Çalışma ve Dinlenme Süreleri

... konulu sunumlar: "Çalışma ve Dinlenme Süreleri"— Sunum transkripti:

1 Çalışma ve Dinlenme Süreleri

2 İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği'nin 3.maddesine göre:
“Çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir ”. Yine, aynı maddenin birinci fıkrasının son cümlesinde, 4857 sayılı iş Kanununun 68.maddesinin son fıkrasına uygun olarak ara dinlenmelerinin çalışma süresinden sayılmayacağı öngörülmüştür.

3 “Çalışma süresi, kanunda çalışma süresi olarak kabul edilen hâller yanında, işçinin işverenin emir ve talimatı altına girdiği andan bu bağlılığın sona erdiği ana kadar geçen ve kural olarak, ara dinlenmesi dışında kalan süredir.”

4 Uluslararası Hukukta Yer Alan Düzenlemeler
Uluslararası Çalışma Örgütü, 1919’da İmzalanan Versay Anlaşmasında Öngörülen Milletler Cemiyeti İle Ortaya Çıkmıştır. ILO’nun temel ve en önemli fonksiyonlarından biri, Uluslararası Çalışma Konferansı’nın Uluslararası Standartları belirleyen sözleşme ve tavsiye kararlarının üçlü yapı (İşçi-işveren- hükümet) tarafından kabul edilmesidir. Bu sözleşmeler, üye ülkelerin yasama organlarındaki onaylarıyla birlikte, öngördükleri koşullarının uygulanması konusunda bağlayıcı hükümler içermektedirler. Tavsiye kararları ise, politika geliştirme, yasama ve uygulama konularında rehberlik görevi görmektedir.

5 ILO Anayasası 1919 yılında kabul edilmiştir.
ILO Anayasası çalışma koşullarıyla ilgili olarak; çalışma sürelerinin düzenlenmesi, günlük ve haftalık azami çalışma sürelerinin belirlenmesi; işçilerin işe alım süreci, işsizlikle mücadele; asgari bir yaşam düzeyi sağlayacak ücret ve şartların güvence altına alınması; iş kazaları ve meslek hastalıklarından doğabilecek zararların etkilerinin azaltılması; kadınların, gençlerin ve çocukların korunması; sosyal güvenliğin yaygınlaştırılması; sendikal özgürlüklerin güvence altına alınması; mesleki ve teknik eğitimin geliştirilmesi; göçmen işçilerin haklarının korunması; eşit işe eşit ücret ilkesinin sağlanması ve benzeri önlemler olarak belirlemiştir.

6 1 Sayılı ILO Sözleşmesi 13 Haziran 1921 tarihinde Sanayi Kuruluşlarında Çalışma Sürelerinin Haftalık Kırk Sekiz, Günlük Sekiz Saatle Sınırlanmasına ilişkin 1 Sayılı ILO Sözleşmesi kabul edilmiştir. Sözleşmenin 3.maddesine göre, haftalık çalışma süresi günlük sekiz, haftalık kırk sekiz saati geçemeyecek, 4.maddesi uyarınca da haftalık çalışma süresinin, günlük çalışma süresi on saati aşmayacak şekilde dağıtılabilecekti. Bu sözleşme Türkiye tarafından henüz onaylanmamıştır.

7 30 Sayılı ILO Sözleşmesi 30 sayılı ve 1930 tarihli ILO Sözleşmesi
Ticari işletmeler ve Bürolarda Çalışma Sürelerinin Düzenlenmesine ilişkin ILO Sözleşmesi Kabul: 28 Haziran 1930 Yürürlük: 29 Ağustos 1933 Haftada kırk sekiz saatten fazla günde sekiz saatten fazla çalışma yasaklanmış. 1 sayılı Sözleşmedeki esasları ticarî kuruluşlar ve büro işlerinde çalışanlar bakımından öngörmüştür.

