TÜRKİYE'DE ENGELLİ BİREYLERİN SOSYOLOJİK PROFİLİ

TÜRKİYE'DE ENGELLİ BİREYLERİN SOSYOLOJİK PROFİLİ
Prof. Dr. Esra BURCU Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü

Engellilik Tartışmalarının Tarihçesi
Batı’da engellilik olgusuna/ engelli olmaya ilişkin tartışmalar 1960’ların sonunda şekillenmeye başlamıştır.

YAKLAŞIMLAR MEDİKAL MODEL YAKLAŞIMI SOSYAL MODEL YAKLAŞIMI

Medikal Model Yaklaşımı
engelliliği medikal alanın modeli olarak incelemek, engelliliğe ilişkin tüm tanımlamaları medikal bilgiler çerçevesinde vermek

Geleneksel-Bireyci Medikal Modelde;
hastalık ve sakatlığın tıbbi açıklanması ile İLGİLENİLMİŞ, yaşam alanlarında karşı karşıya kalınan sosyal ve çevresel engellemelerle/ dışlanmalarla/ politikleşmelerle/ organizasyonlarla İLGİLENİLMEMİŞTİR.

Medikal Modelin Engellilik Tanımı
normal bedenin anatomisine ve işleyişine aykırı olma ya da bunun dışında olmadır.

Sosyal model çerçevesinde yapılan engellilik tanımı medikal modelin tek yönlü (tıbbi alana dayalı) tanımından uzaktır ve sosyal anlam çerçevesinde ele alınmıştır.

Sosyal Modelin Engellilik Tanımı
aktivite sınırlılığının yarattığı avantajsız durumu yaşayan bireylerin, Toplum (engelli olmayanlar) tarafından göz ardı edilmesi ya da çok az dikkate değer görülmesiyle, bu insanların  sosyal hayatın içine girmelerinde,  sosyal aktivitelerini sürdürmelerinde gerekli katılımlardan uzak tutulması durumudur.

Sosyal Model Avrupa Amerika sosyo-politik ve sosyo-tarihsel yaklaşım
sosyal organizasyonel yaklaşım

Amerika’daki Gelişmeler (1970’ler)‏
bağımsız sosyal yaşam, refah devleti, etiketlenme, sosyal sapma, işlevsel olma, güç, engelliliğin meşrulaşması, gibi kavramlar üzerinde durulmuştur

engelliliğin sosyal kurgulanmasında çevresel faktörlerin önemi vurgulanmıştır

iş ve ihtiyaçların dengelenmesinde kaynakların dağılımı problemi üzerinde durularak, engelli bireylerin iş alanlarındaki problemleri ön planda ele alınmaya başlanmıştır

Amerika’daki Gelişmeler (1990’lardan sonra)‏
toplumun sosyal, ekonomik geleceğine ilişkin oluşabilecek problemlerin önüne geçebilmek amacıyla engelliliğin yeniden hemen herkes tarafından kabul edilen sosyal tanımına doğru yeniden kurgulanmaya ihtiyaç duyulduğunu kabul etmeye başlamıştır

Bu yeni kurgulanma ya da herkes tarafından kabul edilecek olan tanım
engelli olma ile gurur duyma ya da farklılıklarla barışık olma şeklindeki yeni yaklaşımdır (hem engelli birey açısından hem de toplumun diğer bireyleri açısından)‏

Tüm bu tartışmalar ortaya ne koymuştur?
engelli olmaya ilişkin tanımlamayı ya da engelli kimliğine ilişkin değişimi ortaya koymuştur

Bu değişim ne yöndedir? engelliliğe sakatlıktan (ben engelliyime)
(ben sakatımdan) engelli olmanın dikkat çekiciliğinden engelli olmanın normalliğine engelli olma durumuyla gurur duyma, farklılıklarla barışık olmaya engelli olmanın bağımlılık özelliğinden/anormal görülme özelliğinden

Batı bu tür bir dönüşümü yaşamışken biz ülke olarak bu değişimin neresindeyiz?
Türkiye engelli bireylerine ilişkin bilimsel araştırmalara ve bu temelde hukuksal, siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel düzenlemelere oldukça geç ulaşmıştır.

Türkiye’de engelliliğe ilişkin devlet politikalarının Cumhuriyet döneminden
itibaren şekillenmeye başladığı söylenebilir.

