Anayasanın Değiştirilmesi

... konulu sunumlar: "Anayasanın Değiştirilmesi"— Sunum transkripti:

1 Anayasanın Değiştirilmesi
Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Yargısı ve Anayasanın Değiştirilmesi

2 Anayasa Yargısı Anayasa Kanun, KHK Yönetmelik Tüzük Anayasa normlar hiyerarşisinde en üstte yer alır ve kanunlardan daha zor değiştirilir: - Anayasanın üstünlüğü - Anayasanın katılığı

3 Anayasa Yargısı O zaman kanunlar anayasaya aykırı olmamalıdırlar.
Kanun, KHK Yönetmelik Tüzük Katı bir anayasaya sahip bir sistemde, yasama organının anayasaya aykırı bir norm koyabilmesi için, bu normu üye tamsayısının nitelikli çoğunluğuyla kabul etmesi gerekir.

4 Anayasa Yargısı Anayasanın üstünlüğü, gerekse anayasanın katılığı ilkeleri, normal yasama organının anayasaya aykırı kanun yapmamasını gerektirir. Buna rağmen, bir yasama organı anayasaya aykırı kanun yaparsa, bu kanun ne gibi bir müeyyide (yaptırım) ile karşılaşacaktır?

5 “yargısal denetimi” sistemi, yani “anayasa yargısı” bulunmuştur.
İşte bu soruya cevap olarak, kanunların anayasaya uygunluğunun “yargısal denetimi” sistemi, yani “anayasa yargısı” bulunmuştur. Anayasa yargısının varlık sebebi kanunların anayasaya uygun olması zorunluluğunda yatmaktadır.

6 Anayasa Yargısı Anayasa yargısı:
Kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimine verilen isimdir. Anayasa mahkemesi: Kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemekle görevli, genel mahkemelerin dışında kurulmuş özel bir mahkemedir.

7 Anayasa Yargısının Ön Koşulları
- Yazılı anayasa olmalı - Katı anayasa olmalı 1) Yazısız anayasa sistemine sahip ülkelerde, örneğin İngiltere’de anayasa yargısı olamaz. Çünkü kanunların kendisine uygunluğunun araştırılacağı bir metin yoktur.

8 Anayasa Yargısının Ön Koşulları
2) Yumuşak anayasa sistemine sahip bir ülkede, anayasa yargısı olamaz. Çünkü yasama organı normal kanun yoluyla anayasayı değiştirmiş olur. Bununla birlikte, yazılı Anayasa olmasına rağmen Hollanda da anayasa yargısı yoktur (istisna).

9 Anayasa Yargısının Varlık Koşulları
1) Anayasa, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimini öngörebilir. Ör: Türkiye’nin 1982 Anayasası 2) Anayasa, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimini yasaklayabilir. Ör: Hollanda Anayasası. 3) Anayasa, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi konusunda hüküm içermeyebilir. Bu durumda, anayasaya uygunluk denetimi yapılmaz. Ör: Türkiye’nin 1924 Anayasası. Ama istisnaları var: ABD uygulaması.

10 Anayasa Yargısı Modelleri
1) Amerikan Modeli - 1803’de Marbury v. Madison Davası - Üst kanun alt kanunu ilga eder -Genel Mahkeme sistemi -Inter partes etki 2) Avrupa Modeli - Özel Mahkeme sistemi 1920 Avusturya

11 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Türleri
1) A Priori Denetim (Önleyici Denetim)  - Onaydan önce denetim Fransa Anayasasında var  2) A Posteriori Denetim   (Düzeltici Denetim)   - Onaydan sonra denetim - Türkiye, Almanya vb.

12 Anayasa Yargısı İlk defa 1961 Anayasası ile benimsenmiştir.
1982 Anayasası da Md. 146 vd. maddelerinde Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Görevlerini düzenlemiştir. 12 Eylül 2010 tarihli değişiklikle mevcut yapı yeniden düzenlenmiştir.

