ÖĞRETMEN YETİŞTİRME ARAŞTIRMASI 2003

... konulu sunumlar: "ÖĞRETMEN YETİŞTİRME ARAŞTIRMASI 2003"— Sunum transkripti:

1 ÖĞRETMEN YETİŞTİRME ARAŞTIRMASI 2003
... ÇALIŞMA GRUBU RİFAT OKÇABOL YAVUZ AKPINAR AYŞE CANER EMİNE ERKTİN FATMA GÖK ÖZLEM ÜNLÜHİSARCIKLI Doç.Dr. Yavuz Akpınar Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü akpinar.et.boun.edu.tr

2 Örneklem

3 Eğitim Kurumunu Öğretmenliği Eğitim Alanlarını ve Öğretim Başarısını Belirleyen Etmenleri Değerlendirme Analizleri Eğitim fakültelerinde öğrenim gören öğretmen adayları, öğretmenler ve öğretim elemanları, çalıştıkları/ okudukları öğretmen yetiştiren kurumu 21 konuda (öğretmen anketindeki 68-88: sorularla:Kde1-Kde21), öğretmen adayları için hangi özelliklerin önemli olduğunu 8 konuda (o anketteki sorularla: Öğa1-Öğa8), öğretmenlik programlarında bulunması gereken eğitim alanlarını 19 konuda (o anketteki sorularla: Alan1-Alan19) ve öğretimin başarısını etkileyen etmenleri 22 konuda (o anketteki sorularla: Etmen1-Etmen22) değerlendirmişlerdir.

4 Deneklerin Statüsü ve Kurum Değerlendirmesi
kurumlarda verilen bilgilerin yeni gelişmeleri yansıtma yeterliliği (Kde2), öğretmenlik formasyonu olarak verilen derslerin uygulama açısından yeterliliği (Kde7) ve ders araç ve gereçlerinin yeterliliği (Kde13) konularında üç grup birbirinden farklı düşünmekle birlikte, bu farklılıklar anlamlı farklılıklar değildir ve yeterlilik konusunda emin olamadıkları yönünde bir görüş yaygın olarak belirtilmektedir. Kurumlardaki ortamın sosyal ve kültürel açıdan öğrenciyi zenginleştirmesindeki yeterlilik (Kde19) konusunda da üç grup arasında anlamlı bir fark yoktur. Üç grubun ortalamaları “yetersiz” ile “emin değilim” seçenekleri arasında yer almaktadır.

5 Deneklerin Statüsü ve Kurum Değerlendirmesi-2
Alanla/branşla ilgili derslerin o dersleri öğretebilmek için yeterliliği (Kde1), genel öğretim yöntemleriyle ilgili olarak öğretilenlerin yeterliği (Kde8), alanla/branşla ilgili verilen derslerin kuramsal açıdan yeterliliği (Kde3), uygulama açısından yeterliği (Kde4), öğretim ortamının kendine olanı güveni artırma (Kde15) yeterliliği, öğretim ortamının öğrenciye değerli bir insan olarak önem vermesi (Kde16) ve insanlar arası ilişkinin paylaşımcılığı ve destekleyiciliğinin yeterliliği (Kde17) ve ortamın zihinsel ve düşünsel açıdan öğrenciyi geliştirmesi (Kde20) konularında öğretmen adayları, öğretmen ve öğretim elemanlarının görüşleri arasında farklılık vardır. Öğretmenler ve öğretim elemanları yeterlilik konusunda öğretmen adaylarından daha olumlu düşünmektedirler. Okul deneyiminin yeterliliği (Kde10) konusunda öğretmenlerle öğretim elemanlarının görüşleri arasında anlamlı fark bulunmazken, öğretmen adayları öğretmenlerden daha olumlu düşünmektedir.