Türkiye’deki Gelişmeler
Cumhuriyet Dönemi  engelli çocukların eğitimi  toplumsal konumları 1970’ler  ekonomik durumları, iş yaşamına katılımları 1980’ler  politikaların oluşturulması 1990’lar  sorun tespiti araştırmaları ve kurumsallaşmaya gidilmesi 2000’ler  ciddi ve sistematik veri tabanının oluşturulması

2000’li yıllarda engellik konusunda mevcut yetersiz altyapı ve kurumsallaşmayı orta ve uzun vadede gidermek amacıyla,  öncelikle engellilerin sosyal hakları insan hakları çerçevesinde daha dikkate değer bulunmaya başlanmış ve  bu çerçevede sivil inisiyatife, engelli dostu sosyal politikaya önem veren bir gelişme çizgisinde yer alınmaya başlanmıştır.

 engelli bireylere ilişkin bilimsel veri
tabanının oluşturulmasına yönelik akademik çalışmaların hala yetersiz olduğu dikkat çekicidir.  Türkiye’de, Avrupa ve Amerika’nın aksine engelli nüfusun betimsel özelliklerine ilişkin ciddi kapsamlı istatistikler yetersizdir.

2002 Türkiye Özürlüler Araştırması TÜİK ve
2000 Genel Nüfus Sayımı 2002 Türkiye Özürlüler Araştırması TÜİK ve Başbakanlık Özürlüler İdaresi

Türkiye’de Özürlü Birey Olma: Temel Sosyolojik Özellikleri ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma
DPT ve Hacettepe Üniversitesi tarafından desteklenmiştir. yılları arasında tamamlanmıştır. 263 görme, 1058 bedensel engelli bireylerle gerçekleştirilmiştir (toplam 1321). Yüz yüze yapılandırılmış görüşme tekniği uygulanmıştır. Ankara, Kırıkkale, İstanbul, İzmir, Sakarya, Adana, Mersin, Mardin/Nusaybin, Amasya’da

Engelli Bireylerin Sosyolojik Profili
CİNSİYET

YAŞ

MEDENİ DURUM

EĞİTİM DURUMU

DOĞUM YERİ

YAŞAMIN EN ÇOK GEÇİRİLDİĞİ YER

BİR MESLEĞE SAHİP OLMA DURUMU

MESLEK TÜRÜ

GELİR GETİREN BİR İŞTE ÇALIŞMA DURUMU

KENDİLERİNİ ALGILADIKLARI EKONOMİK DÜZEY

ANNELERİNİN EĞİTİM DURUMLARI İlkokul mezunu  % 42 Okur-yazar değil  %40 Okur-yazar ancak herhangi bir okul mezunu değil  %12

BABALARININ EĞİTİM DURUMLARI İlkokul mezunu  % 51 Okur-yazar değil  %18 Okur-yazar ancak herhangi bir okul mezunu değil  %12

anneleri çoğunlukla ev hanımıdırlar  %83.9 babalarının neredeyse tamamına yakını meslek sahibidir  %94.4 Babalarının büyük bir kısmı tarım dışı üretim faaliyetlerinde ve ulaştırma ile uğraşmaktadır  %32

ANNE- BABA ARASINDAKİ AKRABALIK DURUMU anne-babaları arasında yakın akrabalığı olanlar  %17 uzak akrabalığı olanlar  %10 akrabalık olmayanlar  %72

ENGELLİLİK NEDENİ OLARAK BİREYLERİN NELERİ NEDEN OLARAK GÖRDÜKLERİ geçirilmiş bir hastalık %39.3 geçirilmiş bir kaza %21.9 hatalı tıbbi müdahale  %10.4 kalıtsal nedenler %9.4

HANEDE BULUNAN KİŞİ SAYISI anne- baba ailelerinde yaşayan kişi sayısı 2-4 kişi %27 5 ve daha fazla kişi  %73 evli olan engelli bireylerin hane kişi sayıları ise  %66.7 ile 2-4 kişide toplanmıştır

EŞLERİN EĞİTİM DÜZEYİ çoğunluğu ilkokul mezunudur  %47 okuma-yazma bilmeyenler ya da herhangi bir okul bitirmeyenlerin oranı  %19

%66.47  eşleri bir mesleğe sahip değil %33.53  eşleri bir mesleğe sahip

ÇOCUĞA SAHİP OLMA DURUMU Evli engelli bireylerin büyük bir bölümü çocuğa sahiptir  %82.6 Çocuk sayısı 2 de yoğunluk göstermektedir  %39

