“YALAN VE SES ANALİZİ” Hazırlayan: Öğr. Gör. Melis YALÇIN.

... konulu sunumlar: "“YALAN VE SES ANALİZİ” Hazırlayan: Öğr. Gör. Melis YALÇIN."— Sunum transkripti:

1 “YALAN VE SES ANALİZİ” Hazırlayan: Öğr. Gör. Melis YALÇIN

2 “Ruhu yansıtan sestir”
(Antik Yunanlı Doktor Galen) Düşünmekte ve hissetmekte olduğunuz şey genellikle seçtiğiniz sözcükler ve sesinizin tonunda kendini gösterir.

3 SES ANALİZİ Dr. Lillian Glass, 20 yılı aşkın süredir insan sesi ve konuşmasının anlamı ve inceliklerini araştırmaktadır. “Sözel sızıntı” kavramını geliştirmiştir. Paul Ekman ise “yüz sızıntısı” kavramını geliştirmiştir.

4 BEYNİN YAPISI Beyinde bulunan kafatası sinirleri, hem yüz hem de vokal ifadeyi kontrol etmektedir. Beynin konuşmayı kontrol eden bölümü sol taraftaki bölümdür. Bu bölüm zarar gördüğünde (felç durumunda) sözcükler güçlükle çıkar. Limbik sistem; ses ve ses tonlarına karşı bazı duygusal tepkiler oluşturur. Şakak lobu, konuşma belleğidir. Dil ve işitme işinden sorumludur.

5 Vokal Kodu Anlamak Geçmişten günümüze pek çok araştırmacı tarafından (Freud, Eski Yunan filozofları, Lillian Glass,...vb) sesle kişilik arasında bir ilişki olduğu bulunmuştur.

6 Vokal Kodu Anlamak Vokal kod, 4 kategoride analiz edilir:
Sesin perdesi (yüksek ya da alçak perde), Sesin gücü (çok alçak ses, çok yüksek ses, cümlelerin sonuna doğru sesin alçalması) Nitelik (titreme, sertlik, saldırganlık, genizsi konuşma) Stil (heyecanlı, çok hızlı, ajite, kesik kesik, duygusuz ve cansız, sevimli, flört eder gibi, çok ağır, cümle sonunda perdenin yükselmesi, tok, şevkli)

7 Vokal Kodu Anlamak Bir kişinin duygusal durumu %60-%65 oranında doğru tahmin edilebilir. İyi bir dinleyici olduğumuzda ise bu oran artabilir.

8 Vokal Kodu Anlamak Ses, çok yüksek perdeden mi çıkıyor?
Alçak sesle mi konuşuyor? Sesi titrek mi çıkıyor? Çok yüksek sesle mi konuşuyor? Sesi telaşlı ve sinirli mi çıkarıyor? Sesi öfkeli ya da ajite mi çıkıyor? Sesi değişken, kesik, kuvvetli veya doğallıktan uzak mı çıkıyor? Sesi saldırgan mı çıkıyor?

9 Vokal Kodu Anlamak Sesi cümlelerin sonuna doğru azalıp fısıltıya mı dönüşüyor? Çenesi hareket etse bile inler gibi mi konuşuyor veya sesi genizden mi çıkıyor? Sesi son derece sert ve ciddi mi çıkıyor? Sesi duygusuz, sıkıcı ve cansız mı çıkıyor? Cümleyi bitirirken sesinin perdesi yükseliyor gibi mi görünüyor? Sözcükleri tane tane telaffuz ediyor , yavaş yavaş ve ölçülü mü konuşuyor? Yapmacık, seksi görünen bir sesle mi konuşuyor? Sesi pes, tok veya şevkli mi?

10 Güzel bir sese sahip kişi, sesinde bir sorunu olan kişiden fiziksel açıdan daha çekici olarak algılanır.

11 SESİN ÖZELLİKLERİ Ses perdesi: Sesin frekans düzeyini (alçak/yüksek) ifade etmektedir. Aşırı mutluluk, korku ve kızgınlık, sesin yüksek perdeden çıkmasına neden olur. Moral bozukluğu, üzüntü ve yorgunluk gibi durumlar ise sesin alçak perdeden çıkmasına neden olur. Ses tonu: Doğuştan gelen bir özellik olduğu söylenir. Kişinin sesini kullanma biçimini ifade eder. Kişinin canlı, pasif, kendinden emin, mesafeli...gibi özelliğini ortaya koyar.