6 Deneklerin Statüsü ve Kurum Değerlendirmesi-3
Öğrenim görülen/yetişilen kurumlarda, öğretmenlik formasyonu olarak verilen bilgilerin yeni gelişmeleri yansıtmadaki yeterliliği (Kde5) ile kuramsal açıdan (Kde6) yeterliliği; öğretim elemanlarının akademik açıdan yeterliliği (Kde11), ortamın bireysel özgürlüğe açıklığı (Kde18) ve bilimsel yaklaşım kazandırılması (Kde21) konularında öğretmenlerle öğretmen adayları benzer görüşteyken, öğretim elemanları bu iki gruptan daha olumlu düşünmektedirler. Alanın/branşın özel öğretim yöntemleriyle ilgili olarak öğretilenlerin yeterliği (Kde9) ve öğretim elemanlarının öğrettikleri yöntemleri kendi derslerinde kullanma yeterliliği (Kde12) konusunda öğretim elemanları öğretmenlerden ve öğretmen adaylarından, öğretmenler ise öğretmen adaylarından daha yeterli doğrultusunda görüş belirtmektedir. Eğitim ortamının öğretmenlik mesleğini benimsetme yeterliliği (Kde14) konusunda öğretmenler öğretmen adayları ve öğretim elemanlarından farklı düşünmezken, öğretmen adayları ortamı öğretim elemanlarından daha az yeterli bulmaktadır (not: kurum değerlendirmesiyle ilgili analizler, öğretmen yetiştiren kurum mezunu olmayan tüm öğretmenlerin katılımıyla da yapıldığında da benzer sonuçlar vermektedir).

7 Statü ve Öğretmen Adayında Aranan Özellikler
Öğretmen adayları için yazılı ve sözlü anlatım becerileri geliştirilmesini her üç grup önemli bulmakla birlikte öğretim elemanları, öğretmen ve öğretmen adaylarından, öğretmenlerse öğretmen adaylarından daha önemli bulmaktadır (Öga1). En az bir yabancı dil bilmeyi her üç grup önemli görürken, öğretmen ve öğretim elemanları öğretmen adaylarından daha önemli görmektedir (Öga2). Yazın eserlerini (roman, şiir, vb) izleme (Öga3) ve öğretmen adaylarının güzel sanatlar ve müzik eğitimi alması (Öga4) konusunu öğretim elemanları ve öğretmen adayları benzer oranda önemli görürken, öğretmenler öğretmen adaylarından daha fazla önemli bulmaktadır. Öğretmen adaylarının düşünsel gelişimleri için felsefe/mantık dersleri almasını (Öga5) her üç grup önemli bulmakta ve aralarında bu konuda anlamlı fark bulunmamaktadır. Buna karşın matematik dersi almasını (Öga6) öğretmen ve öğretim elemanları öğretmen adaylarından daha önemli bulmaktadırlar. Diğer bilim alanlarından dersler almasını (Öga7) ise öğretmenler öğretmen adaylarından daha fazla önemli bulmaktadır. Öğretmen adaylarının eleştirel düşüncelerinin geliştirilmesini (Öga8) öğretim elemanları öğretmenler ve öğretmen adaylarından, öğretmenler ise öğretmen adaylarından daha önemli bulmaktadır.

8 Statü ve Eğitim Alanları
 Öğretmenlik programlarında araştırma yöntemlerinin (Alan1), eğitim sosyolojisinin (Alan6), eğitim tarihinin (Alan7), eğitim teknolojisinin (Alan8), eğitim yönetiminin (Alan9), öğrenme kuramlarının (Alan12), gelişim psikolojisinin (Alan10), ölçme ve değerlendirmenin (Alan 13), özel eğitimin (Alan14), rehberliğin (Alan16) ve sınıf yönetiminin (Alan17) yer almasını öğretmen ve öğretim elemanları öğretmen adaylarından daha fazla önemsemektedirler. Öğretmenlik programlarında eğitim denetiminin (Alan2), eğitim ekonomisinin (Alan 3), istatistiğin (Alan 11) ve uzaktan eğitimin (Alan 18) bulunmasını her üç grup önemli bulmakta ve aralarında bu konuda anlamlı bir fark görünmemektedir. Eğitim felsefesinin programlarda bulunması öğretmenler ve öğretim elemanları tarafından öğretmen adaylarından daha fazla önemsenmektedir (Alan4). Eğitim hukukunun (Alan5) ve Program geliştirmenin (Alan15) programlarda yer almasını her üç grup da önemserken, öğretmenler öğretmen adaylarından daha fazla önemsemektedir. Yetişkin eğitimin (Alan19) programlarda yer almasını öğretim elemanları öğretmen ve öğretmen adaylarından daha fazla önemsemektedirler.