GÜNDELİK İHTİYAÇLARINI YERİNE GETİRME DURUMU tam bağımsızlar  %71.1 zaman zaman birisinin yardımına ihtiyaç duyanlar  %25.6 sürekli yardıma ihtiyaç duyanlar  %3.3 Kendilerine aktivitelerinde en çok eşleri ve anneleri yardımcı olmaktadır.

engelli birey olarak yaşamanın getirdiği sorunlar /sosyal ilişkiler
Engelli Olma ve Anne-Baba İle Olan İlişkiler

Anne-Baba İle Yaşanan En Önemli Sorunların Sıralanması Bana güvenmemeleri/aşırı ilgi göstermeleri/aşırı korumacılık(1)‏ Geleceğime ilişkin belirsizliklerden dolayı anne/babamın üzülmesi(2)‏ Beni kabullenememeleri/anlayamamaları(3)‏ Anne-babama maddi yük olduğumu düşünmem(4)‏ Anne-babamın bana ilgi göstermemesi(5)‏ Anne-babamın bazı isteklerime karşı oluşu(6)‏ Durumumdan dolayı anne-babamın kendisini suçlu hissetmesi(7)‏ Anne-babamın beni maddi yük olarak görmesi(8) Benim kendi durumumu kabullenemememden kaynaklı sorunlar(9)‏ Durumumdan dolayı anne-babamı suçlu görmem(10)‏ Durumumdan dolayı ailemden fiziksel/sözlü şiddet görmem(11)‏

“ ailem misafir gelince beni odaya kilitliyor, ses çıkarmama izin vermiyor; yemek, su vermiyor...” (Katılımcı 317: İzmir)‏ “Babam tamamen dışladı beni. Doktora engelli çocuğum olacağına ölse daha iyiydi dediğini duydum. Topluma benimle çıkmıyor. Benim nasıl engelli çocuğum olur kompleksini aşamadı....” (Katılımcı 612: İstanbul)

Engelli Olma ve Kardeşlerle İlişkiler engelli olmanın kardeşlerle olan ilişkilerde sorun yaratmadığını belirtenler  %84 sorun yaşadıklarını belirtenler  %16

engelli bireyler kardeşleriyle yaşanan sorunlarını daha çok kardeşlerinin kendileriyle ilgili sorumlulukları almak istememelerine ve kendilerinden utanmalarına bağlamaktadırlar.

“...arkadaşlarının yanında o benim kardeşim diyemiyor, biliyorum, utanıyor...”
(Katılımcı 109:Ankara)‏

Engelli Olma ve Eş İle İlişkiler engelli olmalarından dolayı eşleriyle problemler yaşamadıklarını belirtenler  %88 eşleriyle herhangi bir problem yaşadıklarını belirtenler  %12

Eşleri İle Yaşanan En Önemli Sorunların Sıralanması Bazı konularda eşine sürekli ihtiyaç duyuyor olmanın eş ile arasında sorun yarattığı(1) Eşinin kendisini kabullenmekte zaman zaman zorluk çekmesi(2) Evliliğe ilişkin görev ve sorumlulukları yerine getirememe(3)‏

Engelli Olma ve Çocuklarla Olan İlişkiler engelli olmalarından dolayı çocuklarıyla problemler yaşamadıklarını belirtenler  %86.4 çocuklarıyla herhangi bir problem yaşadıklarını belirtenler  %13.6

Çocukları İle Yaşanan En Önemli Sorunların Sıralanması Durumlarının çocuklarını utandırması(1) Çocuklarının acıması(2)‏ Çocuklarıyla yeterince ilgilenememe(3) Çocuklar üzerinde otorite kurma problemi yaşama(4)‏ Çocuklarının durumu kabullenmekte zorluk çekmesi(5)

Engelli Olma ve Arkadaşlık Kurma kız ya da erkek arkadaş edinmekte başka bir ifadeyle cinsiyet farketmeksizin arkadaşlık kurmada bir sorun/ güçlük yaşamadığını belirtenler  %84.3 arkadaşlık kurmakta zorlandığını belirtenler  %15.7

