REKABET HUKUKU VE UYGULAMALARI

REKABET HUKUKU VE UYGULAMALARI
REKABET HUKUKUNUN TARİHÇESİ VE GENEL BİLGİ YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN

REKABET HUKUKUNUN TARİHÇESİ
MÖ. 50 yıllarında Yunanistan ve Hindistan’da rekabeti düzenleyici yasalara rastlıyoruz. Modern anlamda ilk tekel önleme yasası, 1624’te İngiltere’de yürürlüğe giren Statute of Monopoly’ dir. İlk ve en önemli yasal düzenleme 1890 da ABD’de yürürlüğe giren Sherman Act’tır. Avrupa'da ise 1957 AET anlaşmasıyla üye devletler kabul edip yürürlüğe koymuştur. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 2 2

REKABET HUKUKUNUN TARİHÇESİ
Ülkemizde ise, Gümrük Birliği Anlaşmasının yerine getirilmesi zorunlu bir yükümlülüğü olarak 7 Aralık 1994 tarihinde 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. Uygulanmaya başlaması 1997 yılının sonunda Rekabet Kurumunun faaliyete geçmesi ile mümkün olmuştur. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 3 3

REKABET HUKUKUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
Serbest piyasa ekonomisinin ürünü ve gerekliliği olan bir hukuk dalıdır. İktisadi açıdan kaynakların etkin kullanımını, maliyet ve fiyatların düşmesini, yeni teknolojilerin bulunmasını desteklemesi söz konusudur. Siyasi açıdan ise “ekonominin anayasası “ sıfatıyla batı demokrasilerinin güvencesi ve olmazsa olmazıdır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 4 4

Rekabet hukuku aracılığıyla devlet, rekabeti kurma ve koruma amacıyla piyasaya müdahale eder. Bu müdahale ile fırsat eşitliği ve girişim özgürlüğü, tüketicinin korunması, ekonomik etkinlik, teknolojik yenileşme ve bölgesel kalkınma sağlanmaya çalışılır. Hem özel hukuk hem kamu hukuku özelliklerini bünyesinde barındırır. Kişilerarası ilişkilere sosyal düşüncelerle getirilen sınırlamalardan oluştuğu için bir “sosyal hukuk” dalıdır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 5 5

Medeni hukuk, borçlar hukuku ve ticaret hukuku ile tamamlayıcı bir işbirliği içindedir. Ekonomi bilimi ile içi içe geçmiş, disiplinler arası bir hukuk dalıdır. Rekabet hukukunun uygulanabilmesi- piyasa analizlerinin yapılabilmesi, Pazar payının ve yapısının, piyasadaki yoğunlaşmanın belirlenmesi- tamamen iktisadi analizlere dayanmaktadır. İktisat bilen hukukçu, hukuk bilen iktisatçı ihtiyacı vardır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 6 6

Üç tür rekabet hukuku sisteminden bahsetmek mümkündür. 1. Yasaklayıcı sistem: bütün karteller ve rekabeti ihlal eden uygulamalar, herhangi bir değerlendirme yapılmaksızın yasak kabul edilmiştir. Bu sistem Amerikan rekabet hukukunun benimsediği bir sistem olmakla beraber, son yıllarda belirgin bir yumuşama göze çarpmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 7 7

2. kötüye kullanmayı yasaklayıcı sistem:bu sistemde kartellerin varlığı, rekabeti ihlal eden uygulamalar veya işletmelerin hakim durumda olması yasak değildir. Yasak olan bu durumların kötüye kullanılarak rekabetin sınırlanması veya bozulmasıdır. AB rekabet hukuku ile uyumlaştırılancaya kadar İngiliz kartel hukuku bu sistemi benimsemiştir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 8 8

3. karma sistem: hem yasaklayıcı hem kötüye kullanma sistemi içerisinde bir takım sakıncalar mevcuttur. Bazen rekabeti sınırlayan bir anlaşmanın olumlu yönleri daha fazla olabilir. Bu olumlu etkinin ortaya çıkması için rekabetin kısmen kısıtlanması daha ekonomik bir davranış olabilir. Uzlaştırıcı olan bu sistemde bazı durumlarda rekabeti ihlal eden uygulamalar doğrudan yasaklanırken yasaklanırken (paralel ithalat yasağı gibi), bazı durumlarda ise kötüye kullanma şartı aranır. Türk, AB ve Alman rekabet hukuku bu sistemi benimsemiştir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 9 9

Alıcı ve satıcıların oluşturduğu değiş tokuş ağı olarak tanımlanan Piyasa,yerel-ulusal- uluslar arası, mal ve hizmet piyasaları v.b şeklinde sınıflandırılmaktadır. Rekabet açısından ise tam rekabet ve eksik rekabet piyasası olarak sınıflandırılmaktadır. Tam rekabet piyasası dört şartın varlığını gerektiren piyasalardır. Bunlar, atomisite, homojenlik, mobilite ve bilgi simetrisi(şeffaflık )şartlarıdır. Bu şartlardan bir veya birkaçının sağlanamadığı piyasalar eksik (aksak)rekabet piyasalarıdır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 10 10

Piyasa ekonomisinin temelinde, ekonominin hem dış müdahale olmadan (devletin piyasalara müdahale etmesi) hem de iç müdahale (teşebbüsler arasındaki rekabeti sınırlayıcı anlaşmalar, hakim durumun kötüye kullanılması, birleşme devralmalar yoluyla hakim duruma geçmek) olmaksızın kendi dinamikleri ile yönlendirilmesi yer almaktadır. Serbest rekabet düzeninin sağlanması, Rekabet hukukunun genel amaçları içerisinde yer alır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 11 11

Rekabet kavramı ile ilgili rekabet hukukuna kaynaklık eden iktisat okullarının görüşleri farklılık arz etmektedir. Aşağıdaki tablo, bu konuda öne çıkan üç iktisat Okulunun Anti-Tröst ve Yoğunlaşma Yaklaşımlarını karşılaştırmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 12 12

YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN
Boyutlar CO HO AO Piyasa Tam rekabet varsayımı. Piyasa dengededir, sapmalar geçicidir. Eksik rekabet. Piyasa tekel ve oligopole uygun yapıdadır. Piyasada denge yok. Piyasa başarısızlıkları mevcuttur. Bir süreçtir. Denge yoktur, girişimci marifetiyle dengeye doğru hareket vardır. Rekabet Tam rekabet piyasa dengede, bilgi, kaynak tüm katılımcılar için tam, giriş ve çıkış engeli yok Aksak rekabet. Piyasa dengesizlikleri, giriş çıkış engelleri ve bili asimetrisi var. Rekabet bir süreçtir,denge yönelimlidir ama denge asla gerçekleşmez. Tam rekabet varsayımı rekabetsizliktir. Tekel Sadece devlet eliyle yaratılan tekel vardır. Piyasadaki tekeller geçicidir. Piyasa tekel üretir, tekel tüketici refahını azaltır, dolayısıyla regülasyon gereklidir. Dengeye doğru bir hareket söz konusu olduğundan tekel olsa bile sürdürülebilir değildir. Yoğunlaşma Etkinliktir. Sadece Pazar gücü oluşturabilecek yatay birleşmeler kontrol edilmeli. Tekel ve Pazar gücü oluşturur dolayısıyla kontrol edilmelidir. Etkinliktir. Müdahale edilmemelidir. Anti-Tröst Aşırı durumlarda antitröst otoriteler devreye girmeli. Firmaların antitröst girişimleri kontrol edilmelidir. Antitröst bir zorbalıktır, özgür toplum düşüncesine aykırıdır. Regülasyon Olmamalı Bazen olmalı YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 13 13

Rekabet hukukunun bir tek amacından bahsetmek bir eksikliktir. piyasadaki rekabeti tesis edip bozulmasını önleme yoluyla iktisadi etkinliğin sağlanması gibi ekonomik amaçlarının yanında KOBİ’lerin korunması, işsizliğin önlenmesi gibi sosyal ve siyasi amaçları da vardır. 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 1. maddesin de amacını şöyle ifade etmektedir: YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 14 14

mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hakim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını sağlamaktır. Madde metninde yer almayan yoğunlaşmalar (birleşme devralmalar) yoluyla hakim duruma gelerek rekabetin kısıtlanması Kanunun 7. maddesinde yer almaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 15 15

Türk rekabet hukukunun anayasal temelleri AY’nın 35, 48, 14 ve 167. maddelerinde yer almaktadır. Madde 35/1 ” herkes mülkiyet ve miras hakkına sahiptir.” Madde 48/1” herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetine sahiptir. Özel teşebbüsler kurmak serbesttir. Madde14/3 “AY’nın hiçbir hükmü, AY’ da yer alan hak ve hürriyetleri yok etmeye yönelik bir faaliyette bulunma hakkını verir şekilde yorumlanamaz. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 16 16

Madde 167 “ devlet para, kredi, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemesini sağlayıcı ve geliştirici tedbirleri alır; piyasalarda fiili ve anlaşma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeleri önler.” Rekabet kurallarının uygulanması ve piyasa aksaklıklarının kalıcı olduğu durumlarda regülasyona başvurulması bu görevin yerine getirilmesi faaliyetleridir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 17 17

Rekabet kanunu çıkarmayı zorunlu tutan Gümrük Birliği kararına göre ikincil mevzuat, içtihat ve ilkeler bakımından da Türkiye AB hukukuna uygun davranacağını taahhüt etmiştir. Bu yükümlülük başlangıçla sınırlı olmayıp, ileride AB rekabet kurallarında yapılacak değişiklikleri de kabul etme ve uygulama zorunluluğunu içermektedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 18 18

Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun (RKHK) altı kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda yer alan üç maddede kanunun amacı, kapsamı ve kanunda yer alan kavramların tanımı düzenlenmiştir. Üç bölümden oluşan ikinci kısımda ise 4. maddede rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve kararlar düzenlenmiştir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 19 19

5. madde ile muafiyet düzenleme altına alınmış, 6. madde ile hakim durumun kötüye kullanılması yasaklanmış, 7. maddede ise birleşme ve devralma yoluyla hakim duruma geçerek rekabeti önemli ölçüde azaltmak yasaklanmıştır. İkinci bölümde Kurulun Yetkileri başlığı altında on üç maddede menfi tespit, muafiyet, anlaşma, birleşme ve devralmaların kurula bildirilmesi,ve bildirilmemesi, muafiyet ve menfi tespit kararlarının geri alınması, bilgi isteme ve yerinde inceleme konuları düzenlenmiştir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 20 20

Üçüncü bölümde ise idari para cezaları düzenlenmiştir. Teşkilat başlığı altında düzenlenen üçüncü kısımda Rekabet Kurulu, Kurula Atanma görev ve yetkiler, başkanlık rekabet uzmanlığı gibi konular yer almaktadır. Dördüncü kısım, Kurulun inceleme ve araştırma usulünü düzenleme altına almıştır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 21 21

Beşinci kısımda tazminat, ispat yükü gibi rekabetin sınırlanmasının özel hukuk alanındaki sonuçları hükme bağlanmıştır. Altıncı ve son kısımda ise yürürlük, yürütme, geçici maddeler, tebligat gibi konular ele alınmıştır. Genel bir çerçeve çizen (65 madde) kanunun içeriği çıkarılan yönetmelik ve tebliğlerle doldurulmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 22 22

REKABETİN KORUNMASI HAKKINDAKİ KANUNUN KAPSAMI
RKHK’ nun 2. maddesine göre” TC. sınırları içinde mal ve hizmet piyasalarında faaliyet gösteren ya da bu piyasaları etkileyen her türlü teşebbüsün aralarında yaptığı rekabeti engelleyici, bozucu ve kısıtlayıcı anlaşma, uygulama ve kararlar ile piyasaya hakim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini kötüye kullanmaları ve rekabeti önemli ölçüde azaltacak birleşme ve devralma niteliğindeki her türlü hukuki işlem ve davranışlar, rekabetin korunmasına yönelik tedbir, tespit, düzenleme ve denetlemeye ilişkin işlemler bu kanun kapsamına girer. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 23 23

Damping ve devlet yardımları rekabet RKHK’nun kapsamı dışındadır. Rekabet kuralları ekonomik faaliyette bulunan gerek özel sektördeki gerek kamu sektöründeki her türlü teşebbüse uygulanacaktır. Özelleştirme yoluyla gerçekleşen devralmaların denetimi de Kanunun kapsamı içerisindedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 24 24

Etki prensibi (doktrini ) kabul edilmiştir. Buna göre: Merkezi TC. sınırları dışında olmakla beraber Türkiye’de faaliyet gösteren teşebbüsler bu kanun kapsamındadır. Mal yada hizmet piyasasında faaliyet gösteren teşebbüs Türkiye'de yerleşik olsun veya olmasın Kanun kapsamına girecektir. Merkezi Türkiye'de bulunmayan ya da Türkiye’de faaliyet göstermeyen yabancı teşebbüs doğrudan yada dolaylı olarak Türkiye’deki mal ve hizmet piyasasında rekabeti ihlal ederse Kanun kapsamına girecektir.(örn. Distirübitörleri ya da iştirakleri aracılığıyla faaliyette bulunuyorsa) YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 25 25

Türkiye’de iştiraki ya da bağlı kuruluşu olmasa bile, ilgili ürün Türkiye’deki alıcılar tarafından yurt dışından (örn. distiribütörden)satın alınarak Türkiye'ye getirilerek rekabet ihlal edilirse yine Kanun kapsamında olacaktır. Bir hukuki işlemin amacı rekabeti ihlal olmamasına rağmen, etkisi itibariyle rekabet ihlali sonucu doğuyorsa “etki prensibi” gereği Kanun kapsamına girecektir. Hukuki işlem potansiyel rekabet anlamında kısıtlamalar içeriyorsa yine RKHK kapsamına girecektir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 26 26

Etki prensibi yalnızca teşebbüsler arası uyumlu eylem, karar anlaşma ya da hakim durumun kötüye kullanılmasında değil, yoğunlaşmaların denetiminde de uygulanacaktır. Teşebbüsler arası anlaşma yurt dışında gerçekleşmiş olmasına rağmen Türkiye’deki piyasaları etkiliyorsa anlaşma RKHK kapsamındadır. Türkiye’de faaliyette bulunmayan fakat Türkiye’ye ihracat yapan bir teşebbüste rekabet ihlali gerçekleştiriyorsa yine bu kanun kapsamındadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 27 27

Kartellerin denetimi RKHK’nun kapsamı içindedir. Rekabet Kurumunun çıkardığı Kartellerin Ortaya Çıkarılması Amacıyla Aktif İşbirliği Yapılmasına Dair Yönetmelik karteli; fiyat tespiti, müşterilerin, sağlayıcıların, bölgelerin ya da ticaret kanallarının paylaşılması, arz miktarının kısıtlanması veya kotalar konması, ihalelerde danışıklı hareket konularında, rakipler arasında gerçekleşen, rekabeti sınırlayıcı anlaşma ve veya uyumlu eylemler olarak tanımlamıştır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 28 28

Teşebbüslerin e-ticaret yoluyla internet ortamında gerçekleştirdikleri rekabet ihlalleri de kanun kapsamındadır. Sektörel açıdan herhangi bir ayrım yapılmamıştır. Bütün mal ve hizmet sektörleri rekabet kanununun kapsamındadır. Belirli bazı sektörlerde Sektörel Düzenleyici Kurumlar bulunmaktadır. Düzenleyici Kurum ile Rekabet Kurumu arasında yetki ve görev sınırlarının belirlenmesinde karışıklık ortaya çıkabilmektedir. 29 29

Rekabet Kurumu ile Düzenleyici Kurumlar arasındaki rekabete ilişkin yetkilerin kullanımının ve yetki paylaşımının açık bir şekilde hükme bağlanması gerekmektedir. Kayıt dışı ekonomi, Rekabet Kanunu açısından ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Cironun, Pazar payının hakim durumun belirlenmesinde önemli sakıncalara yola açabilmektedir. 30 30

REKABET HUKUKUNUN KAYNAKLARI
Rekabetin korunması amacıyla yapılan düzenlemelerin dayandığı karma sistem esasında “per se” ve “rule of reason” doktrinlerinin uygulanmasına dayanmaktadır. Yalnız başına/niteliği gereği olarak çevrilen ve Sherman Act’tan kaynaklanan per se doktrinine göre rekabeti kısıtlama amacı olan her türlü anlaşma, başka bir neden aranmaksızın sırf kısıtlama amacı taşımasından dolayı yasaktır. Örn. Teşebbüsler arası fiyat tespiti, Pazar ve müşteri paylaşımı gibi. 31 31

Haklı sebep olarak çevrilebilecek rule of reason doktrinine göre, bir anlaşmanın amacı rekabete aykırı olmamakla beraber; anlaşmanın niteliğinden dolayı bazı hükümleri rekabeti ihlal ediyorsa, anlaşma otomatikman yasaklanmayıp rekabet üzerindeki etkileri incelenir. Eğer rekabet üzerinde olumlu etkileri söz konusu ise, rekabet ihlali doğuran hükümler haklı sebebe dayanıyorsa anlaşma yasak kapsamında değerlendirilmez. 32 32

Örneğin, tek elden dağıtım anlaşmalarında rekabet ihlali doğuran hükümlere sıkça rastlanmaktadır. Şu ayrımı gözden kaçırmamak gerekir: yapılan anlaşmanın amacı rekabeti önlemek, sınırlamak yada bozmak ise haklı sebep doktrini uygulanamaz. Her iki yaklaşım da Türk Rekabet Hukukunda uygulanmaktadır. Per se yasak olan anlaşmalara paralel ithalatın yasaklanması örnek verilebilir. 33 33