9 Statü ve Başarı Etmenleri
 Öğretimin başarısında toplumun öğretmene verdiği değerin öğretim başarısındaki önemi (Etmen1), okul yönetiminin desteği (Etmen2), il/ilce milli eğitim müdürlüklerinin desteği (Etmen3), okulun fiziksel olanakları (Etmen5), öğretim araç/gereçleri (Etmen6), sınıftaki öğrenci sayısı (Etmen7), hizmet içi eğitim (Etmen8), ders yükü (Etmen9), öğretmen maaşı (Etmen10), öğretmenler arası dayanışma (Etmen11), diğer kurumlarla işbirliği (Etmen14), okulun bulunduğu çevrenin güzelliği (Etmen17) ve yasa ve yönetmeliklerin adil bir biçimde uygulanması (Etmen18) öğretim elemanı ve öğretmenlerce öğretmen adaylarından daha fazla önemsemektedir. Öğretimin başarısında yerel yönetimlerin desteği (Etmen4) öğretmen ve öğretim elemanlarınca benzer düzeyde önemsenirken, öğretmenler aynı konuyu öğretmen adaylarından daha fazla önemsemektedirler.

10 Statü ve Başarı Etmenleri-2
Öğretimin başarısında öğretmenin okul yönetimine katılımını (Etmen12), okulun bulunduğu çevrenin gelir düzeyini (Etmen15), öğretmen sendikalarının etkinliğini (Etmen20) ve öğretmenlere özgü meslek odasının varlığını (Etmen21) öğretmenler öğretmen adayı ve öğretim elemanlarından daha fazla önemsemektedir. Öğretmenin okul yönetimine katılımını öğretim elemanları da öğretmen adaylarından daha fazla önemsemektedirler. Öğretimin başarısında velilerin okula katılımı (Etmen13) öğretmen ve öğretim elemanlarınca benzer oranda önemsenirken, öğretmenler aynı etmeni öğretmen adaylarından daha fazla önemsemektedirler. Buna karşın öğretimin başarısında okulun bulunduğu çevrenin eğitim düzeyi (Etmen16) öğretmen ve öğretim elemanlarınca öğretmen adaylarından daha fazla önemsenmektedir. Öğretimin başarısında öğretim sürecinin teftişi (Etmen19) öğretim elemanlarınca öğretmen ve öğretmen adaylarından daha fazla önemsenmektedir. Öğretimin başarısında öğretmenlerin eğitimle ilgili kararlara katılımı (Etmen22) öğretmenlerce öğretim elemanları ve öğretmen adaylarından daha fazla, öğretim elemanlarınca da öğretmen adaylarından daha fazla önemsenmektedir.

11 Nüfusbilim Özellikleri ve Kurum, Öğretmen Özellikleri, Eğitim Alanları ile Başarı Etmenleri: Cinsiyete Göre. Bulunulan (öğrenim görülen, yetişilen ya da çalışılan) kurumda öğretim elemanlarının akademik açıdan yeterliliği (Kde11), ortamın bireysel özgürlüğe açıklığı (Kde18) ve ortamın sosyal ve kültürel açıdan öğrenciyi zenginleştirmesi (Kde19) konularında, Kadınlar, bu üç konuda, kurumları erkeklerin gördüğünden daha yeterli görmektedir. Yazın eserlerini (roman, şiir, vb) izleme (Öga3) ve öğretmen adaylarının güzel sanatlar ve müzik eğitimi alması (Öga4) konularında Kadınlar, bu iki konuyu erkeklerin gördüğünden daha önemli görmektedir. Öğretmenlik programlarında eğitim teknolojisinin (Alan8), gelişim psikolojisinin (Alan10), eğitim ekonomisinin (Alan 3), eğitim hukukunun (Alan5), yetişkin eğitimin (Alan19), sınıf yönetiminin (Alan17), uzaktan eğitimin (Alan 18), program geliştirmenin (Alan15) ve özel eğitimin (Alan14) bulunmasını önemi konusunda kadın ve erkek öğretmen adayı, öğretmen ve öğretim elemanlarının görüşleri arasında farklılık vardır. Kadınlar, bu konuları erkeklerin gördüğünden daha önemli görmektedir. Okulun bulunduğu çevrenin güzelliğinin (Etmen17) öğretimin başarısındaki önemi konusunda kadın ve erkek öğretmen adayı, öğretmen ve öğretim elemanlarının görüşleri arasında farklılık vardır. Erkekler, bu etmeni kadınların gördüğünden daha önemli görmektedir.