13 Anayasa Yargısı AYM Kuruluşu Adayın Niteliği Kontenjan Öneren Makam
Seçen Makam Sayıştay Üyesi 2 Sayıştay TBMM (Her kontenjan için önerilen 3’er aday arasından) Serbest Avukat 1 Baro Başkanları Cumhurbaşkanı (Her kontenjan için önerilen 3’er aday arasından) Yargıtay Üyesi 3 Yargıtay Danıştay Üyesi Danıştay AYİM Üyesi AYİM Ask. Yargıtay Üyesi Askeri Yargıtay Üniv. Öğrt. Üyesi YÖK Üst Kad. Yön., Av., Hak. ve Savc., AYM Rap. 4 Öneren Makam Yok Cumhurbaşkanı Top: 17

14 Anayasaya Mahkemesinin Yapısı
AYM (Md. 149) Bşk. + 2 Bşk.V. Genel Kurul Bşk.+ Tüm üyeler:17 Top: 13 (en az) Karar: Katılanların salt çoğ: 9 Bölüm Bşk.V.+ 4 üye Top: 5 Karar: salt çoğ:3 Bölüm Özel karar yeter sayısı - Anayasa değişikliği, Siyasi Parti kapatılması ya da yardımdan yoksun bırakma: 2/3 oy çokluğu

15 Anayasaya Mahkemesinin Yargılama Usulü
- Görüşmeler gizlidir. Çekimser oy kullanılmaz; ya red, ya da iptal yönünde oy verir. Mahkeme dilekçedekilerle bağlı değildir. Sebebe bağlı kalarak başka gerekçeyle aykırılık kararı verebilir.

16 Anayasa Yargısı Görev ve Yetkileri
Bazı normların anayasaya uygunluğunu denetlemek Bireysel başvuruları karara bağlamak Bazı kişileri Yüce Divan Statüsüyle Yargılamak Siyasi Partilerin kapatılmasına karar vermek Siyasi Partilerin Mali Denetimini Yapmak Yasama Dokunulmazlığının kaldırılmasını denetlemek Milletvekilliğinin düşmesi kararlarını denetlemek Uyuşmazlık mahkemesi başkanını seçmek

17 AYM Denetimini Tâbi Normlar
Anayasa Yargısı AYM Denetimini Tâbi Normlar Kanunlar Olağan Dönem KHK’ler TBMM İçtüzüğü Anayasa Değişiklikleri

18 AYM Denetimini Tâbi Olmayan Normlar
Anayasa Yargısı AYM Denetimini Tâbi Olmayan Normlar Milletlerarası Andlaşmalar Olağanüstü Hâl ve Sıkıyönetim KHK’leri İnkılap Kanunları Parlamento Kararları (Üç istisna Dışında) - Yasam dokunulmazlığının kaldırılması - Milletvekilliğinin süşmesi kararı - İçtüzük

19 AYM Denetiminin Kapsamı
Anayasa Yargısı AYM Denetiminin Kapsamı Şekil Bakımından Denetim Esas Bakımından Denetim

20 AYM Denetiminin Kapsamı
Anayasa Yargısı AYM Denetiminin Kapsamı Şekil Bakımından Denetim - Kanunlarda Şekil Denetiminin Anlamı: Son oylamanın, öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı ile sınırlıdır (Md. 148/2). Öngörülen çoğunluk: “Toplantı” ve “karar yeter sayısı”dır (Md. 96) - Anayasa Değişikliklerinde Şekil Denetiminin Anlamı: Teklif ve oylama çoğunluğu ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı ile sınırlıdır (Md. 148/2). İvedilikle görüşme şartı yerine Md. 175 gereği “iki defa görüşülme şartı” anlaşılır.

