3- Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları

... konulu sunumlar: "3- Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları"— Sunum transkripti:

1 3- Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları
Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

2 3- Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları
Ortaklık, aşağıda belirtilen varlıklar ve araçlardan oluşan portföyü işletmek amacıyla anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası kurumudur. a) Türkiye’deki ihraççılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları, b) Yabancı ihraççılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları, c) Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilmiş sermaye piyasası araçları, ç) Kira sertifikaları, repo ve ters repo işlemleri, türev araçlar, varantlar ve sertifikalar, d) Takasbank para piyasası işlemleri, e) Borsalarda gerçekleştirilen türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

3 3- Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları
Kuruluş Şartları Ortaklıkların kuruluşlarının Kurulca uygun görülebilmesi için; a) Kayıtlı sermayeli anonim ortaklık şeklinde kurulması, b) Kurucularının, ortaklığın çıkarılmış sermayesinin asgari %49’u oranındaki paylarının halka arz edileceğini Kurula taahhüt etmiş olması, c) Başlangıç sermayesinin 20 milyon TL’den az olmaması, ç) Paylarının nakit karşılığı çıkarılması ve pay bedellerinin kuruluş sırasında tam ve nakden ödenmesi, Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

4 3- Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları
Kuruluş şartları d) Ticaret unvanında "Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı" ibaresini taşıması, e) Kurucularından en az birisinin lider sermayedar olması, f) Genel müdür ile yönetim kurulu üyelerinin belirlenmiş olması ve bu kişilerin öngörülen şartları taşımaları, g) Kurucu ortaklarının Tebliğde öngörülen şartları haiz olması, ğ) Esas sözleşmesinin yasal düzenlemelere uygun olması, h) Kurulca yetkilendirilmiş bir kuruluşun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere belirlenmiş olması zorunludur. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

5 Yapamayacakları işler
3- Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Yapamayacakları işler Ortaklıklar; a) Ödünç para verme işleriyle uğraşamaz. b) Mevduat veya katılım fonu toplayamaz, mevduat veya katılım fonu toplama sonucunu verebilecek iş ve işlemler yapamaz. c) Ticari, sınai ve zirai faaliyetlerde bulunamaz. ç) Aracılık faaliyetinde bulunamaz. d) Açığa satış ve kredili menkul kıymet işlemi yapamaz. e) Faaliyetlerinin gerektirdiği miktar ve değerden fazla taşınır ve taşınmaz mal edinemez. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

6 Yapamayacakları işler
3- Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Yapamayacakları işler f) Portföylerindeki varlıkları rehin veremez ve portföye ilişkin olarak yapılan işlemler haricinde teminat olarak gösteremez. Ancak kredi temini için portföyünün %10’unu teminat olarak gösterebilir. g) Günlük operasyonlar ve türev araçlar nedeniyle gerçekleştirilen işlemlerin teminatı kapsamında gereken miktardan fazla nakit tutamaz. ğ) Portföylerine hiçbir şekilde rayiç değerinin üzerinde varlık satın alamaz ve portföyden bu değerin altında varlık satamaz. Rayiç değer borsada işlem gören varlıklar için borsa fiyatı, borsada işlem gören varlıkların borsa dışında yapılacak işlemleri için ise işlemin gerçekleştirildiği piyasada işlem gününde ortaklık lehine alımda en düşük satışta en yüksek fiyattır. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

7 FONLAR Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

8 FONLAR Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

9 Kolektif Yatırımın Yeri
Kolektif yatırım, özünde bireysel yatırımcıların küçük tutarlı fonlarının bir araya gelmesi suretiyle önceden belirlenen kurallara göre portföylerinin yönetilmesidir. Bunun başlıca dört faydası vardır: a) Küçük yatırımların bir araya gelmesi ile belirli büyüklüklere ulaşmasına bağlı olarak portföylerin yatırım konusunda profesyonel kişilerce yönetilmesine imkân tanır. b) Özellikle ölçek ekonomisinin devreye girmesi sayesinde maliyetleri sınırlar. c) Belirli büyüklüğe ulaşmış portföyün taşıdığı riskin uygun şekilde yönetilmesini sağlar. d) Bir strateji çerçevesinde yönetilmesine bağlı olarak portföyden ödünç verme gibi ek kazanç sağlama imkânına sahiptir. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

10 Kolektif Yatırım Sürecine Dahil Olan Kuruluşlar
Kolektif Yatırım Kuruluşu Faaliyette Bulunan Kuruluşlar Yatırım Ortaklıkları Yatırım Fonları Portföy Yönetim Şirketleri Portföy Saklama Hizmeti Veren Kuruluşlar Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