Arkadaşlık Kurmada Yaşanan En Önemli Sorunların Sıralanması çekinme, kendine güvenmeme, beğenileceğini düşünmeme(1)‏ dışlanma/kabullenilmeme(2)‏ engelli olmanın getirdiği hareket kısıtlılığına bağlı olarak arkadaş edinme olanaklarını yakalayamama(3)‏ kendini anlayabileceği kişilerle karşılaşamama(4)‏ yaşadığı maddi sıkıntılar(5)‏

engelli birey olarak yaşamanın getirdiği sorunlar /etkinlikler
Engelli Olma ve Spor Etkinliklerine Katılma spor aktivitelerine katılmada güçlük yaşadığını belirtenler  %49.5 bu konuda herhangi bir güçlük yaşamadığını belirtenler %50.5

Bireyler spor yapabilme imkanlarının ve kendilerine sunulan olanakların kısıtlı olduğunu belirtmişlerdir. “Sportif faaliyetlere katılım az, spor malzemeleri ve spor alanları kısıtlı , yeterli tanıtım ve katılım yok...” (Katılımcı 261:Kırıkkale)‏

Engelli Olma ve Sosyal-Kültürel Etkinliklere Katılma sinema, tiyatro, konser gibi etkinliklere katılmada güçlük yaşamadığını belirtenler  %61.2 bu konuda herhangi bir güçlük yaşadığını belirtenler %38.8

Bireyler sosyal-kültürel etkinlik imkanları ve kendilerine sunulan olanakları kısıtlı bulmaktadırlar. Bu tür etkinliklere katılanlar fiziksel yapılanmalara ilişkin önemli sorunlar (ses düzeni, salon içi oturma, ulaşım, tekerlekli sandalyenin geçebileceği genişlikte kapılar, rampa düzeni, engelli bireylere öncelikli lobiler gibi) yaşandığını da ifade etmişlerdir.

engelli birey olarak yaşamanın getirdiği sorunlar /iş yeri
Engelli Olma ve İş yeri Araştırma gözlemi çerçevesinde engelli bireylerin,  gelirlerinden memnun olmadıkları,  iş ve meslek edinme problemleri yaşadıkları tespit edilmiştir.

engelli birey olarak yaşamanın getirdiği sorunlar /iş yeri
Çalışan engelli bireylerin işyerlerinde karşılaştıkları en önemli sorunların sıralanması iş ortamının ya da işe ulaşımın fiziki olarak uygun şartlara sahip olmaması(1)‏ iş ortamında bulunan diğer kişilerin kendisini kabullenememesi(2) işverenin kendisinden verim alamayacağını düşünmesi(3)‏

“İş ortamının fiziksel şartlarını düzenlemek için gayret göstermiyorlar, umursamıyorlar ki seni, yaşadığın sıkıntıyı anlamıyorlar ki...işyerimdeki rampayı bin bir mücadeleyle yaptırtabildim ama mücadele etmek lazım...” (Katılımcı 493:İzmir).

engelli birey olarak yaşamanın getirdiği sorunlar /eğitim
Engelli Olma ve Eğitim Olanakları Eğitim olanaklarını yakalayabilme açısından düşünceler değerlendirildiğinde;  engelli bireyler toplumda engelli olmayan bireylere göre eğitim olanaklarından yeterince faydalanamadıklarını, diğer bireyler gibi eşit bir şekilde yararlanamadıklarını belirtmişlerdir.

“engelli okulu olmamalı tüm okulların ortak kullanılması lazım, soyutlanmamalı. İnsanların engellilerin durumunu öğrenmesi için aynı okullarda okutulmalı...” (Katılımcı 137:Ankara)‏ “En azından okullarda çocuklara haftada 2 saat engelliler konusunda dersler verilebilir. İngilizce, Fransızca varsa bu da olmalı. Küçükten başlamalıyız eğitime...” (Katılımcı 1101:Mersin)‏

“Eğitim kaynaştırılmalı en başından ki; insanlar bizi tanısınlar
“Eğitim kaynaştırılmalı en başından ki; insanlar bizi tanısınlar...Körler Okulu’nu bitirdikten sonra gittiğim okulda sınıfta herkes ikili otururken ben yalnız kaldım ve bunun üzerine sınıfa dönüp “bulaşıcı değil arkadaşlar” dedim. Biraz zaman geçip ders anlatılmaya başlandı ve öğretmen bir soru sordu. Cevaplamak üzere elimi kaldırdığımda sınıftan bir ses yükseldi: “aaa parmak kaldırdı...” (Katılımcı 647:İstanbul).

