İleri Araştırma Teknikleri VE SPSS UYGULAMALARI

... konulu sunumlar: "İleri Araştırma Teknikleri VE SPSS UYGULAMALARI"— Sunum transkripti:

1 İleri Araştırma Teknikleri VE SPSS UYGULAMALARI
Doç Dr Halim Kazan GYTE İşletme Fakültesi Sayısal Yöntemler ABD Başkanı

2 Anlatım İçeriği Araştırma Yöntemleri Araştırma Yöntemleri Haritası
Yol Haritası Araştırma Felsefesi Araştırmanın Yapısı Araştırma Çalışmasının Bileşenleri Çalışma Soruları

3 Bu Dersin Temel Amacı Bu dersin temel amacı araştırma sürecini incelemek, belli başlı bilimsel araştırma yöntemlerini gözden geçirmek ve öğrencilerin belirli bir konu hakkında araştırma yapabilmeleri için gereken araştırma sorusunu bulma, denence (hipotez) kurma, kavramsallaştırma, işlevselleştirme, ölçme, veri toplama, veri analizi, verileri değerlendirme/ yorumlama ve rapor yazma tekniklerini öğrenmelerini sağlamaktır.

4 Araştırma Yöntemleri Araştırma Yöntemleri, lisans veya lisansüstü seviyede kapsamlı bilgi sunmaya yönelik konuları kapsamaktadır. Araştırmada sorulacak soruların hazırlanması, Örnekleme (Olasılık Ve Olasılık Dışı), Anket, Ölçekleme (Nitel, Müdahale Olmaksızın) Ölçme, (Deneysel Ve Yarı Deneysel) Araştırma Tasarımı, Veri Analizi ve Araştırma raporunun kaleme alınması dahil olmak üzere araştırma sürecinin tümünü kapsar. Aynı zamanda araştırmada geçerlilik kavramı, ölçümlerin güvenilirliği, ve etik dahil olmak üzere araştırmanın belli başlı teorik ve felsefi esaslarına değinir.

5 Araştırma Yöntemleri Bu derste izleyeceğimiz yol karşılıklı konuşma tarzındaki üslubuyla hem konuya yeni başlayanlara, hem de deneyimli araştırmacılara hitap edecektir. Bu derste anlatılacak olan konular algoritmik bir mantıkla düzenlenmiş olduğu için mevcut herhangi bir dersin yapısına kolayca dahil edilebileceği gibi, sadece konulara göz atmak isteyen deneyimli araştırmacılar tarafından da kaynak olarak kullanılabilir.

6 Araştırma Yöntemlerinde İzlenecek Yol
İzlenecek yol; araştırma yöntemleri ile ilgili bütün bilgileri içeren ve araştırmacılara yol göstermeye yarayan düzenleyici bir şema oluşturan mantıksal bir grafik düşüncesi sergilemektir. Bu yaklaşım; araştırmanın teorisi ile pratiğini birbirinden ayırarak, teori ile pratiğin arasındaki ilişkiyi gösterme açısından yarar sağlar. Burada, teori ile pratik arasındaki ilişki üzerinde önemle durulması, özellikle ileri seviye bir araştırma veya lisansüstü bir araştırma yöntemleri dersi için yararlı bir başlangıç noktası oluşturabilir.

7 Yol Haritası Yol haritası, araştırma olayını bir algoritma mantığıyla ele alarak, ilk kavram oluşturmadan sonuç raporunu kaleme alma aşamasına kadar mantıksal bir işleyiş sunan, hatta mantıksal bağlaçlar oluşturma temeline dayanan ve bir araştırma projesinin tipik aşamalarını gösteren bir grafiksel düşünce oluşturmaktır. Bu düşünce tarzı, esas olarak araştırmanın pratiği üzerinde durduğu için özellikle lisan ve lisans üstü seviyesindeki bir giriş dersi içinde yararlı bir başlangıç noktası oluşturabilir.

