doğal gaz 309 (43.5) 84 (34.1) 0.01

23 KOAH ve kontrol gruplarındaki kadın ve erkek cinsiyetlerin kullandıkları yakıtların dağılımı
Kullanılan yakıtlar Cinsiyet KOAH N (%) Kontrol N(%) p Tezek Erkek 247 (48.7) 58 (31.7) <0.001 Kadın 152 (74.5) 33 (54.2) 0.02 Odun 499 (98.4) 180 (98.4) >0.05 203 (99.5) 60 (95.2) 0.015 Kömür 460 (90.7) 162 (88.5) 179 (87.7) 58 (92.1) Motorin / gaz yağı 3 (0.6) 1 (0.5) 2 (1.0) 1 (1.6) Tüp gaz 35 (6.9) 6 (3.3) 5 (2.5) Doğal gaz 216 (42.6) 61 (33.3) 0.028 93 (45.6) 23 (36.5)

24 KOAH ve kontrol grubunda kullanılan yakıt süreleri
Kullanılan yakıtlar (yıl) KOAH Kontrol p Tezek 30.91 ± 17.49 25.97 ± 13.48 0.038 Odun 58.34 ± 13.86 55.53 ± 13.56 0.004 Kömür 30.18 ± 14.22 30.28 ± 13.67 >0.05 Motorin / gaz yağı 11.00 ± 10.84 7.00 ± 1.41 Tüp gaz 5.65 ± 3.53 6.43 ± 5.02 Doğal gaz 10.07 ±4.96 11.38 ± 4.48 0.015

25 Aktif tütün ve tütün mamülleri kullanımı ve pasif tütün dumanı maruziyeti
Özellikler KOAH Kontrol p Sigara kullanan hasta sayısı 520 (73.1) 166 (67.5) >0.05 Kullanılan tütün mamülleri (Sigara ile beraber) Puro 1 (0.1) Pipo 2 (0.3) 1 (0.4) Nargile 6 (0.8) 2 (0.8) Puro + Pipo Puro +Nargile 3 (0.3) Pipo +Nargile Tüketilen sigara (adet/gün) 27.3 ± 13.5 23.7 ± 12.2 Sigara içme süresi (yıl) 37.1 ± 12.0 32.7 ± 12.8 0.018 Sigara tüketimi (paket.yılı) 37.6 ± 35.0 27.1 ± 30.3 <0.001 Sigarayı bırakan (ex-smoker) 357 (50.2) 102 (41.4) Kaç yıldır içmediği 11.6 ± 8.6 13.42 ± 9.4 Sigaraya başlama yaşı 17.0 ± 6.7 19.1 ± 6.2 Pasif tütün dumanı maruziyeti Hayat boyu maruz kalan hasta sayısı 553 (77.8) 183 (74.4) Çocukluk döneminde maruziyet 516 (72.6) 147 (59.8) Hayat boyu maruziyet süresi (yıl) 46.1 ± 20.6 35.4 ± 11.9

26 Kontrol grubuyla KOAH grubunu ayırt etmede en fazla etkili olan risk faktörleri ise sırasıyla;
çevresel maruziyet (OR, 2.314; %95 güven aralığı (CI), ) (p<0.001), sigara paket yıldaki artış (OR, 1.011; %95 CI, ) (p=0.002), pasif sigara maruziyet süresindeki artış (OR, 1.022; %95 CI, ) (p<0.001) olduğu görüldü.

27 KOAH ve kontrol grubu için maruziyet açısından riskli görülen durumların lojistik regresyon analiz sonuçları  Değişkenler  Odds Oranı (OR) Wald İstatistiği p %95 Güven Aralığı (CI) Alt Sınır Üst Sınır Bacalı soba (yıl) 1.007 0.326 0.568 0.983 1.031 Tezek (yıl) 1.003 0.130 0.719 0.989 1.017 Odun (yıl) 0.578 0.447 1.026 Doğal gaz (yıl) 1.058 9.207 0.002 1.020 1.098 Mesleksel maruziyet 1.011 0.003 0.954 0.704 1.451 Çevresel maruziyet 2.314 13.305 <0.001 1.474 3.633 Aktif sigara içiciliği 0.951 0.041 0.839 0.588 1.539 Sigara (paket-yıl) 9.796 1.004 1.018 Pasif maruziyet (yıl) 1.022 12.226 1.009 1.034 Çocuklukta pasif içicilik 0.953 0.032 0.858 0.560 1.621 Çiftçi Olmak 1.361 1.021 0.312 0.749 2.472 İlçede Yaşamak 0.728 1.404 0.236 0.431 1.230 Köyde Yaşamak 0.884 0.208 0.648 0.521 1.501

28 Çevresel, mesleksel maruziyet, aktif tütün kullanımı ve pasif tütün dumanı maruziyetinin risk oranları Maruziyet grupları Maruz kalan hasta (KOAH) AR AR% PAR PAR% Çevresel maruziyet 455 20.4 24.6 11.7 15.7 Mesleksel maruziyet 400 8.6 11.0 4.8 6.5 Aktif sigara içiciliği 520 6.3 3.5 4.7 Pasif tütün dumanı 553 3.6 2.8 3.8 AR= Atfedilen risk, AR%= Atfedilen risk yüzdesi, PAR= Popülasyona atfedilen risk, PAR%=Popülasyona atfedilen risk yüzdesi

29 Sonuç Bizim çalışmamızda KOAH gelişiminde sigara başta olmak üzere (aktif ve pasif içicilik), iç ve dış ortam hava kirliliği ve mesleksel maruziyetlerin (özellikle çiftçiliğin) önemli risk faktörleri olduğunu gösterdik. Özellikle KOAH tanısından şüphelenilen olgularda sigara kullanma öyküsü dışında bu maruziyetlerin de ayrıntılı sorgulanmasının ayırıcı tanıda yardımcı olacağı kanısındayız.

30 Ayrıca bu çalışmada risk hesaplamaları sonucunda;
tütün ve tütün ürünleriyle mücadelenin, iç ve dış ortam hava kirliliği, mesleksel toz, duman ve buhar gibi önemli maruziyetler için koruyucu önlemlerin alınmasının hastalık gelişimini engelleyecek etkiye sahip olduğunu gösterdik.

31 Kısıtlayıcı yönleri olsa da, çalışmamızın ulaşılan olgu sayısının fazla olması nedeniyle Türkiye’deki genel popülasyonu yansıtabilecek nitelikte olduğunu düşünmekteyiz. Ayrıca, bu konuda daha geniş popülasyonları da içerecek çok merkezli çalışmalara ihtiyaç olduğu kanaatindeyiz.

32 Teşekkürler