12 Yumuşak ses tonu: İçten, uzlaşmacı olarak algılanır.
Saldırgan bir ses tonu: Uyumsuz, rekabetçi, öfkeli olarak algılanır. Tok bir ses tonu: Kendinden emin, güvenilir, resmi olarak algılanır. Canlı bir ses tonu: Hayat dolu, istekli olarak algılanır.

13 Sesin Gücü: Çok alçak ses: Utangaç, çekingen, üzüntülü, kontrol düzeyi düşük, daha az baskın Çok yüksek ses: Dikkat çekmeyi seven, gösterişli, kibirli, kontrol düşkünü, kabadayı, kavgacı, rekabetçi, öfkeli, kendine güvensiz Cümlelerin sonuna doğru giderek alçalıp yok olan ses Kontrolsüzlük, düzensizlik, dikkatsizlik, başladığı bir işte sonunu getirememe, kendine güvensizlik

14 Telaşlı, manik tonlar Otoriter, kontrol düşkünü, ilgi çekmeyi seven, bencil, öfkeli Çok hızlı konuşmak Kaygılı, sinirli, öfkeli, stresli, başarma tutkusuyla dolu Ajite tonlar Öfkeli, kavgacı Değişken, kesik ve kuvvetli tonlar İnatçı, gururlu, kibirli, dik başlı, yargılayıcı Çenelerini hareket ettirmeden genizsi bir sesle konuşanlar Hırslı, öfkeli, yargılayıcı, şikayetçi, biçimci

15 Duygusuz ve cansız ses Kayıtsız, umursamaz, soğuk, biçimci, benlik değeri düşük Abartılı bir tatlılığı olan ses tonları Yapmacık, iki yüzlü, güven vermeyen Cümlelerin sonunda perdesi yukarı doğru değişen sesler Kendine güvensiz, çekingen Fazla yavaş ve ölçülü konuşma benlik değeri düşük, üzgün, içe dönük

16 YALAN Paul Ekman’a göre yalan, niyeti gösteren bir ön uyarı yapmadan karşıdakini bilinçli bir şekilde yanlış yönlendirmektir. Bir şeyin yalan sayılabilmesi için önceden tasarlanması, niyetini belli edecek hiçbir ön uyarı yapılmaması ve hedefteki kişinin özellikle bu işi istememesi gerekmektedir.

17 YALAN Genelde gizlemek yalancılık olarak değerlendirilmemesine rağmen Ekman, gizlemenin yalancılık tanımlarında yer alan unsurları taşıdığı için onu yalancılık olarak kabul etmektedir. Bunun sebebini ise; gizlemede hedeflere kandırılmak isteyip istemedikleri sorulmamasına, bir ön uyarı yapılmamasına ve önceden tasarlanarak hareket edilmesine bağlamaktadır.

18 YALANCININ VOKAL KODU Cansız bir ses tonu vardır. Söyleyecekleri şeyi
zihinlerinde tarttıkları için tonları düzenlidir. Aynı zamanda sesleri canlı, neşeli de çıkabilir. İçten, açık sözlü olmadıklarında seslerinin perdesi yüksek olabilir

19 YALANCININ VOKAL KODU Yalan söylenirken hisler ne kadar yoğun olursa duygu çeşitliliği de o kadar fazla olur. Bu yalanın ortaya çıkma ihtimalini artırır.

20 YALAN SÖYLEME TÜRLERİ Gizlemek (bazı bilgileri saklama)
Yanlış bilgilendirmek (sahte bilgileri gerçekmiş gibi sunma) Gerçeği abartma Gerçeği şakayla karışık söyleme Yanlış çıkarımlar yaptırma

21 YALAN SÖYLEME İnsanların bir kısmı yalan söylemeyi doğal bir şekilde gerçekleştirirken diğer bir kısmı da zorluk çeker. Bunun sebepleri: Yakalanma korkusu Vicdani sorumluluk Utanç duygusu Suçluluk duygusu Bir insanı aldatmaktan duyulan haz Aldatma kabiliyetlerine duydukları güven

22 YALAN SÖYLEME USTALARININ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ
Bireyci Hırslı Yalnız çalışmaya meyilli Kural tanımayan Riske girebilen Kendi düşüncelerin üstün olduğuna inanan

23 YALANCILAR Yalancılar genellikle tüm davranışlarını kontrol edemezler. Sadece insanların en çok dikkat ettikleri şeyi gizlerler ya da değiştirirler. En çok sözcük seçimlerinde dikkatli olma eğilimindedirler. Ancak iletişimde pek çok mesaj yüz, ses veya vücut yoluyla daha hızlı şekilde iletilir. Sözcüklerden sonra insanların en çok dikkatini yüz çeker.

24 YALANCILAR Ses de yüz gibi beynin duygularla ilgili bölümüne bağlıdır. Duygular harekete geçtiğinde sesteki değişiklikleri gizlemek zordur. Bir yalancının başkalarının kendini nasıl duyduğunu kontrol etmesi zordur; çünkü kişi kendi sesini insanlardan farklı şekilde duyar. Vücut hareketlerini kontrol etmeleri, yüzlerini ve seslerini kontrol etmekten daha kolaydır.

25 YALANCILAR Tom Brokow, aldatma üzerine yaptığı çalışmalarda yalan söyleyen bazı insanların dolaylı cevaplar verdiklerini, lafı ağızlarında dolandırdıklarını ortaya çıkarmıştır. “Bir insanın yalan söyleyip söylemediğini anlamak için yüzüne bakmam. Verdikleri karışık cevapları ve entelektüel mazeretleri dikkatlice dinlerim”

26 YALANCININ SESİNDEKİ DEĞİŞİMLER
Sesteki en belirgin aldatma belirtisi yapılan duraksamalardır. “Ben, ben demek istedim ki gerçekten...” “Ge-gerçekten hoşuma gitti...”

27 YALANCININ SESİNDEKİ DEĞİŞİMLER
Sesteki diğer aldatma belirtisi ses tonundaki değişimdir. Ancak hala bilim adamları sinir, korku, üzüntü, iğrenme ya da aşağılamanın her birine göre değişip değişmediğini bilmemektedir. Bir diğer aldatma belirtisi ise ses perdesidir. Yapılan bir araştırmada deneklerin %70’inde deneğin korku ve öfke halinde ses perdesinin yükseldiği bulunmuştur. Başka bir araştırmada ise üzüntü ve acıyla birlikte ses perdesinin düştüğü ortaya çıkmıştır.

28 YALANCININ SESİNDEKİ DEĞİŞİMLER
Eğer yalanın amacı hissedilen korku (YAKALANMA KORKUSU) ya da öfkeyi gizlemekse konuşma tonu normalden daha yüksek ve gür; konuşma hızı da daha fazla olabilmektedir. Eğer yalanın amacı üzüntü duygusunu (ALDATMA SUÇLULUĞUNU) gizlemekse bu sefer de konuşma tonu normalden daha alçak ve konuşma hızı yavaştır.

29 SONUÇ Hiçbir aldatma belirtisi tüm insanlar için geçerli değildir.
Yalan yakalayıcı (yalan avcısı), şüphelinin genel duygusal davranışlarını, karakteristik ses tonu özelliklerini bilmelidir. Aksi takdirde hataya düşebilir. Davranışlarını kontrol etmekte başarılı ve çok iyi bir oyunculuk yeteneğine sahip kişilere karşı dikkatli olunması gerekir. Bu arada çeşitli sayıda yalan makinesi bulunduğu iddia edilmektedir. Ancak bu makineler sadece negatif duyguları (özellikle stresi) ölçebilmektedir.

30 Kaynaklar Ekman, P. (2009). Ne Düşündüğünü Biliyorum: Sosyal Çevrede, İş Ortamında ve Evlilikte Aldatılmamanın Yolları, Koridor Yayınları: İstanbul Glass, L. (2006). Ne Düşündüğünü Biliyorum: Daha İyi Bir Yaşam İçin İnsanları Okumanın Dört Yolu, Dharma Yayınları: İstanbul. Ekman, P. ve O’sullıvan M. (1991). Who Can Catch a Liar?, American Psychological Association, Volume: 46, No: 9 Gürüz, D. ve Eğinli, A. T. (2008). Kişilerarası İletişim, Nobel Yayınları: Ankara.