Rule of reason doktrini ise menfi tespit, bireysel muafiyet başvurularında uygulanan doktrindir. Bu anlamda Kurul zaman zaman tebliğlerle de düzenleme yapmaktadır. Örn. Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği gibi. İLGİLİ MEVZUAT: Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 34 34

2. İlgili Yönetmelikler 3. Rekabet Kurulu Tebliğleri ve Yayınlanan Kılavuzlar Rekabet Kurulu Kararları ve Görüşler Bilimsel Eserler. 35 35

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ
RKHK’nun 3. maddesi teşebbüsü “piyasada mal veya hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzel kişilerle bağımsız karar verebilen ve ekonomik bakımdan bir bütün teşkil eden birimler” olarak tanımlamıştır. Teşebbüs ticari işletme kavramını içine almaktadır. Tüzel kişiliği olmayan adi ortaklık, sanatçılar, buluş sahipleri, danışmanlar, dernekler, vakıflar, yabancı hukuka göre kurulan tüzel kişiler, fiili ortaklık ya da sözleşme ile kurulan konsorsiyumlar teşebbüstür. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 36 36

Şahıs işletmeleri, holdingler, kamu yada özel sermayeli şirketler, kooperatifler, gümrük komisyoncuları, marka ve patent temsilcileri, doktor, avukat gibi serbest meslek mensupları, eczacılar, Fikir ve Sanat Eserleri Hukukuna göre eser sahipleri teşebbüs kapsamına girmektedirler. Ticari ve ekonomik bir faaliyeti olmayan kamu hukuku ve özel hukuk tüzel kişileri teşebbüs sayılmazlar ve RKHK hükümleri uygulanmaz. Örneğin, dini kuruluşlar. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 37 37

İki ayrı tüzel kişiliğe sahip teşebbüs,ekonomik olarak birbirine bağlı ise (aynı holding bünyesindeki iki A.Ş),ayrı teşebbüsler olarak değil, bağlı oldukları grupla birlikte tek bir teşebbüs olarak değerlendirilecektir. Bunun sonucu yavru ortaklığın gerçekleştirdiği rekabet ihlalinden ana teşebbüs sorumlu tutulabilecek, eğer bir birleşme devralma söz konusu ise , teşebbüsler birbirinden bağımsız olmadığı için RKHK kapsamında denetlenemeyecektir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 38 38

Eğer bir bağlı ortaklık varsa teşebbüsler tek bir teşebbüs olarak kabul edilecektir (gerekçedeki ekonomik bütünlük ilkesi). RK’u teşebbüs olup olmadığı değerlendirmesi yaparken fonksiyonel ölçüt ve şekli ölçüt olmak üzere iki kriterden yola çıkmaktadır. Fonksiyonel ölçüt, piyasada mal ya da hizmet üretme, pazarlama, satma şeklinde ekonomik bir faaliyette bulunmak olarak tanımlanmıştır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 39 39 39

Şekli ölçüt ise bağımsız karar verme ve ekonomik bir bütün oluşturma olarak tanımlanmıştır. Teşebbüsler arası anlaşmalar, teşebbüs birliği kararları ve uyumlu eylemler açısından ekonomik açıdan bağımsız olmayan teşebbüsler arasındaki işlemler tek bir teşebbüs tarafından yapılmış kabul edilecektir. örn. Ticari ve mali risklerin ana teşebbüs tarafından yüklenildiği durumlarda acente bağımsız bir teşebbüs olarak kabul edilmeyecek, aksi takdirde bağımsız bir teşebbüs olarak kabul edilecektir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 40 40

Bağımsızlık açısından kontrol yetkisi özel bir öneme sahiptir. Eğer bir teşebbüsün üzerinde başka bir teşebbüsün kontrol yetkisi varsa, bağımsızlık söz konusu değildir. Teşebbüs üzerindeki kontrol, sermayenin ya da malvarlığının %50 sinden fazlasına sahip olma, imtiyazlı haklar, şirket organlarında temsil edilme hakkı, azınlık hakları,hakimiyet sözleşmeleri, yönetim sözleşmeleri ya da oy sözleşmeleri ile sağlanır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 41 41

Yavru ortaklığın diğer teşebbüslerle yaptığı anlaşmalardan , uyumlu eylemlerden ana teşebbüs sorumludur: perdeyi kaldırma teorisi. Bağlı teşebbüs ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olsa da ekonomik bağımlılık gerekçesiyle rekabet ihlalinden ana teşebbüs sorumlu tutulmakta; Bağlı teşebbüs ile ana teşebbüs arasında yapılan anlaşmalar 3. bir teşebbüse karşı rekabeti sınırlayıcı amaç taşıyorsa, etki doğuruyorsa ya da doğurabilecek nitelik taşıyorsa RKHK kapsamındadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 42 42

Teşebbüs niteliğine sahip olmayan oluşumların alacakları kararlar, uygulamalar ya da birleşme ve devralmalar RKHK kapsamında değildir. Örn. Yargı yerleri, Başbakanlık, Bakanlar Kurulu, Milli Emlak Genel Müdürlüğü, TBMM ve Müsteşarlıklar teşebbüs niteliğine sahip değildir. Devlet, piyasaya bizzat işletmeci olarak müdahale edebileceği gibi, özendirme ve destekleme faaliyetleri kapsamında veya regülasyonlar yoluyla da müdahale edebilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 43 43

Devletin bir kamu teşebbüsü olarak piyasada faaliyette bulunması ile, bir kamu otoritesi olarak faaliyette bulunduğu durumlar birbirinden farklıdır. Devletin ekonomik faaliyetleri rekabet hukuku kurallarına tabi iken, bir kamu otoritesi olarak gerçekleştirdiği ulusal güvenlik, adaleti sağlama gibi asli görevleri rekabet hukuku kapsamında değildir. Ticari devlet tekelleri ve kendilerine özel veya münhasır haklar tanınmış olan teşebbüsler rekabet hukuku kurallarına tabidir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 44 44

İnhisari haklar, devlet tarafından bir kamu tasarrufu ile bir özel hakkın sadece bir teşebbüse tanınması iken, özel hak, birden fazla teşebbüse hakkın tanınmasıdır. Her iki durumda da hakkın ekonomik bir faaliyetin yürütülmesi için tanınmış olması gerekmektedir. Ekonomik bir faaliyeti sürekli olarak yerine getiren KİT’ler RKHK kapsamındadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 45 45

Belediyelerce kurulan, özel hukuk hükümlerine göre yönetilen veya ticari şekilde işletilen müesseseler de (BİT) RKHK kapsamındadır. Kendi bağımsız bir kişiliği olmayan, bölgesel veya yerel bir idare içerisinde yer alan kamu teşebbüsü de RKHK kapsamındadır. Örn. ASKİ, TSE, BELKO gibi. İktisadi faaliyet , ekonomik bağımsızlık. Kendi bütçesi, kaynakları v.b. Özel veya inhisari haklar tanınan teşebbüsler yasal ya da fiili tekel durumunda iseler yaptırım uygulanacak mı? YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 46 46

Hayır. Yasal ya da fiili tekel durumunu kötüye kullanırsa yaptırıma tabi olacaktır. Yasal tekel hakkının kullanılması sonucunda, rekabeti ihlal etme amacı olmamasına rağmen hakkın kullanımı doğal olarak bir rekabet ihlaline neden oluyorsa;RK ilgili mevzuatta yapılması gereken değişiklikler konusundaki görüşlerini bildirerek, rekabet savunuculuğu görevini yerine getirecektir. İhlal yasal tekel hakkının kötüye kullanılmasından kaynaklanıyorsa RKHK hükümleri uygulanacaktır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 47 47

Rekabet Hukukunda Anlaşma Kavramı Hem Borçlar Hukukundaki sözleşme kavramından hem de Kamu İhale Kanununda yer alan sözleşme kavramından farklıdır. Sözleşme yerine anlaşma kelimesi tercih edilmiştir. Teşebbüsler arasındaki hukuki bir sonuca yönelik olmayan uzlaşma, tarafları bağlamayan ve borç altına sokmayan bir mutabakat ta bu bağlamda anlaşma sayılmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 48 48

Anlaşmalar yatay,dikey, sözlü, yazılı centilmenlik, iki yada çok taraflı,ulusal, uluslar arası ve e-anlaşma şeklinde yapılabilir. Niyet açıklamaları, görüş bildiren, tespit yapan memorandumlar, tutanaklar, beyanlar, taahhütler, müşterek açıklamalar, genel işlem şartları, prensip anlaşmaları, çerçeve sözleşmeler ile rekabet ihlali gerçekleştirilebilir. Ana sözleşmede yer alan hükümlerle de rekabet ihlal edilebilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 49 49

Anlaşmanın geçersiz olması, şekil şartlarını taşımaması, tarafların Türk ya da yabancı olması, gerçek kişi ya da tüzel kişi olması, yer, zaman, anlaşmanın uygulamaya konulmuş olup olmaması önemli değildir. Tarafların kendini bu anlaşmayla bağlı kabul etmeleri yeterlidir. Yalnızca hukuki işlemler değil, fiili olarak gerçekleştirilen işlemler de rekabet hukuku denetimine tabidir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 50 50

Bu bağlamda birleşme, devralma ve ortak girişim anlaşmaları da şekil şartı aranmaksızın denetime tabidir. Rekabet ihlaline neden olan anlaşmalar, iki teşebbüs arasında gerçekleştirilebileceği gibi bir teşebbüsle teşebbüs birliği arasında da yapılabilir. Yatay anlaşmalar, aynı mal ya da hizmet piyasasında piyasanın aynı seviyesinde faaliyet gösteren, rakip teşebbüsler arasındaki anlaşmalardır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 51 51

Yatay anlaşmalar Pazar yapısını değiştiren, Pazar payını artıran anlaşmalar olduğundan rekabeti sınırlama olasılıkları daha fazladır. İlgili piyasadaki rakip sayısını azaltarak rekabeti olumsuz etkilerler. Türk rekabet hukukunda genelde rekabeti ihlal eden anlaşmalar kapsamında değerlendirilmektedir. Dikey anlaşmalar aynı mal ya da hizmet piyasasında bulunan fakat piyasanın farklı seviyelerinde faaliyet gösteren teşebbüsler arasındaki anlaşmalardır. ı YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 52 52

Rekabet Kurulu, kabul etmiş olduğu Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliğinde dikey anlaşmaları “üretim veya dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde faaliyet gösteren iki yada daha fazla arasında belirli mal veya hizmetlerin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan anlaşmalardır” şeklinde tanımlamıştır. Dikey bütünlük ” bir firmanın üretimden dağıtıma kadar bir ürünün pazara ulaştırılması sürecindeki zincirde her halkayı kendisi oluşturacak şekilde bir bütünlük sağlamasıdır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 53 53

Dikey anlaşmalarda gerçekleştirilen işlem zincirin üstündeki firmayla yapılmış ise (üretici ile distribütör) geriye doğru bütünleşme; zincirin altındaki bir firmayla gerçekleştirilmiş ise (bayi ile distribütör) ileriye doğru bütünleşme olarak tanımlanır. Dikey anlaşmalar genellikle birbirine hammadde ve ara ürün sağlayan teşebbüsler arasında gerçekleştirilir. 54 54

Dikey anlaşmalar genellikle Pazar payını artırmazlar ama Pazar gücünü artırabilir, girişi zorlaştırabilirler. Rekabeti sınırlayıcı hükümler içermelerine rağmen rekabet üzerinde olumlu etkiler de yaratabilirler. Örn. Markalar arası rekabeti artırmak, satış öncesi ve sonrası hizmetleri iyileştirmek, verimliliği artırmak, dağıtım kanallarını rasyonelleştirmek ve ürünün tüketiciye daha yüksek kalitede, daha ucuz, daha çabuk sunulmasını sağlamak gibi. 55 55

Dikey anlaşmalar, doğrudan rekabet düzenine zarar vermezler. Ancak, giriş engelleri oluşturdukları, marka içi rekabeti, kaynaklara erişimi engelledikleri zaman rekabeti bozucu olarak kabul edilirler. Dikey sınırlamalar fiyata ilişkin olabileceği gibi, fiyat dışı dikey sınırlamalar şeklinde de gerçekleştirilebilir. Türk Rekabet Hukukunda dikey anlaşmalar per se yasak değildir. Rekabet düzeni üzerindeki faydaları zararlarından fazla olduğu için muafiyet kapsamında değerlendirilebilmektedirler. 56 56

Aykırı anlaşmalar, birbiriyle ilgisi olmayan, ayrı piyasalarda faaliyet gösteren teşebbüsler arasında yapılan anlaşmalardır. Üç şekilde ortaya çıkarlar. Aynı bölgede ama farklı ürün piyasasında faaliyette bulunan teşebbüsler arasında yapılabileceği gibi; ayrı coğrafi piyasalarda bulunan teşebbüsler arasında da yapılabilir. Ayrıca aynı üretim ve pazarlama kanallarını kullanarak faaliyette bulunan ama farklı ürünler üretip satan teşebbüsler arasında gerçekleştirilebilir. 57 57

Rekabeti kısıtlayıcı etkileri istisnaidir örn. portföy gücü yaratarak rekabeti kısıtlarlar. Her bir somut olayda rekabet ihlalinin varlığı aranmaktadır. Türk Rekabet Hukukunda aykırı anlaşmalar per se yasak kabul edilmemektedir. Rekabet sınırlamaları ile ilgili değerlendirme somut olaya göre yapılmaktadır. 58 58

TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARIYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ
Teşebbüs birlikleri kurulduktan sonra, birlik tarafından, üyelerinin faaliyetlerine ilişkin alınan kararlar teşebbüs birliği kararları olarak kabul edilmektedir. Hem kamu hem özel sektörde kurulabilirler. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Ticaret Odaları, Esnaf ve Sanatkarlar Odası, Türkiye Barolar Birliği, TÜRSAB, TÜSİAD. TMMOB. gibi. TB, RKHK’nda “teşebbüslerin belirli amaçlara ulaşmak için oluşturduğu tüzel kişiliğe sahip olan ya da tüzel kişiliği olmayan birlikler olarak tanımlanmıştır. 59 59

Teşebbüs birliklerinin biraraya gelerek oluşturdukları birlikler de teşebbüs birliği kapsamındadır örn. TOBB. Teşebbüs birliğinin ekonomik bir faaliyette bulunmaları zorunlu olmadığı gibi, belli bir süreliğine, sürekli ya da bir kereliğine kurulmuş olmasının bir önemi yoktur. Önemli olan teşebbüs birliğinin rekabeti ihlal eden kararlar almalarıdır. Bu durumda birlik, RKHK kapsamında olacaktır. 60 60

Teşebbüs birliği kararının yazılı olup olmaması, bağlayıcı ya tavsiye niteliğinde olması da önemli değildir. Önemli olan, üyelerinin kendilerini kararla bağlı hissetmesi ve uygulanmasıdır. Teşebbüs birliği kararı ile rekabet ihlalinin gerçekleşmesi halinde Teşebbüs birliklerine ve/veya üyelerine ceza verilmektedir (RKHK. m.16). Teşebbüs birliklerinin kararları ile gerçekleştiren rekabet ihlalleri bazen kendilerine bu konuda yetki veren bir mevzuatın uygulanmasından kaynaklanabilmektedir. 61 61

Örn. Avukatlık Kanununun asgari ücret belirleme yetkisini Türkiye Barolar Birliğine vermesi. RK’u teşebbüs birliğine kanundan doğan bir yetkiyi kullandığı için ceza verememekte; ancak RKHK’nun 27 ve 30. md.leri kapsamında ilgili mevzuatta gerekli değişikliklerin yapılması için girişimlerde bulunabilmektedir. Rekabet Kurulu’nun TBB, TDB, TTB, TMMOB’un rekabeti ihlal eden kararları ile ilgili vermiş olduğu bir çok karar bulunmaktadır. 62 62

UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ
Uyumlu eylem de yalnızca rekabetin ihlal edilmesi amacı aranmamış, rekabeti ihlal edici etki doğuran yada doğurabilecek nitelikte olan uyumlu eylemler 4.md. kapsamına alınmıştır. Uyumlu eylemde bulunan teşebbüsler arasında yazılı ya da sözlü bir anlaşma yoktur, tarafların davranışlarında bilinçli olarak yapılan bir paralellik söz konusudur. İki ya da daha fazla teşebbüs aralarında bir anlaşma olmadan bilinçli olarak ekonomik ve rasyonel gerekçelere dayanmayan paralel davranışlarda bulunabilirler. 63 63

Bu bilinçli paralel davranışlarla piyasadaki rekabet düzenini etkileyerek rekabet ihlaline neden olmaları durumunda uyumlu eylemin gerçekleştiği kabul edilir. Paralel davranışlarla ilgili üzerinde durulması gereken nokta oligopol piyasa yapısı ve oligopolistik bağımlılıktır. Oligopolistik bağımlılıkta teşebbüsler, rakip teşebbüslerin davranışlarını dikkate alarak faaliyette bulunurlar. 64 64

Piyasa yapısı nedeniyle teşebbüslerin paralel davranışlarda bulunması durumunda, ortada gizli bir anlaşmanın mı bulunduğu,yoksa piyasa yapısından mı kaynaklandığı sorusunun yanıtlanması gerekmektedir. RKHK’da uyumlu eylemin tanımı yapılmadığı için bu sorunun yanıtını Rekabet Kurulu kararları vermiştir. Rekabet Kurulu kararlarına göre bir davranışın uyumlu eylem olabilmesi için dört koşulun varlığı aranmaktadır. 65 65