12 Nüfusbilim Özellikleri ve Kurum, Öğretmen Özellikleri, Eğitim Alanları ile Başarı Etmenleri: Medeni Duruma Göre Öğretmenler ve öğretim elemanları evli ve evli olmayan olarak gruplanarak, anketlerdeki ortak maddelere verdikleri yanıtların farklı olup olmadığı t testi ile karşılaştırılmıştır. Alanla/branşla ilgili öğrenim görülen/yetişilen kurumlarda verilen bilgilerin yeni gelişmeleri yansıtma yeterliliği (Kde2) konusunda evli olan ve olmayanlar birbirinden farklı düşünmekte olup, evli olmayanlar daha yeterlidir şeklinde görüş belirtmektedir. Öğretmen adaylarının eleştirel düşüncelerinin geliştirilmesinin önemi (Öga8) konusunda evli olmayanlar daha önemlidir şeklinde görüş belirtmektedir. Öğretmenlik programlarında gelişim psikolojisinin (Alan10) bulunmasının önemi ve okulun fiziksel olanaklarının (Etmen5) öğretimin başarısındaki önemi konusunda evli olmayanlar daha önemlidir şeklinde bir yönelim içindedirler.

13 Nüfusbilim Özellikleri ve Kurum, Öğretmen Özellikleri, Eğitim Alanları ile Başarı Etmenleri: Mezuniyete Göre Öğretmenler ve eğitim fakülteleri öğretim elemanları mezun oldukları fakültelere göre iki grupta toplanmıştır. Birinci grupta eğitim yüksekokulu, eğitim enstitüsü ve eğitim fakültesi mezunları yer almış, ikinci grupta ise diğer fakülte mezunları yer almıştır. Alanla/branşla ilgili öğrenim görülen/yetişilen kurumlarda verilen bilgilerin yeni gelişmeleri yansıtma yeterliliği (Kde2), öğretmenlik formasyonu olarak verilen dersleri kuramsal açıdan yeterliği (Kde6), öğretim elemanlarının akademik açıdan yeterliliği (Kde11), öğretim elemanlarının öğrettikleri yöntemleri kendi derslerinde kullanma yeterliliği (Kde12) ve bilimsel yaklaşım kazandırılmasının yeterliliği (Kde21) konusunda iki grup birbirinden farklı düşünmekte ve DİĞER fakülteliler bu konuların yeterliliği konusunda birinci gruptakilerden daha yeterlidir şeklinde görüş belirtmektedir. Öğretmen adaylarının en az bir yabancı dil bilmesini (Öga2), güzel sanatlar ve müzik eğitimi almasını (Öga4) ve eleştirel düşüncelerinin geliştirilmesini (Öga8) her iki grupta önemli görürken, birinci gruptakiler daha önemli görmektedir. Ayrıca, öğretmenlik programlarında sınıf yönetimi (Alan17) alanının bulunmasını ve öğretimin başarısında öğretmen sendikalarının etkinliğini (Etmen20) birinci gruptakiler daha önemli görmektedir.

14 Bazı Tutum Maddelerine Göre
Çalışmaya katılan öğretim elemanlarının yüzde 18’i, öğretmenlerin yüzde 20’si, “öğrenci yeteneğinin iyi bir öğretimle bile gelişmeyebileceği” (T1) düşüncesine tamamen katılıyorlar. “Öğretmenliğin doğuştan gelen bir yetenek” (T11) olduğuna inananların oranının en yüksek öğretim elemanlarında (%32) ve öğretmenlerde (%31), öğretmen adayları arasında yüzde 25 ve lise öğrencileri arasında ise yüzde 21’dir. “Derslerde yetersiz öğrencilerden çok, topluma önder olabilecek yetenekli öğrencilere özen göstermelidir” (T39) Bu düşünceyi destekleyen öğretim elemanları (%20), öğretmenler (%19), öğretmen adayları (%27) ve lise öğrencileri (%23). “İyi bir öğretmen araç, gereç desteği olmadan her konuyu öğretebilir” (T14) maddesine öğretim elemanlarının yüzde 21’i, öğretmenlerin yüzde 19’u, öğretmen adaylarının yüzde 28’i katılıyor. Bu oranın lise öğrencilerinde yüzde 53 gibi daha yüksek olduğu görülmektedir. !

15 Başka bir çalışmada (Akpınar, 2002);
Örneklemdeki öğretmenlerin %32,8’i (163) öğretmenlik eğitimi sırasında almış olduğu eğitim teknolojisinden yararlanmaya yönelik bilgilerinin genellikle (çoğu zaman ya da her zaman) yeterli olmadığını ifade etmektedir. Yükseköğrenimini metropollerde bitiren öğretmenler sınıftaki öğretim etkinlikleri dışında kalan eğitim amacıyla yapmakta olduğu işlerde bilgisayarı yükseköğrenimini Doğu, Güney Doğu ve İç Yörelerdeki kentlerde bitirenlerden daha sık kullanmaktadırlar. Benzer olarak, yükseköğrenimini sahil kentlerinde bitiren öğretmenler sınıftaki öğretim etkinlikleri dışında kalan eğitim amacıyla yapmakta olduğu işlerde bilgisayarı yükseköğrenimini İç Yörelerdeki kentlerde bitirenlerden daha sık kullanmaktadırlar. Yükseköğrenimini metropoller (İst, Ank, İzm, Bur, Ada, Gaz) ve sahil kentlerinde bitiren öğretmenler İnternet kaynaklarının sınıf içi ve dışı ders etkinlikleri bağlamında kullanmada Doğu, Güney Doğu ve İç yörelerdeki kentlerde yükseköğrenimini bitiren öğretmenlerden kendi lehlerine farklıdır. Eğitim Fakültesi, Fen Fakültesi ve İlahiyat Fakültesi mezunları Eğitim Enstitüsü mezunlarından, Edebiyat Fakültesi ve Ticaret/Turizm Fakültesi mezunları Eğitim Yüksekokulu, Eğitim Enstitüsü, Ziraat ve Orman Fakültesi ve listede bulunmayan diğer fakülte mezunlarından öğretmenlerin sınıftaki öğretim etkinlikleri dışında kalan eğitim amacıyla yapmakta olduğu işlerde bilgisayar kullanım dereceleri bağlamında kendi lehlerine farklıdır.

16 Sonuç-1 Çalışılan, öğrenim görülen ve yetişilen kurumun değerlendirilmesi konusunda, öğretmen ve öğretim elemanları genellikle benzer düşünmektedir. Bu iki grup mevcut yapıyı “son derece yeterli” görmeseler de öğretmen adaylarından daha yeterli görmektedirler. Üç grubun genel görüşleri dikkate alındığında, eğitim fakültelerinde varolan yapı ve işleyiş istenen düzeyde bir yeterliliğe sahip değildir. Öğretmen adaylarının kurumlarında verilen bilgileri ve geliştirilmekte olan becerileri diğer iki gruptan daha yetersiz olarak nitelemelerinin nedeni, fakültelerdeki değişim olabileceği gibi, öğretmen adaylarının edindikleri bilgi ve becerileri henüz uygulama fırsatı bulamamış olmaları da olabilir. Öğretmenlik için önerilen bir dizi beceri ve bilginin geliştirilmesi konusunda öğretmen ve öğretim elemanları genellikle benzer düşünmekte ve önerilenleri, öğretmen adaylarının değerlendirdiğinden “daha önemli” olduğu şeklinde bir yönelim göstermektedirler. .

17 Sonuç-2 Öğretimin başarısında etkili olabilecek etmenlerle ilgili önerilere, üç grubun önem verme derecesinde de öğretmen ve öğretim elemanları benzerlik göstermektedir. Bu iki grup önerilen bir çok etmeni öğretmen adaylarının değerlendirdiğinden daha önemli olarak değerlendirmektedir. Öğretmenler, öğretmenin okul yönetimine katılımı, okulun bulunduğu çevrenin gelir düzeyi, öğretmen sendikalarının etkinliği ve öğretmenlere özgü meslek odasının varlığı konularını, öğretimin başarısı için, diğer iki grubun önemsediğinden daha fazla önemsemektedir. Uygulama içinde olan (eğitsel sorunları doğrudan ve daha çok yaşayan) öğretmenlerin, çevrenin ekonomik koşulları, yönetime katılım ve örgütlenme konularını öğretimin başarısı için daha gerekli bulduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının en az bir yabancı dil bilmesini, güzel sanatlar ve müzik eğitimi almasını ve eleştirel düşüncelerinin geliştirilmesini öğretmen yetiştiren kurumlardan mezun olan öğretmen ve öğretim elemanları daha önemli görmektedir. Bu bulgu, öğretmen yetiştiren okullardan mezun olmayan öğretmen ve öğretim elemanlarının, öğretmen nitelikleriyle ilgili beklentilerinin daha az olduğunu göstermektedir

18 Sonuç-3 Öğretmenlik programlarında yer alması önerilen istatistik, uzaktan eğitim, eğitim ekonomisi ve yetişkin eğitimi alanlarına her üç grup da diğer alanlara verdiği önemden daha az önem vermektedir. Ancak öğretim elemanları ve öğretmenler, önerilen alanlara genelde öğretmen adaylarının verdiğinden daha fazla önem vermektedir. Uygulama deneyimi olan öğretmen ve öğretim elemanları, öğretmenlik programlarında yer alması neredeyse bir standart haline gelmiş ve kritik olan eğitim teknolojisi, öğrenme kuramları, gelişim psikolojisi, ölçme ve değerlendirme, rehberlik ve sınıf yönetimi gibi alanların programlarda yer almasını öğretmen adaylarından daha fazla önemsemektedirler. Sınıf yönetimi alanının öğretmenlik programlarında bir alan olarak yer almasını, öğretmen yetiştiren okullardan mezun olmayan öğretmen ve öğretim elemanları da daha az önemsemektedir.  

19 Bazı öneriler Öğretmenlere verilen hizmetiçi eğitim sadece bilgisayarların belli başlı kullanımlarını değil, Internet, ağ kullanımı, uzaktan eğitim ve bilgisayarla iletişim konularını da kapsamalıdır ·          Öğretmenler nitelikli yazılımların özellikleri ve bunların nasıl kullanılabileceği hizmet öncesi ve hizmetiçi etkinliklerde öğrenmelidirler ·          Bilgi teknolojilerinin idari ve öğretim maksatlı işe koşulması ayrıntılarıyla öğretmenlere öğretilmelidir ·          Hizmetiçi eğitim kurslarında öğretmenlere teorik bilgilerle birlikte yeterince uygulama yaptırılmalıdır ·          Hizmetiçi eğitim kurslarında öğretmenlerin birlikte çalışmaları da sağlanarak, kubaşık öğrenme ortamlarının modellenmesine fırsat verilmelidir ·          Hizmetiçi eğitim kurslarında etkileşimli çoklu ortam, benzeşim ve canlandırma yazılımları kullanılarak, öğretmenlerin çalıştıkları konuları daha iyi öğrenmeleri için ortam sağlanmalıdır ·          Öğretmenlerin veri tabanları, soru bankaları ve elektronik kütüphaneler gibi kaynaklardan yararlanmayı öğrenmeleri hizmetiçi etkinliklerde uygulamalı olarak verilmelidir ·          Hizmetiçi eğitim etkinliklerindeki öğrenmeler “yaparak öğrenme” modeli üzerine kurulu olmalıdır ·          Hizmetiçi eğitim etkinliklerini konularında yetkin uzmanlar yürütmelidir ·          Hizmetiçi eğitimlerin planlanmasında öğretmenlerin de görüşleri alınmalıdır ·          Teknolojik gelişmelere ve bunların öğretimde kullanımına ilişkin Türkçe yazılmış materyal öğretmenlere sağlanmalıdır ·          Öğretmenlere sürekli eğitim sağlanmalıdır