8 Araştırma Felsefesi Önce araştırmanın ne olup olmadığını kısa bir tanımla verdikten sonra araştırma felsefesine devam edebiliriz. Araştırma:Belli bir amaca yönelik, belirli aşamalar içerisinde ve bir yöntem dahilinde yapılan çalışmalara araştırma denir. Araştırmadan beklenenler; Bir sorunu çözmek, Yeni bir ürün ortaya koymak, Yeni bir yöntem veya teknoloji ortaya koymak, Yeni bir bilgi ortaya koymak yada ekonomik yarar sağlamak olabilir. Araştırmalar, evrendeki ilk arayış olabileceği gibi, var olanların ortaya konması yada detaylandırılması şeklinde de olabilir.

9 Araştırma Felsefesi Araştırmalar amaçlarına göre değişik adlar altında sınıflandırılabilmektedir. Ancak, araştırmanın çeşidi ne olursa olsun, her araştırmada bilimsellik adına uyulması gereken bazı ortak özelliklerden söz edilebilir. Bu kadar kapsamlı beklentilerin olduğu bir araştırmanın felsefi olarak değerinin olmuş olması gerekir. Muhtemelen araştırmanın soyut ve karmaşık olduğunu düşünebilirsiniz. Bunun doğruluk payı da vardır. Ancak araştırma projesinin farklı bölüm ve evrelerini ve bunların nasıl birbiriyle ilişkisi olduğunu kavramaya başladığınızda ilk bakıştaki kadar karmaşık olmadığını görürsünüz(umarım). Araştırma projesi genellikle; giriş, gelişme ve sonuç şeklinde ele alınır. Araştırma projesinin temel evreleri ise araştırma yapısı içinde ele alınır.

10 Araştırma Felsefesi Bu bölümde araştırma içinde önemli ayrımlara, araştırma projesinin aklımıza gelen faklı tip sorularına, ana bileşim ve bölümlerine değineceğiz. Modern araştırma fikri oluşmadan önce filozoflar araştırmayı mantıklı düşünme şeklinde ifade etmekteydiler. Bu düşünce olduğu gibi bazı temel ayrımlarla çağdaş araştırmalara aktarıldı.

11 Araştırma Felsefesi Bu aktarımla, mantıksal sistem içinde iki ana mantıksal araştırma sistemi ortaya çıktı. Bu metodik sistem olarak anılan Tümdengelim ve Tümevarım metotlarıdır. Burada bu metotların nasıl modern araştırmalarla ilişkisi olduğu tartışılacak.

12 Araştırma Felsefesi Araştırmalarda konuyu tamamlamak için
Konunun başlangıç varsayımı ve Felsefesi ele alınmadan konu tamamlanamaz. Bütün araştırmalar dünyayı en iyi nasıl anladığımız ve algıladığımız varsayımı üzerine kurulur. Tabi ki dünyayı en iyi nasıl anlayabileceğimizi kimse bilmiyor ve felsefeciler bu konu üzerinde iki bin yılı aşkın zamandır tartışmaktadır. Bütün yapabileceğimiz modern toplum bilimcilerin dünya üzerinde ne bildiğimiz konusuna nasıl yaklaştıklarına etraflıca bakmaktır.

13 Araştırma Felsefesi Bütün bunlarla beraber çağdaş toplum bilim araştırmaları için özellikle önemli perspektif olan iki ana felsefi düşünce ekolünü; positivism ve post-positivism birlikte değerlendirmektir. Burada sadece iki ana temel ekol positivism ve post-positivismi ele alınmaktadır. Diğer sıkça tartışılan, Relativism(Görecelik), Subjectivism(Öznelcilik), Hermeneutics, Deconstructivism, Feminism v.b alternatifleri ele alma bu anlatımın dışındaki konulardır.

14 Araştırmanın Yapısı Birçok araştırma projesi genel olarak aynı mantıksal yaklaşımı ve yapıyı kullanır. Bu yapı bir kum saati şeklinde düşünülürse; zamana karşı yarış yapmaya benzer. Zamanı iyi kullanmak için algoritmik bir mantık içerisinde araştırmanın yapısını oluşturmak gerekir. Araştırmacı araştırmanın yapısını şöyle oluşturmalıdır. Öncelikle; konu belirleme ile işe başlamalı, kapsamı daraltmalı, odaklanılmalı, işlevleştirilmeli, gözlem yapmalı, veriyi analiz etmeli, sonuçlara ulaşarak konuyu başa doğru genellemelidir.

15 Araştırmanın Yapısı Araştırma süreci belirli bir alana araştırmacının ilgi duyması ile beraber, araştırmacının konuyu inceleme isteği ile süreç başlar. Örnek olarak, araştırmacı, öğrencilerin matematikteki başarısını geliştirmek için nasıl bilgisayar kullanılacağı konusuna ilgisi bulunsun. Ama bu başlangıçtaki ilgiyi bir araştırma çalışmasına ya da projesine nasıl dönüştüreceği araştırmanın esas yapısını oluşturur. Bu ilgiyi araştırmaya dönüştürmek çok zor olabilir. Araştırmacı, projesinde sorunun kapsamını tutarlı bir biçimde inceleyebilmek için konuyu daraltmak zorundadır.

16 Araştırmanın Yapısı Bu aynı zamanda konu üzerinde yoğunlaşmayı ya da hipotezi formüle etmeyi gerektirir. Örnek ile açıklayacak olursak; Araştırmacı belirli bir bölgede ilköğretim çağındaki çocukların bilgisayarda özel bir program ile matematikteki becerilerini geliştireceğini hipotezleştirebilir. Araştırmacı, araştırmasına darboğaz oluşturacak yani kum saatinin en dar noktasında meydana gelebilecek olayları gözlemleme ile işe başlamalı ve bu darboğazı nasıl aşacağını düşünerek ölçümleme için tutarlı olmalıdır.

17 Araştırmanın Yapısı Araştırmacı araştırmasına temel veri oluşturduğunda, araştırmacı değişik yöntemlerle araştırmayı analize ederek kavramaya başlayabilir. Hatta sadece bir hipotez için bile araştırmacı birçok analiz ile karsı karşıya kalabilir. Bu noktada araştırmacı, bilgisayarda hazırlanmış matematik eğitimi programının ne sonuçlar doğurabileceği üzerine bazı temel hükümler formüle etmeye başlaması gerekebilir.

18 Araştırmanın Yapısı Nitekim araştırmacı kendi araştırma çalışmasının sonuçları doğrultusunda genelleme yaparak başlangıçta ilgilendiği konuyu diğer ilişkili durumlara aktararak sık sık denemeler yapabilir. Şöyleki; kesin sonuçlar ışığında, matematik bilgisayar programının örgenciler üzerinde olumlu etkilerini gösterdiği kanısına vardığında, araştırmacı buradan yola çıkarak diğer okul bölgeleri ile aynı sonuçlara ulaşmayı bekleyebilir.

19 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Bir araştırma çalışmasının temel bileşenleri veya bölümleri nelerdir? Burada nedensel bir çalışmada gerekli olan temel bileşenleri tanımlamak gerekir. Çünkü nedensel çalışmalar ilişkisel ve tanımlayıcı soruların olduğunu önceden varsayar. Pek çok nedensel çalışmaların bileşenleri birbirinin içinde olabilir. Birçok toplumsal araştırmanın orijini, genel problemler veya sorunlardan meydana gelmektedir.

20 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Söz gelimi, işsizlerin iş bulmasını sağlama programı ile ilgilenmektesiniz. Genellikle bu şekildeki kapsamlı bir problemin araştırma çalışmalarıyla sürdürülebilmesi yeterli değildir. Bu nedenle, problemi daha spesifik araştırma sorusuna doğru kapsamını daraltarak araştırmanın belli noktalara yönlendirilmesini sağlayabiliriz.

21 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Araştırma sorusunu amacına ulaştırabilmek için araştırmanın ilerlemesi ve araştırmanın çözüme kavuşabilmesi için genel manada teori olarak da sürekli ifade edilebilmelidir. Örnek olarak, işe yeni alınan personelin devamlılığını sağlamak için danışmanlık hizmetlerinin gerekliliği teorisini ortaya atabiliriz.

22 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Burada araştırma sorusu, konunun merkezinde, çalışmayı yönlendirmeli ve teori diliyle kısa ve uygun bir şekilde aktarılabilmelidir. Araştırma sorusu, buradan yola çıkılarak aşağıdaki gibi oluşturulmalıdır; Yeni personelin işe devamını sağlamak için uygulanacak bir program (hiç program uygulanmayan personele göre) daha etkilimidir?

23 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Yukarıdaki soru araştırma konusu için çok geneldir. Yani soru hala direk olarak incelenmek için kapsamlıdır. Bu nedenle; soru araştırmanın yönlendirilebilmesi için daha spesifik bir ifade haline getirilmelidir. Spesifik ifade içinde hipotez oluşturulmalıdır. Hipotez, çalışmamızın şekillendirilmesi konusunda tam olarak ne düşündüğümüzün işlevsel terimini tanımlamaktadır.

24 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
İstihdam çalışmamızın hipotezi aşağıdaki şekilde olabilir; Büyükşehir istihdam danışmanlık programı çerçevesinde işe yeni alınan ve altı aydan fazla işe devam eden personelin(işe girmeden bir yıl işşiz kalmış) oranı ile hiçbir buna benzer programa dahil edilmemiş personelin oranı arasında kayda değer bir yükseliş olacaktır.

25 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Farkına varılacağı gibi yukarıdaki hipotezi okuyucunun araştırma çalışmasını ne yönde değerlendirebileceği ve kolayca anlayabileceği kadar spesifiktir. Serbest araştırma çalışmalarında merak uyandıran en azından iki değisken bulunmaktadır; bu değişkenler Etki ve Neden değişkenleridir. Nedeni genellikle bir tür olay, program yada davranış olarak nitelendirilebilir. Araştırmacının kontrol edebildiği nedenler ile (üzerinde calıştıgı program gibi) araştırmacıyı etkisi altına alabilecek dışarıdan yada doğal etki(faiz oranı yükselmesi, deprem durumu gibi)nedenleri sebep açısından dikkate almalıdır. Etki ise çalışma isteğimizin sonucudur. Sebeb ve Etki ilişkisinin içinde kendi fikrimiz ile gerçekte nasıl gösterildiği arasındaki ayrıma dikkat etmeliyiz.

26 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Söz gelimi yeni işe alınmıs personele ne tür bir danışmanlık programı olacağı aşaması ‘Kuruluş’ ile ifade edilir. Diger tarafta, tasarladıklarımız gerçek dünya ile uyuşmayabilir. Araştırmada görüşümüzün şekillenmesi(Kurulus)ve bu şekillenmeden çıkış (işlevsel hale getirme ) ayrımına geçmeyi kendimize hatırlatmamız gerekir. İdeal olarak ta her ikisinin de aynı yönde araştırmada devam etmesini beklemeliyiz.

27 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Sosyal araştırmaları daima toplumu çevreleyen koşullar çerçevesinde, insanlara soru sorarak, aile etkileşimlerini gözlemleyerek ya da kamuoyu yoklaması yaparak yönlendiririz. Araştırma çalışmasının önemli diğer bileşimi ise araştırmanın içinde yer alan ‘birimler’dir ve birimler örnekleme konusuyla doğrudan ilişkilidir çünkü birçok projede istedigimiz kadar bireyi dahil edemeyiz. Örneğin yeni personel için danışmanlık programı çalışmamıza dünyadaki, hatta bir ülkedeki yeni işe alınmışları dahil etmemiz mümkün değildir.

28 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Bu nedenle araştırmamızı kapsayacak temsilci bir örnek gurup oluştururuz. Örnekleme gurubunu oluştururken, çalışmamızda ilgilendiğimiz konunun teorisel nufusu ile ölçümlerimizle son şeklini almış örnek gurubun ayrımına dikkat etmeliyiz. Çoğunlukla, birimler terimini örneklemede bilgiyi aldığımız guruptaki insanlar için kullanırız. Ama bazı projelerde birimler organizasyon, gurup, şehir ve kasaba olabilir. Bunların çalışmamıza katılmasıyla örnekleme stratejimiz çok aşamalı seviyeye geçmektedir.

29 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Serbest çalışmalarda, bir veya birden çok sonuç üzerinde bazı nedenlerin etkilerinden dolayı ilgileniriz. İlgilendiğimiz sonuçlar araştırma problemi ile doğrudan ilişkilidir. Çoğunlukla araştırma problemini en iyi yansıtan en fazla ilgilendiğimiz sonuçlardır. Varsayıma dayanan danışmanlık programı çalışmamızda, muhtemelen en çok ilgileneceğimiz yeni personelin ölçümü yani en son işe alınanlar veya bunların işe gelmeme oranlarının ne olacağıdır. En son basamak olarak, serbest çalışmada çoğunlukla ilgi alanının nedenlerinin etkileri (örnek verdiğimiz danışmanlık

30 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
programı) ile ilişkin diğer koşulları (başka oluşturulan program ya da hiçbir programın olmaması) karsılaştırmaktır. Böylece çalışmamızda anahtar bileşimin içeriği, birimlere (insanlar) nasıl karar verdiğimiz, programı nasıl aldığımız, alternatif şartların nasıl yerine geçmekte olduğudur.

31 Araştırma Çalışmasının Bileşenleri
Çalışmamızda kullandığımız bu konu araştırma tasarımı ile doğrudan ilgilidir. Araştırma tasarımının temel soruları ise insanların programa nasıl dahil edildiği, yerleştirilmesi ve karşılaştıracağımız davranışların sonucunda karar verilmesidir.

32 ÇALIŞMA SORULARI S1 araştırma yöntemlerinin en genel anlatımı aşağıdakilerden hangisidir? Araştırmada sorulacak soruların hazırlanmasını kapsar Deneysel ve yarı deneysel işlem hazırlamayı kapsar Araştırma sürecinin tümünü kapsar Araştırmada teorik esasları kapsar Araştırmada felsefi esasları kapsar

33 S2 Aşağıdakilerrden hangisi araştırmadan beklenenlerden biri değildir.
Bilim adamı yetiştirmek Bir sorunu çözmek, Yeni bir ürün ortaya koymak, Yeni bir yöntem veya teknoloji ortaya koymak, Yeni bir bilgi ortaya koymak yada ekonomik yarar sağlamak

34 S3 Aşağıdakilerrden hangisi araştırma projesi içinde yer almaz
Giriş Varsayım Gelişme Sonuç Felsefi değerlendirme

35 S4 Modern araştırma fikri oluşmadan önce filozoflar araştırmayı nasıl tanımlamışlardı?
Mantıklı düşünme şeklinde ifade etmekteydiler. Problem çözme şeklinde ifade etmekteydiler Problem algılama şeklinde ifade etmekteydiler Analitik düşünce oluşturma şeklinde ifade etmekteydiler Filozoflar tanım yapmamışlardı

36 S5 Aşağıdakilerrden hangisi araştırma yapısı içerisinde yer almaz
Konu belirleme Kapsamı daraltma Belli bir konuya odaklanma Gurup oluşturma İşlevleştirilmeli