Bunlardan ilki iki veya daha fazla teşebbüsün davranışlarında bilinçli paralellik olmalıdır (konuyla ilgili olarak teşebbüsler arasında yapılan sözlü yada yazılı toplantılar, fakslar, bilgi alışverişi, teati mektupları, ler gibi). ikinci koşul ise bu davranışların ilgili pazardaki teşebbüslerin davranışlarını etkileme, gelecekteki rekabetçi davranışlarındaki belirsizliği ortadan kaldırma amacıyla yapılmış olmasıdır. 66 66

Teşebbüslerin paralel davranışlarının ekonomik ve rasyonel gerekçelerle açıklanamaması ve Bu paralel davranışlar sonucunda rekabetin sınırlanmasıdır. Bu koşullardan birinin mevcut olmaması halinde uyumlu eylemden bahsedilemeyecektir. Uyumlu eylemin tespiti ve ispatı güç olduğundan RKHK’nun 4. md.si ile “uyumlu eylem karinesi” kabul edilmiştir. 67 67

Bir anlaşmanın varlığının ispatlanamadığı durumlarda piyasadaki fiyat değişmelerinin, arz ve talep dengesinin ya da teşebbüslerin faaliyet bölgelerinin, rekabetin engellendiği, bozulduğu veya kısıtlandığı piyasalardakine benzerlik göstermesi teşebbüslerin uyumlu eylem içinde olduklarına karine teşkil etmektedir. Taraflardan her biri ekonomik ve rasyonel (enflasyon, hammadde fiyatındaki artış)gerekçelere dayanarak uyumlu eylemde bulunmadığını ispat edebilir. 68 68

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR ,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Rekabet ihlalinin en sık rastlanan halleri RKHK’da örnekseme yoluyla sayılmıştır. Teşebbüsler, kanunda sayılan haller dışında çok farklı rekabet ihlalini gerçekleştirebilirler. Örn. Anlaşma, tek taraflı eylem ya da birleşme devralmalarla kısmen ya da tamamen piyasa kapatma etkisi gerçekleştirebilirler. Bu durum “rekabet ihlallerini kolaylaştırıcı eylemlerin “de dikkate alınmasını gerektirir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 69 69

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Rekabet ihlallerini kolaylaştırıcı eylemler, hakim durumun kötüye kullanılması yoluyla da gerçekleştirilebilir. Örn. Tek taraflı bilgi açıklamaları, teslim fiyatlandırma sistemleri piyasada rekabete aykırı bir uzlaşmanın sürdürülmesine yardımcı nitelikte eylemlerdir. Önemli olan sonuç itibariyle rekabetin ihlal edilmesidir. Rekabet ihlalleri herhangi bir şekilde gerçekleştirilebilir . YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 70 70

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ RKHK 4. md.sinde rekabet ihlalline örnek olabilecek halleri altı bent halinde saymıştır. Bunlar: a) Mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kar gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi en sık rastlanan rekabet ihlali türüdür. Amaç rekabeti kısıtlamak olmasa bile bu etkinin ortaya çıkması veya çıkabilecek nitelikte olması önemlidir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 71 71

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Yeniden satış fiyatını belirlenmesi de fiyat tespiti kapsamında değerlendirilmektedir. Yeniden satış, bir ürünün üreticisinin ya da dağıtıcısının perakende aşamasından önce ya da perakende seviyesinde ürünün satılacağı fiyatı; taban fiyat, tavan fiyat ya da sabit fiyat olarak belirlemesidir. O zaman azami satış fiyatı yada tavsiye fiyatı belirlemek rekabet ihlali midir? YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 72 72

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Taraflardan herhangi birinin baskısı veya teşvik etmesi sonucunda sabit veya asgari ücrete dönüşmemesi koşuluyla ; azami satış fiyatı belirleme ve ya satış fiyatını tavsiye etme Dikey Anlaşmalara İlişkin Tebliğ kapsamındadır ve rekabet ihlali oluşturmaz. Fiyatlar piyasa fiyatının üstünde belirlenebileceği gibi altında da belirlenebilir. Piyasa fiyatının altında fiyat belirleyerek rekabet ihlalinin en tipik örneği “yıkıcı fiyatlama”dır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 73 73

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Yıkıcı fiyatlama promosyon, piyasaya yeni girme ya da rekabet amaçlı fiyat indirimleri dışında rakip teşebbüslerin piyasa dışına itilmesi veya piyasaya yeni girecek olan teşebbüslerin engellenmesi amacıyla fiyatların suni bir şekilde maliyetin altına düşürülmesidir. Yıkıcı fiyat değerlendirmesinde teşebbüslerin Pazar güçleri, hakim durumda olup olmamaları, fiyat -maliyet ilişkisi, pazarın yapısı, yıkıcı fiyat uygulamasının amacı ve süresi, önem taşımaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 74 74

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ LPG-Adıyaman davasında RK yıkıcı fiyatlama yaptıkları gerekçesiyle teşebbüsler aleyhine idari para cezasına hükmetmiştir. Fiyat kontrolü sağlayan dolaylı anlaşmalar da rekabet ihlali kapsamına girebilir. Örn. Fahiş fiyat, ayrımcı fiyat ya da çeşitli indirim sistemleri uygulanarak fiyatlar üzerindeki kontrolün sağlanması şeklinde gerçekleştirilebilir. Fiyat üzerinden rekabet ihlali yapılan durumlarda bazı sektörler özel bir öneme sahiptir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 75 75

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Türk Rekabet Hukukunda sektör ayrımı yapılmamıştır fakat somut olaya Avrupa Birliği ve ABD Rekabet Hukukundaki uygulamaları dikkate alan RK’nun sektörün önemi ve hassasiyeti kapsamında değerlendirmeler yaptığını görüyoruz. Örn. Bursa da salça üreticilerinin domates alımlarıyla ilgili karar. b) Mal veya hizmet piyasalarının bölüşülmesi ile her türlü piyasa kaynaklarının veya unsurlarının paylaşılması ya da kontrolü. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 76 76

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Teşebbüsler bölge paylaşımı yaparak birbirlerinin bölgelerinde faaliyette bulunmayabilirler. Bu da her bir teşebbüsün kendi bölgesinde, tekel benzeri bir konuma sahip olmasını sağlar. RK’nun bu gerekçeyle teşebbüslere idari, para ceza cezası verdiği çok sayıda karar vardır. Örn. Ege bölgesinde faaliyet gösteren çimento üreticilerine yönelik karar. c) Mal veya hizmetin arz ya da talep miktarının kontrolü veya bunların piyasa dışında belirlenmesi, YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 77 77

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Teşebbüsler mal ya da hizmet arzını kontrol ederek talebin artmasını bekleyip daha sonra yüksek fiyatlardan mal ya da hizmeti piyasaya sunabilirler. Normal rekabet koşulları dışında, piyasadaki arz veya talebin belirlenmesi yoluyla rekabet ihlalinin gerçekleştirilmesi durumunda da bu durum rekabet hukukunca yaptırıma tabi tutulacaktır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 78 78

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ d) Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması, kısıtlanması veya piyasada faaliyet gösteren teşebbüslerin boykot ya da diğer davranışlarla piyasa dışına çıkartılması yahut piyasaya yeni gireceklerin engellenmesi, Sıklıkla rastlanan rekabet ihlallerinden birisidir. CNR Fuarcılık tarafından TATEF e katılacak firmalar arasında imzalanan sözleşmede 4. md.nin d bendinin ihlal edildiğine hükmetmiştir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 79 79

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Yine TÜRSAB’la ilgili kararda, yeni üye olacak teşebbüslerden alınan giriş ücretinin miktarının bir giriş engeli oluşturarak, md.4/d kapsamında rekabeti ihlal ettiği sonucuna varmıştır. e) Münhasır bayilik hariç olmak üzere, eşit hak, yükümlülük ve edimler için eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanması, Kurul değerlendirmelerinde eşit hak, yükümlülük ve edimler için eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanmasının yasaklandığını dile getirmiştir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 80 80

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Yani her türlü ayrımcılık rekabeti sınırlayıcı sayılmamaktadır. Hakim durumda olmayan satıcı bir firmanın, ürünlerini alıcılara farklı fiyatlarla satması rekabet ihlali olarak değerlendirilemez. Yine franchise veren firmaların, franchise alan teşebbüslerin aylık satışlarından ödeyecekleri bedelleri farklı belirlemesi bir rekabet ihlali değildir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 81 81

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ e) Anlaşmanın niteliği veya ticari teamüllere aykırı olarak, bir mal veya hizmet ile birlikte diğer mal veya hizmetin satın alınmasının zorunlu kılınması veya aracı teşebbüs durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın ya da hizmetin diğer bir mal veya hizmetin de alıcı tarafından teşhiri şartına bağlanması ya da arz edilen bir mal veya hizmetin tekrar arzına ilişkin şartların ileri sürülmesi, Bir ürünün satımının başka bir ürünün alımı şartına bağlayan anlaşmalar bağlayıcı anlaşmadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 82 82

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Örn. Bilgisayar satışının yazıcının da alınması şartına bağlanması. Teşebbüsler arasındaki anlaşmalar yoluyla iki ayrı ürün, ürünlerden birinin satışının diğerinin alımına bağlı olması şartıyla satılarak piyasada rekabet ihlaline yol açmaktadır. Bağlayıcı anlaşmalar, teşebbüsler tarafından bütün ürün çeşidinin alıcı tarafından satın alınması şartına bağlanabileceği gibi, belirli ürün ya da ürünlerin alımının şart koşulması şeklinde de yapılabilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 83 83

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Bağlayıcı anlaşmalar ekonomik gücün genişlemesi, ilgili pazara giriş engelleri oluşturması, pazarın rakip teşebbüslere kapatılması, fiyat ayrımcılığı ve yıkıcı fiyatlamaya neden olarak rekabet ihlali gerçekleştirebilirler. De Minimis Kuralı Bazen belirli bir mal veya hizmet piyasasında teşebbüslerin anlaşma, karar, ya da uyumlu eylemleri gerçekleştirdikleri rekabet ihlalinin etkileri önemsenemeyecek kadar küçük olabilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 84 84

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ Rekabeti dikkate değer ölçüde sınırlamayan ve bu açıdan daha az öneme sahip olan anlaşmalar, rekabet hukukunda de minimis (küçük öneme sahip anlaşmalar ) doktrini kapsamında herhangi bir yaptırıma tabi tutulmamaktadır. Uygulamada de minimis doktrinine yer verilen çok sayıda karar vardır. Örn. KOBİ’lerin Ar-Ge amaçlı, mal veya hizmet kalitesini, üretimini, dağıtımını vb. yaptığı anlaşmalar 4. md.yi ihlal etse de rekabet üzerindeki etkisi önemsenemeyecek kadar azdır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 85 85

TEŞEBBÜSLERARASI ANLAŞMALAR,TEŞEBBÜS BİRLİĞİ KARARLARI VE UYUMLU EYLEMLER YOLUYLA REKABETİN İHLAL EDİLMESİ HALLERİ De minimis kuralı teşebbüsler arası uyumlu eylemler ve teşebbüs birliği kararlarına da uygulanır. De minimis doktrini hakim durumun kötüye kullanılması (6. md) durumunda uygulanamaz. Ülkemizde KOBİ’lerin yaygınlığı bu anlamda hem zaman kaybına hem de gereksiz iş yüküne neden olmaktadır. De minimis kuralının uygulanması için bir eşik belirlemek sorunu çözecektir. RKHK’da açıkça yer almayan bu kuralın ayrı bir hükümle düzenlenmesi de gerekmektedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 86 86

MUAFİYET VE MENFİ TESPİT
Bazı anlaşma türleri, amaçları rekabeti ihlal etmek olmasa dahi nitelikleri itibariyle rekabeti ihlal edebilirler. Örneğin franchise anlaşmalarında yer alan ürünlerin belirli firmalardan alınması, mal ya da hizmetin belirli yerlerde ve belirli metrekarenin üzerindeki mekanlarda satışa sunulması gibi. Amacı değil ama etkisi itibariyle rekabeti ihlal eden anlaşmalar, muafiyet koşullarına sahipse muafiyet kapsamına girmektedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 87 87

Yalnızca anlaşmalar değil, teşebbüs birliği kararları ve uyumlu eylemler de muafiyet hükümlerinden yararlanırlar. Muafiyet verilmiş olması, teşebbüsün hakim durumu kötüye kullanmasından dolayı yaptırıma uğramasını engellemez. Muafiyette bir rekabet ihlalinin varlığına rağmen, menfi tespitte bir rekabet ihlali söz konusu değildir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 88 88

Muafiyet kararı şartlı da verilebilir. Örneğin, sözleşmedeki bazı hükümlerin çıkartılması istenebilir. Verilmiş olan muafiyet geri alınabilir, ya da tarafların belli davranışları yasaklanabilir. Muafiyet verilen bir anlaşmaya dayanarak yapılan her türlü hukuki işlem geçerlidir. RK’u kendisine yapılan bir yoğunlaşma başvurusunun yoğunlaşma olmadığı sonucuna varırsa, anlaşma, uyumlu eylem ya da karar kabul edip menfi tespit veya muafiyet başvurusu olarak değerlendirebilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 89 89

Ayrıca taraflar da aralarındaki yoğunlaşma ile ilgili işleme menfi tespit/muafiyet başvurusunda bulunabilirler. RKHK’da menfi tespit/muafiyet başvuru usulünün ne olduğuna dair bir düzenleme bulunmamaktadır. Örneğin başvuruya cevap süresi, incelemenin nasıl yapılacağı, başvuruya cevap verilmemesi durumunda ne olacağına ilişkin bir açıklık yoktur. RK’nun cevap vermemesi durumunda talep reddedilmiş mi olacaktır? YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 90 90

İYUK’nda yer alan hükümler kıyasen uygulanacaktır. Yani altmış gün içinde cevap verilmezse, menfi tespit/muafiyet talebi reddedilmiş sayılacak ve altmış günün bitiminden itibaren otuz gün içinde Danıştay’da dava açabileceklerdir. İki tür muafiyet söz konusudur. Grup muafiyeti, RK’nun belirli konulardaki anlaşma türlerine çıkartacağı tebliğler ile tanıdığı muafiyettir. Bireysel muafiyet ise grup muafiyeti tebliğleri kapsamı dışında kalan durumlarda YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 91 91

Muafiyet şartlarının gerçekleşmesi halinde RK’nun tanıdığı muafiyettir. Hem grup muafiyetinde hem bireysel muafiyette aranan şartlar aynıdır. RK’nun verdiği bireysel muafiyet kararı ile adli mahkemeler bağlıdır. Muafiyet belirli bir süreliğine verilebileceği gibi süresi de verilebilmektedir. Somut olayın özellikleri bu noktada belirleyici olmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 92 92

Bireysel muafiyet kapsamına giren anlaşma, uyumlu eylem ya da kararların RK’a bildirilmesi zorunluluğu yoktur (1 aylık süre 2005 değişikliği ile kaldırılmıştır). Fakat hala birçok teşebbüs hukuki belirlilik ve güvence sağlamak amacıyla bildirimde bulunmaktadır. Anlaşma, uyumlu eylem ya da karardan herhangi bir şekilde haberdar olan RK’u muafiyet şartları varsa re’sen de muafiyet tanıyabilecektir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 93 93

Bireysel muafiyet kararı verilebilmesi için dört şartın bir arada bulunması gerekmektedir. Bunlar: 1.) Malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması, 2.) Tüketicinin bundan yarar sağlaması, 3.) İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması, 4.) Rekabetin; Malların üretim veya dağıtımı ile YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 94 94

hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması ve tüketicinin bundan yarar sağlaması amaçlarının elde edilmesi için zorunlu olandan fazla sınırlanmaması gerekmektedir. Ekonomik ve teknolojik gelişmenin bu şartı sağlaması için genel, objektif ve topluma yönelmiş olması gerekmektedir. Tüketici yararına ilişkin en tipik örnek kalitede artış, fiyatlarda düşmedir. Ürün çeşitliliği, düzenli servis vb. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 95 95

Mal veya hizmetin kalitesinin, ürün çeşitliğinin, piyasaya sunulan ürün miktarının, satış sonrası hizmetlerin artması, dağıtım ağının yaygınlaşması, müşterilere düzenli servis hizmeti verilmesi tüketici yararına olabilecek diğer durumlardır. Muafiyetin en önemli şartlarından birisi ilgili piyasada rekabetin ortadan kalkmamasıdır. Muafiyetin amaçlarının elde edilmesi için rekabetin, zorunlu olandan fazla sınırlanmaması da gerekmektedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 96 96

Rekabeti daha az sınırlayıcı bir alternatifin varlığı halinde muafiyet başvurusu kabul edilmeyecektir. Muafiyeti istenen anlaşma ile birlikte teşebbüsler bazı yan sınırlamalar da kararlaştırabilirler. Muafiyet kapsamında olabilmesi için yan sınırlamaların zorunlu, makul ve objektif olmaları gerekir. Yan sınırlamalara en tipik örnek rekabet etmeme şartıdır. Bu şart süresiz olarak kararlaştırılmışsa veya zorunlu YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 97 97

Objektif ve makul olamayacak şekilde çok uzun bir süre olarak kararlaştırılmışsa rekabetin zorunlu olandan fazla sınırlanmasına neden olacaktır ve muafiyet tanınmayacaktır. 10 yıllık rekabet etmeme yükümlülüğü RK’u tarafından muafiyet kapsamına alınmamıştır. Muafiyet kararı belli bir süreliğine verilmişse, sürenin sonunda şartları halen devam etmek kaydıyla ilgili teşebbüslerin başvurusu üzerine muafiyet kararı yenilenebilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 98 98

