TEMEL KAVRAMLAR Ticari İşletme Esnaf Serbest Meslek Erbabı Tacir

... konulu sunumlar: "TEMEL KAVRAMLAR Ticari İşletme Esnaf Serbest Meslek Erbabı Tacir"— Sunum transkripti:

1 OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ Osmaniye MYO BİLGİSAYARLI MUHASEBE Öğr.Gör.Fevzi APAYDIN

2 TEMEL KAVRAMLAR Ticari İşletme Esnaf Serbest Meslek Erbabı Tacir
Ön Muhasebe Muhasebe

3 TİCARİ İŞLETME Türk Ticaret Kanununa Göre Ticari İşletme: “ ticarethane veya fabrika ya da ticari şekilde işletilen diğer müesseselerdir.”

4 Ticari İşletmenin Unsurları
Kazanç sağlamayı hedef alma Devamlılık Kazancı esnaf ölçüsünü aşma

5 ESNAF - NEDİR? Türk Ticaret Kanununa Göre Esnaf: “Ekonomik faaliyeti parasal sermayesinden ziyade bedeni çalışmasına dayanan ve kazancı ancak geçimini sağlamaya yetecek derecede az olan sanat ve ticaret sahipleridir.”

6 507 Sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanununun 2
507 Sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanununun 2. Maddesine Göre Esnaf Olmanın Şartları: Bedeni çalışma ile sermaye eşit oranda olmalıdır. Gelir seviyesi geçime oranla değil o yer gelenek ve göreneklerine göre tacir niteliğini kazanmayı gerektirmeyecek miktarla sınırlı olmalıdır.

7 TACİR - NEDİR? Türk Ticaret Kanununa Göre Tacir: “ Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişiye tacir denir.”

8 TACİR - SINIFLANDIRILMASI
Türk Ticaret Kanunu Tacirleri Nasıl Sınıflandırmıştır? Vergi Usul Kanunu Tacirleri Nasıl Sınıflandırmıştır?

9 Türk Ticaret Kanununa Göre Tacirler
Gerçek Kişi Tacirler Tüzel Kişi Tacirler

10 TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE TACİR OLMANIN SONUÇLARI (TACİRLERİN HAK VE SORUMLULUKLARI)
Bir ticaret unvanı seçmek ve kullanmak, İflasa tabi olmak, Ticari defterleri tutmak, Ticaret siciline kaydolmak, Ticaret ve Sanayi odalarına kaydolmak, Basiretli iş adamı gibi hareket etmek, Ticaret Karinesi(Borçlarının ticari olması), Ücret istemek, Faiz istemek, Fatura verme zorunluluğu ve teyit mektubu, Ücret ve cezai şartın indirilmesini mahkemeden isteyememek, Ticari örf ve âdeti, tacirlere mutlak olarak uygulamak

11 VERGİ USUL KANUNUNA GÖRE TACİR
1. Sınıf Tacir 2. Sınıf Tacir

12 1.SINIF TACİR V.U.K.’nun 177. Maddesine Göre Aşağıda Sayılan Tacirler 1.Sınıf Tacirdir. 1- Statüsü Gereği 1.Sınıf Tacirler, 2- Yıllık Alım Satım ve Hasılat Tutarlarına Göre 1.Sınıf Tacirler, 3- Kendi İsteğine Göre 1.Sınıf Tacirler.

13 1- STATÜSÜ GEREĞİ 1.SINIF TACİRLER
Her türlü ticaret şirketleri, Kurumlar Vergisine tabi diğer tüzel kişiler.

14 2- Yıllık Alım Satım ve Hasılat Tutarlarına Göre 1.Sınıf Tacirler
Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan ve yıllık alımları tutarı TL’ yi veya satışlarının tutarı TL’ yi aşanlar, Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıp da bir yıl içinde elde ettikleri gayrisafi iş hasılatı TL’ yi aşanlar, Bir ve ikinci bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde, ikinci bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarlarının toplamı TL’ yi aşanlar

15 3- KENDİ İSTEĞİNE GÖRE 1.SINIF TACİRLER.
- Normalde 2. sınıf tacir olması gerekirken 1.sınıf tacir olmak isteyenler.