engelli birey olarak yaşamanın getirdiği sorunlar /mekansal-çevresel düzenlemeler
Araştırma sürecince yapılan gözlemlerde engelli bireylerin en önemli sıkıntıları; mekansal/ çevresel düzenlemelere ilişkin olduğu tespit edilmiştir.  toplu taşım araçlarına binme ve inmede,  merkezlerde sesli-görsel işaretlerin bulunmaması,  kaldırımların yüksekliği,  merdiven ve kaldırım yanında tekerlekli sandalyelerin geçebileceği rampaların olmaması/ yetersizliği/ eğiminin standart dışı olması,  binalarda uygun geçişlerin bulunmaması,

Katılımcılardan bazılarının yaşamlarını kolaylaştırmada teknolojik gelişmelerin takip edilmesinin ve kullanılabilmesinin önemine ilişkin olarak bazı ifadeleri dikkat çekicidir.

“Bankalarda sıra numaralarının sesli olması gerekli...”
(Katılımcı 73: Ankara). “Devlet engelli bireylere ne tür teknolojik gelişmeler yaşandığını anlatmalı, bizi haberdar etmeli ve bize sunmalı...” (Katılımcı 89: Ankara)‏

“Körlere özgü araç-gereçlerin kullanıma geçirilememesi, getirilememesi bunlardan göremeyen bireylerin yararlanması imkanı yok... Dışarıda renk okuyan, ev numarası söyleyen aletler var. Ama bizde yok. Eğitimde de görmeyenlere özgü bir sınav sistemi geliştirilmeli...” (Katılımcı 80: Ankara)‏

engelli birey olarak yaşamanın getirdiği sorunlar / kısıtlamalar
engelli olmanın yaşamda en çok neyi kısıtladığının önem sırasına göre sıralanması görsel/ bedensel aktivitelere ilişkin özgürlüklerini(1)‏ iş bulma ve meslek sahibi olma imkanlarını(2) toplumsal yaşama ilişkin alanlara katılma fırsatlarını(3) hayatlarındaki “her şeyi”(4)‏ ulaşıma imkanlarını(5)‏ eğitim olanaklarını(6)‏

engelli birey olarak yaşamanın getirdiği sorunlar / kısıtlamalar
kendilerini huzurlu ve mutlu hissetmelerini(7)‏ kitap-gazete ve dergi gibi yayınları okuyabilmelerini(8)‏ özel hayata (eş bulma, aile kurma) ilişkin imkanları(9) arkadaş edinme fırsatlarını(10)‏ harcama alanlarını(11)‏

ENGELLİ BİREY OLMAYA İLİŞKİN BAKIŞ AÇILARI
Engelli Bireylere Göre Toplumun Kendilerine İlişkin Bakış Açısı engelli bireyler toplumda kendilerine yönelik tanımlamaları aşağıdaki sıralamada belirtmişlerdir: acınılan kişiler/ toplumda acınacak insanlar(1)‏ dışlanılan/kabul görmeyen insanlar(2)‏ alay edilen, küçümsenen insanlar(3)‏ güvenilmeyen insanlar(4)‏ sözel saldırıda bulunulabilinecek insanlar(5)‏ fiziksel saldırıda bulunulabilinecek insanlar(6)‏ kandırılan, yalan söylenebilecek insanlar(7)‏ meraklı bakış ve sorulara maruz bırakılan insanlar(8)‏

“Bizi sömürücü görüyorlar, aciz görüyorlar; üretici görmüyorlar...” (Katılımcı 560: Sakarya)‏ “Kendilerinden farklı görüyorlar. Sanki biz alt sınıfmışız gibi.” (Katılımcı 990: Adana)‏

“Yasalarımız çıktıkça, engelliler dışarı çıktıkça halkında bakış açısı değişti hor görücü bakış açısı azaldı...” (Katılımcı 1002: Adana)‏ Dini inancı kuvvetli olanlar yanımızdan geçerken ‘çok şükür’ diyorlar. Bazıları da çocuğuna; ‘yaramazlık yaparsan bu abi gibi olursun’ diyor...” (Katılımcı 467: İzmir)‏

“Beni bakışlar rahatsız ediyor. Israrlı bakışlar oluyor. Benim bacağımın anatomisini çıkarıyor neredeyse. Bu bakış açısından ciddi rahatsızım...” (Katılımcı 704: İstanbul)‏ “Bize hep dilenci gözüyle bakıyorlar. İğne yaptırmak için gidiyorum kadınlar üzerime para atıyorlar. Be ne dedim, sen dilenci değil misin dediler. O yüzden fazla toplumun içine girmek istemiyorum...” (Katılımcı 824: İstanbul).