Teşebbüslerin hepsinin Türk teşebbüsü olması gerekmez. Türk teşebbüsle yabancı bir teşebbüs arasındaki anlaşmaya da muafiyet verilebilir. Muafiyet kararı bazı durumlarda geri alınabildiği gibi, tarafların belli davranışlarına yasaklama da getirebilir. Hangi hallerde muafiyet kararı geri alınır? Kararın alınmasına esas teşkil eden herhangi bir olayda değişiklik olması (geri alma kararı değişikliğin gerçekleştiği tarihten itibaren geçerlidir). YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 99 99

Karara bağlanan şartların veya yükümlülüklerin yerine getirilmemesi (geri alma kararı muafiyetin verildiği tarihten itibaren geçerli olacaktır). Kararın söz konusu anlaşma hakkında yanlış veya eksik bilgiye dayalı olarak verilmesi (geri alma kararı muafiyetin verildiği tarihten itibaren geçerli olacaktır). Yanlış ve eksik bilgi ilgili teşebbüsün hilesi veya kastı ile gerçekleşmişse muafiyet kararı hiç alınmamış sayılacaktır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 100 100

Grup muafiyeti Bireysel muafiyet şartlarının gerçekleşmesi durumunda , RK’u belirli anlaşma türlerine bir grup olarak muafiyet tanınmasını sağlayan ve bunun şartlarını gösteren tebliğler çıkarabilir. Grup muafiyeti kapsamına giren bir anlaşmaya bireysel muafiyet verilemez. AB rekabet Hukukunda muafiyet kapsamındaki anlaşma hükümleri beyaz, siyah ve gri hükümler olarak gruplandırılmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 101 101

Beyaz hükümler anlaşmada yer alabilecek, geçersizlik sonucu doğurmayacak hükümlerdir. Siyah hükümler ise, rekabeti ihlal eden ve hiçbir şekilde anlaşmaya konulamayacak hükümlerdir. Gri hükümler, muafiyet kapsamına girmeyecek hükümlerdir. Türk Rekabet Hukukunda açıkça böyle bir ayrım yer almamıştır. Ama, tebliğlerle getirilen düzenlemeler benzer hükümlere yer vermektedir (fiili benzerlik). YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 102 102

Grup muafiyeti tebliği hükümlerinin mahkemelerce re’sen dikkate alınması gerekir. Bazen anlaşma hükümlerinin bir kısmının değiştirilmesiyle ya da anlaşmadan çıkarılmasıyla grup muafiyeti kapsamına girilebilir (anlaşma hükümlerinin grup muafiyeti hükümlerine uygun hale getirilmesi). Yapılan anlaşma hükümlerinin grup muafiyeti tebliğlerine uygun hale getirilmemesi durumunda RK’u taraflar hakkında soruşturma başlatabilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 103 103

Grup muafiyeti, aksi belirtilmediği sürece bir süreye tabi değildir. Grup muafiyeti tebliğleri yürürlükten kaldırılıncaya kadar uygulanır. Grup Muafiyeti Tebliği ile muafiyet kapsamında yer alan bir anlaşmanın muafiyet koşullarıyla bağdaşmaz etkilere sahip olduğunun tespit edilmesi halinde RK’u muafiyeti geri alabilir. Muafiyeti geri alma kararı verilmeden önce tarafların yazılı ve /veya sözlü görüşleri istenebilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 104 104

Grup Muafiyeti tebliğleri, RK’u tarafından yürürlükten kaldırılabilir. İdari bir işlem olduğu için Danıştay tarafından iptal edilerek te yürürlükten kaldırılabilir. Bireysel muafiyet başvurusu “Menfi Tespit/ Muafiyet Formu” ile yapılır. Bildirim ilgili teşebbüsler tarafından ortak yapılabileceği gibi, yalnızca biri tarafından da yapılabilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 105 105

Tek teşebbüsün başvurması halinde diğer teşebbüsü haberdar etmesi zorunludur. Eğer bir teşebbüs birliği kararı söz konusuysa ilgili teşebbüs birliği başvuruda bulunmak zorundadır. Yetkisiz kişiler tarafından yapılan bildirimler geçersizdir. Bildirim, istenen tüm bilgi ve belgeleri tam ve doğru olarak içermelidir. Kurul karar verinceye kadar bu bilgilerde oluşacak değişiklikler gecikmeden Kurul’a bildirilmelidir. 106 106

Bildirim formunda yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunanlar para cezası ile cezalandırılırlar. Menfi tespit İlgili teşebbüs veya teşebbüs birliklerinin başvurusu üzerine RK’u elinde bulunan bilgileri değerlendirerek bir anlaşmanın, kararın, eylemin veya birleşme ve devralmanı RKHK’nun 4, 6 ve 7. maddelerine aykırı olmadığını gösteren bir menfi tespit belgesi verebilir. Menfi tespit belgesi, rekabet ihlali olmadığına ilişkin bir belgedir. 107 107

Rekabet Kurulu’nun menfi tespite ilişkin çeşitli kararları bulunmaktadır. Hisse satın alma sözleşmelerine, hissedarlar sözleşmelerine, mağaza taksit ve indirim kartı sözleşmelerine, kart hizmetleri sunmak için yapılan sözleşmelere, teknik yardım anlaşmalarına, yetkili servis anlaşmalarına … gerekli koşulların oluşması halinde menfi tespit belgesi verilebilir. 108 108

RK’luna birleşme ve devralma işlemine izin verilmesi için başvuruda bulunulurken, aynı zamanda birleşme veya devralma anlaşmasının RKHK’nın diğer maddelerinde yer alan yasak kapsamına girmediğine ilişkin olarak menfi tespit belgesi verilmesi isteminde de bulunulabilir. Grup muafiyeti kapsamında yer alan anlaşmalara menfi tespit belgesi verilmez. Menfi tespit belgesi şart ve yükümlülüklere bağlı olarak verilebilir. 109 109

Menfi tespit belgesi verilmemiş bir antlaşmaya, şartlar oluşmuşsa bireysel muafiyet verilebilir. Menfi tespit RKHK’ya aykırılık olmadığına ilişkin verilen bir karar olduğundan, kanuna aykırılık varsa menfi tespit belgesi verilmez, ancak şartlar oluşmuşsa anlaşmanın grup muafiyetleri kapsamı dışında kalması halinde bireysel muafiyet verilebilir. 110 110

Hangi hallerde menfi tespit kararı geri alınır? Kararın alınmasına esas teşkil eden herhangi bir olayda değişiklik olması (geri alma kararı değişikliğin gerçekleştiği tarihten itibaren geçerlidir). Karara bağlanan şartların veya yükümlülüklerin yerine getirilmemesi (geri alma kararı menfi tespitin verildiği tarihten itibaren geçerli olacaktır). Kararın söz konusu anlaşma hakkında yanlış veya eksik bilgiye dayalı olarak verilmesi (geri alma kararı menfi tespitin verildiği tarihten itibaren geçerli olacaktır). Yanlış ve eksik bilgi ilgili teşebbüsün hilesi veya kastı ile gerçekleşmişse menfi tespitin kararı hiç alınmamış sayılacaktır. 111 111

HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI
RKHK’nun 6. maddesi hakim durumun kötüye kullanılmasını hüküm altına almıştır. Buna göre, bir ve ya birden fazla teşebbüsün ülkenin bütününde ve ya bir bölümünde bir mal ve ya hizmet piyasasındaki hakim durumunu tek başına yahut başkaları ile yapacağı anlaşmalar ya da birlikte davranışlar ile kötüye kullanılması hukuka aykırı ve yasaktır. Satıcı teşebbüsler gibi, alıcı teşebbüsler de hakim durumunda olabilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 112 112

Madde de hakim durumda bulunmak değil, hakim durumu kötüye kullanmak hukuka aykırı ve yasak olarak kabul edilmiştir. Yoğunlaşmalarla ilgili hakim durum ise 7. md. de düzenlenmiştir. Bir ya da birden fazla teşebbüsün hakim durum yaratmaya veya hakim durumlarını daha da güçlendirmeye yönelik olarak, ülkenin bütünü yahut yahut bir kısmında herhangi bir mal ya da hizmet piyasasındaki rekabetin önemli ölçüde azaltılması sonucunu doğuracak şekilde birleşmeleri veya devralmalar hukuka aykırı ve yasaktır. 113

Tek teşebbüsün hakimiyetinin yanı sıra birlikte hakimiyetin de madde kapsamında yer aldığı görülmektedir. Hakim durumda olan teşebbüsler dışında Etkin piyasa gücüne sahip olan teşebbüsler de bulunmaktadır. Telekomünikasyon Kurulu tarafından çıkartılan ”Etkin Piyasa Gücüne Sahip İşletmecilerin Belirlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”te tanım yapılmıştır. 114

Etkin piyasa gücü; işletmecinin ilgili pazarda tek başına veya diğer işletmecilerle birlikte rakiplerinden, kullanıcılarından ve tüketicilerinden fark edilebilir bir şekilde bağımsız olarak hareket edebilmesine imkan sağlayan, hakim konuma eşdeğer ekonomik güçtür. Hakim durum, tekel durumunda olma ve pazarda lider olma birbirinden farklı durumlardır. Tekel durumunda pazarda tek bir teşebbüs hakim durumda bulunmakta iken tekelin söz konusu olmadığı yani pazarda birden fazla teşebbüsün bulunduğu 115

durumlarda da tekel söz konusu olmasa dahi hakim durum söz konusu olabilmektedir. Doktrinde, hakim durumda bulunan teşebbüsün rekabet baskısından uzak olduğu, tekel durumunda ise bazı hallerde örneğin, pazara giriş engellerinin olmadığı durumlarda potansiyel rekabet baskısı nedeniyle, bu durumun pazarda etkin bir rekabet varmış gibi faaliyet göstermesine neden olabileceği ifade edilmektedir. 116

Pazarda lider durumda bulunmada ise lider konumdaki teşebbüs genelde pazardaki ilgili diğer teşebbüslerin davranışlarını dikkate alarak hareket ettiğinden, rekabet baskısı altında olduğundan, piyasa şartlarını serbestçe belirleyemeyecektir. Hakim durumun belirlenmesinde teşebbüslerin Pazar payları, sürekli şekilde sahip oldukları ekonomik ve finansal güç, giriş çıkış engelleri gibi unsurlar dikkate alınmaktadır. 117

Piyasa payı hakim durumun belirlenmesinde önemli bir ölçüttür ancak çok yüksek Pazar payının bulunmadığı durumlarda her zaman tek başına hakim durumu belirlemede yeterli olmaz. Rekabet Kurulu piyasa payı dışında diğer kriterleri de hakim durum değerlendirmesinde dikkate almaktadır. Kurulun kararına konu olan olayda başvuran firmadan başka çok büyük kapasitelere sahip olan başka rakip firmalarda bulunmaktaydı. 118

Kurul, Pazar payının yanı sıra rakip firmaların Pazar payı, ilk yatırım maliyetlerinin yüksekliği, ürünün inşaat maliyetleri içindeki yerinin az olması, teknolojisinin yaygın olarak bilinmesi ve bu nedenlerle de piyasa giriş çıkış engelleri olmaması gibi unsurları teşebbüsün sahip olduğu Pazar gücünün belirlenmesinde dikkate almıştır. Şişecamın hakim durumunu Pazar payı %1 oranında artacaktır. Hakim durum koşullarının her somut olayda ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekir. 119

Teşebbüslerin Pazar payları, rakiplerin Pazar payları ve pazardaki güçleri, teşebbüsün pazardaki potansiyel rakipleri karşısındaki durumu, potansiyel rekabetin olup olmadığı, ilgili pazarda faaliyette bulunan teşebbüslerin sayısı, müşterilerin ya da alıcıların ekonomik gücü, satın alma gücü, alıcı ve satıcıların karşılıklı bağımlılığı gibi durumlar bir teşebbüsün hakim durumda olup olmamasına etki eden faktörlerdir. 120

Pazardaki kaynak dağılımını ve üretimde etkinliği, verimliliği olumsuz olarak etkileyen pazara giriş engelleri çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Giriş engelleri, teşebbüslerin ilgili mal ya da hizmet piyasasına girmelerini zorlaştırdığından, piyasada rekabetin oluşmasına da engel olmaktadırlar. Yapısal giriş engelleri kamusal düzenlemeler, yüksek sermaye gereksinimi, batık ve sabit maliyetler iken; davranışsal giriş engelleri ürün farklılaştırması, yıkıcı fiyatlama, reklam kampanyaları vb.dir. 121

Piyasa giriş engelleri yüksek yatırımın gerekmesi şeklinde doğal bir giriş engeli olabileceği gibi bir teşebbüsün faaliyetine devletin izin vermemesinin gerekmesi, gümrük tarifeleri gibi doğal olmayan, yasadan kaynaklanan giriş engelleri şeklinde de ortaya çıkabilir. Yine stratejik bir giriş engeli de söz konusu olabilir. Örn. teşebbüs, rakiplerini yanıltmak, potansiyel rakiplerin o piyasaya girişlerine engel olmak açısından fiyatları maliyetin altına çekerek stratejik bir giriş engeli yaratabilir. 122

Hakim durum açısından önemli olan bir diğer durum da birlikte hakimiyettir. Bu durum, ekonomik birlik halinde bulunan bir grup teşebbüsün hakim durumda olması şeklinde ortaya çıkabileceği gibi;belirli bir pazarda faaliyette bulunan teşebbüslerin aralarındaki anlaşmalarla birlikte hakim duruma gelmeleri şeklinde de ortaya çıkabilir. Oligopol piyasalarda birlikte hakim duruma sıklıkla rastlanmaktadır. 123

Birlikte hakimiyet durumunda teşebbüsler arasında; rakipleri, müşterileri ve tüketicilerden bağımsız olarak çeşitli nedenlerden dolayı, ilgili piyasada rekabeti etkileyecek şekilde ortak bir politika oluşturulması ve ortak hareket edilmesi söz konusudur. Birlikte hakimiyet, yoğunlaşmaların denetlenmesinde de dikkate alınan bir durumdur. 124

Hakim durumun belirlenmesinde ilgili ürün piyasası, ilgili coğrafi piyasa ve zaman ve dönem açısından ilgili piyasa belirlendikten sonra, Pazar payı da dikkate alınarak teşebbüsün hakim durumda olup olmadığı belirlenir. Hakim durumun tespitinde ilgili ürün ve coğrafi pazarın yanı sıra ilgili zaman dönemi, ürünün ikame edilebilirliği, çapraz esnekliği, pazarın homojen yapıda olması, pazardaki rakiplerin sayısı ve Pazar payları gibi konuların da incelenmesi gerekmektedir. 125

Hakim durumun belirlenmesinde öncelikle ilgili piyasanın incelenmesi gerekir. Tam rekabet piyasası; çok sayıda teşebbüsün faaliyette bulunduğu, piyasa koşullarını belirleyemediği ve ideal olarak görünen piyasadır. Monopol piyasa, tek bir teşebbüsün alıcı olarak faaliyette bulunduğu piyasa iken, duopson piyasa, iki tane alıcının faaliyette bulunduğu piyasa, oligopson piyasa ise ikiden fazla alıcının faaliyette olduğu piyasadır. 126

Bir teşebbüsün hakim durumda olup olmadığını belirleyebilmek için öncelikle teşebbüsün faaliyette bulunduğu ilgili mal ya da hizmet piyasası tespit edilir, sonra bu piyasada hakimiyetin bulunup bulunmadığı veya var olan bir hakimiyetin güçlendirilip güçlendirilmediği tespit edilir. RKHK’da “mal, ticarete konu olan her tür taşınır ve taşınmaz eşya; hizmet bir bedel veya menfaat karşılığında yapılan bedeni, fikri veya her ikisi beraber olan faaliyetler olarak tanımlanmıştır. 127

İlgili piyasa kapsamında, ilgili mal ya da hizmet piyasasının, ilgili coğrafi piyasanın, zaman ve dönem açısından ilgili piyasanın incelenmesi gerekir. Rekabet Kurulu da “İlgili Pazarın Tanımlanmasına İlişkin Kılavuz” kabul etmiştir. Kılavuz da ilgili Pazar, ilgili pazarın tanımında dikkate alınan kriterler, Pazar paylarının hesaplanması ve dikkate alınacak diğer noktalarla ilgili ayrıntılar yer almaktadır. 128

İlgili piyasanın tespit edilmesinde rakip teşebbüsler ve onların piyasa payları da belirlenir. İlgili mal ya da hizmet saptandıktan sonra bu piyasada teşebbüslerin sahip oldukları Pazar payları hakim durumun tespit edilmesinde önem taşır. Pazar payının yanı sıra; teşebbüslerin sahip olduğu dikey dağıtım sistemi, Pazarlama sistemleri ve mal ve hizmetlerin kalitesi, ürün çeşitliliği gibi çeşitli faktörler hakim durumun belirlenmesinde önem taşır. 129

İLGİLİ ÜRÜN PİYASASI İktisadi anlamda piyasa; bir malın alıcıları ile satıcıları arasında iletişim sağlayan her türlü organizasyon her türlü teknik olarak tanımlanmaktadır. İlgili Pazar ya da piyasa ise Rekabet Kurulu tarafından firma bazında değil, ürün bazında tanımlanmaktadır. Doktrinde en yaygın kabul gören tanım, üzerinde önemli Pazar gücü kullanılabilen bir grup ürün ve alan tanımıdır. 130

İLGİLİ ÜRÜN PİYASASI İlgili ürün piyasası, tüketici tarafından ürünün karakteristik özellikleri, fiyatı ve kullanım amaçları bakımından birbiriyle değiştirebilir ya da ikame edilebilir olan malları ya da hizmetleri kapsar. İlgili bir ürün pazarı, fiziksel ve teknik özellikleri büyük oranda aynı olan ve birbirleriyle değiştirilebilen bir dizi mal ya da hizmetten meydana gelir. Rekabet şartları, fiyatlar, talepteki çapraz fiyat elastikiyeti gibi faktörler ilgili ürün piyasasının belirlenmesinde rol oynayan unsurlardır. 131