8 43 sayılı ILO sözleşmesi 43 - Sac-Cam, 1934 Sözleşmesi
Kabul: 21 Haziran 1934 Yürürlük: 13 Ocak 1938 Cam endüstrisinde çalışanların çalışma sürelerine ilişkin düzenlemeler getirilmiştir. Sözleşmede; bu tür işyerlerinde dört posta halinde çalışılması, çalışma sürelerinin haftada ortalama kırk iki saat olacağı, bu sürenin ortalama dört hafta uygulanması ve postalarda sekiz saatten fazla çalışılamayacağı kararlaştırılmıştır. Türkiye onaylamamıştır.

9 46 sayılı ILO sözleşmesi 46 Sayılı Çalışma Saatleri (Kömür Madenleri) Sözleşmesi 21 Haziran 1935 46 sayılı Sözleşme kömür madenlerindeki çalışma sürelerini düzenlemiştir. Madene iniş ve çıkışlarda geçen sürelerin de çalışma süresinden sayılması, postada çalışan son işçinin yeryüzünden ayrıldığı zamanla, aynı postadaki ilk işçinin yeryüzüne tekrar çıktığı zaman arasında yedi saat on beş dakikadan fazla zaman geçmemesi öngörülmüştür.

10 Türkiye’nin onayladığı çalışma sürelerine ilişkin ILO sözleşmeleri
14 sayılı Haftalık Dinlenme (Sanayi) Sözleşmesi 146 sayılı Gemi adamlarının Yıllık Ücretli İznine İlişkin Sözleşme 153 sayılı Karayolları Taşımacılığında Çalışma Saatleri ve Dinlenme Sürelerine İlişkin Sözleşme

11 14 SAYILI HAFTALIK DİNLENME (SANAYİ) SÖZLEŞMESİ
ILO Kabul Tarihi: 25 Ekim 1921 Kanun Tarih ve Sayısı: 11 Şubat 1946 / 4865 Resmi Gazete Yayım Tarihi ve Sayısı: 16 Şubat 1946 / 4634 Bu sözleşme sanayi işlerinde hafta tatili ile ilgilidir. Uygulama alanı kapsamındaki sınai müesseselerde çalışma süresi günde sekiz ve haftada 48 saattir. Resmi veya ulusal herhangi bir müessesede çalışan bütün işçiler her 7 günde kesintisiz 24 saat dinlenme hakkına sahiptirler.

12 146 sayılı Gemi adamlarının Yıllık Ücretli İznine İlişkin Sözleşme
ILO Kabul Tarihi: 13 Ekim 1976 Kanun Tarih ve Sayısı: / 4940 Resmi Gazete Yayım Tarihi ve Sayısı: / 25176 Bakanlar Kurulu Kararı Tarih ve Sayısı: / 6396 Resmi Gazete Yayım Tarih ve Sayısı: / 25304

13 Madde 3 Bu sözleşmenin uygulandığı her gemi adamı, asgari süre ile belirlenen yıllık ücretli izin hakkına sahiptir. Bu sözleşmeyi onaylayan her üye, onaya ekleyeceği bir deklarasyon ile yıllık ücretli izin süresini bildirecektir. İzin, her halükarda bir yıllık hizmet süresi için 30 takvim gününden az olmayacaktır. Bu sözleşmeyi onaylayan her üye, ILO Genel Müdürüne daha sonra bildireceği bir deklarasyon ile onay sırasında bildirdiği süreden daha uzun yıllık izin süresini bildirebilir.

14 153 sayılı Karayolları Taşımacılığında Çalışma Saatleri ve Dinlenme Sürelerine İlişkin Sözleşme
ILO Kabul Tarihi: 6 Haziran 1979 Kanun Tarih ve Sayısı: / 4933 Resmi Gazete Yayım Tarihi ve Sayısı: / 25176 Bakanlar Kurulu Kararı Tarih ve Sayısı: / 6250 Resmi Gazete Yayım Tarih ve Sayısı: / 25277

15 m. 5: Hiçbir sürücünün mola vermeksizin ve devamlı olarak dört saatten fazla araç kullanmasına izin verilmez. Her ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu, özel ulusal koşulları dikkate alarak, bu maddenin 1’inci paragrafında sözü geçen süreyi bir saatten fazla olmamak üzere artırabilir. m. 6: Fazla mesai dahil, azami toplam araç kullanma süresi günde dokuz, haftada 48 saati aşamaz. m. 7: Ücretle çalışan her sürücü, bu Sözleşmenin 4’üncü maddesinin 1’inci paragrafında tanımlandığı biçimde beş saatlik sürekli çalışmadan sonra bir molaya hak kazanır.

16 Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri
Birleşmiş Milletlerin çalışma yaşamıyla dolaylı veya doğrudan bir çok sözleşmesi mevcuttur. Bunlardan en fazla bilineni 10 Aralık 1948 tarihinde kabul edilen “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi” dir. Türkiye ise bildirgeyi 6 Nisan 1949 tarihinde onaylamıştır. Bildirge sadece devletlerin insan hakları konusunda temennilerini ifade eden bir belge olup, hukuksal bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Madde 24: Herkesin, dinlenme ve boş zamana hakkı vardır; bu, iş saatlerinin makul ölçüde sınırlandırılması ve belirli aralıklarla ücretli tatil yapma hakkını da kapsar.

17 Avrupa Konseyi Düzenlemeleri
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 4 Kasım 1950 tarihinde aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 15 ülke tarafından imzalanarak, 3 Eylül tarihinde yürürlüğe girmiş, Türkiye tarafından da 1954 tarihinde onaylanmıştır. Sözleşme kişisel ve siyasal hakları güvence altına almakta, ekonomik ve sosyal haklara ise değinmemektedir.

18 Bununla birlikte, özel olarak çalışma yaşamını ve çalışanları ilgilendiren hüküm dikkat çekmektedir.
MADDE 4- Kölelik ve zorla çalıştırma yasağı 1. Hiç kimse köle ya da kul durumunda tutulamaz. 2. Hiç kimse zorla çalıştırılamaz ve zorunlu çalışmaya tabi tutulamaz.

19 Avrupa Sosyal Şartı Sosyal ve ekonomik hakların genelini bir arada toplayıp ele alan ilk bağlayıcı uluslararası belgedir. Sosyal ve ekonomik hakların korunması alanında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini tamamlayıcı bir belgedir. Uluslararası bir antlaşma niteliğinde olan bu belge, 1961 yılında imzalanmış ve 1965 yılında yürürlüğe girmiştir. Türkiye ise, 1989 yılında şartı onaylamıştır.

20 Madde 2 - Adil çalışma koşullarına sahip olma hakkı
Akit Taraflar, âdil çalışma koşullarına sahip olma hakkının etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak üzere; Verimlilik artışı ve ilgili diğer etkenler izin verdiği ölçüde haftalık çalışma süresinin aşamalı olarak azaltılmasını öngören makul günlük ve haftalık çalışma saatleri sağlamayı; Ücretli resmi tatil olanağı sağlamayı;

21 En az dört haftalık ücretli yıllık izin sağlamayı;
İlgili ülke veya yörenin geleneklerine göre dinlenme günü olarak kabul edilen günle olabildiğince bağdaşmak üzere, haftalık bir dinlenme günü sağlamayı; Çalışanların, derhal ve en geç çalışmaya başladıkları tarihten itibaren iki ay içinde, sözleşmenin ya da iş ilişkisinin asli unsurları hakkında yazılı olarak bilgilendirilmelerini sağlamayı; Gece çalışması yapan çalışanların, yaptıkları işin özellikleri göz önünde tutularak alınacak önlemlerden yararlanmalarını sağlamayı taahhüt ederler.

22 Tavsiye Kararları Avrupa Birliği Konseyi’nin 1975 tarihli 75/457 sayılı çalışma süreleri ile ilgili ilk tavsiye kararı; yıllık iznin dört hafta olması ve haftalık çalışma süresinin de kırk saat olması şeklinde olmuştur. Çalışma sürelerinin düzenlenmesiyle ilgili bazı esasları belirleyen taslak, AB Konseyi tarafından tarihinde 93/104 numaralı Avrupa Birliği Yönergesi olarak nitelikli çoğunlukla kabul edilerek yürürlüğe girmiştir.

23 2003/ 88 sayılı direktif 93/104 ve 2000/34 sayılı yönergeler Çalışma Sürelerinin Düzenlenmesine İlişkin 2003/88 sayılı yönerge tarafından yürürlükten kaldırılmıştır. Yönerge işçi sağlığının ve güvenliğinin korunması için gerekli asgari düzenlemeleri içermektedir. Çalışma süresi, “ulusal yasa ve uygulamalarla belirlenen, işçinin, işverenin gözetimi ve denetimi altında, işverence verilen görevleri yerine getirirken geçen, dinlenme süresi hariç, tüm süreler” şeklinde tanımlanmaktadır.

24 2003/88 sayılı Direktif, fazla çalışma süresini haftalık azami çalışma süresi içinde belirlemiş, yedi günlük süre zarfında ortalama çalışma süresi için bir sınır getirmiştir. Avrupa Birliği ülkelerinde çalışma sürelerine ilişkin düzenlemelerde devletler genellikle haftalık çalışma sürelerinin üst sınırlarını belirlemekte; bunun haftanın günlerine dağıtımı, ihtiyaçlar çerçevesinde taraflara bırakılmaktadır. Direktifin 6.maddesinde fazla çalışma süresinin tanımı yapılmamakla birlikte, haftalık azami çalışma süresi bakımından; “fazla çalışma da dahil olmak üzere her bir 7 günlük ortalama çalışma süresinin 48 saati aşamayacağı düzenlenmiş” ancak on yedinci maddesi ile uygun korumanın sağlanması şartı ile kısıtlamaya gidilebileceği belirtilmiştir.

25 Buna göre, üye devletler, haftadan daha uzun bir çalışma dönemini esas alabilmekte; haftalık çalışma süresi bazen 48 saatin üstünde, bazen altında olabilmekte, ancak belirlenecek çalışma dönemi içinde kalan iş haftalarında ortalama haftalık sürenin 48 saati geçemeyeceği öngörülmektedir. Böylece, 7 günlük zaman içindeki ortalama iş süresi, fazla çalışmalar da dahil olmak üzere 48 saati aşamayacaktır.

26 Direktifin haftalık çalışma süresinin fazla çalışmalar da dahil olmak üzere 48 saat olacağı hükmü göz önüne alındığında 4857 Sayılı İş Kanunu’nda yer alan haftalık 45 saatlik azami çalışma süresinin, Avrupa normları ile uyum sağladığı gözükmektedir.

27 AB ülkelerinde genel eğilim de 48 saat uygulamasının aşılmaması yönündedir.
İşçilere yılda en az 4 hafta ücretli izin olanağı tanınacak, Günlük en geç 6 saatlik çalışma sonunda ara dinlenmesi verilecek, Vardiya değişimlerinde, iki çalışma arasında en az 11 saat dinlenme olanağı sağlanacak, Gece çalışmasının 8 saati aşamayacak.

28

29 Madde 90  Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır. Ekonomik, ticari veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan andlaşmalar, Devlet Maliyesi bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile yürürlüğe konabilir. Bu takdirde bu andlaşmalar, yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur.

30 Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü andlaşmaların yapılmasında birinci fıkra hükmü uygulanır. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş Milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır.

31 Hukukumuzda Yasal Düzenlemeler
1937 yılında yürürlüğe giren genel nitelikteki ilk is yasası, 1936 tarihli ve sayılı iş Kanunu’dur. Kanununun 1.maddesi “isçi” kavramı açısından bir sınırlama getirerek isçinin “bir iş akdi dolayısıyla, başka bir sahsın işyerinde bedenen veyahut bedenen ve fikren çalışan kimse” olduğunu belirtmektedir. Kanununun 2.maddesine göre ise, Kanun mahiyeti itibarı ile yolunda isleyebilmesi için günde en az on işçi çalıştırmayı gerektiren işyerlerine ve buralarda çalışan işçilerle bunların işverenlerine uygulanacaktır. Aynı maddede deniz ve hava nakliyatı ile tarım işlerinde bu Kanun hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilmiştir.

32 Kanununun ilk faslı “iş Akdi”ne ilişkin iken, “işin Tanzimi” başlığı taşıyan ikinci faslı çalışma sürelerine ilişkin esasları içermektedir. Söz konusu Kanunun 35.maddesine göre, Genel bakımdan çalışma süresinin haftada kırk sekiz saat olması esastır. Bu süre, Cumartesi günleri saat on üçte kapanması mecburî olan işyerlerinde günde en çok dokuz saati ve Cumartesi günleri saat on üçten sonra dahi çalışan işyerlerinde günde en çok sekiz saati geçmemek şartıyla haftanın çalışma günlerine tanzim olunur. 3008 sayılı Kanunun ve 39.maddelerinde fazla çalısmaya iliskin esaslara yer verilmistir. Kanununun 40.maddesinde farazî çalışma süreleri öngörülmüştür.

33 1475 sayılı İş Kanunu DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İşin Düzenlenmesi İş süresi:
Madde 61 a) Genel bakımdan iş süresi haftada en çok 45 saattir. Bu süre, haftada 6 iş günü çalışılan işlerde günde 7,5 saati geçmemek üzere ve Cumartesi günleri kısmen veya tamamen tatil eden işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. b) Sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat veya daha az çalışılması gereken işler, Çalışma Bakanlığı ile Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığının ortaklaşa hazırlayacakları bir tüzükte belirtilir.

34 4857 sayılı İş Kanunu Çalışma süresi Madde 63
Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.

35 İş kanunun haftalık ve günlük çalışma sürelerini belirleyen ve sınırlayan hükmü nispi emredici niteliktedir; bu açıdan öngörülen süreler azaltılabilir ama yükseltilemez. Başka bir söyleyişle kamu düzeni ile ilgili nispi emredici hükümlerle belirlenen bu sınırların üstünde çalışma süresinin saptanması mümkün değildir; fakat işçilerin yararına olarak bu sürelerin altına inilebilir, hizmet akitlerinde veya toplu iş sözleşmelerinde işçilerin çalışma süreleri bu sınırların altında saptanabilir. Bu nedenle, belirtilen hususa aykırı sözleşme hükümleri geçerli değildir ve onları yerini kanuni hükümler alır. Şu halde işçilerin normal çalışma süreleri, kanunla saptanan sınır olan haftalık 45 saati aşamaz, bunun aksine yapılan sözleşmeler de geçersizdir.

36 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunun 398.maddesi, 818 sayılı Borçlar kanunun maddesini karşılayan işçinin fazla çalışma borcu başlıklı hükümde; İşçinin fazla çalışma borcu düzenlenmektedir. Borçlar kanununda günlük ve haftalık çalışma süresi ,yapılacak fazla çalışmanın günde ve ayda kaç saat olacağı konusunda bir açıklık yoktur. Oysa bu hususlar iş kanunda oldukça ayrıntılı bir şekilde düzenlenmektedir.

37 Fazla çalışma borcu” başlığını taşıyan TBK m
Fazla çalışma borcu” başlığını taşıyan TBK m.398’de öncelikle fazla çalışmanın tanımı yapılmıştır. Maddeye göre fazla çalışma, “ilgili kanunlarda belirlenen normal çalışma süresinin üzerinde ve işçinin rızasıyla yapılan çalışmadır” Ülkemizde bütün bireysel iş ilişkilerini kapsayan tek bir kanun mevcut değildir sayılı iş Kanunu bu konuda temel kanun olmakla beraber, 854 sayılı Deniz iş Kanunu ve 5953 sayılı Basın iş Kanunu bireysel iş ilişkilerini düzenleyen diğer önemli kanunlardır.

38 4857 sayılı iş kanunun; m.41 Fazla Çalışma Ücreti m. 42 Zorunlu Nedenlerle Fazla Çalışma m. 43 olağanüstü Hallerde Fazla Çalışma ve m.63 çalışma süresinin düzenlediği hükümler yer almaktadır. 5953 sayılı Basın mesleğinde çalışanlar ile çalıştırılanlar arasındaki münasebetlerin tanzimi hakkında kanunun ek madde 1(çalışma müddeti ve fazla mesai), m.3 854 sayılı Deniz iş kanunun 28.maddeleri de fazla çalışma ile ilgilidir.

39 Öğretide 854 sayılı Kanun ve 5953 sayılı Kanunla 4857 sayılı Kanun arasında özel kanun- genel kanun ilişkisi bulunmadığı, bu kanunlarda boşluk olan hallerde 4857 sayılı Kanuna değil, Borçlar Kanunu’na başvurulması gerektiği ifade edilmektedir. 4857 sayılı Kanun m.41’de fazla çalışma haftalık 45 saati aşan çalışma olarak düzenlenmiş, 854 sayılı Kanun m.26’da iş süresi günde 8, haftada 48 saat olarak belirlenmiş, m.28’de bu süreleri aşan çalışmanın fazla çalışma olacağı öngörülmüş, 5953 sayılı Kanun ek madde 1’de çalışma süresi gece ve gündüz devrelerinde 8 saat olarak düzenlenmiş ve bu süreleri aşan çalışma fazla çalışma olarak nitelendirilmiştir. O halde, yeni TBK m.398’de çoğul şekilde ifade edilen “ilgili kanunlar” ın kapsamının nasıl değerlendirileceği ve olağan çalışma süresinin hangi kanuna göre tespit edileceği belirsizdir.

40 854 Sayılı Deniz İş Kanunu’na Göre Çalışma Süresi
tarih ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu m. 26’ ya göre Genel bakımdan iş süresi, günde sekiz ve haftada kırk sekiz saattir. Bu süre haftanın iş günlerine eşit olarak bölünmek suretiyle uygulanır. İş süresi, gemi adamının işbaşında çalıştığı veya vardiya tuttuğu süredir. Bu hüküm gerek rakam açısından gerekse ilkesel açıdan 4857 sayılı iş kanunundan ayrılmaktadır. Zira iş kanununda haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir ve günlük çalışma süresi şeklinde bir düzenlemeye yer verilmemiştir.

41 Deniz iş kanunu düzenlemesinin iş kanunun aksine son derece katı olduğu göze çarpmaktadır. Öyle ki kanun cumartesi çalışılıp çalışılmayacağını ya da kısmen çalışma yapılabileceğini dikkate bile almaksızın düzenleme yapma yolunu izlemiştir. Bu anlamda gemi adamının haftalık çalışma süresi, karada çalışan işçilere göre daha fazladır.

42 DİK kapsamı dışında kalan gemiadamlarının çalışma süreleri
Kanunun 27.maddesinde bazı istisnalara yer verilmiştir. İstisnalara yer veren madde uyarınca birden fazla kaptanın bulunduğu gemilerde birinci kaptan veya bu kanunun 2.maddesinin c fıkrasında yazılı olduğu şekilde kendisine vekalet eden kimse( kılavuz kaptanlar dahil) birden fazla makinistin bulunduğu gemilerde baş makinist, doktor ve sağlık memurları, hemşire ve hastabakıcılar , asli görevleri can mal ve gemi kurtarma olan kurtarma gemilerinde çalışan gemiadamları ve gemide kendi nam ve hesabına çalışanlar, İş süreleri ilişkin olarak DİK hükümlerine tabi değildirler.

43 Bu durumda kapsam dışında kalan gemi adamlarının çalışma sürelerinin hangi kanuna göre belirleneceği konusu dikkat çekmektedir. İş kanunları karşısında genel kanun niteliğine sahip TBK hükümlerinin uygulanması söz konusu olacaktır. TBK m.421 uyarınca İşveren, işçiye her hafta, kural olarak pazar günü veya durum ve koşullar buna imkân vermezse, bir tam çalışma günü tatil vermekle yükümlüdür.

44 O halde DİK kapsamı dışında kalan gemiadamları bakımından haftalık çalışma süresi bakımından saat sınırlaması olmamakla birlikte ,hafta tatili uygulanması söz konusu olabilecektir. Bu işçilerin kullanacakları izin saatleri ve günlerinin belirlenmesinde dikkate alınacak kriteri ise işyeri ve işçinin haklı menfaatleri oluşturmaktadır. TBK m.398 uyarınca da DİK kapsamı dışında kalan gemiadamlarının işin niteliğine göre belirlenecek olan çalışma sürelerini aşan çalışmaları fazla çalışma olarak kabul edilecektir.

45 5953 Sayılı Basın İş Kanunu’na Göre Çalışma Süresi
tarih ve 5953 sayılı Basın İş Kanunu’ na göre, gazeteciler için günlük iş süresi, gece ve gündüz devrelerinde 8 saattir. (BİK Ek Madde 1). Belirtilen koşulları sağlayan gazetecinin gece ve gündüz çalışması, günlük iş süresi açısından bir farklılık yaratmaz. Basın İş Kanunu'nda hem günlük ve hem de haftalık iş süresi açısından haftalık iş süresinin günlere dağılımı noktasında böyle bir esnekliğe yer verilmeyerek katı bir düzenlemeye gidildiği görülmektedir. Gündüz çalışan işçiler için haftalık iş süresi 48 saattir.

46 Basın İş Kanunu’nda, haftalık izin başlığını taşıyan 19'uncu maddenin birinci fıkrası hükmüne göre haftalık iş süresini belirleyebilmek mümkündür. Basın İş Kanunu m.19/f.1’e göre, "Her altı günlük fiili çalışmayı müteakip gazeteciye bir günlük ücretli dinlenme izni verilmesi mecburidir. Gazetecinin vazifesi devamlı gece çalışmasını gerektirdiği hallerde hafta tatili iki gündür".

47 Bu hüküm gereği, Kanunun Ek 1'nci maddesinde belirtilen niteliklere sahip,
sürekli gündüz çalışan bir gazetecinin haftalık iş süresi 6 gün, sürekli gece çalışan gazetecinin haftalık iş süresi ise 5 gündür. Günlük iş süresi 8 saat olduğuna göre, sürekli gündüz çalışan gazetecilerin haftalık iş süresi 48 saat, sürekli gece çalışan gazetecilerin haftalık iş süresi 40 saattir.

48 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na Göre Çalışma Süreleri
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu m. 99’a göre, günlük çalışma saati saptama yerine haftalık çalışma saati saptama yoluna gidilmiştir. Buradan hareketle, Memurların haftalık çalışma saati, cumartesi ve Pazar günleri hariç olmak üzere 40 saattir. Ancak özel kanuni düzenlemeler söz konusu ise, kurumların ve kamu hizmetlerinin özellikleri dikkate alınarak, memurlar için değişik çalışma süreleri öngörülebilir. Örneğin; sağlık personeli için haftada 45 saat, belediye ve itfaiye hizmetleri ile kolluk hizmetlerinin 12 saat iş-12 saat dinlenme ya da şeklinde düzenlenmesi gibi. Bunların kuruluş kanunlarında ve bu kanunlara dayanılarak çıkarılan tüzük ve yönetmeliklerde çalışma saati ile ilgili hükümler yer alır.