Bana çarpmak üzere olan bir otobüs şoförü ‘Senin neyine vurayım ki, Allah vurmuş zaten’ dedi... Herkes aşağılıyor bizi...” (Katılımcı 629:İstanbul)‏

Engelli Bireylerin Kendilerine İlişkin Bakış Açısı
engelli bireyler kendilerini beş kategoride tanımlamaktadırlar: 1. engelli olmayı diğer insanlara göre üstün bir özellik olarak tanımlayanlar, 2. Kendini engelli olarak kabul etmeyip, diğerlerinden farklı olduğunu düşünmeyen ve bu anlamda kendisiyle barışık olan bireyler olarak tanımlayanlar, 3. engelli olmayı kabullenip bu anlamda kendisiyle barışık olan bireyler olarak tanımlayanlar, 4. engelli olmanın getirdiği zorlukların farkında olan, diğer insanlardan farklı olduğunu düşünen ancak yine de daha kötü durumdakilere göre “haline şükreden” bireyler olarak tanımlayanlar, 5. engelli olmanın yarattığı sorunlarla baş edemeyen, yetersiz ve umutsuz bireyler olarak tanımlayanlar.

Engelli Bireylerin Devlet Desteğini Yeterli Bulma Durumları
Devletin kendilerine yönelik sunduğu her tür desteği yeterli bulmadıklarını belirtenler%81.5 Devletin kendilerine yönelik sunduğu her tür desteği yeterli bulduklarını belirtenler %18.5

Devletten beklenilen/en önemli kabul edilen hizmetler
iş imkanlarının yaratılması ve çoğaltılması(1)‏ eğitim konusunda verilecek hizmetlerin artırılması/ engelli bireylere yönelik olarak verilecek eğitimin ve/ veya özel eğitimin yaygınlaştırılması(2) devletten maddi (para) destek almak ya da verilen engelli maaşının/ para desteğinin artırılması(3)‏

Devletten beklenilen/en önemli kabul edilen hizmetler
yaşamı kolaylaştırıcı fiziksel düzenlemelerin yapılması(4)‏ yasal düzenlemelerin yapılması(5)‏ sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi/ kolaylaştırılması(6)‏ engelli olmayan bireylerin engelli bireylere ilişkin bilinçlendirilmesine yönelik hizmetlerinin sunulması(7)‏ meslek ve beceri edindirme kurslarının yoğunlaştırılması(8) rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerinin verilmesi(9)‏ sosyal güvenliğe ilişkin hizmetlerin verilmesi(10)‏

Engelli Bireylerin Geleceklerine İlişkin Düşünceleri
Engelli Bireylerin Geleceklerine Yönelik Olarak Gördükleri En Önemli Sorunların Sıralanması yaşlılıkla birlikte engellerinin artması ve bu durumun kendilerini daha muhtaç konuma getirebileceği kaygısı(1)‏ iş/ meslek edinme ve meslekte ilerleme konusunda sorunlar yaşayabileceklerini kaygısı(2)‏ ekonomik ve sosyal güvenliklerine ilişkin problemler yaşabilme kaygısı(3)‏ kendilerine bakım veren kişileri kaybetme ve yalnız kalma kaygısı(4)‏ evlenememek, eş bulamamak(5)‏

çocuk sahibi olamamak ve sahip oldukları çocuklarının geçimlerini sağlayamamak(6)‏ çocuklarının büyüdükçe kendi durumlarına ilişkin olarak olumsuz tepkilerde bulunması(7)‏ özel-şahsi birtakım istekleri yerine getirememe (araba kullanma, futbol oynama, kitap okuma gibi)(8)‏ eğitim imkanlarını yakalayamamak, istedikleri eğitimi alamamak(9)‏ kendilerini ifade edebilecek alanlar bulamamak(10)‏

Engelli Bireylerin Gelecekte Ulaşmak İstediği Hedeflerin Sıralanması iş ve meslek edinmek/ meslekte ilerlemek(1) çocuklarına iyi bir gelecek ve eğitim olanağı sağlamak(2) başkalarına muhtaç olmadan yaşamak(3)‏ toplumda söz sahibi olup engelli bireylerin sorunlarına çözüm aramak(4) emekli olmak ve sosyal güvence edinmek(5)‏ özel-şahsi hedefler (araba-ev almak gibi)(6)‏ eğitimini istediği düzeye kadar sürdürebilmek(7)‏ sağlığına kavuşmak(8)‏

kısmen güçlü olanlar  %25.4 hedefe ulaşma inançları olmayanlar  %10
herhangi bir fikre sahip olmayanlar %6.4

engelli bireyler birçok soruna sahip olduklarını belirtmelerine rağmen
hem geleceklerinden umutlu hem de hayatlarından memnun olduklarını ifade etmişlerdir.