21 AYM Denetiminin Kapsamı
Anayasa Yargısı AYM Denetiminin Kapsamı Şekil Bakımından Denetim Kanunların şekil ve usul kurallarına uygun olarak yapılıp yapılmadıklarının araştırılmasıdır. Bu denetim; - Cumhurbaşkanı veya - TBMM Üyeleri/5’i (=110) tarafından , - Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on (10) gün içinde istenebilir.

22 AYM Denetiminin Kapsamı
Anayasa Yargısı AYM Denetiminin Kapsamı Esas Bakımından Denetim Kanunun içeriğinin Anayasa hükümlerine uygun olup olmadığının araştırılması demektir. Aykırılık genellikle; - Sebep (istisnai haller dışında takdiridir, denetim olmaz), - Amaç (Kamu yararıdır), - Konu (Kanunun doğurduğu sonuçtur. Anayasaya aykırı olmamalıdır. Anayasa ile çatışıyorsa, konu bakımından aykırılık vardır.), Unsurlarına ayrılarak incelenir.

23 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Yolları
Anayasa Mahkemesine başvurma usûlüne göre üç türlüdür: 1. Soyut Norm Denetimi (Dava Yolu: İptal Davası) 2. Somut Norm Denetimi (İtiraz (Def’i)Yolu) 3. Bireysel Başvuru

24 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Yolları
1. Soyut Norm Denetimi (Dava Yolu: İptal Davası) Anayasada belirtilen bazı organların bir kanun aleyhinde doğrudan doğruya Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmalarıyla gerçekleştirilen denetimdir. Bu durumda kanunun uygulandığı somut bir olay veya dava yoktur.

25 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Yolları
1. Soyut Norm Denetimi (Dava Yolu: İptal Davası) - Türkiye’de iptal davası açma hakkı şu üç organa tanınmıştır: (1) Cumhurbaşkanı, (2) İktidar ve ana muhalefet partisi meclis grupları, (3) TBMM üye tam sayısının en az beşte biri (1/5) tutarındaki üyeler (550/5=110 milletvekili). - Genel olarak iptal davası açma süresi altmış (60) gündür.

26 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Yolları
2. Somut Norm Denetimi (İtiraz (Def’i)Yolu) Bir mahkemede görülmekte olan bir davanın karara bağlanmasının, o davada kullanılacak hukuk normunun anayasaya uygun olup olmamasına bağlı olması halinde yapılan denetimdir. Doktrinde bu denetim yolu için “itiraz” veya “def’i (exceptio)” yolu deyimleri de kullanılmaktadır.

27 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Yolları
2. Somut Norm Denetimi (İtiraz (Def’i)Yolu) - Sadece Kanun ve KHK’ler konu olabilir. Bakılmakta olan dava olmalıdır. Ancak bir mahkeme başvurabilir: * Davadaki taraflarca ileri sürülecek bir itiraz veya def’i ile, veya * Davayı görmekte olan mahkemenin, uygu-lanacak kanun hükmünü Anayasaya aykırı görmesi durumunda denetimi re'sen (kendi-liğinden) başlatması ile mümkündür.

28 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Yolları
2. Somut Norm Denetimi [İtiraz (Def’i)Yolu] - Mahkeme iddiayı ciddi görmezse, bu iddia, temyiz merciince esas hükümle birlikte karara bağlanır. - Mahkeme, kanunun Anayasaya aykırı olduğuna; * Re'sen kanaat getirirse veya * Taraflardan birinin ileri sürdüğü Anayasaya ay-kırılık iddiasının ciddî bulursa, Anayasaya aykırılık “ön meselesi” oluşur.

29 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Yolları
2. Somut Norm Denetimi [İtiraz (Def’i)Yolu] Bu durumda dava mahkemesi dosyayı Anayasa Mahkemesine gönderir. Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak üzere beş (5) ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre içinde karar verilmezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır.

30 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Yolları
2. Somut Norm Denetimi (İtiraz (Def’i)Yolu) Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği ret kararının Resmî Gazetede yayımlan-masından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz. Bu on yıllık süre, “soyut norm denetimi (iptal davası)” ne konu olan kanunlar için geçerli değildir.