11 YATIRIM FONLARI

12 YATIRIM FONLARI KATILMA BELGELERİ
Kanun hükümleri uyarınca: Tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, Tasarruf sahipleri hesabına, İnançlı mülkiyet esaslarına göre, Kurulca belirtilen varlık ve haklardan oluşan portföy / portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığı. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

13 Yatırım fonları halktan topladıkları paralar karşılığı,
ortaklık payı, tahvil gibi sermaye piyasası araçlarından, gayrimenkullerden, girişim sermayesi yatırımlarından ve kıymetli madenlerden oluşan portföyleri yönetebilir. Yatırımcılar, katılma payı alarak fona ortak olur. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

14 Portföy yönetim şirketinin ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetimidir.
Fonu, yatırım fonu katılma payı sahiplerinin haklarını koruyacak şekilde temsil eder, yönetir veya yönetimini denetler. Portföy yönetim şirketi yatırım fonuna ait varlıklar üzerinde kendi adına ve fon hesabına mevzuat ve fon iç tüzüğüne uygun olarak tasarrufta bulunmaya ve bundan doğan hakları kullanmaya yetkili. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

15 Katılma Payı Katılma payı, yatırımcının fon portföyüne kaç adet payla ortak olduğunu gösterir. Yatırım fonlarındaki katılma payları, şirketlerin ortaklık paylarına benzetilebilir. Ancak, ortaklık payı sahipleri şirket yönetimine katılabilirken, katılma payı sahiplerinin fon yönetimine katılma hakları yok. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

16 Yatırım Fonlarına Hâkim Olan Temel İlkeler
Riskin Dağıtılması İlkesi Profesyonel Yönetim Portföy Yatırımları İnançlı Mülkiyet Mal Varlığının Korunması Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

17 2- Profesyonel Yönetim 1- Riskin Dağıtılması İlkesi
Yatırım Fonlarına Hâkim Olan Temel İlkeler 1- Riskin Dağıtılması İlkesi Yatırım fonlarının, bireylerin kendi imkânları ile sağlayamayacakları ölçüde riski dağıtmaları mümkündür. 2- Profesyonel Yönetim Yatırım fonları çok fazla sayıda kişiden para toplamak suretiyle yüksek tutarlı portföyler oluşturduklarından, gerekli donanıma ve uzmanlık alanlarına ilişkin yetişmiş elemanlara sahiptir. Bu sayede piyasalarda gözlemlenen hareketlerin ne anlama geldiğini sürekli bir şekilde takip ederek gerekli işlemleri (alım/satım gibi) gerçekleştirir. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

18 3- Portföy Yatırımları 4- İnançlı Mülkiyet
Yatırım Fonlarına Hâkim Olan Temel İlkeler 3- Portföy Yatırımları Yatırım fonları, düzenlemelerdeki bazı kısıtlamalar çerçevesinde çeşitli enstrümanlara yatırım yapabilir. 4- İnançlı Mülkiyet Tasarruf sahipleri fonla ilgili muameleleri yapma yetkisini kurucuya verir. Kurucu, fonu sözleşme ve izahnamedeki esaslar çerçevesinde ve tasarruf sahiplerinin haklarını koruyarak yönetmek / yönettirmek zorundadır. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

19 5- Mal Varlığının Korunması
Yatırım Fonlarına Hâkim Olan Temel İlkeler 5- Mal Varlığının Korunması Fonun mal varlığı, portföy yönetim şirketi ve portföy saklama hizmetini yürütecek kuruluşun mal varlığından ayrıdır. Fon mal varlığının tasfiyesi durumunda yalnızca katılma payı sahiplerine ödeme yapılabilir. Portföy yönetim şirketlerinin 3. kişilere olan borçları ve yükümlülükleri ile yatırım fonlarının aynı 3. kişilerden olan alacakları birbirlerine karşı mahsup edilemez. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

20 Yatırım Fonlarına Hâkim Olan Temel İlkeler
5- Mal Varlığının Korunması Fon mal varlığı, fon hesabına olması ve fon iç tüzüğünde hüküm bulunması şartıyla: - kredi almak, - türev araç işlemleri, - açığa satış işlemleri veya - fon adına taraf olunan benzer nitelikteki işlemlerde bulunmak haricinde teminat gösterilemez ve rehnedilemez. Fon mal varlığı hiçbir şekilde başka bir amaçla tasarruf edilemez. Kamu alacaklarının tahsili amacı da dâhil olmak üzere haczedilemez. Üzerine ihtiyati tedbir konulamaz. İflas masasına dâhil edilemez. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

21 YATIRIM FONLARI KATILMA BELGELERİ
Fon Portföy Değeri; değerleme gününde portföyde bulunan varlıkların işlem gördükleri (alınıp satıldıkları) borsalarda oluşan fiyatları dikkate alınarak hesaplanır. Fonun toplam değeri, fon portföy değerine, fonun alacakları eklenmek ve borçları düşülmek suretiyle belirlenir. Birim katılma belgesi fiyatı, fon toplam değerinin, değerleme gününde tedavülde olan pay sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