İLGİLİ ÜRÜN PİYASASI İlgili ürün piyasası ve coğrafi piyasanın tanımlanması etkilenen piyasalar kavramı ile de yakından ilgilidir. Etkilenen piyasa, ilgili mal ya da hizmet piyasasında teşebbüslerin herhangi birinin faaliyette bulunduğu aşağı ve yukarı piyasaları ve yatay komşu piyasaları da kapsar. Etkilenen pazarlar işlemi gerçekleştiren teşebbüslerin komşusu olan yatay pazarlar veya ilgili ürün piyasasının aşağı ve yukarı pazarları olabilir. 132

İLGİLİ ÜRÜN PİYASASI İlgili mal ya da hizmet piyasasını belirlemede fiyat artışı önemli bir diğer etkendir. TRH’nda ilgili ürün pazarı ilk olarak 1997/1 sayılı tebliğ ile “izne tabi birleşme veya devralmalar” başlığı ile girmiştir. Yine Dikey Anlaşmalarla ilgili 2002/2 sayılı Grup Muafiyeti Tebliği’nin tanımlar maddesinde “rakip teşebbüsler” kısmında: “… Ürün pazarı, anlaşma konusu mal veya hizmetler ile alıcı açısından ürün özellikleri, fiyatları ve kullanım amaçları bakımından bunlarla değiştirilebilir ya da bunları ikame edebilir kabul edilen mal veya hizmetleri kapsar” şeklinde tanımlanmıştır. 133

-söz konusu ürünler arasındaki fiziki benzerliğin derecesi,
İLGİLİ ÜRÜN PİYASASI İlgili ürün pazarının belirlenmesinde şu unsurlar dikkate alınabilecektir: -söz konusu ürünler arasındaki fiziki benzerliğin derecesi, Ürünlerin kulllanım amaçları İki ürün arasındaki fiyat farklılıkları Üreticileri ya da tüketicileri açısından bir üründen diğerine geçiş maliyeti Tükteici tercihleri 134

İLGİLİ ÜRÜN PİYASASI İlgili ürün pazarı sadece teebbüsler tarafından üretilen malları değil, sunulan hizmetleri de kapsar. İlgili ürün piyasasının tanımlanmasında ürünün sadece fiziksel özellikleri değil kullanıcı amacı da dikkate alınır. Tüketici görüşleri, tercihleri, ürünün fiyatı, temizliği, pratikliği, sağlıklı oluşu gibi çeşitli unsurlarla birlikte değerlendirilir. Uzun vadede ilgili piyasa tanımları değişebilir. İlgili piyasanın kısa vadede tanımlanması gerekir. Uzun vadede piyasa yapıları değişiklik gösterebileceğinden, piyasalar arasındaki sınırlar; teknolojik gelişim, tüketici alışkanlıkları gibi çeşitli sebebplerden dolayı ortadan kalkabilir. 135

İLGİLİ ÜRÜN PİYASASI Sınır ötesi birleşmelerde ilgili coğrafi pazar dünya pazarı olarak belirlenirken ilgili mal ve hizmet pazarları da bir çok alt pazarlara ayrılmaktadır. Bu nedenle her somut olay için ayrı ayrı bir Pazar tanımı yapılmalıdır. İlgili mal ya da hizmet pazarının belirlenmesi ve buna bağlı olarak hakimiyetin tespitinde talep ikamesi, arz ikamesi ve potansiyel rekabet açısından üç farklı değerlendirme yapılmaktadır. 136

Talep İkamesi İkame edilebilirlik ölçüsü, talep açısından ve arz açısından ikame edilebilirlik olarak ikiye ayrılır. İlgili kılavuza göre ikameyi beirleyen çeşitli ölçütler vardır. Bunlar, incelenmekte olan endüstri, mal veya hizmetlerin özelliklerine göre değişebilir. Talep ikamesinin söz konusu olması için bir mal yada hizmetin tüketici gözünde nitelikleri, kullanım amaçları ve fiyat bakımından birbiriyle ikame edilmesini sağlayacak yada diğer bir ifade ile değiştirilebilmesini, birbirinin yerine kullanılmasını sağlayacak derecede benzer olması gerekir. Bir mal/hizmet yerine bir başka mal/hizmet alınabiliyorsa bu iki ürün birbiriyle ikame edilebilir. Ürünlerin birbiriyle ikame edilebilirliği fazla ise bu ürünler aynı pazarda kabul edilir. Aksi durumda ise ayrı ürün pazarında değerlendirilir. 137

Talep İkamesi Talep ikamesinde talebin çapraz elastikiyeti önem taşımaktadır. Bir mal/hizmetin fiyatı artırıldığında diğer bir mal/hizmete talep oluşuyorsa talepte çapraz elastikiyet söz konusudur. Çapraz elastikiyet ne denli yüksekse ürünlerin aynı piyasada kabul edilme olasılığı o denli yüksektir. Bir gazetenin veya deterjanın fiyatı arttığında bir diğerine yönelme varsa bu durumda her iki gazete veya deterjan aynı piyasada kabul edilir. Yönelme yoksa farklı piyasada kabul edilir. 138

Talep İkamesi “İlgili Pazarın Tanımlanmasına İlişkin Kılavuz”da Rekabet Kurulunun iki ürünün talep yönünden ikame olup olmadığının belirlenmesinde dikkate alınacak ölçütler sayılmıştır. Bunlar: Yakın geçmişte ürünlerin birbirini ikame ettiğine ilişkin bulgular, Özel olarak pazarı belirlemek için geliştirilmiş nicel testler, Müşterilerin ve rakiplerin görüşleri, Tüketici tercihleri: teşebbüslerin geçmişte yaptırdıkları ve ürünlerin fiyatlandırılması veya pazarlanmasına ilişkin karar alma süreçlerinde kullandıkları pazarlama analizleri 139

Talep İkamesi -Talebin potansiyel ikame ürünlerine kaydırılmasıyla ilgili maliyet ve engeller -Değişik müşteri kategorileri ve fiyat ayrımcılığı: belirgin biçimde farklı müşteri grupları bulunması halinde ürün pazarının sınırları daralabilir. 140

Arz İkamesi İlgili Pazar tespit edilirken yalnızca talep ikamesinin dikkate alınması pazarın dar yorumlanmasına sebep olabilir; yalnızca arz ikamesinin dikkate alınması ise pazarın geniş yorumlanmasına neden olabilir. İlgili Pazar tespit edilirken hem talep hem arz ikamesinin birlikte değerlendirmeye alınması gerekir. 141

Arz İkamesi Bir teşebbüsün yüksek maliyet gerektirmeyen ve kısa sürede gerçekleştirilebilecek bir değişiklik ile ürettiği mal dışında diğer malları da üretebilmesi, Hizmet sunan bir teşebbüs ise diğer hizmetleri de sunabilir hale gelmesi durumunda arz açısından ikame edilebilirlik söz konusu olur. Arz açısından ikame edilebilen ürünler aynı piyasada kabul edilir. 142

Arz İkamesi Arz ikamesi, teşebbüslerin bir ürünün farklı kalite ve derecelerini üretebilmeleri halinde de gerçekleşir. Farklı kalitedeki benzer ürünlerin aynı ürün piyasası içinde olduğu düşünülebilir. İlgili piyasanın belirlenmesi açısından aynı grup içerisinde yer alan ürünlerin ikame edilebilmesi önem taşır. Çok sayıda Rekabet Kurulu kararında ilgili piyasanın hem arz hem talep açısından değerlendirildiği görülmektedir. 143

İlgili Coğrafi Piyasa Teşebbüslerin mal ve hizmetlerin arz ve talebi konusunda faaliyet gösterdikleri, rekabet koşullarının yeterli derecede homojen ve özellikle komşu bölgelerden hissedilir derecede farklı olduğu için, bu bölgelerden kolayca ayırt edilebilen bölgelerdir. Coğrafi Pazar belirlenirken ilgili mal ve hizmetlerin özellikleri, tüketici tercihleri bakımından giriş engelleri, ilgili bölge ile komşu bölgeler arasında teşebbüslerin Pazar payları, mal ve hizmet fiyatlarının farklılığı vb. dikkate alınır. 144

İlgili Coğrafi Piyasa AUETBKİBBİK, ilgili coğrafi Pazar belirlenirken şu faktörlerin dikkate alınacağını hükme bağlamıştır: -söz konusu ürünlerin yapısı ve nitelikleri -giriş engellerinin veya tüketici tercihlerinin varlığı komşu bölgeler arasında teşebbüslerin Pazar paylarındaki kayda değer farklılıklar veya önemli fiyat farklılığı Taşıma maliyetleri 145

İlgili Coğrafi Piyasa Coğrafi pazara ilişkin bir karar alınırken Kurulun göz önüne alması gereken kriterler Kılavuzda yedi madde olarak ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Bu kriterler; -siparişlerin geçmişte başka bölgelere kaydığını gösteren bulgular -Özel olarak pazarı belirlemek için geliştirilmiş nicel testler -talebin temel özellikleri -müşterilerin ve rakiplerin görüşleri 146

İlgili Coğrafi Piyasa -satın almaların mevcut coğrafi eğilimi
-ticaret akımları /mal sevkıyatı eğilimleri -siparişlerin başka bölgelerdeki teşebbüslere kaydırılmasıyla ilgili engeller ve değişim maliyetleri. Somut olayda bu kriterlerini tamamının değerlendirilmesi şart değildir. Uygulamada, bu kriterlerin yalnızca bir bölümünün sonuca varmada yeterli olduğunu gösteren Kurul kararları mevcuttur. 147

İlgili Coğrafi Piyasa İlgili coğrafi Pazar ülkenin geneli olabileceği gibi bir bölümü de olabilir. Aynı şehir içerisinde iki ayrı coğrafi Pazar belirlenebilir. İşlemin etkili olacağı Pazar Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışını da kapsayacak şekilde geniş olabilir. Fakat, RKHK’nun uygulama alanı bakımından ilgili coğrafi Pazar Türkiye Cumhuriyeti sınırlarıdır. 148

Zaman ve Dönem Açısından İlgili Piyasa
Teşebbüsler belirli dönemlerde ilgili piyasada hakim durumda bulunabilirler. Hakim durumun tespiti açısından teşebbüslerin faaliyette bulundukları zaman ve dönem açısından pazardaki durumlarının değerlendirilmesi gerekmektedir. Bütün bir yıl göz önüne alındığında ilgili pazarda hakim durumda bulunmayan bir teşebbüs, o mal ya da hizmetin niteliğinden dolayı, belirli bir dönemdeki faaliyeti nedeniyle hakim durumda bulunabilir. 149

Zaman ve Dönem Açısından İlgili Piyasa
Örn. Plaj işletmeciliği. Yıl içerisinde hakim durum söz konusu olmazken yaz döneminde hakim durumda bulunabilir. Kriz dönemleri, bazı sektörlerdeki ekonomik sıkıntı dönemleri gibi olağanüstü dönemlerde de teşebbüsler hakim durumda bulunabilirler. Hakim durumun belirlenebilmesi için ilgili mal ya da hizmet piyasası, coğrafi piyasa ve zaman ve dönem açısından ilgili piyasa değerlendirmesinin birlikte yapılması gerekir. 150

Hakim Durumun Belirlenmesinde İlgili Piyasadaki Pazar Payı
Hakim durumun belirlenmesindeki ölçütlerden biri de Pazar payıdır. Pazar gücü kavramını her zaman karşılayamamaktadır. Pazar payı düşük olan bir teşebbüs, güçlü dağıtım ağı, sahip olunan teknoloji vb. açısından piyasadaki rekabeti sınırlayacak bir güce sahip olabilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 151 151

Pazar payının çok yüksek olması halinde, başka etkenlere bakılmaksızın hakim durumun belirlenebilmesi mümkündür. Pazar payının düşük olması halinde, diğer unsurların dikkate alınması gerekmektedir. Pazar payının belirlenmesinde referans noktası çoğunlukla satış rakamlarıdır. Kapasite, ihale pazarlarındaki aktör sayısı, filo büyüklüğü yada rezerv miktarı gibi göstergelere de bakılır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 152 152

Hakim durum değerlendirilirken rakiplerin Pazar payı da dikkate alınır(Nispi Pazar payı). Teşebbüs yüksek Pazar payına sahip olmasına rağmen, diğer teşebbüslerin Pazar payları çok düşük değilse ve rekabetçi bir baskı oluşturuyorsa hakim durum söz konusu olmaz. Pazar payı düşükse dikey dağıtım sistemleri, pazarlama sistemleri, ürün ve hizmet kalitesi, teknolojik gelişim vb. unsurlar dikkate alınır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 153 153

Dikkate alınacak unsurlar arasında ürün çeşitliliği, nitelikli personel, potansiyel rekabet, mevzuatın sağladığı kolaylıklar, teşebbüsün mali durumu da yer alır. Pazar payı belirlenirken niceliksel ölçütler(ürün satış miktarı gibi) yanında niteliksel ölçütler(yaygın dağıtım ağı,teknolojik üstünlük gibi) de dikkate alınır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 154 154

Yüksek Pazar payına sahip teşebbüslerin, ne kadar uzun zaman yüksek Pazar payına sahip oldukları ve ilgili pazarda güçlü bir fiili rekabetin bulunup bulunmadığı da hakim durum tespitinde önem arz etmektedir. Yüksek Pazar payına uzun süre (AB’de 5+) sahip olunmuş ise hakim durumun varlığı kabul edilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 155 155

Türk rekabet hukukunda somut olayın özelliklerine göre süreler değerlendirilmektedir. Bazen teşebbüs düşük Pazar payına sahip olmasına rağmen (örn. Rakiplerin Pazar paylarının çok daha düşük olması) hakim durumda olabilir. Ne oranda Pazar payının hakim durum göstergesi olacağına dair mevzuatımızda bir düzenleme yoktur. Pazar payı diğer etkenlerle birlikte değerlendirilerek hakim durumda bulunulup bulunulmadığı tespit edilmektedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 156 156

Hakim Durumun Belirlenmesinde Potansiyel Rekabet
İlgili Pazar tanımında dikkate alınmayan potansiyel rekabet, hakim durumun tespitinde önem arz etmektedir. Potansiyel rekabetin iki etkisi söz konusudur; 1. potansiyel rekabetin olmaması, ortadan kaldırılması durumunda rekabet ya da hakim durum üzerindeki etkisi. 2. potansiyel rekabetin varlığının hakim durum üzerindeki etkisidir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 157 157

Potansiyel rekabetin ortadan kaldırılması rekabet ihlaline neden olmaktadır. Örn. Gerçekleştirilen işlem ile giriş engeli oluşturularak mevcut, fiili rekabet değil ama potansiyel rekabet ortadan kaldırılabilmektedir. Potansiyel rekabetin varlığı ise tam tersine, gerçekleştirilen işlem sonucunda hakimiyetin oluşmasını engelleyen unsurlardan birisidir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 158 158

Ürünler arasında arz ve talep ikamesi olmamasına rağmen, bir teşebbüsün belirli bir davranışı sonucunda bir başka teşebbüsün potansiyel olarak ikame edilebilecek malları/hizmetleri üreterek kısa sürede piyasaya girebilecek olması hakimiyet oluşmasını engelleyecektir. Piyasada potansiyel rekabet fazla ise, yüksek Pazar payına sahip olan teşebbüs piyasadan bağımsız olarak hareket edemeyeceği için hakim durum da sürdürülebilir olmayacaktır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 159 159

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) Zorunlu unsur kavramı BH’nda yer alan sözleşme serbestisi ilkesi ile, RK’ndaki iktisadi etkinlik amacıyla piyasaya yapılan müdahalenin kesiştiği noktada bulunan bir kavramdır. RH açısından önemi, doktrinin kabulü halinde teşebbüslere sözleşme yapma zorunluluğunun getirilebilmesidir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 160 160

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) Sözleşme yapma serbestisine kamu hukuku kapsamında sınırlamalar getirilebileceği gibi özel hukuk kapsamında da sınırlamalar getirilebilir. Örn. Ulaşım hizmetlerinde, kamu kurum ve kuruluşlarının ya da bunlara bağlı teşekküllerin sunduğu hizmetlerden yararlanmak isteyen herkesle sözleşme yapmak zorundadırlar. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 161 161

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) Bazen MK’nun ikinci maddesinde yer alan dürüstlük kuralı da sözleşme yapma yükümlülüğü getirebilmektedir (hakkın kötüye kullanılması). Hukuki ya da fiili tekel durumundaki teşebbüsler de haklı bir nedene dayanmadan sözleşme yapmayı reddederlerse, sözleşme yapma serbestisinin kötüye kullanılması söz konusu olur. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 162 162

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) Rekabet hukukunda sözleşme yapma zorunluluğu “zorunlu unsur” doktrini kapsamında hakim durumun kötüye kullanılması kapsamında söz konusu olmaktadır. Hakim durumdaki bir teşebbüsün sahip olduğu bir unsurun zorunlu unsur olduğu kabul edilirse, diğer şartlarla beraber teşebbüse sözleşme yapma zorunluluğu getirilebilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 163 163

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) RKHK’da zorunlu unsur konusu ve sözleşme yapma zorunluluğu açıkça düzenlenmemiştir. Uygulamada RK’u hakim durumun kötüye kullanılmasını yasaklayan 6. md. a bendinde yer alan “Ticari faaliyet alanına başka bir teşebbüsün girmesine doğrudan veya dolaylı olarak engel olunması ya da rakiplerin piyasadaki faaliyetlerinin zorlaştırılmasını amaçlayan eylemler” ve YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 164 164

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) d bendinde yer alan “Belirli bir piyasadaki hakimiyetin yaratmış olduğu finansal, teknolojik ve ticari avantajlardan yararlanarak başka bir mal veya hizmet piyasasındaki rekabet koşullarını bozmayı amaçlayan eylemler,” kapsamında değerlendirmiştir. Bu kapsamda hakim durumdaki teşebbüsün, sahip olduğu zorunlu unsuru alt pazarlarda kullanmak üzere talep eden teşebbüsün talebini reddetmesi ilgili pazara giriş engeli oluşturacaktır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 165 165

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) 6. md.de açıkça zorunlu unsur tanımı yer almamasına rağmen maddede sayılan rekabet ihlalleri sınırlı sayıda değil, örnekseme yoluyla belirtilmiştir. Zaten rekabet ihlallerinin hepsinin önceden öngörülüp tespit edilmesi mümkün değildir. Zorunlu unsurdan talep eden teşebbüsleri yararlandırmayan ya da yararlanmaya engel olacak ağır şartlar ileri süren teşebbüs rekabet ihlaline neden olacaktır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 166 166

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) İhlale son verilmesini sağlamak için ise zorunlu unsura sahip olan ve hakim durumda bulunan teşebbüs ya da teşebbüslere sözleşme yapma zorunluluğu getirilebilecektir. Zorunlu unsur, rakiplerin ondan faydalanmadan müşterilerine mal ya da hizmet sunamayacakları alt yapı, tesis ya da hammadde olarak ifade edilebilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 167 167

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) Zorunlu unsur Pazar yapılarının alt ve üst Pazar şeklinde olduğu pazarlarda ortaya çıkmaktadır. Önce ilgili ürün pazarı belirlenmeli, sonrasında zorunlu unsura sahip teşebbüsün hakim durumda olup olmadığı belirlenmelidir. Zorunlu unsur fikri mülkiyet hukuku kapsamında zorunlu lisansa hükmedilmesi şeklinde söz konusu olmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 168 168

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) Zorunlu unsura sahip olan hakim durumdaki teşebbüslerin hakimiyetlerini kötüye kullanarak rekabeti ihlal etmiş sayılmaları için, zorunlu unsurdan yararlanmak isteyen teşebbüslerin talebini haklı bir gerekçeye dayanmaksızın reddetmesi gerekir. Dolaylı olarak ta objektif olmayan koşullar ileri sürmesi ya da işi sürünceme de bırakması gerekir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 169 169

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) Anlaşmanın reddini haklı kılacak sebepler ekonomik açıdan orantılı ve makul bir bedel ödenmemesi,teknik ve fiziki imkansızlıklar, kapasite yetersizliği vb. olarak sayılabilir. Zorunlu unsur doktrinin rekabet hukukunda istisnai olarak uygulanması gerekmektedir(sözleşme serbestisi ilkesi). YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 170 170

HAKİM DURUMDA BULUNAN TEŞEBBÜSÜN SÖZLEŞME YAPMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU UNSUR DOKTRİNİ) Türk Rekabet Hukuku uygulamasında zorunlu unsur doktrini basın sektöründe Biryay davasında, telekomünikasyon sektöründe Turkcell- Telsim davasında ve madencilik sektöründe Ceytaş-Eti davasında gündeme gelmiştir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 171 171

HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMA HALLERİ
Rekabet hukukunda yasaklanan hakim durumda bulunma değil, hakim durumun kötüye kullanılmasıdır (Aksi halde teknolojik yenilik, ürün ve hizmet kalitesi vb. gerçekleşmeyecektir). Hakim durumun kötüye kullanılmasında , teşebbüslerin rekabet koşullarına uygun olmayan şekilde hareket ederek çeşitli çıkarlar sağlaması söz konusudur. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 172 172

Hakim durumun kötüye kullanılması iki şekilde ortaya çıkmaktadır: Genel olarak piyasadaki rekabetin ihlal edilmesine yönelik olarak “rekabet karşıtı kötüye kullanma” Tüketici ve müşterilere yönelik olarak gerçekleştirilen “sömürü şeklinde kötüye kullanma” YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 173 173

Hakim durumun kötüye kullanılmasında teşebbüslerin kusurlu olup olmamaları önem taşımaz. Fikri mülkiyet hakları aracılığıyla da hakim durumun kötüye kullanılması söz konusu olabilir. RKHK hakim durumun kötüye kullanılması hallerini beş bent halinde örnekseme yoluyla saymıştır. Bunlar: YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 174 174

MADDE 6. Bir veya birden fazla teşebbüsün ülkenin bütününde ya da bir bölümünde bir mal veya hizmet piyasasındaki hakim durumunu tek başına yahut başkaları ile yapacağı anlaşmalar ya da birlikte davranışlar ile kötüye kullanması hukuka aykırı ve yasaktır. Yoğunlaşmalar da dahildir. Kötüye kullanma halleri özellikle şunlardır: YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 175 175

a) Ticari faaliyet alanına başka bir teşebbüsün girmesine doğrudan veya dolaylı olarak engel olunması ya da rakiplerin piyasadaki faaliyetlerinin zorlaştırılmasını amaçlayan eylemler(Yıkıcı fiyatlama, haksız fiyat uygulaması, aşırı yüksek fiyat ya da çeşitli indirim sistemleri uygulaması, mal almayı ya da mal vermeyi kesme gibi) YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 176 176

b) Eşit durumdaki alıcılara aynı ve eşit hak, yükümlülük ve edimler için farklı şartlar ileri sürerek, doğrudan veya dolaylı olarak ayırımcılık yapılması, Ayrımcılık yaparak rekabetin engellenmesi iki şekilde gerçekleşebilir: ilki hakim durumdaki teşebbüsün alıcıları kendisine bağımlı hale getirerek rakiplerin alıcılara mal ya da hizmet sunmasını engellemesi, YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 177 177

İkincisi ise farklı uygulama ile alıcılar arasındaki rekabetin bozulmasıdır. Farklı uygulamanın haklı bir nedene dayanmaması gerekir. Malın kısa sürede bozulan bir mal olması,stok fazlasının bulunması, mevsime göre ürünün fiyatında fark bulunması hallerinde haklı neden söz konusudur ve rekabet ihlali söz konusu olmaz. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 178 178

Fiyat ayrımcılığının hakim durumun kötüye kullanılması olarak kabul edilmesi için ayrımcılığa maruz kalan teşebbüslerin birbirinin rakibi olması, Uygulamanın rakiplerden birini diğerine karşı rekabette dezavantajlı duruma getirmesi, eşit olmayan ticari işlemlere farklı fiyat uygulanması gerekmektedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 179 179

Fiyat ayrımcılığı uzun dönemli münhasırlık anlaşmaları,ürün tedarik anlaşmaları gibi farklı anlaşmalarla çeşitli indirim(sadakat indirimi, hedef indirimleri dolaylı indirim örnekleridir) sistemlerinin uygulanması şeklinde dolaylı olarak ta gerçekleştirilebilir. Önemli nokta, indirim sistemlerinin rekabetçi bir ortamın şartlarından ya da maliyet düşüşünden mi yoksa hakim durumun kötüye kullanılmasından mı kaynaklandığıdır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 180 180

Mal veya hizmet vermeyi reddetme yoluyla hakim durumun kötüye kullanılmasında, teşebbüsün uzun süreden beri müşterisi olan bir alıcı ile bu nitelikte olmayan diğer alıcılar arasında bir ayrım yapılmaktadır (objektif ve haklı gerekçe olmaksızın). Mal vermeyi reddetme yoluyla hakim durumun kötüye kullanılmasında, hakim durumdaki teşebbüsün müşterilerinin faaliyette bulunduğu pazarda faaliyet gösterip göstermediği dikkate alınmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 181 181

c) Bir mal veya hizmetle birlikte, diğer mal veya hizmetin satın alınmasını veya aracı teşebbüsler durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın veya hizmetin, diğer bir mal veya hizmetin de alıcı tarafından teşhiri şartına bağlanması ya da satın alınan bir malın belirli bir fiyatın altında satılmaması gibi tekrar satış halinde alım satım şartlarına ilişkin sınırlamalar getirilmesi, 4. md.den farklı olarak, anlaşmanın niteliği veya ticari teamüllere aykırılık şartı aranmamıştır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 182 182

Bağlayıcı anlaşmalar olarak adlandırılan bu anlaşmalar, bir ürünün satımını başka bir ürünün satımı şartına bağlayan anlaşmalardır. Teşebbüs hakimiyetin verdiği avantajı ikinci bir pazarda lehine kullanarak pazardaki teşebbüsleri Pazar dışına itmek ya da potansiyel girişleri engellemek şeklinde rekabeti ihlal etmektedir. Microsoft olayı bağlama anlaşmalarıyla rekabet ihlallerinin en ünlü örneğidir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 183 183

Bağlama anlaşmaları bazen bütün ürün çeşidinin, bazen de belirli ürün yada ürünlerin alımının şart koşulması şeklinde gerçekleştirilir. Bağlama anlaşmalarının rekabet üzerindeki olumsuz etkileri ekonomik gücün genişlemesi, giriş engelleri oluşturması, pazarın rakip teşebbüslere kapatılması, fiyat ayrımcılığı ve yıkıcı fiyatlamaya neden olmasıdır. 184

Tüketiciler açısından da tüketici refahını olumsuz etkileme, ürün seçeneklerini sınırlandırma ve tek bir ürün satın alınması mecburiyeti gibi olumsuz etkiler meydana getirmektedir. Aracı teşebbüs durumundaki alıcılara yönelik uygulamalarla da rekabet ihlali oluşturulabilmektedir. 185

Örn. aracı-alıcı teşebbüsün talep ettiği mal ya da hizmeti, diğer bir mal ya da hizmetin alıcı tarafından teşhiri şartına bağlamak Veya satın alınan bir malın tekrar satışı halinde belirli fiyat altında satılmaması gibi alım satım şartlarına sınırlama getirmek. 186

d) Belirli bir piyasadaki hakimiyetin yaratmış olduğu finansal, teknolojik ve ticari avantajlardan yararlanarak başka bir mal veya hizmet piyasasındaki rekabet koşullarını bozmayı amaçlayan eylemler, Hakim durumdaki teşebbüs bir piyasada sahip olduğu hakim durumunu başka bir piyasada kötüye kullanmaktadır. Piyasadaki hakimiyet finansal, teknolojik ya da ticari avantajlardan kaynaklanabilir. 187

e) Tüketicinin zararına olarak üretimin, pazarlamanın ya da teknik gelişmenin kısıtlanması. 188

YOĞUNLAŞMALARIN DENETLENMESİ
RKHK’nun 7.md. ile hâkim durum yaratmaya veya mevcut bir hâkim durumu güçlendirmeye yönelik olarak, ülkenin bütünü yahut bir kısmında herhangi bir mal veya hizmet piyasasındaki rekabetin önemli ölçüde azaltılması sonucunu doğuracak nitelikteki birleşme veya devralma işlemleri yasaklanmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 189 189

Aynı maddede belirli nitelikteki işlemlerin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için önceden RK’na bildirilerek izin alınması öngörülmüş ve hangi tür birleşme ve devralmaların hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Kurula bildirilerek izin alınması gerektiğini Kurulun çıkaracağı tebliğlerle ilan edeceği düzenlenmiştir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 190 190

Birleşme ve devralma işlemlerinin kontrolü, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de rekabet politikasının en önemli araçlarından birisidir. RK’nun çıkardığı ilk tebliğ olan 1997/1 sayılı “Rekabet Kurulu’ndan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ” ile bildirime ve izne tabi birleşme ve devralma işlemlerinin neler olduğu açıklanmıştır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 191 191

1997/1 sayılı Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihten bugüne kadar geçen sürede, gerek RKHK ve Türkiye ekonomisinde yaşanan önemli değişiklikler, gerekse uygulamada karşılaşılan sorunlar yeni bir Tebliğin çıkarılmasını gerekli kılmıştır. RKHK’da 2008 yılında yapılan değişiklikle izne tabi birleşme ve devralma işlemlerinin izin alınmaksızın gerçekleştirilmesi halinde verilen para cezası miktarı önemli oranda artırılmıştır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 192 192

1997/1 sayılı Tebliğ ile izne tabi birleşme ve devralmaların belirlenmesi açısından pazar payını da içeren bir eşik sistemi öngörülmesi nedeniyle, gerek uygulayıcılar gerekse teşebbüsler açısından yeterince hukuki belirlilik sağlanamamıştır. Bu çerçevede, 1/1/2011 tarihinde yürürlüğe giren yeni Tebliğ (TEBLİĞ NO: 2010/4)ile hukuki belirliliği sağlayacak biçimde pazar payı eşiğinden vazgeçilerek ciro esaslı bir bildirim eşiği getirilmiştir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 193 193

Bugüne kadarki uygulamada görülen eksiklik ve aksaklıklar kapsamında bildirimin usul ve esasları ile değerlendirmeye ilişkin yeni düzenlemelere gidilmiştir. Bildirim Formunda değişiklikler yapılmış; ancak rekabet açısından sakınca oluşturma ihtimali düşük olan birleşme ve devralmalar için Bildirim Formunun bazı bölümlerinin doldurulması zorunluluğu kaldırılarak teşebbüsler açısından daha kolay başvuru imkânı sağlanmıştır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 194 194

Teşebbüslerin birleşmelerinin yatırımları artırmak, yeni coğrafi pazarlara girmek, yeni ürünler geliştirmek, ürün çeşitliliği, arz artışı sağlamak, teknoloji transferi, Ar-Ge faaliyetlerini geliştirmek , maliyetleri düşürmek, işsizliğin önlenmesi gibi ekonomik ve sosyal yararları bulunmaktadır. Fakat verimlilik kaybı, ekonomik gücün belirli kişilerin, teşebbüslerin kontrolünün belirli grupların elinde toplanması, merkezi yoğunlaşma gibi etkileri de vardır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 195 195

Rekabet üzerindeki olumsuz etkileri ise öncelikle piyasadaki rekabetin azaltılması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Oligopolistik Pazar yapısını güçlendirmesi, pazara giriş engellerini artırması, pazarın bölünmesine, paylaşılmasına neden olması, hakim durum oluşturacak şekilde Pazar payının artırılması ise diğer olumsuz etkileridir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 196 196

Birleşme ve devralmalar “tek taraflı etkiler” (birleşen teşebbüsler arasındaki fiyat baskısının kalkması, tek taraflı olarak fiyatları yükseltme imkanı gibi) ve “işbirliği doğurucu etkiler” (firmalar arası açık ya da zımni işbirliğini kolaylaşması, fiyat, ürün kalitesi, hizmet yada teknolojik gelişmede ortak tavır benimsenmesi gibi) doğururlar. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 197 197

TEBLİĞ NO: 2010/4 md. 5’te Birleşme veya devralma sayılan haller Kontrolde kalıcı değişiklik meydana getirecek şekilde; a) İki veya daha fazla teşebbüsün birleşmesi ya da b) Bir veya daha fazla teşebbüsün tamamının ya da bir kısmının doğrudan veya dolaylı kontrolünün, hisse ya da YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 198 198

mal varlığının satın alınmasıyla, sözleşmeyle veya diğer bir yolla bir ya da daha fazla teşebbüs veya halihazırda en az bir teşebbüsü kontrol eden bir ya da daha fazla kişi tarafından devralınması, Kanunun 7. maddesi kapsamında birleşme veya devralma işlemi sayılır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 199 199

2) Bu Tebliğ bakımından kontrol, ayrı ayrı ya da birlikte, fiilen ya da hukuken bir teşebbüs üzerinde belirleyici etki uygulama olanağını sağlayan haklar, sözleşmeler veya başka araçlarla meydana getirilebilir. Bu araçlar özellikle bir teşebbüsün malvarlığının tamamı ya da bir kısmı üzerinde mülkiyet veya işletilmeye müsait bir kullanma hakkı, bir teşebbüsün organlarının oluşumunda ya da kararları üzerinde belirleyici etki sağlayan haklar veya sözleşmelerdir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 200 200

Kontrol, hak sahipleri ya da bir sözleşmeye göre hakları kullanmaya yetkili kılınmış olan veya böyle bir hak ve yetkisi olmamakla birlikte fiilen bu hakları kullanma gücüne sahip olan kişiler veya teşebbüsler tarafından elde edilebilir. (3) Bağımsız bir iktisadi varlığın tüm işlevlerini kalıcı olarak yerine getirecek bir ortak girişimin oluşturulması, bu madde kapsamında bir devralma işlemidir. Bu tür işlemlerde, işlem taraflarının her biri devralan olarak kabul edilir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 201 201

(4) Şartla bağlanan ya da kısa bir zaman dilimi içerisinde menkul kıymetlerle seri bir şekilde gerçekleşen yakın ilişkili işlemler, bu madde kapsamında tek bir işlem olarak kabul edilir. Birleşme veya devralma sayılmayan haller Aşağıda mahiyeti açıklanan işlemler RKHK’nun 7.md kapsamı dışında olup, bu tür işlemler için Kuruldan izin alınması gerekmez. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 202 202

a) Kontrol değişikliğine yol açmayan grup içi işlemlerle diğer işlemler, b) Olağan faaliyetleri kendileri veya başkaları hesabına menkul kıymetlerle işlem yapmak olan teşebbüslerin yeniden satış amacıyla satın aldıkları menkul kıymetleri, bu menkul kıymetlerden doğan oy haklarının menkul kıymetleri çıkaran teşebbüsün rekabet politikalarını etkileyecek şekilde kullanmamaları kaydıyla geçici olarak ellerinde bulundurmaları, YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 203 203

c) Kontrolün; tasfiye, infisah, ödeme güçlüğü, ödemelerin tatil edilmesi, konkordato, özelleştirme yapılması amacıyla veya benzeri bir nedenle ve Kanun gereği bir kamu kurum ve kuruluşu tarafından elde edilmesi, ç) Bu Tebliğin 5 inci maddesinde belirtilen hallerin miras yoluyla gerçekleşmesi. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 204 204