31 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Yolları
3. Bireysel Başvuru Yolu - Anaysa Şikayeti de denir. - Temel hak ve hürriyetleri ihlal edilen kişilerin, diğer başvuru yollarını tükettikten sonra, Anayasa Mahkemesine başvurmalarıdır. - Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden, AİHS kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla başvurulabilir. Anayasası’na 2010 değişikliği ile getirilmiştir. - Uygulama bir kanunla düzenlenmiştir.

32 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Sonuçları
Denetim sonucunda kanun; - Anayasaya uygun bulunursa, kanun yürürlükte kalmaya devam eder. - Anayasaya aykırı bulunursa, kanun iptal edilmiş; yani yürürlükten kalkmış olur. Anayasa Mahkemesinin kararları dava konusu olan kanun hükmünü yürürlükte bıraktığı veya ortadan kaldırdığı için, bu kararlar “herkes için (erga omnes )” hüküm ve sonuç doğurur.

33 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Sonuçları
Anayasa Mahkemesinin “olayla sınırlı ve yalnız tarafları bağlayıcı (inter partes)” karar verme yetkisi yoktur. İptal kararları en erken Resmî Gazete yayımlandıkları tarihte yürürlüğe girerler. “İptal kararları geriye yürümez”. Buna “geleceğe yönelik etki” denir. Ancak, Almanya, İtalya ve Portekiz gibi bazı ülkelerde iptal kararları geriye yürür. Buna “geçmişe yönelik etki” denir.

34 Anayasaya Uygunluk Denetiminin Sonuçları
Anayasa Mahkemesi kararları; - Yasama, Yürütme ve Yargı organlarını, bu kapsamda; * İdare makamlarını, * Gerçek ve tüzel kişileri bağlar.

35 Anayasanın Değiştirilmesi
1982 Anayasası, değiştirilmesi usulü, Md.175’de düzenlenmiştir. Değiştirilme usulü - Teklif - Görüşme - Karar - Onay safhalarından oluşur.

36 Anayasanın Değiştirilmesi
Teklif Yetki Anayasanın değiştirilmesi TBMM üye tamsayısının en az 1/3’ü tarafından yazıyla teklif edilebilir (Md. 175/1). Normal kanun tekliflerinden iki bakımdan farklıdır: - Değişikliği teklif  etme yetkisi yasama organının üyelerine verilmiş, yürütme organına ise teklif yetkisi verilmemiştir. - “Teklif yetersayısı” getirilmiştir: Meclis üye tamsayısının 1/3, yani 184’tür.

37 Anayasanın Değiştirilmesi
- Teklif Şekil Anayasanın değiştirilmesi yazıyla teklif edilebilir (AY Md./1): - Anayasa değişikliği teklifi TBMM Başkanlığına yazılı bir önerge halinde sunulması ve önergede öneri sahibi milletvekillerinin tümünün imzasının bulunması gerekir. - Anayasa değişikliği tekliflerinin gerekçeli olması gerekir (Md.175/2).

38 Anayasanın Değiştirilmesi
- Teklif Konu Anayasanın bir maddesinin veya birkaç maddesinin değiştirilmesinden veya Anayasaya yeni maddeler eklenmesinden ibarettir. Anayasamız, anayasa değişikliği tekliflerini konu bakımından sınırlandırmıştır. AY Md.4’e göre, - Md. 1’deki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, - Md. 2’deki Cumhuriyetin nitelikleri ve - Md. 3’deki hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez”.