22 Şemsiye Fon

23 Şemsiye Fon Katılma payları tek bir içtüzük kapsamında ihraç edilen tüm fonları kapsayan yatırım fonudur. Şemsiye fon içtüzüğünde yer alan ve aşağıda belirtilen esaslara uygun olarak, her katılma payı ihracı için ayrı bir izahname ve yatırımcı bilgi formu düzenlenmesi şartıyla, şemsiye fona bağlı fonlar oluşturulur. Her bir fonun tüm varlık ve yükümlülükleri birbirinden ayrıdır. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

24 Şemsiye Fon a) Türkiye'deki ihraççılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları, b) Yabancı ihraççılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları, c) 1 yıldan kısa vadeli mevduat, katılma hesabı ve mevduat sertifikaları, ç) Borsada işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı ihraç edilen sermaye piyasası araçları, d) Fon katılma payları, e) Repo ve ters repo işlemleri, Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

25 Şemsiye Fon f) Kira sertifikaları, g) Gayrimenkul sertifikaları,
ğ) Varantlar ve sertifikalar, h) Takasbank para piyasası işlemleri, ı) Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri, i) Özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri, j) Diğer yatırım araçlarından oluşan portföy veya portföyleri işletmek amacıyla kurulur. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

26 a) Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak;
Şemsiye Fon Türleri a) Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak; 1) Yerli / yabancı ve kamu / özel sektör borçlanma araçlarına yatırılan fonları kapsayanlar "BORÇLANMA ARAÇLARI ŞEMSİYE FONU", 2) Yerli ve/veya yabancı ihraççıların paylarına yatırılan fonları kapsayanlar "HİSSE SENEDİ ŞEMSİYE FONU", 3) Borsada işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayanlar "KIYMETLİ MADENLER ŞEMSİYE FONU", Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

27 Şemsiye Fon Türleri 4) Diğer fonların ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonları kapsayanlar "FON SEPETİ ŞEMSİYE FONU", b) Portföyünün tamamı devamlı olarak, vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan ve portföyünün günlük olarak hesaplanan ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan fonları kapsayanlar “PARA PİYASASI ŞEMSİYE FONU", c) Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fonları kapsayanlar “KATILIM ŞEMSİYE FONU" Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

28 Şemsiye Fon Türleri ç) Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonları kapsayan şemsiye fonlar "DEĞİŞKEN ŞEMSİYE FON", d) Katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan fonları kapsayan şemsiye fonlar "SERBEST ŞEMSİYE FON", e) Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak menkul kıymet yatırım ortaklıkları payları hariç olmak üzere BİST’de işlem gören ihraççı paylarından oluşan fonlar “HİSSE SENEDİ YOĞUN FON” Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

29 Şemsiye Fon Türleri f) Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç yatırımının üzerinde belirli bir getirinin bilgilendirme dokümanlarında belirlenen esaslar çerçevesinde belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesi; 1) Uygun bir yatırım stratejisine ve garantör tarafından verilen garantiye dayanılarak taahhüt edilen fonları kapsayanlar "GARANTİLİ ŞEMSİYE FON", 2) Uygun bir yatırım stratejisine dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlanan fonları kapsayanlar "KORUMA AMAÇLI ŞEMSİYE FON olarak kabul edilir. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

30 Şemsiye Fonun Kuruluşu ve Fon Katılma Paylarının İhracı
Borsa yatırım fonları, gayrimenkul yatırım fonları ve girişim sermayesi yatırım fonları dışındaki yatırım fonlarının şemsiye fon şeklinde kurulması zorunludur. Katılma paylarının: halka arz edilmesi veya tahsisli ya da nitelikli yatırımcılara satılması zorunludur. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

31 Fon Türlerine Özel Esaslar
Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

32 Serbest Fonlar Serbest fonlar portföy ve işlem sınırlamalarına tabi olmaksızın fonun bilgilendirme dokümanlarında yer alan yatırım stratejileri ve limitleri dahilinde yatırım yapabilir. Serbest fonun portföy yöneticilerinin tümünün sermaye piyasası faaliyetleri Düzey 3 lisans belgesi ile türev araçlar lisans belgesine ve bu fonlar konusunda gerekli bilgi ve tecrübeye sahip olmaları gerekir. Serbest fonların pay fiyatlarının en az ayda bir kere hesaplanması ve yatırımcılara bildirilmesi zorunlu. Birim pay değerinin hesaplanması ve ilan edilmesine ilişkin olarak günlük hesaplanma zorunluluğu yoktur. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