SONUCA DAİR  Türkiye’de yaşayan engelli bireylerin yaklaşık 7-8 milyon olduğu tahmin edilmektedir. Bu bireyler doğrudan ilişkide bulundukları aileleriyle birlikte düşünüldüğünde, “engellilik” konusu yaklaşık milyon kişiyi öncelikli olarak ilgilendirmektedir.

SONUCA DAİR  Bu çerçevede araştırma sonucunun da gösterdiği gibi, var olan gerçeklik, Türkiye’de engelli bireyler ve /veya çevreleri toplumda doğrudan ya da dolaylı olarak çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalmaktadırlar.

SONUCA DAİR  engelli bireylerin yaşadıkları sorunlar yaşamın her alanında varlık göstermektedir. Türkiye’de, özellikle engelli bireyler ve aileleri için yaşamlarını kaliteli olarak sürdürmek oldukça güç gözükmektedir.

SONUCA DAİR  Türkiye’de engelli bireylerin nesnel koşullara bağlı olarak (eğitim, iş, meslek, gelir, sportif, sosyal ve kültürel etkinlikler, teknolojik gelişmeler, çevresel düzenlemeler ve buna ilişkin hizmetler v.b.) yaşam kalitelerini artırmaya yönelik ciddi bir düzenleme gerektiği söylenebilir.

SONUCA DAİR  Diğer taraftan engelli bireylerin öznel anlamda bugüne ait sorunları ve geleceklerine ilişkin endişelerinin de giderilmesi yönünde düzenlemeler yapılmalıdır.

SONUCA DAİR  bağımsız davranışlarını geliştirebilmesi,
 engelli bireylerin  bağımsız davranışlarını geliştirebilmesi,  diğerleriyle daha yoğun etkileşime girebilmesi ve  daha sorunsuz bir hayat yaşayabilmesi için   

araştırma sonucunun ortaya koyduğu gibi
SONUCA DAİR araştırma sonucunun ortaya koyduğu gibi acınan, aşağılanan, işe yaramaz görülen, reddedilen, bağımlı tanımlamalarından artık işe yarayan, yaratıcı, üretici, yetenekli, bağımsız ve farklılıklarla barışık tanımlamalarına geçilmesi önemli gözükmektedir

SONUCA DAİR engelli bireylerin sosyal yaşamalarındaki
 Bu geçişin sağlanabilmesinde şüphesiz yine araştırma sonuçlarınca da desteklendiği gibi; engelli bireylerin sosyal yaşamalarındaki çevresel/ mekansal/ fiziksel, ekonomik, yasal ve siyasi engellerin kaldırılması yönünde düzenlemeler yapılmalıdır.

SONUCA DAİR  Bu noktada öncelikle engelli nüfusa yönelik geliştirilecek politikaların, stratejilerin, düzenlemelerin temeline konuya ilişkin yapılan bilimsel araştırma verilerinin konulması gerekmektedir. Böylece her tür düzenlemenin sosyal model çerçevesinde oluşturulması sağlanacaktır

SONUCA DAİR  Tüm bu değerlendirmeler ışığında, diğerleriyle birlikte yaşayan ve bu birliktelikte, sosyal yalnızlık, sosyal izolasyon, ayrımcılık, marjinalleştirme riskleriyle yoğun karşılaşabilme olasılığı içinde bulunan engelli bireyler için ve hatta toplumda “potansiyel engelli olma” olasılığıyla karşı karşıya olan diğer bireyler için öncelikle;

SONUCA DAİR Yaşamın her alanında fırsat eşitliğinin ve eşit muamelenin sağlanması, Sosyal yaşamda engelli bireylerin üretici, yaratıcı yanlarıyla diğerleri tarafından içselleştirilmesini sağlayacak bilinçlendirici çalışmaların yapılması, aile, okul ve medyanın desteğinin alınması ve engellilik politikalarının bu çerçevede oluşturulması,