39 Anayasanın Değiştirilmesi
- Teklif Konu İlk üç maddeye aykırı bir teklif verilmiş ise, TBMM Başkanının bu teklifi ilgili komisyona havale etmemesi, teklif sahiplerine iade etmesi gerekir. İlk üç madde dışında Anayasada değiştirilemeyecek başka bir madde, başka bir hüküm yoktur. 4. Madde? İlk üç maddenin değiştirilmesini öngören 4. maddenin de değiştirilemeyeceği açıktır. (Kemal Gözler farklı düşünüyor. Bkz. s. 448)

40 Anayasanın Değiştirilmesi
- Görüşme Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki tekliflerin görüşülmesi ve kabulü, bu maddedeki kayıtlar dışında, kanunların görüşülmesi ve kabulü hakkındaki hükümlere tâbidir (Md.175/2). 1982 Anayasası kanun tekliflerinin TBMM’de görüşülme usûl ve esaslarını kendisi düzenlememiş bu işi İçtüzüğe bırakmıştır (Anayasa, m.88/2). İçtüzük ise, kanun tekliflerinin görüşülmesini 73 vd. maddelerinde düzenlemiştir.

41 Anayasanın Değiştirilmesi
- Görüşme İçtüzük Md. 74’e göre, kanun teklifleri önce TBMM Başkanlığı tarafından komisyonlara havale eder. A. Komisyonda Görüşme * Anayasa değişikliği teklifleri önce Anayasa Komisyonunda görüşülür (İçtüzük, m.20). * Anayasa Komisyonu değişiklik teklifini incele-dikten sonra vardığı sonuçları bir rapora bağlayarak Genel Kurula sunulması için Meclis Başkanlığına gönderir (İçtüzük, m.42). * Komisyon incelemesini 45 gün içinde tamamlaması gerekir (İçtüzük, m.37).

42 Anayasanın Değiştirilmesi
- Görüşme B. Genel Kurulda Görüşme Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel Kurulda 2 defa görüşülür (Md. 175/1, İçtüzük Md. 93). İkinci görüşmeye birinci görüşmenin bitiminden saat geçmeden başlanamaz (İçtüzük Md. 93/2) İkinci görüşmede yalnızca maddeler üzerinde verilmiş değişiklik önergeleri görüşülür, birinci görüşmede üzerinde değişiklik teklifi bulunmayan bir madde hakkında ikinci görüşmede önerge verilemez (İçtüzük Md. 93/2)

43 Anayasanın Değiştirilmesi
- Görüşme B. Genel Kurulda Görüşme 1. Birinci Görüşmedeki Aşamalar : a) Tümü Üzerinde Görüşmeler: Genel Kurulda, birinci görüşmenin başında, önce, anayasa değişikliği teklifinin “tümü üzerinde görüşmeler” yapılır. Oylama:? b) Maddelere Geçilmesi Hakkında Oylama: Bu görüşmeler neticesinde maddelere geçilip geçilmemesi hakkında oylama yapılır Maddelere geçilip geçilmemesi konusundaki bu oylama “gizli oy” ile yapılır. Oylama da aranması gereken karar yetersayısı, üye tamsayısının 3/5 çoğunluğudur. (İçtüzk m. 94/1 aksi yönde: katılanların salt çoğunluğu diyor)

44 Anayasanın Değiştirilmesi
- Görüşme B. Genel Kurulda Görüşme 1. Birinci Görüşmedeki Aşamalar : Maddelere geçilmesi kabul edilmez ise, anayasa değişikliği teklifi reddedilmiş olur. Birinci tur görüşmeler o aşamada sona erer; ikinci tur görüşmelere de geçilmez. Bu durumda değişiklik süreci burada sona ermiş olur. Başkaca bir işlem yapılamaz.

45 Anayasanın Değiştirilmesi
- Görüşme B. Genel Kurulda Görüşme 1. Birinci Görüşmedeki Aşamalar : c) Maddelerin Görüşülmesi ve Her Bir Maddenin Teker Teker Oylanması: Birinci Görüşmede maddelere geçilmesi kabul edilir ise, - bu maddelerin her biri teker teker görüşülüp oylanacak ve - bu şekilde birinci görüşme sonuçlanmış olacaktır. - Burada kaç oy gereklidir?: 3/5. Ama İçtüzük farklı bir düzenleme yapmış: İkinci görüşmedeki 3/5 oy 1. görüşmedeki eksikliği kapatır diyor. ????