İzne tabi birleşme veya devralmalar bir birleşme veya devralma işleminde; a) İşlem taraflarının Türkiye ciroları toplamının yüz milyon TL’yi ve işlem taraflarından en az ikisinin Türkiye cirolarının ayrı ayrı otuz milyon TL’yi veya b) İşlem taraflarından birinin dünya cirosunun beş yüz milyon TL’yi ve YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 205 205

diğer işlem taraflarından en az birinin Türkiye cirosunun beş milyon TL’yi, aşması halinde söz konusu işlemin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Kuruldan izin alınması zorunludur. (2) Ortak girişimler hariç olmak üzere, bu maddenin birinci fıkrasında yer alan eşikler aşılsa dahi, her hangi bir etkilenen pazarın bulunmadığı işlemler için Kuruldan izin alınması gerekmez. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 206 206

(3) Bu maddenin birinci fıkrasında yer alan eşikler, bu Tebliğin yürürlüğe girmesinden itibaren iki yılda bir Kurul tarafından yeniden belirlenir. Tebliğ neler söylüyor? Rekabet hukukunda yoğunlaşmaların denetimi bağımsız teşebbüsler arasındaki birleşme devralmalar ve ortak girişimler açısından mümkündür. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 207 207

Bağımsızlık ekonomik bağımsızlık anlamındadır. Aynı ekonomik gruba bağlı teşebbüsler arasındaki birleşmeler bağımsızlık unsuru taşımadığından denetime tabi değildir. Rekabet hukuku açısından birleşme, devralma, ortak girişimler (Tebliğin 5/1 md.nde Bağımsız bir iktisadi varlığın tüm işlevlerini kalıcı olarak yerine getirecek bir ortak girişimin oluşturulması şeklinde tanımlanmıştır) ve özelleştirme yoluyla gerçekleştirilen yoğunlaşmalar denetime tabidir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 208 208

Birleşme ve devralmalar ler aynı mal ya da hizmet piyasasında ve piyasanın aynı seviyesinde faaliyet gösteren teşebbüsler (rakipler)arasında gerçekleştirilirse yatay yoğunlaşmadan bahsedilir. Rakip sayısını azaltarak piyasadaki yoğunlaşmayı artıran yatay birleşmeler fiyat tespiti, arzın kısıtlanması, ikame mallar açısından rekabetin ortadan kalkması, fiyatın serbestçe belirlenmesi gibi olumsuz etkiler doğurabilmektedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 209 209

Piyasanın farklı seviyelerinde faaliyet gösteren teşebbüsler arasında gerçekleşen birleşme ve devralmalar dikey birleşme olarak adlandırılmaktadır. Örneğin tedarikçi ile birleşme(geriye doğru bütünleşme) ya da distribütörle birleşme (ileriye doğru bütünleşme) şeklinde. Rekabet üzerinde hem olumlu hem olumsuz etkileri vardır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 210 210

Olumlu etkileri üretimin artması, maliyetlerin azalması, mal ya da hizmetlerin daha ucuz ve kaliteli olarak sunulması şeklinde ortaya çıkar. Olumsuz etkileri ise rakip teşebbüslerin maliyetlerinin yükselmesi, potansiyel rekabetin engellenmesi, piyasadaki teşebbüs sayısının azalması, oligopolistik işbirliğinin kolaylaşması, zorunlu unsura ulaşımın engellenmesi şeklinde gerçekleşir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 211 211

Dikey birleşmeler in rekabeti kısıtlayıcı etkileri yanında yeni rakiplerin piyasaya güçlü bir şekilde girmesini sağlamak, üretim ve dağıtım ağında iyileştirmeler sağlaması, ekonomik ve teknik gelişime neden olması, tüketicinin yararına yenilikler ortaya koyması gibi yararlı etkileri de vardır. Bu yararlı etkiler dolayısıyla per se rekabeti engelleyici sayılıp yasaklanmamaktadırlar. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 212 212

Birbiriyle ilgili olmayan, ayrı piyasalarda faaliyet gösteren teşebbüsler arasındaki birleşmeler aykırı (çapraz, karma) birleşme ve devralmalardır. Örneğin, gıda sektöründe faaliyet gösteren bir teşebbüs ile bilişim sektöründe faaliyet gösteren bir teşebbüsün birleşmesi. Rekabet üzerinde olumsuz etkileri en az olan birleşme ve devralmalardır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 213 213

Her somut olaya göre fiili ya da potansiyel rekabete etkisi, teşebbüslerin ekonomik gücü, piyasa payları, giriş engelleri, karşılıklı alım satım ilişkisi, faaliyette bulundukları piyasaların özelliği değerlendirilerek rekabet ihlaline neden olup olmadıkları incelenmektedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 214 214

Birleşme veya devralma sayılan haller Tebliğ md.5/1’e göre Kontrolde kalıcı değişiklik meydana getirecek şekilde; a) İki veya daha fazla teşebbüsün birleşmesi ya da (1997 deki tebliğde “bağımsız iki teşebbüsten söz edilmektedir. ) b) Bir veya daha fazla teşebbüsün tamamının ya da bir kısmının doğrudan veya dolaylı kontrolünün, hisse ya da mal varlığının satın alınmasıyla, sözleşmeyle YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 215 215

veya diğer bir yolla bir ya da daha fazla teşebbüs veya halihazırda en az bir teşebbüsü kontrol eden bir ya da daha fazla kişi tarafından devralınması, RKHK’nun 7. md kapsamında birleşme veya devralma işlemi sayılır. Kontrol, ayrı ayrı ya da birlikte, fiilen ya da hukuken bir teşebbüs üzerinde belirleyici etki uygulama olanağını sağlayan haklar, YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 216 216

sözleşmeler veya başka araçlarla meydana getirilebilir. Bu araçlar özellikle bir teşebbüsün malvarlığının tamamı ya da bir kısmı üzerinde mülkiyet veya işletilmeye müsait bir kullanma hakkı, bir teşebbüsün organlarının oluşumunda ya da kararları üzerinde belirleyici etki sağlayan haklar veya sözleşmelerdir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 217 217

Kontrol, hak sahipleri ya da bir sözleşmeye göre hakları kullanmaya yetkili kılınmış olan veya böyle bir hak ve yetkisi olmamakla birlikte fiilen bu hakları kullanma gücüne sahip olan kişiler veya teşebbüsler tarafından elde edilebilir. Bu bağlamda kontrolün tek kontrol ya da ortak kontrol olması hiçbir fark yaratmaz. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 218 218

Bağımsız bir iktisadi varlığın tüm işlevlerini kalıcı olarak yerine getirecek bir ortak girişimin oluşturulması, bir devralma işlemidir. Bu tür işlemlerde, işlem taraflarının her biri devralan olarak kabul edilir. Ortak girişimlerin riskli yatırımlara daha kolay girilebilmesi, teknolojik gelişmeye imkan tanıması, kaynakların etkin kullanımı, daha fazla finansman sağlaması, bilgi ve deneyimin paylaşılması, Ar-Ge çalışmalarının artması gibi olumlu etkileri vardır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 219 219

Aynı zamanda üretim, maliyet, dağıtım, pazarlama stratejileri gibi önemli bilgileri ana teşebbüslere vererek işbirliği doğurucu etki yaratarak fiili ve potansiyel rekabeti engellemek şeklinde olumsuz etkileri de vardır. Rakip teşebbüsler aralarındaki rekabeti ortak girişim yoluyla sona erdirip merkezi bir yoğunlaşma oluşturabilirler. Gizli işbirliği doğurmaları veya piyasa kapatmaları da mümkündür. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 220 220

Şartla bağlanan ya da kısa bir zaman dilimi içerisinde menkul kıymetlerle seri bir şekilde gerçekleşen yakın ilişkili işlemler, tek bir işlem olarak kabul edilir (Denetimden kaçınmanın önüne geçiliyor). Birleşme veya devralma sayılmayan haller Tebliğ md. 6/1 Aşağıdaki işlemler için Kuruldan izin alınması gerekmez. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 221 221

a) Kontrol değişikliğine yol açmayan grup içi işlemlerle diğer işlemler,(Beko-Arçelik birleşmesi) b) Olağan faaliyetleri kendileri veya başkaları hesabına menkul kıymetlerle işlem yapmak olan teşebbüslerin yeniden satış amacıyla satın aldıkları menkul kıymetleri, bu menkul kıymetlerden doğan oy haklarının menkul kıymetleri çıkaran teşebbüsün rekabet YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 222 222

politikalarını etkileyecek şekilde kullanmamaları kaydıyla geçici olarak ellerinde bulundurmaları, c) Kontrolün; tasfiye, infisah, ödeme güçlüğü, ödemelerin tatil edilmesi, konkordato, özelleştirme yapılması amacıyla veya benzeri bir nedenle ve Kanun gereği bir kamu kurum ve kuruluşu tarafından elde edilmesi ve birleşme ve devralmanın miras yoluyla gerçekleşmesidir(Kanun’dan kaynaklanan bir birleşme ve devralma olduğu gerekçesiyle. ) YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 223 223

İzne tabi birleşme veya devralmalar Tebliğ md.7/1’ de; a) İşlem taraflarının Türkiye ciroları toplamının yüz milyon TL’yi ve işlem taraflarından en az ikisinin Türkiye cirolarının ayrı ayrı otuz milyon TL’yi veya b) İşlem taraflarından birinin dünya cirosunun beş yüz milyon TL’yi ve diğer işlem YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 224 224

taraflarından en az birinin Türkiye cirosunun beş milyon TL’yi, aşması halinde söz konusu işlemin hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Kuruldan izin alınması zorunludur. (2) Ortak girişimler hariç olmak üzere, eşikler aşılsa dahi, her hangi bir etkilenen pazarın bulunmadığı işlemler için Kuruldan izin alınması gerekmez. . YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 225 225

(3) Bu maddenin birinci fıkrasında yer alan eşikler, bu Tebliğin yürürlüğe girmesinden itibaren iki yılda bir Kurul tarafından yeniden belirlenir. 1997’deki tebliğde eşikler hem Pazar payı (%25), hem ciro (25 trilyon) olarak tespit edilmişti. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 226 226

Birleşme veya devralma sonucunda hakim durum yaratılması veya hakim durumun güçlenip güçlenmediği tespit edilirken; ilgili pazardaki yoğunlaşma oranı, pazardaki teşebbüslerin benzer özelliklere sahip olup olmadıkları, pazarın şeffaflığı, talebin yapısı, giriş engelleri, alıcıların pazarlık gücü gibi kriterler değerlendirilmektedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 227 227

Birleşme ve devralmanın ülkenin bütünü ya da herhangi bir kısmında bir mal ya da hizmet piyasasında rekabetin önemli ölçüde azaltılmaması sonucunu doğurması gerekir. Rekabetin yoğunlaşmalar yoluyla kısıtlanmasında etkinlik kriteri ve batan teşebbüs savunması dikkate alınmalıdır. Birleşme ve devralma rekabeti sınırlayıcı etkiye sahip olmakla birlikte; YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 228 228

maliyetlerin düşmesi, firmaların etkinliğinin, rekabet güçlerinin artması, kaynak kullanımında etkinlik ve bunların sonucunda toplumsal refahta artış gibi yararlar varsa yoğunlaşmaya izin verilir. Ortaya çıkacak etkinliğin, rekabetin sınırlanmasının yarattığı olumsuz etkileri ortadan kaldıracak nitelikte olması gerekir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 229 229

Etkinlikle ilgili açık bir düzenleme yok. RK, değerlendirmelerinde dikkate alabilir. Örnek karar yok. Teşebbüsün piyasa dışına çıkması üretimin azalması, fiyatların artması, tüketici refahının azalması gibi ekonomik sonuçlar; çalışanların işsiz kalması gibi sosyal sonuçlara da neden olmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 230 230

Batan bir teşebbüsün devralınmasına izin verildiğinde sağlayacağı fayda ile, izin verilmemesi durumunda ortaya çıkacak zarar dengesi gözetilerek yoğunlaşma işlemine izin verilmesi batan teşebbüs doktrininden kaynaklanmaktadır. Konuyla ilgili bir hüküm yok, fakat uygulanmasını engelleyen bir hüküm de yoktur. Erciyas/Toros Bira örn. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 231 231

YOĞUNLAŞMALARIN BİLDİRİLMESİ
Bildirim, taraflarca birlikte ya da taraflardan herhangi biri veya bunların yetkili temsilcileri tarafından yapılabilir. Bildirimde bulunan, diğer ilgili tarafı durumdan haberdar etmek zorundadır. Bildirim, Tebliğin ekinde yer alan Bildirim Formuyla yapılır. Ortak bildirimler tek bir formla yapılır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 232 232

Bildirim ve ekindeki belgeler iki nüsha ve ayrıca elektronik ortamda hazırlanarak Ankara’da bulunan Kurum merkezine iletilir. Kopyalar varsa, bildirimde bulunanların bunların asıllarına uygunluğunu onaylamaları gerekir. Bildirim, istenen tüm bilgi ve belgeleri tam ve doğru olarak içermelidir. Bu bilgilerde Kurul karar verene kadar oluşacak değişiklikler YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 233 233

gecikmeksizin Kurula bildirilmelidir. Bildirim Formunda yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunanlar hakkında RKHK’nun 16.md. uyarınca idari para cezası uygulanır. İzne tabi birleşme veya devralmalara ilişkin olarak yapılan bildirim hakkında açıkça veya zımnen bir karar verilmeden önce birleşme veya devralma hukuken geçerlilik kazanamaz. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 234 234

Bildirilmesi zorunlu olan birleşme veya devralma işlemlerinin Kurula bildirilmemesi veya işlem gerçekleştirildikten sonra bildirilmesi halinde RKHK’nun 11.md uygulanır. İzne tabi birleşme veya devralma işlemlerinin Kurulun izni olmaksızın gerçekleştirilmesi halinde RKHK’nun 16.md uyarınca idarî para cezası uygulanır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 235 235

İdarî para cezası birleşme işlemlerinde tarafların her birine,devralma işlemlerinde ise sadece devralana verilir. Birleşme veya devralma işlemlerinde gerçekleştirilme tarihi, kontrolün değiştiği tarihtir. Bildirimin geçerlilik tarihi Bildirim, Kurul kayıtlarına intikal ettiği tarihte yapılmış sayılır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 236 236

Bildirim Formunda istenen bilgilerin yanlış, yanıltıcı veya eksik olması ya da bu bilgilerde değişiklik yapılması halinde bildirim, bu bilgilerin tamamlandığı veya değiştirildiği tarihte yapılmış sayılır. Mevzuat gereği bir kamu kurum veya kuruluşundan görüş alınması gerektiği hallerde süreler, görüşün Kurul kayıtlarına intikaliyle başlar. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 237 237

Kurum, bildirilen birleşme ve devralmaları, ilgili teşebbüsler ile faaliyet alanlarını içerecek şekilde internet sayfasında duyurur. Bildirilmesi zorunlu olan birleşme ve devralma işleminin Kurula bildirilmemiş olduğu hallerde, Kurul, herhangi bir şekilde işlemden haberdar olduğu zaman kendiliğinden birleşme veya devralmayı incelemeye alır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 238 238

İnceleme sonucunda; a) Birleşme veya devralmanın 7. md. kapsamına girmediğine karar vermesi durumunda birleşme veya devralmaya izin verir, ancak ilgililere bildirimde bulunmadıkları için para cezası uygular. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 239 239

Birleşme veya devralmanın 7. md. kapsamına girdiğine karar vermesi halinde; para cezası ile birlikte, birleşme veya devralma işleminin sona erdirilmesine; hukuka aykırı olarak gerçekleştirilmiş olan tüm fiili durumların ortadan kaldırılmasına; şartları ve süresi Kurul tarafından belirlenecek şekilde ele geçirilen her türlü payın veya mal varlığının eğer mümkünse eski maliklerine iadesine, . Bildirilmesi zorunlu YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 240 240

Bu mümkün olmadığı takdirde üçüncü kişilere temlikine ve devrine; bunların eski malik veya üçüncü kişilere temlik edilmesine kadar geçen süre içinde devralan kişilerin devralınan teşebbüslerin yönetimine hiçbir şekilde katılamayacağına ve gerekli gördüğü diğer tedbirlerin alınmasına karar verir. 241

Kurul,RKHK kapsamına giren birleşme ve devralma işlemlerine ya izin verir ya da bu işlemi nihai incelemeye almaya karar verdiği takdirde, ön itirazını bildiren yazısı ile birlikte birleşme veya devralma işleminin nihai karara kadar askıda olduğunu ve uygulamaya sokulamayacağını, gerekli gördüğü diğer tedbirlerle birlikte ilgililere usulüne göre tebliğ eder. 242

Kurul, izin kararında şart ve yükümlülük öngörebilir. Birleşme veya devralmaya ilişkin olarak Kurul tarafından verilen izin, işlemin uygulanmasıyla doğrudan ilgili ve gerekli sınırlamaları da kapsar (zorunlu yan sınırlamalar). Birleşme veya devralma ile getirilen sınırlamaların bu kapsamı aşıp aşmadığının tespitini işlem taraflarının yapması esastır. 243