16 2. SINIF TACİR Vergi Usul Kanununun 178. Maddesine Göre Aşağıda Sayılanlar 2. Sınıf Tacir Sayılırlar; V.U.K.’un 177. maddesi dışında kalanlar, Kurumlar Vergisi mükelleflerinden işletme hesabı esasına göre defter tutmasına Maliye Bakanlığı tarafından izin verilenler.

17 V.U.K.’UNA GÖRE TACİRLERDE SINIF DEĞİŞTİRME
V.U.K.’unda yazılı hadler dikkate alınarak tacirler 1.sınıftan 2. sınıfa düşebilir, 2.sınıftan 1.sınıfa yükselebilir.

18 TACİRİN ÇEŞİTLİ KURUM VE KURULUŞLARA KARŞI SORUMLULUKLARI
Maliyeye (Vergi Dairesine) karşı sorumlulukları, Sosyal Güvenlik Kuruluşlarına karşı sorumlulukları, Belediyeye karşı sorumlulukları, Ticaret Siciline karşı sorumlulukları, Mesleki teşekküllere karşı sorumlulukları, Bölge Çalışma Müdürlüğüne karşı sorumlulukları

19 TACİRİN MALİYEYE (VERGİ DAİRESİNE) KARŞI SORUMLULUKLARI
1- Bildirimde bulunma, 2- Devamlı bilgi verme, 3- Defter Tutma, 4- Belgelendirme, 5- Ödeme kaydedici cihaz kullanma, 6- Vergi Levhası tasdik ettirme ve asma, 7- Beyanname verme, 8- Muhafaza, ibraz ve diğer sorumluluklar.

20 1- BİLDİRİMDE BULUNMA SORUMLULUĞU
İşe başlamayı bildirme, Adres, iş ve işletmede meydana gelen değişiklikleri bildirme, İşi bırakmayı bildirme.

21 2- DEVAMLI BİLGİ VERME SORUMLULUĞU
Vergi kanunları bazı tacirlerin(eczaneler gibi) faaliyetleriyle ilgili bilgileri sürekli ve düzenli olarak maliyeye bildirmesini şart koşmuştur.

22 3- DEFTER TUTMA SORUMLULUĞU
Tacirler iş ve işlemlerini belgeleriyle birlikte T.T.K. ve V.U.K.’unda belirtilen defterlere kaydetmek zorundadırlar. T.T.K.’una göre tutulması ve tasdiki zorunlu defterler: Yevmiye Defteri, Defteri Kebir, Envanter Defteri, Karar Defteri, İşletme Hesabı Defteri, Serbest Meslek Kazanç Defteri. V.U.K.’una göre tutulması ve tasdiki zorunlu defterler: Çiftçi İşletme Defteri, İmalat Defteri, Yabancı Nakliyat Kurumlarının Hasılat Defteri,

23 3- DEFTER TUTMA SORUMLULUĞU
Hangi Tacir Hangi Defteri Tutacak? - 1. Sınıf tacirler aşağıdaki defterleri tutmak zorundadırlar: a) Yevmiye Defteri, b) Defteri Kebir, c) Envanter ve Bilanço Defteri, d) İmalat Defteri(Üretim İşletmeleri), e) Karar Defteri(Tüzel Kişi Tacirler). 2. Sınıf tacirler aşağıdaki defteri tutmak zorundadırlar: a) İşletme Hesabı Defteri Serbest Meslek Erbabı aşağıdaki defteri tutmak zorundadır: a) Serbest Meslek Kazanç Defteri

24 3- DEFTER TUTMA SORUMLULUĞU
TUTULMASI ZORUNLU DEFTERLERİN TASDİKİ - V.U.K.’una göre defterler aşağıda belirtilen süreler içerisinde notere tasdik ettirilmelidir. Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler, işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce, Vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden itibaren on gün içerisinde, Öteden beri işe devam etmekte olanlar, defterlerin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda, Defterlerini ertesi yılda da kullanmak isteyenler, Ocak ayı; hesap dönemleri Maliye Bakanlığınca tespit edilenler, bu dönemin ilk ayı içinde, Defterlerin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya zorunlu olanlar, bunları kullanmaya başlamadan önce,

25 3- DEFTER TUTMA SORUMLULUĞU
DEFTERLERİN KAYIT DÜZENİ VE ZAMANI V.U.K.’una göre defterlere kayıt düzeni ve zamanı: Defterler Türkçe tutulmalıdır, Defterler silinmez bir kalemle veya makine ile yazılmalıdır, Yanlış kayıtlar usulüne göre düzeltilmelidir, Boş satır ve sayfa bırakılamaz, sayfalar yok edilemez, İşlemler defterlere en geç 10 gün içerisinde kaydedilmelidir. Ancak, kayıtlarını sürekli olarak muhasebe fişleri veya bordro gibi yetkililerin imzasını taşıyan belgelere dayanarak yürüten işletmelerde, işlemler en geç 45 gün içerisinde defterlere kaydedilmelidir.

26 4- BELGELENDİRME - Tacirler, iş ve işlemlerini T.T.K. ve V.U.K.’unda belirtilen belgelere dayandırmalıdır. V.U.K.’una göre tacirler iş ve işlemlerinde kullanacağı belgeleri ya maliye ile anlaşmalı matbaalara bastırmalıdır ya da herhangi bir yerden temin ettiği belgeleri notere tasdik ettirmelidir.

27 5- ÖDEME KAYDEDİCİ CİHAZ(YAZARKASA) KULLANMA
3100 Sayılı kanuna göre perakende satış yapan 1. ve 2. sınıf tacirler ödeme kaydedici cihaz kullanmak zorundadırlar.

28 6- VERGİ LEVHASINI TASDİK ETTİRME VE ASMA
Gelir/Kurumlar Vergisi mükellefleri tarafından, Gelir/Kurumlar Vergisi beyannamelerinin verilmesinden sonra vergi levhası, Gelir İdaresi Başkanlığı bilgi işlem sistemi tarafından beyannamelerde yer alan bilgilere göre oluşturulur ve mükellefin internet vergi dairesi hesabına aktarılır. Vergi Levhası, Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Yıllık Beyannamelerinin verilmesinden itibaren 31-Mayıs’a kadar alınabilir. VUK 5. Maddede yapılan değişiklik ile Vergi levhalarının asılma zorunluluğu yoktur. İsteyen mükellefler levhalarını asabilirler. Ancak, Vergi levhalarının aşağıda belirtilen yerlerde bulundurulması zorunludur. Bu zorunluluğa uymayanlara her tespitte 213 Sayılı VUK 353/4.Maddeye göre 190.-TL özel usulsüzlük cezası kesilecektir

29 Vergi levhası almak mecburiyetinde olan mükellefler levhaları iş yerlerinin;
a) Merkezlerinde, b) Şubelerinde, c) Satış mağazalarında, d) Çiftçilerin doğrudan doğruya zirai faaliyetleri ile ilgili alım satım işlerinin tedviri için açtıkları yazıhanelerinde, e) Taşıt işletmeleri ayrıca taşıtlarında (taşıt işletmesi ifadesi, ücret karşılığında yolcu veya eşya taşımacılığını ifade ettiğinden, diğer iş kollarında faaliyet gösteren mükelleflerin taşıtlarında vergi levhası bulundurma mecburiyetleri bulunmamaktadır.) yetkililerce istenildiğinde ibraz etmek üzere bulunduracaklardır. İşyerinde birden fazla kat veya reyon olması halinde her kat veya reyon için ayrı birer levha alma ve bulundurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Tebliğe göre birden fazla yerde vergi levhası bulundurmak mecburiyetinde olan mükellefler (Merkez, şube, satış mağazası gibi) ile levhalarını başka kurumlara ibraz edecek mükellefler vergi levhalarının internet vergi dairesinden ihtiyaç duydukları adet kadar çıktısını alabilecektir.

30 7- BEYANNAME VERME Tacirler aşağıda belirtilen beyannamelerden kendisine uyanları düzenleyerek süresi içerisinde bağlı olduğu vergi dairesine vermelidir. Muhtasar Beyanname, Katma Değer Vergisi Beyannamesi, Geçici Vergi Beyannamesi, Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi, Yıllık Kurumlar Vergisi Beyannamesi, Özel Tüketim Vergisi Beyannamesi.

31 8- MUHAFAZA VE İBRAZ Tacirler defter ve belgelerini T.T.K. ve S.G.K.’una göre 10 yıl, V.U.K.’una göre 5 yıl süre ile saklamak zorundadırlar. Bu süreler içerisinde yetkililer istediğinde saklanan belgeler yetkililere sunulmak zorundadır. Tacirler, saklamak zorunda oldukları belgeler zarara uğradığında en geç 15 gün içerisinde ilgili mahkemeye başvurarak ZAYİ BELGESİ almalıdır.

32 MALİYE İLE İLGİLİ SUÇLAR
Tacirler maliyeye karşı olan sorumluluklarını yerine getirmediklerinde ya da geç getirdiklerinde aşağıdaki suçları işlemiş olurlar. 1- Vergi Ziyaî Suçu, 2- Usulsüzlük Suçları a) 1. Derece Usulsüzlük Suçları, b) 2. Derece Usulsüzlük Suçları, 3- Kaçakçılık Suçları a) Birinci grup kaçakçılık suçları, b) İkinci grup kaçakçılık suçları, 4- İştirak 5- Vergi mahremiyetinin ihlâli, 6- Mükelleflerin özel işlerini yapan memurların fiilleri.

33 TACİRİN SOSYAL GÜVENLİK KURULUŞUNA KARŞI SORUMLULUKLARI
Sosyal Sigortalar Kurumuna ( SGK 4-a) karşı sorumluluklar Bağ-Kur’ a(SGK 4-b) karşı sorumluluklar

34 TACİRİN SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA KARŞI SORUMLULUKLARI
İşyerini Bildirme, Sigortalıyı Bildirme, Primlerin ödenmesi, İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarını Bildirme Diğer Yükümlülükler.

35 İŞYERİNİ BİLDİRME - Tacir, işyerini, en geç işçi çalıştırmaya başlayacağı tarihte Sosyal Güvenlik Kurumuna(SGK) bildirmek zorundadır.

36 SİGORTALIYI BİLDİRME - Tacir çalıştıracağı kimseleri, çalıştırmaya başlamadan önce SGK’ya bildirmek zorundadır.

37 PRİMLERİN ÖDENMESİ - Tacir çalıştırdığı sigortalıların primlerini en geç takip eden ayın sonuna kadar, düzenleyeceği Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile SGK’ ya bildirmeli ve primleri ödemelidir.

38 İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞINI BİLDİRME
İşveren, işyerinde meydana gelen iş kazasını bulunduğu yerin yetkili zabıtasına bildirmek zorundadır. Ayrıca en geç iki gün içerisinde kazayı SGK’ ya bildirmek zorundadır. Aynı şekilde meslek hastalığına yakalanan sigortalıyı da iki gün içerisinde kuruma bildirmek zorundadır.

39 PRİMLERİN ÖDENMESİ Sigortalı primini, primin ait olduğu ayın sonuna kadar kuruma ödemek zorundadır.

40 TACİRİN BELEDİYEYE KARŞI SORUMLULUKLARI
İşyerini Açma ve Çalışma Ruhsatını Alma, İlan, Reklam ve Eğlence Vergisi Ödeme, Çevre Temizlik Vergisi Ödeme, Hafta Sonu Çalışma Ruhsatını Alma, Emlak Vergisi Ödeme

41 TİCARET SİCİLİNE KARŞI SORUMLULUKLARI
Tacirler işe başlarken Ticaret ve Sanayi Odaları bünyesinde bulunan Ticaret Sicili Memurluğuna başvurarak kayıt olmak zorundadırlar.

42 MESLEKİ TEŞEKKÜLLERE KARŞI SORUMLULUKLAR
Her tacir, faaliyeti ile ilgili meslek odalarından birine kaydolmak zorundadır. Ticaretle uğraşıyorsa Ticaret Odasına, sanayi alanında faaliyet gösteriyorsa Sanayi Odasına üye olmak zorundadır.

43 BÖLGE ÇALIŞMA MÜDÜRLÜĞÜNE KARŞI SORUMLULUKLAR
1- İşyeri Bildirgesi, 2- İşe Giren İşçilerin Bildirilmesi, 3- İşten Ayrılan İşçilerin Bildirilmesi

44 SERBEST MESLEK FAALİYETİ VE SERBEST MESLEK ERBABI
Gelir Vergisi Kanununun 65.maddesine göre serbest meslek faaliyeti: “Sermayeden ziyade şahsi çalışmaya, ilmi ya da mesleki bilgiye ya da ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması”

45 SERBEST MESLEK FAALİYETİ VE SERBEST MESLEK ERBABI
Gelir Vergisi Kanununun 66.maddesine göre serbest meslek erbabı: “Serbest meslek faaliyetini meslek edinerek bunu sürekli durumda ifa eden kişilerdir.”

46 ÖN MUHASEBE - Muhasebe servisinin ihtiyaç duyduğu bilgi ve belgelerin üretildiği, işletmenin müşterileri ve satıcıları ile ilgili işlemlerin yapıldığı, tacirin sorumlu olduğu kişi ve kuruluşlarla olan ilişkilerin yürütüldüğü servistir. Bu servis elde ettiği belgeleri ve bilgileri muhasebe servisine iletir.

47 MUHASEBE TANIMI “ Mali nitelikte olan ve para ile ifade edilebilen işlemlerin; kaydedilmesi, sınıflandırılması, özetlenmesi, analiz edilmesi ve elde edilen bilgilerin yorumlanması işi ile uğraşan, bilim, sanat ve uygulamadan oluşan bir sistemdir.”

48 MUHASEBE FONKSİYONLARI Kaydetme, Sınıflandırma, Rapor Etme, Yorumlama

49 KAYDETME - İşletmede meydana gelen işlemlerin belgelere dayanarak tutulması zorunlu defterlere yazılmasıdır.

50 SINIFLANDIRMA Tarih sırasına göre kaydedilen işlemler daha sonra özelliklerine göre gruplandırılır. Böylece her işlem kendi grubunda takip edilecek hale gelir.Örneğin, para ile ilgili işlemlerin ayrı, malla ilgili işlemlerin ayrı, alacakların ayrı yerde takip edilmesi gibi.

51 RAPOR ETME Bir hesap döneminin sonunda işletmenin durumunu özetlemek için Bilanço ve Gelir Tablosu gibi çeşitli tabloların düzenlenmesi faaliyetleridir.

52 YORUMLAMA Düzenlenen Bilanço ve Gelir Tablosu gibi mali tabloların ifade ettiği anlamları ancak muhasebeyi bilenler anlayabilir. Oysaki muhasebenin ürettiği bilgiler, işletme sahibinden başlayarak bir çok kişiyi ilgilendirir. Bu tabloların analiz edilerek ve yorumlanarak ilgililere anlayabilecekleri bilgilerin sunulması gerekir.

53 MUHASEBENİN TÜRLERİ Genel Muhasebe(Finansal Muhasebe)
Maliyet Muhasebesi Dış Ticaret Muhasebesi İnşaat Muhasebesi

54 MUHASEBECİLİK MESLEĞİ
1989 Yılında çıkarılan 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ile meslek mensupları iki ayrı grup haline getirilmiştir. Her grubun sorumlulukları ve yetkileri farklıdır. Meslek grupları: Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavir, Yeminli Mali Müşavir Her grubun kendine has özel ve genel şartları vardır. Ancak Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavir olabilmek için şartlardan bir tanesi staj yapmadır sayılı kanunda belirtilen alanlarda, lisans ve daha yukarı seviyede bir eğitim görenler 3 yıl staj yapmak zorundadırlar. Temel Eğitim ve Staj Merkezinin kurs ve seminerlerinde geçen ve altı ayı aşmayan süreler, staj süresinden sayılır.