46 Anayasanın Değiştirilmesi
- Görüşme B. Genel Kurulda Görüşme 2. İkinci Görüşmedeki Aşamalar : Birinci görüşmenin bitmesinden itibaren en az 48 saat geçtikten sonra ikinci görüşmeye geçilecektir. a) Maddelerin Görüşülmesi ve Maddelerin Teker Teker Oylanması. Sadece maddeler üzerinde verilmiş değişiklik önergeleri görüşülecek (işaret oyuyla) ve değişiklik önergesi kabul edilirse, gizli oylama ile 3/5 çoğunluğun aranacağı oylama tekrarlanır. Sonra, maddelerin teker teker oylaması yapılacaktır: 3/5.

47 Anayasanın Değiştirilmesi
- Görüşme B. Genel Kurulda Görüşme 2. İkinci Görüşmedeki Aşamalar : b) Anayasa Değişikliği Teklifinin Tümünün Oylanması: Maddelerin teker teker oylanmasının bitmesinden sonra, anayasa değişikliği teklifinin tümünün kabulü için oylama yapılacaktır (İçtüzük, m.94/1). Bu şekilde anayasa değişikliği teklifinin görüşülme süreci tamamlanmış olacaktır. Burada en az 3/5 çoğunluk aranır.

48 Anayasanın Değiştirilmesi
- Karar TBMM Genel Kurulu bu teklifi karara bağlayacak, yani onu kabul veya reddedecektir. A. Kabul Yetersayısı İki değişik yetersayısı öngörülmüştür: - Üye tamsayısının 3/5’ü: - Üye tamsayısının 2/3’ü: 367 ve fazlası.

49 Anayasanın Değiştirilmesi
A. Kabul Yetersayısı Anayasa değişikliği teklifi hakkında Meclis Genel Kurulunda tam 4 değişik oylama yapılmaktadır: 1. Teklifin maddelerine geçilmesi hakkında oylama 2. Birinci turda maddelerin her biri hakkında yapılan teker teker oylama 3. İkinci turda maddelerin her biri hakkında yapılan teker teker oylama 4. Teklifin tümü hakkında yapılan oylama Acaba üye tamsayısının 3/5 çoğunluğu şeklindeki karar yetersayısı bu oylamaların hangisinde veya hangilerinde veya hepsinde aranacak mıdır?

50 Anayasanın Değiştirilmesi
A. Kabul Yetersayısı Kanımızca, 3/5 karar yetersayısı bu oylamaların hepsinde aranır. Çünkü, “karar yetersayısı”, bir teklif hakkında karara varılması için gereken minimum sayı demektir. “Karar” şüphesiz teklifin “kabulü” yönünde olabileceği gibi “reddi” yönünde de olabilir. O halde, kanımızca, bu oylamalardan her birinde, üye tamsayısının 3/5 karar yetersayısı aranmalıdır. Ama uygulama bu aranmıyor: Toplantıya katılanların salt çoğunluğunun yeterli olduğu belirtiliyor.

51 Anayasanın Değiştirilmesi
B. Oylamanın Şekli: Gizli Oy Anayasa değişikliği teklifinin kabulü “gizli oy” ile yapılmalıdır. ( AY Md. 175/1, İçtüzük Md. 94)

52 Anayasanın Değiştirilmesi
- Onay Son aşaması onay aşamasıdır. 1982 Anayasası onay yetkisini Cumhurbaşkanı ile halk arasında paylaştırmıştır. Ancak, anayasa değişikliğinin kabul edilmesinde ulaşılan karar yetersayısının 3/5veya 2/3 olmasına göre onay usulü değişmektedir. Hangi oylamadaki oran esas alınacaktır? İkinci tur görüşmede her madde için yapılan oylama esas alınmalıdır.