SONUCA DAİR engelli bireylere ilişkin tüm çabalarda devlet desteği kadar sivil toplum kuruluşlarının da etkin rol almasının sağlanması, engelli bireylere maddi ihtiyaçlarının (erişebilir konut, araç-gereç gibi) yanı sıra sportif, sosyal ve kültürel etkinliklere katılmalarını sağlayacak/ kolaylaştıracak imkanların oluşturulması ve bu yönde sunulan hizmetlerin kaliteli ve iyi organize edilmesi,

SONUCA DAİR Teknolojideki gelişmelerin bireyler için yeni fırsatlar ortaya çıkardığını, yaşamlarını kolaylaştırdığını, bağımsızlığı artırdığını, küreselleşerek küçülen dünyaya ilişkin bilgilere ulaştırdığını ve bazı problemleri ortadan kaldırdığı düşünüldüğünde, bu anlamdaki donanımın sağlanması, hizmetlerin ulaştırılması ve bu hizmetlerin kalitesinin tartışılması,

SONUCA DAİR engelli bireylere yönelik yasal düzenlemelerin şekillendirilme sürecinde, engelli bireylerin yaşam kalitesi, diğer bir ifadesiyle memnuniyeti ile toplumsal değişme şartlarına göre değişen ihtiyaçlarına dikkat çekilmesi,

SONUCA DAİR engelli bireylere ilişkin varolan ayrımcılığın kaynağının toplumsal olarak yaratıldığı düşünüldüğünde, koşulların toplumun her kesimini ve toplumsal yaşamın her alanını kapsayacak şekilde zaman kaybetmeden değerlendirilmesi, toplumsal tarafların bu konuda bilgilendirilmesi, etkileşimi azaltıcı tüm engellerin ortadan kaldırılması yönünde çaba gösterilmesi, böylece, “acıma, dışlama, küçümseme” yerine “yeteneğin, yaratıcılığın, üreticiliğin” alması,

SONUCA DAİR engelli bireylerin, kendilerine ilişkin “toplumda işe yaramazım” şeklindeki olumsuz değerlendirmelerinin yerini “engelli olmak işe yaramazlık değildir, engelliyim ancak bağımsızım, üreticiyim, kendime ve ilişkilerimi sürdürdüğüm diğerleri için yeterim” düşüncesinin/ tanımlamasının almasını sağlayacak bilinçlendirmenin ve bunun oluşumunu kolaylaştırıcı alt yapının şekillendirilmesi,

SONUCA DAİR İstihdam olanaklarının artırılması, gelir düzeylerinin yükseltilmesi, işletmelerde/ işyerlerinde eşit muamele görme politikasının yerleştirilmesi ve denetlenmesi, engellilik kadrolarından faydalananların engellilik türü ve derecesine ilişkin denetlemenin daha ciddi yapılması, engellilik maaşının yükseltilmesi, her türlü bürokratik işlemlerin daha kısa ve kolay yoldan yapılarak bir yandan emek ve zaman tasarrufunun sağlanması öte yandan da toplumda engelli bireye verilen önemin/ değerin vurgulanması,

SONUCA DAİR engelli bireyleri sosyal olarak izole edici sosyo- kültürel şartların belirlenmesi, bu tür bütünleşme engeline yol açabilecek şartları ortadan kaldırıcı bilinçlendirme çabasının yapılması gerekliliği göz ardı edilmemelidir

“ BİZLER ASLINDA İNSANLARIN AYNASI GİBİYİZDİR… ÇÜNKÜ BİRGÜN ONLAR DA BİZLER GİBİ OLABİLİRLER… ONA GÖRE YAŞAMALI VE ENGELLİ İNSANLARA BU DOĞRULTUDA BAKMALIYIZ…” ( Katılımcı 984, Adana)

TEŞEKKÜR EDERİM Prof. Dr. Esra BURCU

TÜRKİYE'DE ENGELLİ BİREYLERİN SOSYOLOJİK PROFİLİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "TÜRKİYE'DE ENGELLİ BİREYLERİN SOSYOLOJİK PROFİLİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

TÜRKİYE'DE ENGELLİ BİREYLERİN SOSYOLOJİK PROFİLİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "TÜRKİYE'DE ENGELLİ BİREYLERİN SOSYOLOJİK PROFİLİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim