SÜRDÜRÜLEB İ L İ R KALKINMA KAYNAK: SUSTAINABLE DEVELOPMENT Ian Moffatt, Nick Hanley Et Mike D.Wilson 1.

... konulu sunumlar: "SÜRDÜRÜLEB İ L İ R KALKINMA KAYNAK: SUSTAINABLE DEVELOPMENT Ian Moffatt, Nick Hanley Et Mike D.Wilson 1."— Sunum transkripti:

1 SÜRDÜRÜLEB İ L İ R KALKINMA KAYNAK: SUSTAINABLE DEVELOPMENT Ian Moffatt, Nick Hanley Et Mike D.Wilson 1

2 GİRİŞGİRİŞGİRİŞGİRİŞ Sürdürülebilir kalkınma kavramı, insan faaliyetlerinin çevre üzerindeki etkisinden gelişmiştir. İ nsanların refah, sa ğ lık ve çevre üzerindeki etkileri, uluslararasında kabul gören politika hareketlerinde gelişmiştir ve ilk olarak 1972 yılında uluslararası İ nsan Çevre Stockholm Konferansında belirtilmiştir (Ward ve Dubos, 1972). 1987 de yayımlanan Ortak Gelece ğ imiz (WCED, 1987) Brundtland Raporu olarak bilinir ve burada sürdürülebilir kalkınma, farklı grupların ekonomik ve çevresel faaliyetleri arasındaki ilişkileri tartışmada kullanılabilece ğ i anahtar kavram olarak tanıtılır. 2

3 Sürdürülebilir kalkınmayla alakalı uluslar arası kavram 1992 yılında BM Dünya Zirvesi anlaşmalarında Janerio Rio’da imzalanmıştır. Ekonomik faaliyetler ve ekoloji arasındaki ilişki hakkında uluslararası önem, sürdürülebilir kalkınma üzerindeki literatürü artırmıştır (Moffatt, 1996). Bu bölümde, sürdürülebilir kalkınma kavramlarından bazılarını incelenecek ve tanımlardan bazıları tartışılacaktır. Tanımlardan ço ğ unun etik, ekonomik, sosyo-ekonomik ve çevresel kategorilere tekrar bölünebilece ğ i tartışılacaktır. 3

4 TANIMLAMALAR “Sürdürülebilir kalkınma” teriminin tanımı çok sayıdadır. Bazı araştırıcılar, sürdürülebilir kalkınmayla ekonomik büyümenin sürdürülebilir oldu ğ una inanırlar. Sürdürülebilir kalkınmanın tanımlanmasında etik prensiplere ihtiyaç duyulur. Temel etik ilkelerini incelemeden önce, sürdürülebilir kalkınmayı tanımlamak gereklidir. Sürdürülebilir kalkınma: “daha iyi bir yaşam şartlarına uyan tüm fırsatlara ek olarak temel ihtiyaçlar toplamayı gerekli bulmaktır”. Sürdürülebilir kalkınma, dünya yaşamının sürdürdü ğ ü: atmosferi, suyu, topra ğ ı, canlıları ve do ğ al sistemleri tehlikeye sokmamalıdır (WCED, 1987). 4

5 Temel ihtiyaçlar, ◦ hayati ihtiyaçlar olan yemek, ◦ su, ◦ enerji, ◦ sıcaklı ğ ı (veya so ğ u ğ u) koruma, ◦ kıyafet ve ◦ barına ğ ı içerir. Bugün temel ihtiyaçların ço ğ unun karşılandı ğ ı gelişmiş ülkelerde bile evsiz insan sayısı çoktur ve toplumsal olarak belirlenen yoksulluk sınırının altında yaşarlar (Townsend, 1979). Temel ihtiyaçlardan daha fazlasına yönelik ihtiyaçlarda vardır. Bunlar; istihdam,, e ğ itim, sa ğ lık ve bakımı içerir. 5

6 WCED tanımının altında gezegenin (havanın ve su miktarının adlandırılması) ve arazinin, toprak verimlili ğ ini içeren, yaşam destek sistemleri teminatın önemi vardır. Temel ekolojik fonksiyonlarla birlikte korunması gereken yaşam organizasyonları (bitkiler, kuşlar, balıklar ve di ğ er hayvanlar) tarafından yapılır. Bu, çevre alanının özümseme kapasitesini aşmaması gerekti ğ i ve gezegende tüm yaşamın uyumlu olması gerekti ğ i demektir. Sürdürülebilir kalkınmanın bu tanımı etik, sosyal, ekolojik ve ekonomik soruları meydana getirir. 6

7 Ekins ve Max-Neef (1992), karmaşık sürdürülebilir kalkınma kavramında önceli ğ i bu dört faktörün herhangi birine verirler. Tartışılan sürdürülebilir kalkınmayı tanımlamanın başka yolları da vardır fakat düzenli tetrahedron modeli sürdürülebilir kalkınma çalışmasında iyi bir temsildir. Literatürde sürdürülebilir kalkınmanın tanımları üzerine 100’den fazla tanım bulunabilir. Bunlardan bazıları, en önemlisi fırsat eşitli ğ i, çevreyle ilgili sistemler ve biyoçeşitlili ğ in korunması, insan sa ğ lı ğ ı ve refahındaki gelişmeler ve ekonomik sistemlerin yeniden yapılandırılması, insan ihtiyaçlarını yansıtmak için doyumsuz olmadı ğ ıdır. Sürdürülebilir kalkınma kavramlarının tanımlarını açıklı ğ a kavuşturmak önemli olmakla birlikte, belirsiz tanımların eleştirileri yanlış yönlendirir (Costanza ve Patten, 1995). 7

8 ET İ K PRENS İ PLER 1972 yılında İ nsan ve Çevre üzerine Stockholm Konferansında, kaynakları kullanmak ile ilgili birkaç tane etik prensip geliştirildi (Ward ve Dubos, 1972). Benzer etik tablolar, Dünya Koruma Stratejisinde (IUCN, 1980) bulundu ve Dünya Zirvesi 1992 yılında Janeiro Rio’da düzenlendi (UNCED, 1992). Bu büyük ve uluslar arası etkili toplantılarda, sürdürülebilir bir dünyada faaliyetlerimize yol göstermek için etik prensiplere ihtiyaç duyulan bilgiler verilir. Etik ilkeler, Aristotle’nin Etikleri olarak yüzyıllar önce bildirilmiştir, belki bu etik endekslenerek yeni faaliyetlerimizi yönetmek için bir dizi ilkelere ihtiyaç duyar. Rio toplantısı 27 ilke üretildi ve sürdürülebilir kalkınma üzerine son çalışmalarda, uygun bir çevre eti ğ i uygulamak ve geliştirmek ihtiyacı tanıtılmıştır. 8

9 Avrupa’da ve Avrupa’nın pek çok bölgesinde, sürdürülebilir kalkınma çalışmaları oluşturulmaktadır (FoE Europe, 1995; FoE Scotland, 1996; Carley and Spapens, 1998). Sürdürülebilir bir Avrupa için kendi metodolojilerine dayanan temel ilkeler açık bir şekilde açıklanmıştır. Malzeme yo ğ unlu ğ u ve çevresel bitki bilimi Avrupa ve di ğ er bölgesel çalışmalarda Sürdürülebilirlik üzerine Raporlar geliştirilmiştir, çevre alanı gibi bazı kavramların neden kesin oldu ğ u okuyucuya bildirilmesi iyi bir uygulamadır. Altı temel ilke bu çalışmalarda yer alır. 9

10 İ htiyatlılık İ lkesi Rio Dünya Zirvesinde tanımlanan, 27 ilkeden biri olan bu ilkenin çeşitli tanımları vardır. Dünya Zirvesi’nde, örne ğ in, ‘ciddi tehditler ve geri dönüşü olmayan zararlar, bilimsel kesinlik eksikli ğ i, çevresel bozulmayı önlemek için masraf-etkin ölçülerin ertelenmesine bir neden olarak kullanılmamalıdır’ belirtilmiştir (UNCED, 1992). Pek çok insan ‘masraf-etkin’ teriminin anlamını çok tartışırken, Dünya İ skoçya Arkadaşları tarafından mantıklı bulunmuştur, maliyet etkinli ğ ini belirlemek için uygun ölçü türleri hakkında karar vermeden önce, uygun bilimsel bilgi üzerine harekete geçmeye karar verilmiştir. Bir raporda söylendi ğ i gibi, “kalkınma önerisinin etkisi veya riskleri hakkında şüpheler meydana geldi, önemli bir etkisi olmayaca ğ ı gösterilmedikçe, böyle bir olaya karşı, önlemler alınmalıdır” (FoE Scotland, 1996). 10

11 Tarafsızlık Küresel kaynaklara erişimin adil bir bölümünün etik olması kavramına dayanır. Gündem 21 “küresel çevre bozulmalarının devam etmesinin temel nedeni sürdürülebilir olmayan tüketim ve üretim desenidir, özellikle sanayileşmiş ülkelerde ciddi endişe, yoksulluk ve dengesizliklere neden olur” şeklinde açıklama yapmıştır (UNCED, 1992). Adil olarak tarafsızlık ilkesi uzun zaman alır, literatürde ayrıntılarla anlatılır ve kavramı daha uzun silsile olmasına ra ğ men pek çok yazar Rawls’ın çalışmalarına dayanır. 11

12 Yakınlık İ lkesi Çevre sorunları, mümkün oldu ğ u kadar kaynakların yakın olarak çözülmesi gerekti ğ ini belirtmektedir. Di ğ er bir deyişle, di ğ er çevre problemlerimizi ihraç etmek yerine yerel çevremizi düzeltmek için girişimde bulunmalıyız. E ğ er bu prensibe, geçmiş 200 yıl içinde uyulsaydı, asit ya ğ murlarının en kötü etkilerinden bazıları, toksik ve nükleer atıklar, şuanda sahip oldu ğ umuz geniş co ğ rafi ve çevresel etkiye sahip olmazdı. 12

13 Kaynakların kullanımı üzerine dördüncü, beşinci ve altıncı ilkeler Yenilenebilir kaynaklar (tarımsal bitkiler, ormanlar ve balıklar), zararlı sonuçlar olmadan kullanılamaz. Eş deyişle, yenilenebilir kaynakların çok uzun süre kullanımını sa ğ lamak için, sürdürülebilir verimin bir çeşidiyle birlikte dikkatli yönetim kullanılmalıdır. Kapalı bir döngü içinde kullanılırsa, yenilenemez kaynaklar sadece sömürülür. Bu ilke oldukça zordur ve açıklanması gerekmektedir. Son olarak, çevrede insan atıklarının miktarı, çevrenin özümseme kapasitesini aşmamalıdır (Buitenkamp et al., 1992). 13

14 EKONOM İ K BAKIŞ Bruntlant Komitesinde Peter Scott tarafından tutarlı bir sisteme dönüştürerek ekonomi ve ekolojiyi birleştirme ihtiyacı bir mektupta not edildi. Geçti ğ imiz on yıl boyunca, ekolojik ve ekonomik endişelerin bütünleşmiş yaklaşımların farklı çeşitleri denenmiştir. Bunlar: ◦ neoklasik ekonomisinin Ortodoks paradigmasının bir uzantısı; ◦ evrimsel ekonomi; ◦ insanların sürdürülebilir bir şekilde kaynak kullanımını tartışmak için geniş ekolojik yaklaşımlar bulması şeklindedir. Şu anda bu alternatif yaklaşımlarda büyük farklılıklar vardır ve ekonomik mesleklerin ço ğ u şuanda paradigma veya benimsedikleri metotları kullanan düşünce okullarıdır. 14

15 Yenilenemez kaynakların sürdürülebilir kullanımı daha karışıktır. Kirlilik kontrolü ile ilgili olarak, kirletenler tarafından kirlilik kontrolü için “ kirleten öder prensibi ” savunulmaktadır (Hanley ve Moffatt, 1993). Sürdürülebilir kalkınmanın operasyonel hale getirilmesi üç unsurun entegrasyonunu gerektirir: 1.Ulaşmak istedi ğ imiz hem dünya çalışanları hem de sürdürülebilir toplumun vizyonu ortaktır, 2.Yeni sorular ve sorunlar ile ilgili analiz ve modelleme yöntemleri bu vizyonu bir bütün halinde toplar ve 3.Analizlerin etkili bir şekilde kullanılabildi ğ i yeni kurumlar ve resmi belgeler vizyonu tamamlar (Costanza notları, 1997). 15

16 SOSYAL ADALET VE TARAFSIZLIK Sürdürülebilir kalkınma tartışmasında tekrarlayan konulardan biri, zengin ve fakir ülkeler arasındaki büyüyen eşitsizlik ve farktır. Brandt Raporu 1980’lerdeki bir sorunun çözümü için Keynes’i denedi fakat bu, küresel ekonomi büyüdükçe göz ardı edildi ve makroekonomi içinde Keynes’in pozisyon üstünlü ğ ü azaldı. Son on yıldır, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yoksullukta artış görüldü. İ ngiltere’de evsiz ve yoksul insanların sayısı, ekonomik sistemin başarısız oldu ğ una işaret eder. Yoksullu ğ un bu sorunları, Üçüncü Dünya ülkelerinin ço ğ unda daha şiddetlidir. Bir zamanlar SSCB’nin planlı ekonomisinde bile milyonlarca insan zarar gördü, bugün sosyalist sistem de gıda, ısınma, içme suyu, sa ğ lık ve e ğ itim gibi günlük malların sıkıntısıyla karşı karşıyadır. Pek çok yazar, sürdürülebilir kalkınmada çözüm için sosyal adaletsizli ğ in ele alınması gerekti ğ ini öne sürer. 16

17 SÜRDÜRÜLEB İ L İ R KALKINMANIN TAHM İ N İ Sürdürülebilir kalkınmanın çevresel, ekonomik ve sosyal yönüyle birlikte, etik ilkeleri de önemlidir ve ilgili birkaç soru vardır. “Hangi sistemi sürdürülebilir istiyoruz?” “Bu sistem veya kısımları devam ettirmek için ne kadar süre düşünüyoruz?” “Sürdürülebilir bir kalkınma yolunda aslında sistem olup olmadı ğ ını belirlemek için neleri de ğ erlendiriyoruz?” “Politikaların sürdürülebilir kalkınmanın yolu oldu ğ unu nasıl tanıtabiliriz?” 17

18 ÖZET Sürdürülebilir kalkınmanın pek çok tanımı vardır. Brunthland Raporundaki tartışmaya ve Gündem 21 toplantısında açılış konuşmasına göre; etik ilkelerin geliştirilmesi için fikir birli ğ i vardır. Sürdürülebilir kalkınma modelini ölçmek için bir başlangıç noktası olarak yedi ilke; 1. İ htiyatlılık ilkesi, 2.Eşitlik, 3.Yakınlık ilkesi, 4.Yenilenebilir kaynakların sürdürülebilir verimi, 5.Kapalı bir döngü içinde yenilenemez kaynakların sömürüsü, 6.Atıklar, emme kapasitesini aşmamalıdır ve 7.Kirleten öder prensibi. 18

19 Rio konferansında geliştirilen listede, İ skoçya’daki sürdürülebilir kalkınma çalışmalarının çok yararlı oldu ğ unu düşünerek onlar seçilmiştir. Etik ilkeler sürdürülebilir kalkınmanın önemli bir yönü iken, dikkatli bir de ğ erlendirme de ekonomik, ekolojik ve sosyal faktörler olarak verilmelidir. Klasik iktisat genellikle, refah açısından fayda maksimizasyonunu inceler. Alternatif olarak, klasik iktisat, bir ulusun zenginli ğ inin ölçüsü olarak ◦ Gayrı Safi Milli Hasıla (GSMH) veya ◦ Gayri Safi Yurt İ çi Hasıla (GSY İ H)’yı kullanır (Beckerman, 1994; see Bowers, 1997). 19

20 Birçok ekolojik ekonomist şuanda kaynakların (yenilenemeyen, yenilenebilir ve çevresel hizmetler) garanti altına alınmasıyla ilgilenmektedirler. Ekolojik ekonomistler ve ekologlar gerçek dünyanın bu temel görüşlerine önem verilmedi ğ ini düşünürler. Problem, sürdürülebilir kalkınmanın uygun ölçülmesinin belirlenmemesinden biridir ve bu karışık ilişkiler model olmanın bir yoludur. 20