53 Çoğunlu k≥ 2/3 (367 ve daha fazla)
Teklif (En az 1/3 MV.) Görüşme(2 defa) Kabul (Gizli Oy) 3/5 ≤ Çoğunluk ˂ 2/3 ( ) Çoğunlu k≥ 2/3 (367 ve daha fazla) Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı Halkoylaması Geri Gönderme Onay Halkoylaması Geri Gönderme Aynen Kabul Aynen Kabul 3/5 2/3 3/5 2/3 Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı Halkoylaması Halkoylaması Onay Halkoylaması Halkoylaması Onay

54 Anayasanın Değiştirilmesi
- Halkoylaması Halkoylamasına üç ayrı halde gidilmektedir: - Birincisi mecburî, - Diğer ikisi ise ihtiyarîdir. Cumhurbaşkanı, anayasa değişikliği kanununu, - Blok olarak onaylamak ve - Blok olarak halkoylaması sunmak zorunda değildir.

55 Anayasanın Değiştirilmesi
- Halkoylaması Cumhurbaşkanı anayasa değişikliği kanununun; * Bazı maddelerini onaylayabilir, * Diğer bazı maddelerini ise halkoylamasına sunabilir. Bu durumda, Cumhurbaşkanı tarafından halkoylaması sunulmayan maddeler Cumhurbaşkanı tarafından onaylanırlar ve Resmî Gazetede yayımlanırlar.

56 Anayasanın Değiştirilmesi
- Halkoylaması TBMM, anayasa değişiklikleri hakkındaki kanunların halkoylamasına sunulması halinde, Anayasanın değiştirilen hükümlerinden, - Hangilerinin birlikte, - Hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara bağlar (Md. 1757). Ayrı ayrı oylanmasına karar verilmişse, bazı maddelerinin halkoylamasında kabul, diğer maddelerin ise reddedilmesi mümkündür.

57 Anayasanın Değiştirilmesi
- Halkoylaması Ancak eğer Cumhurbaşkanı TBMM’nin üçte iki çoğunluğu ile kabul edilmiş anayasa değişikliği kanununun sadece bazı maddelerinin halkoylamasına sunulmasına karar vermiş ise, TBMM’nin anayasa değişikliği kanununun maddelerinin halkoylamasında ayrı ayrı oylanması yolundaki kararı sadece Cumhurbaşkanının halkoylamasına sunduğu maddeler için geçerli olacaktır.

58 Anayasanın Değiştirilmesi
- Halkoylaması Usulü Öncelikle, Cumhurbaşkanı bir anayasa değişikliği kanununu, kendisine gelmesinden itibaren 15 gün içinde, - onaylayacağına mı, - yoksa bir kez daha görüşülmek üzere TBMM’ye geri mi göndereceğine veya - yoksa halkoylamasına sunacağına mı karar vermesi gerekir (m.175/2 delaletiyle m.89/1).

59 Anayasanın Değiştirilmesi
- Halkoylaması Usulü Cumhurbaşkanı, bu üç seçenekten birisini 15 gün içinde seçmelidir. Eğer Cumhurbaşkanı anayasa değişikliği kanununu halkoylamasına sunmaya karar verirse, anayasa değişikliği kanununu aynı süre içinde Resmî Gazetede yayımlar.

60 Anayasanın Değiştirilmesi
- Halkoylaması Usulü Anayasa değişikliğinin halkoylaması, 3376 sayılı Anayasa Değişikliğinin Halk Oyuna Sunulması Hakkında Kanun hükümlerine göre yapılır. Anılan Kanun Md. 2’e göre, anayasa değişikliği kanununun Resmî Gazetede yayımını takip eden 60 ıncı günden sonraki ilk pazar günü yapılır. Halkoylamasına katılma oranı ne olursa olsun, “kabul” oyları toplamı, “ret” oyların toplamından fazla ise, anayasa değişikliği kanunu kabul edilmiş sayılır.