Birleşme devralmalarda bazen yan sınırlamalar söz konusu olabilir.
YAN SINIRLAMALAR Birleşme devralmalarda bazen yan sınırlamalar söz konusu olabilir. Rekabet etmeme şartı, fikri ve sınai mülkiyet haklarına, tedarik anlaşmalarına ilişkin sınırlamalar “zorunlu yan sınırlamalar olarak adlandırılmaktadır. Yan sınırlamalar genellikle teşebbüslerin pazardaki davranışlarını, hareket serbestilerini kısıtlamaktadır. 244

Yan sınırlamalar objektif, zorunlu ve makul olmalıdırlar.
YAN SINIRLAMALAR Yan sınırlamalar objektif, zorunlu ve makul olmalıdırlar. Yan sınırlamanın zorunlu olup olmadığı belirlenirken süresi, konusu, coğrafi uygulama alanının tespit edilmesi önem taşımaktadır. Yan sınırlamanın anlaşmayla doğrudan ilgili, gerekli ve zorunlu olması gerekir. 245

YAN SINIRLAMALAR Zorunlu yan sınırlamaların en çok rastlanan şekli olan rekabet etmeme yükümlülüğü en çok beş yıl için getirilebilir (DAİGMT 2002/2). Rekabet etmeme yasağı anlaşma süresi boyunca geçerlidir. Süre sona erdikten sonra uygulanamaz. 246

REKABET KURULUNUN İNCELEME VE ARAŞTIRMA USULÜ
Kurumun teşkilatı Rekabet Kurulu, Başkanlık ve Hizmet Birimlerinden oluşmaktadır. Rekabet Kurumu kamu tüzelkişiliğine, idari ve mali özerkliğe sahip bir kurumdur. Rekabet Kurumu, mal ve hizmet piyasalarının serbest ve sağlıklı bir rekabet ortamı içinde oluşumu ve gelişiminin sağlanması; YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 247

RKHK’nun uygulanmasını gözetmek ve diğer kanunlarda öngörülen görevleri yerine getirmek amacıyla oluşturulmuştur. Kurumun ilişkili olduğu Bakanlık, Sanayi ve Ticaret Bakanlığıdır. Kurum görevini yaparken bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi Kurumun kararlarını etkileyecek şekilde emir ve talimat veremez. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 248

Kurumun para, evrak ve her çeşit malı devlet malı hükmündedir. Görevleri ile ilgili suç işleyen Kurul başkan ve üyeleri, personel ceza sorumluluğu açısından kamu görevlisi sayılırlar. Kendilerine karşı görevlerinden dolayı işlenen suçlar kamu görevlisine işlenmiş suçlar sayılır. Kurum yürütme gücüne tabiidir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 249

Kurumun bütçesini gelirleri oluşturur. Bunlar Bakanlık bütçesine konulan ödenek, AŞ ve Ltd. şirketlerin sermayelerinin on binde dördü oranında yapılacak ödemeler, yayın ve diğer gelirlerden oluşur. Kurumlar, veraset ve intikal, banka ve sigorta muameleleri, taşıt alım vergisinden ve damga resminden muaftır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 250

Rekabet Kurulu 7 kişiden oluşur. Üyeler içerisinde bir başkan ve bir ikinci başkan bulunmaktadır. Bakanlar Kurulu; RK’nun gösterdiği adaylardan iki, Tic. ve San. Bkn. gösterdiği adaylardan bir DPT nin bağlı olduğu Devlet Bkn. gösterdiği adaylardan, Yargıtay, Danıştay ve TOBB un gösterdiği adaylar arasından dan bir üyeyi seçip atar. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 251

Kurul üyelerinin görev süreleri 6 yıldır. Süre bitiminde tekrar seçilmek mümkündür. Kurul üyelerinin üçte biri iki yılda bir yenilenir. Yenileme dışında, görev süresi dolmadan boşalan üyeliklere bir ay içinde seçim ve atama yapılır. Bu şekilde atanan üye, yerine atandığı kişinin görev süresini tamamlar. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 252

RK’u başkan ve üyelerinin görevlerine süreleri dolmadan herhangi bir nedenle son verilemez. Atanma şartlarını kaybetmeleri veya özel bir kanuna dayanmadıkça resmi veya özel bir görev almaları, ticaretle uğraşmaları, ortaklıklarda pay sahibi olmaları ve görevleri dolayısıyla suç işlediklerinin mahkeme kararıyla kesinleşmesi durumunda görevleri sona erer. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 253

Kurul Başkan ve üyeleri, göreve başlamadan önce maliki oldukları Hazine tarafından çıkarılan borçlanmaya ilişkin menkul kıymetler dışındaki her türlü SP mevzuatı anlamındaki menkul kıymetlerini 3. dereceye kadar kan ve 2. dereceye kadar sıhri hısımları dışındakilere satmak veya devretmek suretiyle zorundadır. 30 gün içinde bu hükme uygun hareket etmeyen üyeler üyelikten çekilmiş sayılır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 254

Amacı sosyal yardım ve eğitim işlerine yönelmiş derneklerle vakıflardaki görevler ve kar amacı gütmeyen kooperatif ortaklığı bu hükmün dışındadır. Kurul üyeleri ve personeli Kurumla ilgili gizlilik taşıyan bilgileri ve bu Kanunun uygulanması sırasında öğrendikleri teşebbüs ve teşebbüs birliklerinin ticari sırlarını YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 255

görevlerinden ayrılmış olsalar bile ifşa edemezler, kendilerinin veya başkalarının menfaatine kullanamazlar. RK’u 27 nci maddenin “k” bendinde yer alan; yılda bir, çalışmaları ve görev alanlarındaki durum ve gelişmelerle ilgili bir rapor yayınlamak hükmü gereğince her yıl bir faaliyet raporu yayınlanmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 256

RK’nun görevleri arasında yer alan “rekabet savunuculuğu” özellikle rekabete aykırı mevzuatın önlenmesinde ayrı bir önem arz etmektedir. Bu kapsamda, RK’u tarafından, diğer kamu kurumları ile ilişkiler kurulmakta ve geliştirilmekte, rekabetin faydaları konusunda toplumsal bilincin arttırılmasına dair çalışmalar yapılmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 257

RK’u, tüketicilerin ve teşebbüslerin rekabet politikalarının amaçları ve rekabet politikalarının uygulanması ile sağlanacak yarar konusunda bilinçlenmelerini sağlamak amacıyla yazılı ve görsel medya kanalları, sempozyumlar, seminerler, konferanslar ve eğitim faaliyetleri yoluyla çeşitli faaliyetlerde bulunmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 258

RK’u, tüketicilerin ve teşebbüslerin rekabet politikalarının amaçları ve rekabet politikalarının uygulanması ile sağlanacak yarar konusunda bilinçlenmelerini sağlamak amacıyla yazılı ve görsel medya kanalları, sempozyumlar, seminerler, konferanslar ve eğitim faaliyetleri yoluyla çeşitli faaliyetlerde bulunmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 259

Yine rekabet, savunuculuğu kapsamında Rekabet Kurulu’nun çeşitli kamu kurumlarına bildirdiği birçok görüş bulunmaktadır. Rekabet Kurumunda da Basın Danışmanlığı bünyesinde bir Bilgi Edinme Birimi kurulmuştur. Bilgi edinmek isteyen kişiler; şahsen faks, posta veya elektronik posta yoluyla başvuruda bulanabileceklerdir.

Bu kapsamda başvuruda; kişinin adı soyadı, adres ve imzasının bulunması istenilen bilginin açık olarak belirtilmesi gerekmektedir. Eğer faks veya elektronik ortamda bilgi isteniyorsa T.C. Kimlik numarasının bildirilmesi zorunludur. RK’u sadece ülke içindeki değil yurt dışındaki rekabet politikalarını ve uygulamalarını da incelemektedir. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 261

Bu amaçla RK’u ile AB Komisyonu arasında yakın bir işbirliği bulunduğu gibi, OECD Rekabet Konseyi, UNCTAD, Dünya Ticaret Örgütü gibi uluslararası örgütlerle de işbirliği içindedir. RKHK’nın inceleme ve araştırmalarındaki usul; ön inceleme, ön araştırma, soruşturma, sözlü savunma toplantısı ve nihai karar bölümleri altında toplanmaktadır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 262

Ön inceleme yoğunlaşmaların incelenmesinde söz konusu olurken, diğerleri bütün rekâbet ihlalleri açısından yapılan incelemelerde söz konusu olmaktadır. AB Komisyon Tüzüğünde yargılama hukuku güvencesine ilişkin bazı ilke ve kuralların yer almaktadır, bunlar; YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 263

ilgililere soruşturma konusu ve amacı hakkında bilgi verilmesi, ikrarda bulunmaya zorlanmaması, dinlenilme hakkının tanımlanması, soruşturmayla ilgili bilgi ve belgelere ulaşma hakkının tanınması, hukuka aykırı delillerin karara esas alınmaması, yerinde inceleme yetkisinin kullanılmasında arama hükümlerinin kıyasen uygulanmasıdır. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 264

RK’u yargı benzeri yetkilere sahip olan bir kuruldur. Şikayet, ihbar, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın istemi üzerine bir inceleme ve soruşturmayı başlatabileceği gibi re’ sen de harekete geçme yetkisine sahiptir. Kurulun araştırma ve incelemelerinde “re’ sen harekete geçme” ve “re’ sen araştırma” ilkeleri geçerlidir.

RK’u re’sen veya başvuru üzerine soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının tespiti için ön araştırma yapılmasına karar verebilir. Bu bir ara karardır. Kurul üyelerinin en az üçte birinin toplantıda hazır bulunması ve salt çoğunlukla karar alması gerekir. Ön araştırma kararının hangi süre içinde verilmesi gerektiğine dair bir düzenleme mevcut değildir.

Ön araştırma yapmakla görevlendirilen raportörler, 30 gün içinde elde ettikleri bilgileri, delilleri ve konu hakkındaki görüşlerini yazılı olarak RK’a bildirmek zorundadırlar. Kurul, ön araştırma raporunun tesliminden itibaren 10 gün içinde karar verilir. Ya soruşturma açılması veya açılmaması yönünde karar verilir.

Soruşturma açılmamasına karar verilmesi durumunda sözleşmelerdeki rekabet kuralları ile çelişen hükümlerin düzeltilmesi için ilgili taraflara bildirimde bulunulmasına ve gerekli yerlere bilgi verilmesine karar verilebilir. Kurul’a yapılan şikayet ve ihbar başvurularının gerek reddedilmesi, gerekse süresi içinde bildirimde bulunmayarak reddetmiş sayılması durumlarında, doğrudan ya da dolaylı menfaati olduğunu belgeleyen herkes ret kararına karşı yargı yoluna başvurabilir.

Kurul re’sen veya başvuru üzerine soruşturma açılmasına karar verebilir. Soruşturma en geç 6 ay içinde tamamlanır. Gerekli görüldüğü hallerde bir defaya mahsus olmak üzere 6 aya kadar ek süre verilebilir. Soruşturma kararından itibaren 15 gün içinde ilgili taraflara bildirim yapılır ve tarafların ilk yazılı savunmalarını 30 gün içinde göndermeleri istenir.

İlk yazılı cevap süresinin başlayabilmesi için Kurulun bu bildirim yazısı ile birlikte, iddiaların türü ve niteliği hakkında yeterli bilgiyi ilgili taraflara göndermesi gerekir. Kurulun soruşturmaya başlama kararı kesindir. Kurul adına hareket eden ve görevlendirilen raportörler bilgi isteme ve yerinde inceleme yetkilerini kullanabilir.

Belirlenen bu süre içinde lüzum gördükleri evrakın gönderilmesini ve her türlü bilginin verilmesini taraflardan ve ilgili diğer yerlerden isteyebilir. Kurulun soruşturma safhasında, bu Kanunu ihlal ettiği iddia edilen kişi veya kişiler, kararı etkileyebilecek her türlü bilgi ve delili her zaman Kurula sunabilirler.

Haklarında soruşturmaya başlandığı bildirilen taraflar sözlü savunma hakkını kullanma taleplerine kadar Kurum bünyesinde kendileri ile ilgili düzenlenmiş her türlü evrakın ve mümkünse elde edilmiş olan her türlü delilin bir nüshasının kendilerine verilmesini isteyebilir.

Rekabet Hukukunda delil kavramı çok geniş değerlendirilmektedir. Rekabet soruşturmalarında şirket defterleri, muhasebe kayıtları, toplantı tutanağı, çeşitli dokümanlar el ilanları, mektuplar, tanıklar, bilgisayar kayıtları gibi her türlü delil incelenebilir. RK, RKHK’nın kendisine verdiği görevleri yerine getirirken gerekli gördüğü her türlü bilgiyi tüm kamu kurum ve kuruluşlarından,

teşebbüslerden ve teşebbüs birliklerinden isteyebilir, istenen bilgileri belirlenen süre içinde vermek zorundadırlar, aksi halde idari para cezası uygulanır. Yerinde incelemenin engellenmesinin veya engelleme olasılığının bulunması durumunda sulh ceza hakimi kararı ile yerinde inceleme yapılır.

RKHK’yı ihlal ettiği belirlenenlere yazılı savunmalarını 30 gün içinde Kurul’a göndermeleri tebliğ edilir. Tarafların gönderecekleri savunmalarına karşı soruşturmayı yürütmekle görevli olanlar, 15 gün içinde yazılı ek görüşlerini bildirirler ve bu tüm Kurul üyeleri ve ilgili taraflara bildirilir. Taraflar 30 gün içinde bu görüşe cevap verebilirler.

Soruşturma açılması gerekirken, soruşturma açılmayarak, ön araştırma sonucunda bir karar verilmiş olması bir iptal sebebi olarak gündeme gelebilir. Sözlü savunma toplantıları, tarafların istemi veya rekabet kurulu tarafından re’sen yapılabilirler.

Sözlü savunma toplantılarına ilişkin davetiyeler, sözlü savunma toplantısı gününden en az 30 gün önce taraflara gönderilir. Toplantı, soruşturma safhasının bitiminden en az 30 gün en çok 60 gün içinde yapılır. Sözlü savunma toplantıları açık olarak yapılır.

Ancak genel ahlakın ve ticari sırların korunması gerekçesi ile Kurul, sözlü savunma toplantısının gizli olarak yapılmasına karar verebilir. Sözlü savunma toplantıları RK’u başkanı veya ikinci başkan ile en az 4 kurul üyesinin katılımı ile yapılır ve toplantıyı kurul başkanı, başkanın yokluğunda ikinci başkan yönetir.

Toplantı birbirini izleyen en çok 5 oturumda tamamlanır. Bir gün içerisinde yapılan çeşitli toplantılar bir oturum sayılır. Taraflar, sözlü savunma toplantısından en az 7 gün önce, sözlü savunmada yararlanacakları ispat vasıtalarını Kurula bildirmekle yükümlüler.

Nihai karar sözlü savunma toplantısı yapıldıktan sonra aynı gün, bu mümkün olmaz ise gerekçesiyle birlikte 15 gün içinde verilir. Sözlü savunma söz konusu değilse, nihai karar dosya üzerinde yapılacak incelemeye göre, soruşturma safhasının bitiminden sonra 30 gün içinde verilir.

Sözlü savunma yapılmasına karar verilmesine rağmen ilgili tarafların sözlü savunmaya gelmemesi halinde karar, belirlenmiş toplantı tarihinden sonraki 1 hafta içinde dosya üzerinde yapılacak incelemeye göre verilir. Kurul nihai kararlarında başkan ya da ikinci başkan dahil en az toplam 5 üye katılımı ile toplanır,

ve en az dört üyenin oy kullanması ile karar verilir. Oylarda eşitlik olması halinde başkanın bulunduğu tarafın oyu üstün sayılır. Tedbir ve tavsiye niteliğindeki kararlar ve işlemler için Kurul üye sayısının üçte biri ile toplanması ve toplantıya katılanların salt çoğunluyla karar vermesi gerekir.

Karara muhalif kalan üyeler, ayrı ayrı ya da birlikte karşı oy yazısı yazabilirler. Kararın aslı Kurum arşivinde saklanır. Kararlar, ticari sırları ifşa etmeyecek şekilde Kurumun resmi internet sitesinde yayınlanabilir. Kurul nihai kararlarına karşı ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’a başvurulur.

REKABET KURUMU ÖRGÜT ŞEMASI
Basın Danışmanı BAŞKAN Kurul Özel Büro Md. Hukuk Müşavirleri Başkanlık Özel Kalem Md. BAŞKAN YARDIMCISI BAŞKAN YARDIMCISI Avukatlar Savunma Uzmanlığı 3. DAİRE BAŞK. 4. DAİRE BAŞK. ARAŞTIR. DAİRESİ BAŞK. 1. DAİRE BAŞK. İNSAN KAYNAKL. DAİRESİ BAŞK. İDARİ MALİ İŞL. DAİRESİ BAŞK. BİLGİ İŞLEM İ.E. DAİRESİ BAŞK. İstanbul İrtibat Bürosu İktisadi Araştırmalar Md. Bütçe ve Muhasebe Md. Bilgi İşlem Md. Personel Md. Uluslararası İlişkiler Md. Eğitim Md. İdari ve Sosyal İşler Md. İstatistik ve Ekonomi İzleme Md. Kütüphane ve Doküm. Md. Arşiv ve Haberleşme Md. Basım ve Yayın Md. YRD.DOÇ. DR. SEVDA YAŞAR COŞKUN 284 Doktorluk

REKABET HUKUKU VE UYGULAMALARI

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "REKABET HUKUKU VE UYGULAMALARI"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

REKABET HUKUKU VE UYGULAMALARI

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "REKABET HUKUKU VE UYGULAMALARI"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim