BİLGİ MERKEZLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ. İLK BİLGİ MERKEZLERİ  Bilgi merkezlerinin ilk kez nerede ve ne zaman kuruldukları bilinmemekle birlikte bu merkezlerin.

... konulu sunumlar: "BİLGİ MERKEZLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ. İLK BİLGİ MERKEZLERİ  Bilgi merkezlerinin ilk kez nerede ve ne zaman kuruldukları bilinmemekle birlikte bu merkezlerin."— Sunum transkripti:

1 BİLGİ MERKEZLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

2 İLK BİLGİ MERKEZLERİ  Bilgi merkezlerinin ilk kez nerede ve ne zaman kuruldukları bilinmemekle birlikte bu merkezlerin insanların yerleşik yaşama geçip yazıyı bulduktan sonra, bir çok çevresel faktörün etkisiyle kuruldukları ifade edilebilir.  Kütüphane tarihçileri, uygarlık süreci içinde oluşturulan ilk bilgi merkezlerini günümüz arşiv kuruluşlarının öncüleri olarak tanımlıyorlar.  Başlangıçta yönetimsel, ekonomik ve de ruhani bilgiler içeren belgeleri barındıran bu merkezler toplumsal düzeyde “seçkinler” diye tanımlanabilecek gruplara hizmet etmişlerdir.  Bilgi merkezlerinin geniş toplum katmanlarıyla buluşması, çok daha sonraları ülkelerin sosyal, politik ve ekonomik gelişmişlik düzeyleri çerçevesinde gerçekleşmiştir.

3 BİLGİ MERKEZİ Oluşumunda Ön Koşullar Sosyal Ortam: Kentleşme, öğretim kurumlarının oluşturulması ve okuryazar nüfusun artması bilgi merkezlerinin kurulmasında etkili olmuştur. Ayrıca, halkın kültürel, sanatsal, bilimsel ve teknolojik faaliyetlere yönelik duyarlılığıda bu bağlamda anlamlı katkılar sağlamıştır. Ekonomik Ortam: Sağlıklı ve dinamik ekonomik koşullar, bir yandan yürütülen işlere ilişkin belge yaratmayı gerektirirken öte yandan da bu belgelerin korunmasını kaçınılmaz kılmıştır. Yine, hammadde fiyatlarının uygunluğu, kitap fiyatlarının halkın alım gücünü zorlamadığı durumlarda da bilgi merkezleri hem büyümüş hem de sayıca artmıştır. Politik Ortam: Politik istikrarsızlık bilgi merkezlerinin kurulmasında ve geliştirilmesinde önemli bir engeldir. Barışın ve huzurun hakim olduğu ortamlarda bilgi merkezleri gelişmelerini sürdürmüşlerdir.

4 KÜTÜPHANELER

5 KÜTÜPHANELER: Eskiçağ Kütüphaneleri Mısır Uygarlığı: Bu dönemde kendinden en çok söz ettiren İskenderiye Kütüphanesidir. M.Ö.300’de I. Ptolemus yaptırmıştır. Eğitim ve Araştırma Merkezinin bir parçasıdır. Yaklaşık 900.000 papirüs tomarına sahiptir. Görevliler bilim adamı olup, en bilineni Callimachustur. Pinakes diye bilinen kütüphane kataloğu 120 tomar olarak hazırlanmıştır. İskenderiye Kütüphanesi

6 Eskiçağ Kütüphanelerinin Ortak Özellikleri  Genellikle saraylarda, okullarda ya da tapınaklarda kurulmuşlardır.  Koleksiyonun düzenlenmesinde konusal bir yaklaşım izlenmişse de bu ayırım ilkel düzeydedir.  Kütüphaneler arşiv malzemelerini barındırmışlardır.  Kütüphanelerde görev yapanlar din adamları, bilim adamları ve sanat adamları arasından seçilmişlerdir.  Kütüphanelerin gelirleri devlet tarafından karşılanmıştır. Celcus Kütüphanesi M.S. 110-135

7 MANASTIR VE KATEDRAL Kütüphanelerinin Genel Özellikleri: ■Kütüphane kullanıcıları çoğunlukla kilise mensuplarıdır. ■Yazı malzemesi olarak önce parşömen tomarı, sonra kodeks parşömen kullanılmıştır. ■Kitaplar dini ve din dışı diye gruplandırılmış olup, bunlar arasında özellikle değerli olanlar zincirle raflara bağlanmıştır. ■Kütüphane görevi ya rotasyona tabi olmuş ya da yaşlı din adamlarına verilmiştir. ■Kütüphanelerde işlerin nasıl yapılacağına ilişkin yönetmelikler hazırlanmıştır.

8 ORTAÇAĞ İSLAM DÜNYASI Kütüphaneleri: Ortak Özellikler ■Kütüphanelerin en gelişmişleri eğitim ve öğretim kurumları ile saraylarda kurulmuştur. ■Kullanıcıların ihtiyaç duydukları yazı gereçlerini ücretsiz olarak kütüphane yönetimince sağlanmıştır. ■Yazı malzemesi olarak başlangıçta parşömen 8. yüzyıldan sonra da kağıt kullanılmıştır. ■Kitaplar konusal ayırıma tabi tutulmuş kataloglanmıştır. ■Kur’an diğer kitaplardan ayrı özel bir yerde ya da diğer kitaplardan daha yüksek raflarda tutulmuştur. ■Kütüphaneler koleksiyon açısından zengindir.

9 ARŞİVLER

10 Geçmiş ile bugün arasında bağlantı kurmak gibi oldukça önemli toplumsal bir yükümlülük taşıyan arşivler, kişilerin, kurumların, toplumların, ülkelerin haklarını ve ilişkilerini belgelemekle kalmaz aynı zamanda korurlar. Arşivler insanların, kuruluşların, sosyal ve ekonomik gelişmelerini, doğa olaylarını; kısaca bir ulusun tarihini yazmak için gerekli olan tüm değerli bilgileri içerirler. Arşivleri denetim altına almadan siyasi güce sahip olunamaz. Derrida ( 1930-2004 ) ARŞİVLERİN ÖNEMİ

11 ARŞİVLER: Eskiçağda Arşivler  İnsanlığın yerleşik yaşama geçişinden sonra, yönetimsel, ticari ve sosyal yaşam biçimlerinin gerektirdiği sürekliliğin sağlanabilmesi için arşivler oluşturulması gerekmiştir. Uygarlığın gelişimine paralel olarak toplum ve birey hayatının vazgeçilemez araçları olmuşlardır.  İlk uygarlıkların Mezopotamya’da yeşermeye başladığı, yazılı kültürün ilk kez buralarda insanlık yaşamına girdiği hatırlanırsa, arşiv malzemelerinin de ilk kez bu coğrafyada ortaya çıktıkları ve korundukları ifade edilebilir.  Kütüphane tarihçilerinin ilk kütüphaneler diye tanımladıkları bilgi merkezlerini, arşiv tarihçileri de ilk arşiv kuruluşları olarak görmekte ve değerlendirmektedirler.

12 ARŞİVLER: Eskiçağda Arşivler Tel-el Amarna Mektupları: Zamanın diplomatik dili olan Akadça çivi yazısı kullanılmıştır.  İlkçağ dönemi arşivlerinde dikkate değer en büyük gelişmeler, Roma hakimiyeti altındaki Mısırda olmuştur.  Yunan ve Roma arşiv uygulamaları olduğu gibi aktarılmış, her eyalette merkezi depolar (demosia bibliotheke) kurulmuştur.  Buralarda nüfus bilgileri, tapu ve vergi kayıtları, resmi yazışmalar yeniden erişilmelerini mümkün kılacak bir düzen içinde saklanmıştır.

13 ARŞİVLER: Ortaçağ Dönemi  Ortaçağda sosyal yaşama yönelik faaliyetler için genellikle yazılı belgelere dayalı işlem yapma alışkanlığı yoktu. Belge üretimi genellikle kraliyet saraylarında, piskoposluk merkezlerinde ve manastırlarda yapılmıştır.  X-XIII. Yüzyılarda kentleşme hareketleri, ticaretin gelişmesi, üniversitelerin kurulması, kağıt üretimindeki artış ve maliyetlerindeki düşüşün de etkisiyle belge üretimini hızlanmış ve tüm Avrupa’da arşiv hizmetleri yönetim mekanizmalarının önemli bir işlevi olmuştur.  13.yüzyılda Vatikan’daki arşiv çalışmaları, bu dönemdeki birçok krallıktaki arşiv faaliyetlerinden daha yoğun ve düzenliydi. 1563 Trend Konseyi sonrasında, papazlar sorumlu oldukları bölgelerdeki doğum, evlenme ve ölüm kütüklerini tutmakla görevlendirdi..

14 ARŞİVLER: Fransız Devriminin Etkileri  1789 Fransız Devrimi, arşivler ve arşivcilik tarihi açısından son derece önemli bir dönüm noktası olarak görülmektedir. Böylelikle, ulusal arşiv hizmetleri yeniden düzenlenmiş ve vatandaşlara ait belgelerin korunması ve saklanması, devletin yükümlülükleri arasında yer almıştır.  Belgelerin toplumların malı olduğu düşüncesinin bir sonucu olarak ta belgeler halka açılmıştır. 19. yüzyıl Fransız arşivciliğinden etkilenen bir çok ülkede ulusal arşivler kurulmuştur: Fransa Ulusal Arşivi

15 DOKÜMANTASYON VE ENFORMASYON MERKEZLERİ

16 BAŞLANGIÇ  Dokümantasyon merkezleri diğer bilgi merkezlerinden çok daha sonraları, 19. yüzyılın sonlarına doğru bilim adamlarının ve araştırmacıların gereksinim duydukları bilgilere erişimlerini sağlamak amacıyla oluşturulmuşlardır.  Bunun en önemli nedeni,bu dönemde hızla artmaya başlayan bilimsel yayınları denetleyemeyen kütüphanelerin bilim adamlarının ve araştırmacıların bilgi gereksinimlerini karşılamakta yetersiz kalmalarıdır.

17 DOKÜMANTASYON/ENFORMASYON Merkezlerinin Özellikleri  Günümüzde kendilerini dokümantasyon ya da enformasyon merkezi olarak tanımlayan kuruluşlar;  Bilim adamları ya da araştırmacıların bilgi gereksinimlerini karşılamaya odaklı,  Genellikle kütüphane alt yapısı üzerine kurulmuş,  Belirli bir ya da bir kaç konuda özel bilgi hizmetleri sunan,  Bilgi yönetimi konusunda eğitim almış konu uzmanlarının denetiminde faaliyet gösteren bilgi merkezleridir.

18 DOKÜMANTASYONUN Öncüleri  “Dokümantasyon” olgusu ele alınırken akla gelen ilk isimler Henry La Fontaine ve Paul Otlet’tir.  Bibliyografya konusunda ayrı ayrı çalışan Fontaine ve Otlet 1892 yılında bir araya gelerek evrensel bir bibliyografya hazırlamaya karar verdiler. Bu çalışmayı araştırmacılara duyurmak amacıyla da 2-4 Eylül 1895 tarihinde “Uluslararası Bibliyografya Konferansı” düzenlediler. Henry La Fontaine (1854-1943) Paul Otlet (1868-1944)

19 DOKÜMANTASYON ÇALIŞMALARININ Kütüphaneciliğe Yansımaları  Dokümantasyon çalışmalarından kütüphanelerin ve kütüphaneciliğin bu büyük ölçüde etkilendiği görülmektedir.  Geleneksel kütüphane uygulamalarının dokümantasyon kapsamında ortaya çıkan yeni gelişmeler ışığında gözden geçirilmesi gerektiği anlayışı yaygınlık kazandı.  Kütüphanelerin ve kütüphaneciliğin gerçekte çalışma alanının bilgi taşıyıcılardan çok bilginin kendisiyle ilgili olduğu daha sık vurgulanır oldu.  Kütüphanecilik bölümlerinin ders programlarında «dokümantasyon» ve “Bilimsel Araştırma Yöntemleri” konularına yer verilmeye başladı.

20 TÜRKİYE’DE BİLGİ MERKEZLERİNİN VE HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ

21  CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEM Kütüphanelerin Gelişimi Arşivlerin Gelişimi  CUMHURİYET DÖNEMİ 1923-1960 Dönemi 1960-1970 Dönemi 1970-1980 Dönemi 1980-1990 Dönemi 1990-2000 Dönemi

22 CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEM BİLGİ MERKEZLERİ « Kütüphaneler »

23 TÜRKLERDE KÜTÜPHANE GELENEĞİ  Türklerin 9. yüzyılın ikinci yarısında islamiyeti kabul etmeleri, Türk kütüphane tarihi açısından son derece önemli bir dönemin başlangıcını ifade eder. Türkler tarafından oluşturulan kütüphanelerin yapılanmasında ve işleyişinde islam inancının ve geleneklerinin etkileri yoğun bir şekilde görülür.  İslam uygarlığında kütüphaneleri tanımlamak amacıyla çeşitli ifadeler kullanılmıştır. Bunlar arasında başlıcaları; Dârü’l Kütüb, Beytü’l Kütüb, Dârü’l Hikme, Beytü’l Hikme, Hazinetü’l Kütüb,

24 TÜRKLERDE İLK KÜTÜPHANELER  Bu döneme ait bilinen ilk kütüphane, Gazneliler (977-1187) döneminde Sultan Mahmud tarafından kurulan saray kütüphanesidir.  Türklerin Anadolu, Horasan, Irak, Suriye ve daha bir çok yerde kurdukları medreselerde kütüphaneler bulunmaktadır. Bunlar arasında en bilinenleri; ■ Nizam-el Mülk ‘ün Bağdad ve Nişapur’daki Nizamiye medreselerinin kütüphaneleridir. ■ Sultan Sencer’in (1086-1157) “Hazinetü’l Sultan” diye bilinen Merv kentindeki saray kütüphanesidir

25 VAKIF NEDİR?  Geleneksel Türk kütüphaneleri ve kütüphaneciğinin kökeninde, “..yaygın ve çok yönlü bir toplumsal girişim olan vakıf olgusu..” yatar. Tarihsel Terimler Sözlüğü’ne göre vakıf,  İslam devletlerinde eğitsel, dinsel ve toplumsal gereksinimleri karşılamak amacıyla ‘Allah rızası’ için oluşturulan örgütlerdir.  Bu örgütler özerk olup, kadılar tarafından sadece mali açıdan denetlenirlerdi. Gelirleri bağışlara ve tarımsal vergi gelirlerine dayanırdı. Bu kuruluşlarda süreklilik esastır. Bu nedenle devlet karşısında dokunulmaz özelliğe sahiptir

26 VAKIF KÜTÜPHANELERİ  Osmanlı İmparatorluğu döneminde vakıflar aracılığıyla kurulan kütüphaneler, yöneldikleri amaç ya da hizmet verdikleri kitleler açısından dört ana grupta toplanabilirler. Eğitim amaçlı cami, medrese, okullarda ya da bunların yanında bağımsız bir kuruluş biçiminde oluşturulanlar, Toplumsal bir amaç doğrultusunda hastane, kervansaray gibi yerlerde özel bir gereksinimi karşılamak için oluşturulanlar, Belirli bir inanç ya da dünya görüşüne hizmet etmek amacıyla türbe, tekke, dergah ya da zaviyelerde oluşturulanlar, Kişisel amaçlarla hanedandan kişiler, üst düzey devlet yöneticileri ya da zenginler tarafından saraylarda, konaklarda ya da özel konutlarda oluşturulanlar

27  Vakıf kütüphaneleri vakfı yapan kişinin istekleri ve beklentilerine göre yönetilir ve bu durum vakfiyelerde detaylı olarak belirtilirdi.  Kütüphane vakfiyeleri çoğunlukla bir dua ile başlar, sırayla vakfedilen arazinin sınırları, nasıl yönetileceği, çalışacak kişilerin sayısı ve nitelikleri, açık olacağı saatler, ödünç-verme koşulları, personele ödenecek ücretler, hizmetleri kimin denetleyeceği v.b. belirtilirdi. Bazen vakfiyelerin son kısmına, koleksiyondaki kitapların listesinin eklendiği de olurdu VAKIF KÜTÜPHANELERİNİN YÖNETİMİ Sultan II. Mahmut Vakfı'na ait (1809 M.) tarihli vakfiyenin 2. sayfası.

28 VAKIF KÜTÜPHANELERİ Hakkında Hazırlanmış Raporlar  Osmanlıların gerileyişine paralel olarak kütüphanelere gelir sağlayan vakıf mallarının işletilemeyişi ya da bu malların savaşlar sonucunda yabancı ellere geçmesi nedeniyle vakıf kütüphaneleri hizmet veremez bir duruma düşmüşlerdir. 19. yüzyılda bu duruma dikkat çeken çalışmalar yapılmıştır. ■ Münif Paşa Layihası (1869) ■ Ahmet Zeki Beyin Raporu (1909) ■ Rusçuklu Osmanbeyzade Ali Fethi Beyin Çalışması (1917) III. Ahmet Kütüphanesi (1719)

29 CUMHURİYET DÖNEMİ BİLGİ MERKEZLERİ (1923 – 1960)

30 KÜTÜPHANE HİZMETLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ HAKKINDA RAPORLAR  Bu dönemde hazırlanmış 4 tane rapor ya da rapor nitelinde çalışma bulunmaktadır. Bunlar;  Prof. Dr. John Dewey’nin raporu (1924)  Dr. Hamit Zübeyr Koşay’ın raporu (1925)  Dr. Lawrence S. Thompsun’un raporu (1952)  Prof. Dr. Yaşar Karayalçın’ın çalışması (1952)

31 JOHN DEWEY’NİN RAPORU ■ Rapor 1924 yılında hazırlanmış ve Milli Eğitim Bakanlığı’na sunulmuştur. ■ Dewey her ilde bir halk kütüphanesinin kurulmasını; gezici kütüphaneler aracılığıyla köylere ve okullara kütüphane hizmetlerinin götürülmesini; yetenekli öğrencilerin kütüphanecilik eğitimi almak için ABD’ne gönderilmesini önermektedir. ■ Dewey ayrıca, gerekiyorsa her okulda bir kütüphane kurulmasını ve halkın bu kütüphanelerden yararlanmasını mümkün kılacak önlemlerin de alınmasını önermektedir. (1859 – 1952)

32  Arkeolog, halk bilimci ve düşünür olan Dr Koşay, bu raporu MEB Hars Dairesi Müdürlüğü görevini yürüttüğü sırada hazırlamıştır (1925).  Raporda, kütüphanelerin genel durumundaki yetersizlikler ele alınmakta ve bu konularda nelerin yapılması gerektiği resmi bir ağızdan dile getirilmektedir.  Koşay’ın özlemini duyduğu yapılanmanın oluşturulması için, öncelikle ulusal düzeyde ekonomik, sosyal ve kültürel devrimlerin uygulamaya konulması gerekecektir. HAMİT ZÜBEYR KOŞAY’IN RAPORU Dolmabahçe Sarayında Türk Dili Uzmanlarının Toplantısı (1928): (Soldan sağa): Hasan Âli (Yücel), Celâl Sahir (Erozan), Ahmet Cevat (Emre), Resit Galip, Mustafa Kemal, Âfet Inan, Rusen Esref, Ibrahim Necmi (Dilmen) and Hamit Zübeyr (Kosay)

33 LAWRENCE S. THOMPSON’UN RAPORU  Thompson tarafından hazırlanan “Türkiye’deki Kütüphaneleri Geliştirme Programı” başlıklı rapor niteliğindeki bu çalışma 1952 Milli Eğitim Bakanlığı’na sunulmuştur.  Raporda okul, halk, milli, özel, parlamento ve üniversite kütüphanelerimizin içinde bulundukları duruma değinilerek, Türk kütüphaneciliğine yönelik olumsuzlukları belirtmiştir Bunlar arasında başlıcaları; Mesleki literatürün yetersizliği, Mevcut kütüphane binalarının hizmet için uygun olmaması, İşbirliğine önem verilmemesi, Kataloglama ve sınıflandırma uygulamalarında standartlaşamama, Kütüphane ödeneklerinin azlığı ve Kütüphaneler hakkında istatistiksel verilerin bulunmamasıdır.

34 YAŞAR KARAYALÇIN’IN ÇALIŞMASI  Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Yaşar Karayalçın 1952 yılında “Kütüphanelerimize Umumi Bir Bakış” başlıklı bir çalışması yayınladı.  Bu çalışmada kütüphanelerimizin “plan ve koordinasyon yokluğu yüzünden otarşiye temayül ettikleri,Türk Kütüphanelerinde fonksiyon anarşisinin yaşandığı” belirtilmektedir. Sorunların giderilmesi için “…bütün kütüphanelerin ve kütüphanecilik hizmetlerini ifa veya tanzim eden makamların riayet ve tatbike mecbur olacakları milli bir kütüphanecilik planının tanzim …” edilerek uygulanması önerilmektedir.

35 HALK EVLERİ VE OKUMA ODALARI  Harf Devrimi’nden kısa bir sonra başlatılan ve okur-yazar nüfusun arttırılmasını amaçlayan “yetişkinlerin eğitimi” programları, Halkevlerinde ve Halk Okuma Odalarında kütüphanelerin oluşturulmasına yol açmıştır.  Halkevlerinin sayısı 1932-1953 yılları arasında 478’e, Halk Okuma Odalarının sayısı ise 4322’e yükselmiştir.  Ankara’daki Halkevinde hizmete sunulan kitap koleksiyonunun 40.000 cildi bulduğu ifade edilmektedir Mersin Halkevi

36 MESLEKİ EĞİTİM ÇALIŞMALARI  Yurt Dışına Öğrenci Gönderilmesi ■ Fehmi Ethem Karatay ■ Adnan Ötüken  Mesleki Eğitim Kursların Açılması ■ Fehmi Ethem Karatay Kursu ■ Adnan Ötüken Kursu  Üniversite Düzeyinde Eğitimin Başlaması ■ Ankara Üniversitesi DTCF Kütüphanecilik Bölümü

37 MESLEKİ EĞİTİM KURSLARIN AÇILMASI  Fehmi Ethem Karatay’ın Kursları: (1925-26) Ecolé de Bibliothéke”te bir süre öğretim gören Karatay, 1925’te yurda döndüğünde İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi müdürü olarak atanır. Bu görevi sırasında İstanbul’da çeşitli kütüphanelerde çalışanların mesleki eğitimleri için kurslar açar.  Adnan Ötüken Kursları: (1942-1952) Adnan Ötüken tarafından açılan kurslar 1942-1952 yılları arasında Ankara’da Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde yürütülmüştür. Başlangıçta 20-30 öğrencinin devam ettiği bu kurslara zaman içinde talebin artmış, bazı dönemlerde bu kuslara devam eden öğrenci sayısının bazı dönemlerde 160’a kadar çıktığı belirtilmiştir.

38 Üniversite Düzeyinde EĞİTİMİN BAŞLAMASI  Ankara Üniversitesi DTCF Kütüphanecilik Bölümü Adnan Ötüken tarafından yürütülen Kütüphanecilik kurslarının Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi bünyesinde başlı başına bir kürsü olarak yapılandırılması, 1953 yılında Ford Vakfı’ndan sağlanan destekle gerçekleştirilir.

39  Kuruluş çalışmaları 1946 yılında başlayan Türk Milli Kütüphanesi, 16 Ağustos 1948 tarihinde kullanıcılara hizmet vermeye başlamıştır.  Milli Kütüphane 1950 yılında kabul edilen özel kuruluş yasası ile Milli Eğitim Bakanlığından bağımsız olarak tüzel kişiliğe kavuşturulmuştur.  1955 yılında ise kuruluş yasasına ek yapılarak Milli Kütüphane kapsamında Bibliyografya Enstitüsünün kuruluşu yasal olarak sağlanmıştır. İLK MESLEKİ KURULUŞLAR: Türk Milli Kütüphanesi

40  19 Kasım 1949 Tarihinde Adnan Ötüken öncülüğünde kurulmuştur. TKD kuruluşundan 26 yıl sonra, 26 Şubat 1975 tarihinde kamu yararına çalışan dernek statüsünü kazanmıştır.  TKD’nin yayın organı olan Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni‘ 1952 yılında yayın hayatına başlamış, 1987 yılında adı Türk Kütüphaneciliği olarak değiştirilmiştir. İLK MESLEKİ KURULUŞLAR: Türk Kütüphaneciler Derneği

41 ARŞİVLERLE İLGİLİ İLK ÇALIŞMALAR  Cumhuriyet döneminde hem Osmanlıdan kalma arşiv belgelerinin korunması hem de genç Cumhuriyetin çeşitli kuruluşlarının üretikleri belgelerin denetim altına alınması gerekiyordu. Yapılan işler arasında başlıcaları;  Osmanlı arşivlerinden sorumlu birimin kurulması ve yapılanması çalışmaları (1923-1943). Mahzen-i Evrak Mümeyyizliği  Kuruluşların üretikleri belgelerin imha edilmesi hakkında yönetmeliklerin çıkarılması (1934, 1956)  Osmanlı arşivlerinin düzenlenmesi için Dr Lajos Fekete’nin çağrılması.  MEB Müzeler Dairesi tarafından hazırlanan rapor

42 CUMHURİYET DÖNEMİ Planlı Kalkınma Sürecinde Bilgi Merkezleri (1960 – 2000)

43 1960 – 1969 DÖNEMİ  Kütüphaneler Komitesi Raporu, 1961 Komite 1961 yılında oluşturulmuş, 31 Ocak-17 Mart arasındaki toplantılar sonucunda görüşlerini raporlaştırarak MEB’na sunmuştur. Bu rapor, kütüphanecilik çalışmalarının ve uygulamalarının içinde yer alan bir grup profesyonel tarafından hazırlanmış ilk çalışmadır.  İstanbul Ünversitesi Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü, 1963 Bölüm 1964-1965 akademik yılında öğretime başlamıştır. Bölümün kurucusu ve ilk başkanı, Almanya'dan davet edilen Prof.Dr. Rudolf Juchhoff'dur  TÜBİTAK - TÜRDOK’un kurulması, 1967 Türkiye Dokümantasyon Merkezi (TURDOK), TÜBİTAK bünyesinde temel ve uygulamalı bilimlerde yürütülen araştırmaları çağdaş bilgi hizmetleriyle destekleklemek amacıyla oluşturulmuştur. Bu merkez bilgiye erişim çabalarında uygulamaların dışına çıkılmasında ve yeni teknik ve yaklaşımların yaygınlık kazanmasında öncülük yapmıştır.

44 1970 – 1979 DÖNEMİ  Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü, 1972  Üniversite Kütüphanelerinde Çalışan Profesyonellere “Uzmanlık Kadrosu”nun Verilmeye Başlanması, 1973  Kütüphaneler Genel Müdürlüğü’nün Kültür Bakanlığı’na Bağlanması, 1974  Kütüphane Personelinin ”Genel İdari Hizmetler” Kapsamına Alınması, 1975  TÜYATOK (Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu Projesi) Başlatılması, 1978

45 1980 – 1989 DÖNEMİ  1961 Anayasasının oluşturduğu demokratik ortam, 1980 yılındaki askeri darbe ile kesintiye uğramıştır. 1980 öncesinin hak ve özgürlüklerine sınırlamalar getirtilmiştir. 1982 Anayasası halk oylamasıyla kabul edilmiştir. Bu Dönemdeki Gelişmeler Arasında Başlıcaları, ■ Üniversitelerde Kütüphane Hizmetlerinin Merk., 1983 ■ YÖK Dokümantasyon Merkezinin Kurulması, 1984 ■ Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün Yapılanması, 1984 ■ Arşivciliğin bir uzmanlık alanı olarak tanımlanması ■ Devlet Arşiv Sitesi’nin hizmete girmesi ■ Halk Kütüphaneleri İçin Standartların Saptanması ve Yerel Gereksinimlere Uygun Kitap Seçiminin Yapılması,1988

46 1990 – 2000 DÖNEMİ  Türkiye bu dönemde, bir yandan sanayileşme sürecinin açıklarını kapatmaya çalışırken, öte yandan da Bilgi Toplumu’na yönelişin gereklerini oluşturmaya çabalamaktadır. Bilgi profesyonellerinin bu dönemde ilgisini çeken başlıca konu, bilgisayar destekli teknolojinin bilgi hizmetlerine uyarlanması ve yaygınlaştırılmasıdır. Bu dönemdeki gelişmeler arasında başlıcaları, Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği’nin (ÜNAK) kurulması, 1990. Milli Kütüphanenin Internet Ortamında Taranabilir Kataloğunun Hazırlanması Projeleri, 1994-95. 61. IFLA Genel Konferansı, 20-26 Ağustos 1995. YÖK Dokümantasyon Merkezinin TÜBİTAK’a Devri ve Yeniden Yapılanması: (ULAKBİM-ULAKNET), 1997. Türk Arşivciler Derneği’nin Kurulması, 1998.

47 Türkiye’de Bilgi Merkezi ve Hizmetlerinin Gelişimi Information is like water It needs to flow to be useful