33 Fon Sepeti Fonları Fon sepeti fonlarında aşağıdaki düzenlemelere uyulur. a) Tek bir fona veya borsa yatırım fonuna ait katılma paylarının değeri fon sepeti fonunun toplam değerinin %20’sini aşamaz. b) Diğer fon sepeti fonlarına yatırım yapılamaz. c) Fon sepeti fonu portföyüne alınan fon katılma payları veya borsa yatırım fonu katılma paylarının sayısı, yatırım yapılan fonun katılma payı sayısının %25’ini aşamaz. Bu oranın hesaplanmasında katılma paylarının fon portföyüne dâhil edildiği tarihteki katılma payı sayısı esas alınır. ç) Fon sepeti fonu portföyüne, Kurulca onaylanan fonların katılma paylar dâhil edilir. Yabancı borsalarda işlem gören borsa yatırım fonlarının katılma payları için söz konusu şart aranmaz. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

34 Garantili ve Koruma Amaçlı Fonlar
Garantili ve koruma amaçlı şemsiye fona bağlı fonların vadelerinin asgari 6 ay olarak belirlenmesi zorunludur. Garantiye ve korumaya ilişkin olarak; a) Koruma amaçlı fonlar tarafından, yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün ya da tamamının korunmasına yönelik olarak oluşturulacak yatırım stratejisinin, kamu borçlanma araçlarına, ters repoya, kira sertifikalarına, banka borçlanma araçlarına, ipotek teminatlı ve ipoteğe dayalı menkul kıymetlere ve ihraççısı Tebliğ’de belirtilen derecelendirme notuna sahip olan diğer özel sektör borçlanma araçlarına veya korumayı sağlayabilecek nitelikteki diğer sermaye piyasası araçlarına yatırım yapılmasını içermesi zorunludur. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

35 Garantili ve Koruma Amaçlı Fonlar
b) Katılma payı sahiplerinin garantiden ya da korumadan yararlanabilme koşulları ve katılma paylarının vadeden önce fona iadesi halinde uygulanacak esaslar fonların bilgilendirme dokümanlarında belirlenir. c) Yatırımcılar tarafından, vergi hariç olmak üzere, doğrudan katlanılan maliyetler garanti edilen ya da korunan yatırım tutarını azaltamaz. ç) Garanti ya da koruma, tüm katılma payı sahipleri açısından aynı nitelikte olmalıdır. Fonların portföy yönetim stratejisinde ve türünde fonun vadesi içerisinde değişiklik yapılamaz. d) Garantili fonların portföy yönetim stratejilerinin oluşturulmasında (a) bendinin uygulanması zorunlu değildir. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

36 Fonların Sona Ermesi a) Bilgilendirme dokümanlarında bir süre öngörülmüş ise bu sürenin sona ermesi, b) Fon süresiz ise kurucunun Kurul’un uygun görüşünü aldıktan sonra 6 ay sonrası için feshi ihbar etmesi, c) Kurucunun faaliyet şartlarını kaybetmesi, ç) Kurucunun mali durumunun taahhütlerini karşılayamayacak kadar zayıflaması, iflas etmesi veya tasfiye edilmesi, d) Fonun kendi mali yükümlülüklerini karşılayamaz durumda olması ve fonun devamının yatırımcıların yararına olmayacağının Kurulca tespit edilmiş olması. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

37 Yatırımcı Bilgi Formu Fonun: gösteren özet form.
yapısını, yatırım stratejisini ve risklerini gösteren özet form. Yatırımcı Bilgi Formu Yatırımcı bilgi formunun, en az aşağıdaki bilgileri içermesi zorunlu: a) Tanıtıcı bilgi, b) Yatırım amaçlarının ve yatırım politikasının kısa tanımı ile portföy dağılımı, c) Geçmiş performansı veya performans senaryo analizleri, ç) Yönetim ücreti, komisyon ve diğer giderleri ile toplam gider oranı, d) Maruz kaldığı risklerle ilgili açıklamaları ve uyarıları içeren risk ve getiri profili, e) Katılma paylarının alım satım esasları. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

38 Fon Portföyüne Dâhil Edilecek Varlıkların Vade Yapısına İlişkin Sınırlamalar
Borçlanma araçları fonlarının unvanlarında vade yapısına yer verilmek istenmesi durumunda, fon portföyünün aylık ağırlıklı ortalama vadesinin; a) gün olması halinde “kısa vadeli”, b) gün olması halinde “orta vadeli”, c) 730 günden fazla olması halinde “uzun vadeli” ifadelerine fon unvanlarında yer verilir. Doç. Dr. Şenol BABUŞCU

39 Takas ve Saklama Merkezleri
Merkezi Takas Kuruluşları (Takasbank) Merkezi Kayıt ve Saklama Kuruluşları (MKK) Doç. Dr. Şenol BABUŞCU