BİLİM VE BİLİM FELSEFESİ Algılar – Kavramlar

... konulu sunumlar: "BİLİM VE BİLİM FELSEFESİ Algılar – Kavramlar"— Sunum transkripti:

1 BİLİM VE BİLİM FELSEFESİ Algılar – Kavramlar

2 Bilimsel bilgi nasıl ortaya çıkar ?
BİLİM NEDİR ? Bilimsel bilgi nasıl ortaya çıkar ? Bilimsel olanla olmayanın ayırımı nedir ? Sınırlar Yöntem Test etme Bilim nasıl , hangi yöne ilerler ? ????????????????????????????????????????Varlık ? İnsan? Dünya ? Evren ? Metafizik Fizik Bilim tarihi olmadan bilim felsefesi boştur. Bilim felsefesi olmadan da bilim tarihi kördür.

3 Anlamak soruyla başlar; kendine – ikinci şahsa ( OC )
Varoluş hakında bilgi Anlamak için inanıyorum; Felsefe dinin emrinde . Augustinus 354 – 430 İnanmak için bilmek ./ Aquino'lu Thomas -Neden -Nasıl -Niçin En uzak başlangıca ulaşmak ; FARABİ Bilimciler “Niçin” sorusunu sormadı Filozoflarda niçin sorusunu sormak için bilimsel gelişmeye ayak uyduramadı ; William Hawking – Açıklayıcı bilim; DOĞA OLAYLARININ niçin bu şekilde vuku bulduklarını anlama tutkusu ve arzusudur. Emile Mayerson Biz Kimiz ? , Ne yapıyoruz ? , Neden yapıyoruz ? , Niçin yapıyoruz ? Nasıl yapıyoruz ? Anlamak soruyla başlar; kendine – ikinci şahsa ( OC )

4 RÖNESANS’IN HAZIRLANMASI
Bilginin temeline deney vardır. Tanrı ve sonsuzluk alanlara yönelik bilgi, inanç bilgisidir. Bu tür bilgilere gerçek anlamda bilgi denilemez, onlara ancak inanılabilir. Böylece inanç ve bilgi arasına kesin bir ayrım konulmuştur. Grosseteste Güvenilir bilgiye ancak akıl ve deney yoluyla ulaşılır. Akıl ; Kanıtlayıcı Deney; Bilgi toplayıcıdır. / Roger Bacon 1220 – 1292 Fenomen dünyasının bilgi türü sentetik apriori bilgidir. Bunlar kesin, genel geçer ve zorunlu doğa bilgilerdir. Bir adı da "bilimsel bilgi" dir. / İMMANUEL KANT ( )

5 Fizik – Metafizik Bilimsel Bilgi - Bilim Dışı bilgi Kategorize etmek OC
Fark Eleştirel olmak Benzerlikler Akıl yürütme İnanç Kural Tapınma Dogma Gözlem “ açıklamak “ iddiası

6 Sezgi X Kuram , Deney Seçicilik X Genelleme Bil - Gi / BİL - İM
Mantıksal Doğrulamacı Eleştirel Yanlışlamacı Kavrama dayanır = İnanç - [Madde]

7 Yanlış düşünmenin sebebi;
Bilim insan refahı ve doğayı çözmek için önemlidir. Yanlış düşünmenin sebebi; Aristo mantığıdır. Deney ve gözlem başvurusu yok Üniversitede eğitimin bozulması İnsan aklı; -Geneller, -Yanlışa düşer -Yanılır -Önyargılı Doğru bilgi elde etmek; Bilgi güçtür -Ön yargılardan sıyrılmak -Sağlam bir yöntem uygulamak Tümden gelime karşıdır Tüme varımı savunur Francis Bacon

8 MODERN BATI FELSEFESİ İnsan doğayı egemenlik altına alırsa mutlu olur. Skolastik Yöntem doğru bilgi elde etmek için yanlıştır. - Skolastik ; doğru zaten mevcuttur, temeli teolojidir. - Dini , felsefe ve akıla uydurmanın ve problemleri yolla çözmek Doğruluğu apaçık bilinmeyen hiçbir şeyi doğru kabul etme Daha iyi çözümlemek için gerektiği kadar parçalara ayır En kolay ve en yalın olanlardan başla Bir şeyi unutup unutmadığını emin olmak için say Anlamanın en önemli işlevi birleştirmedir. / İMMANUEL KANT ; Descartes

9 Evrende tek açıklayıcı bilgiye ulaşmak.
1) Evrensel Çekim kuvveti; Gezegenleri,yıldızları ve galaksileri birada tutan ve hep çekici olan bu kuvvet, temel parçacıklar dünyasında önemsizdir. Çekim kuvvetinin parçacıkları gravitonlardır. 2) Atomları birbirine bağlayan elektromanyetik kuvvet; şiddetli kuvvetin 0.01 katı kadar olup atom ve moleküllerin bağlanmasından sorumludurlar Elektromanyetik etkileşimin parçacıkları fotonlardır. 4) Radyoaktiviteden sorumlu zayıf kuvvet: çekirdekteki kararsızlığı (radyoaktifliği) üretmeye eğilimli kısa menzilli kuvvettir.. Zayıf kuvvete W ve Z bozonları denen parçacıklar değiş tokuşu eşlik eder. “Bütünlük idesi “Kant 3) Atomun çekirdeğindeki proton ve nötronları bir arada tutan güçlü kuvvet; proton ve nötronları çekirdek içinde tutan kuvvetin adıdır. Şiddetli kuvvet etkileşiminin parçacıklarına gluon adı verilir. Evrende tek açıklayıcı bilgiye ulaşmak. Bir’e ulaşmak / doğu felsefesi ( OC )

10 Canlı nedir? “Evrim ; Cansızdan canlıya dönüşümdür”. Darwin Evrim ; “Rasgele varyasyona dayalı doğal seleksiyon” Evrim hücre içindeki moleküler seviyedeki etkileşimler ve olaylar hakkında ne söyler ? ??????????????

11 HAYAT NEDİR.? What is life?
“Hayatın temel molekülleri fizik yasalarıyla anlaşılabilir.” Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger ;1887 – 1961, 1933'Nobel Ödülü Francis Crick biyofiziğe Schrödingerden esinlenerek geçer Francis Crick; – 2004 1962 Nobel Ödülü

12 EVREN NEDİR.? Termodinamik Evren dinamik denge halinde olmalıdır
Boltzman, Entropi, II. yasa Doğal süreçler daima düzensizliğin artışına yöneliktir. Enerjini korunumu var hareketin korunumu yok Evren dinamik denge halinde olmalıdır -Şu anki durum dengeden sapmadır -Evren uzun süre dengede kalmıştır. -Tekrar denge haline gelebilir. -Şu anda burada olmamızın sebebi evrenin dengeden saptığı yegane andır. Entropi yasasındaki evrensel "düzensizliğe gidiş" olgusu, Budha düşüncesinde de yer almaktadır. Ayrıca Budha düşüncesince, bu düzensizliğin ardından yeniden düzenlilik geleceği öngörülmemiştir.

13 Sınır koymak Makro seviyede Mikro seviyede
Big – Bang duvarı / Önce olanlar / sonra olanlar / esas sınır ( OC ) Gerçekten bilmek, nedenleri bilmektir. Francis Bacon Yerini nedenselliğe bırakmıştır. Bilimin en önemli amaçlarından biri nedensel bağlantıların ispatlanmasıdır. John Stuart Mill Nedensellik bir varlığı gerektirir, kendi başına olmaz, neden varsa rastgelelik , olasılık olamaz. Russel Quantum bunu fark eder. OC Batı felsefesi fikir yürütürken nihayetinde bilinmezlik veya şüpheciliğe ulaşmaktadır. Bunu sebebi insanın doğa bilgisiyle ilgili prombler değil metafizikle ilgili yaşadığı problemlerdir. Batı alemini veya onun temel aldığı antik yunanın da cevap veremediği hal budur. Batının en büyük akılları bilginin sınırlarına geldiklerinde kuşkuculukla karşılaşmaktadırlar ve kendilerine sınır çizmektedirler. Hume / Kant / Popper ( OC)

14 Sınır koymak Süreklilik ve nedensellik yerine,süreksizlik ve olasılık ilişkilerini koymak bilime ihanettir. Albert Einstein 1921 Nobel ödülü Asıl ihanet yeni bir alanı incelerken alıştığımız düşünce biçimlerini burada burada da mutlaka geçerli olduğu üzerinde ısrar etmektir. David Bohr , Nobel Ödülü Doğrulamacılık , Viyana Okulu Yanlışlamacılık ;Karl Raimund Popper Modern fizik / Görecelik kuramı / anarşist öğreti / hiçbir hakikat / hiçbir belirli bir dış dünya yoktur. Freud Deneysel metod ; Bilimsel olanı bilimsel olmayandan ayırma Doğrulama Galileo ; ilk hareket ettiricisi görüşü Aristoteles (M.Ö. 384 – Aquino'lu Thomas )

15 Bil-mek 3. Üretmek 1. Anlamak Evreni Doğayı İnsanı
2. Hükmetmek Evrene Doğaya İnsana Bilgi güçtür Francis Bacon 3. Üretmek Bilgi Teknoloji 4. Kazanmak Güç 5. Refah veya Felaket ?

16 Bilimi - Üreten İnsandır ; Kavram / Deney-Gözlem
Düşünme Eylem Kavram Çıkarım Hipotez Bilim insanın geliştirdiği düşünce formlarından birisidir. En iyisi olması gerekmez Kavramlar deneyden önce gelir. Bilimin ilkesi kavramların çoğulculuğudur. Deney tek başına bir şey ifade etmez önemli olan kuramdır. /Alexandar Koyre ; Paul K. Fayerabend Duhem / Quine Gözlem Deney Aristo ; 384 – 322) Francis Bacon Bilimin özü yeni bilgi elde etmek ve keşif yapmaktır. John D. Bernel

17 Metod üzerine tartışma
DOĞA BİLİMLERİ Doğu romanın yıkılışı ? ???? Antik Yunanın yeniden keşfi ???? Metod üzerine tartışma Tümevarım Tümevarımla elde dilen sonuçlar çürütülebilir fakat asla doğrulanamaz Tümden gelim Tümden gelimle elde edilenler cevaplar kesindir fakat yeni bilgi arayanlar için verimsizdir = Skolastik felsefe Hipotetik tümden gelim Hipotez ,çıkarım ,deneme ,hipotezi test, teori, bu bilgi kesin olmayabilir

18 Yöntem - Dedüktif Yöntem
Öncül / Aksiyom / Postulat / Çıkarım Sonuçlar sınırlandırılmıştır Matematiğe dayalı Fiziksel öncüller Tepeden başlayarak aşağılara inmek . En tepede / şüphe /düşünce var . Düşünmek var olmaktır. / Düşünüyorum o halde varım / Cogito , ergo sum René Descartes Önce [dogmalara bağlı olarak inanmak], sonra da bunları akıl ile temellendirmeye çalışmak – Skolastik Batı cephesinde değişen bir şey yok. OC

19 Yöntem - Dedüktif Yöntem - Tenkit
Yeni bir şey söylemez Öncülün doğruluğu kendine aittir. Ön kabulün ne olduğu önemlidir Ön kabul neye dayanır ; sezgi , akıl , gözlem , hipotez ,deney Peşin hüküm , varsayım Pierre Duhem – 1916 Emile Mayerson Tümdengelimsel yöntemler portakal sıkacağına benzer , portakalın içinde mevcut olamayandan fazla portakal suyu çıkaramaz Bir teoremin kanıtlanmış olması, onun doğrulandığı anlamına gelmez. Kanıtlanmış bir teorem yanlış olabilir. (OC ) Skolastik düşünce ön kabul’e dayanır saldırı burayadır. OC

20 Yöntem - İndüktif Yöntem
Tek tek nesne veya olgulardan çıkılarak yapılan genellemelere dayanır. İnancımızın temeli OC Yol ayırımı ; Francis Bacon Deney bilimleri tümdengelimseldir. Varsayama dayanır. Pierre Duhem Doğa bilimlerini yolu açılır. Kesin bilgiye akıl ( sezgi ) yoluyla ulaşılmaz .( Anti – Us ‘cu tutum ) Esas olan gözlem ve deneydir Tümevarım ; Nedenseleri arayıp Genele ulaşmaktır. Bilimin amacı genellemidir. = Nedensellik ilkesi

21 Yöntem - İndüktif Yöntem
Benzer koşullar benzer etki yapar . Bu beklentidir. = Nedenselliği tenkiti / Hume, 1711 –1776 Nedensellik ilkesi zihnin birinci gruba ait bir olayın ortaya çıkması halinde ikinci gruba ait bir olay beklendiği sıralamadır. Popper ;Nedensellik ilkesini ( tümevarım ilkesi ) olarak değerlendir, ne kabul eder, ne red , metafizik olduğu gerekçesiyle kenara bırakır . Neden aklı başındaki insanların tümü , Deneyimi elde edilmemiş durumların , deneyimi elde edilmiş durumlara uymasının beklerler = Psikolojik bir hal ( OC) / Karl Raimund Popper Beyaz kuğular , n , n+1 Bilimsel genellemelere ulaşırız fakat kesinliğini garanti edemeyiz. Genellemenin bir sonraki örnekte doğru çıkması yeterli , Rudolph Carnap, – / Mantıksal Doğrulamacılığın cevabı Genelleme Boşluk Doldurma OC

22 Y İndüktif Yol - Boşluk Doldurma X A
b, c, d, e, ….. Deneylenmemiş veya gözlemlenmemiş olanı “ mış “ gibi anlatım / bakınız : pubmed / OC Boşluk doldurmanın en gelişmiş şekli “modelleme”dir . OC Gelecek “ bilgisayar modellemeciliğinindir “ OC İndüktif / Tümevarımsal bir argüman gözlemlenmiş bir korelasyonun devam etme zorunluluğunu göstermektir Popper

23 Hipotezi Çözümleme, Sonuç çıkarma
Hipotetif - Dedüktif Yol - Aristo Olgu topla İndüktif Hipotez Dedüktif Hipotezi Çözümleme, Sonuç çıkarma Önermeyi deneyle test et Bulma süreci indüktiftir. İndüksiyon ve dedüksiyonun görüşlerinin bir uzlaşımıdır .

24 Hipotetif - Dedüktif Yol
Bulma - Doğrulama Hipotetif - Dedüktif Yol Bulma : hayal gücü , sezgi , deneyim ,raslantı , şans Bilim mantığının konusu Doğrulama işlemlerini kapsar 1. Bir zorlukla karsılaşma 2. Zorluğu problemleştirme ( Popper ? ) 3. Çözüm vaad eden bir hipotez kurma 4. Hipotezden gözlenebilir mantıksal sonuçlar çıkarma 5. Sonuçları gözlem ve deney verileri ile karşılaştırma / hipotezi test etme 6. Test sonucuna göre hipotezi kabul ve reddetme John Dewey,

25 Tümevarım – Tümdengelim Temel iki ön yargı
Genellemeden Özele Özelden genele Esas olan genellemedir = Önyargıdır. Batı biliminin temelinde esas olarak iki yöntem vardır. Bu yöntemlerin her ikiside “maddeye dayanan “ inancın yansımasıdır. OC

26 Hipotez Akıl yürütme – öndeyi - önerme - önermeler bütünü – açıklama vaadi
Kapsayıcı olmalı / Eldeki bilgiyle çelişmemeli / Basit olmalı / Açıklama gücü yüksek Doğa en basiti seçer Ochamlı William Decart Kant Bacon hipoteze önem vermez Hipotezi reddi / Bilim indüktif genellemelere dayanır Newton Hipotez- Değerlendirme Hipotez ; Dayanak ? Gözlem ve deneylerin rapor sonuçlarını toplamak Sonuçların hipotezi destekler veya desteklemez Kabul veya red Carl Gustav Hempel Olgulara dayalı , öncülsüz ? Tümevarımcı – İndüktif Daha önceki bilgilere dayalı Deneylere dayalı Tümden gelimci - Dedüktif

27 Hipotez Deney Deney öncesi Deney Esnasında Deney sonrası
DENEYE MÜDAHALE ; OC Deney öncesi Yok ; Bacon - Laboratuara girerken herşeyi dışarda bırakmak Var Daha önceki litaratür bilgileri Varsayımlar Deneyi hazırlayan şartların bütünü Deney Esnasında Cihazlar / Malzemeler / kullanılan kimyasallar ,/laboraturın fiziki şartları/ Deneycinin deneyimi,/ beklentiler Denelerimiz olanaklarımızla sınırlıdır oc Deney sonrası Beklentiler İstatistik Boşluk Doldurma

28 Hipotez Deney / Yansıma / Tahmin/ Yanılgı
İnvitro Hücre deneyi Hayvan deneyi / ilişkisiz olanla ilişki kurma İnsan üstünde ilaç çalışmalar ı / Faz I ,II, III Faz IV / Yan etki / Pazarda test OC

29 Hipotez Açıklama gücü X hastalığında Y daima artar Açıklama gücü var
X hastalığında Y daima azalır Açıklama gücü var X hastalığında Y azalır , artar , değişmez Açıklama gücü yok Hepsine literatürde kanıt ve açıklama bulunur. Niçin protein içerisinde bir kaçı klinik anlamlılık ifade eder Niçin doğrulanması veya yanlışlanması mümkün olmayan hipotez sonuçlarıyla uğraşırız ?.

30 Teori - Dayanakların temeli - Deney doğaya sorulmuş bir sorudur Galileo
AKIL / AKILCILIK DENEY / DENEYCİLİK Kesin ve evrensel bilgilere ancak akıl aracılığıyla ve tümdengelimli bir yöntemsel yaklaşımla ulaşılabilir “ Gerçek olan her şey USSAL , ussal olan her şey gerçektir“ Georg Wilhelm Friedrich Hegel ( Parçalara ayır ; Descartes Deneyim dışı her türlü bilgiyi reddeder İnsan gözlemlerinin / deneylerin izin verdiği kadar eylemde bulunabilir ve nedenleri anlayabilir. Daha ötesini ne bilir, ne de bilebilir. Novum Organum- Francis Bacon 1561 – 1626 Deney = olguyu gözlemek / yorumlamak Deney Kavrama Dayanır / Dayanmaz Deneyler kuramla yüklüdür. Kurama göre yorumlanır Duhem Parçalara ayır / Küçült– Batı Bilimin en temel mantığıdır / Tıp Birleştir – Unutuldu / Tekrar tekrar test et

31 Teori İndirgemecilik / Makro hali - mikro durumla açıklamak
What is life? “Hayatın temel molekülleri fizik yasalarıyla anlaşılabilir.” Erwin Alexander Schrödinger Elektron Hayattır Biyokimya Kimya Kuantum Fiziği Genlerin nasıl inşa edilebileceğini yada yeniden inşa edilebileceğini anlamak için atomların nasıl , neden sadece belli durumlarda , belli mesafelerde belli kuvvetlerdeki bağlarla birleştiğini bilmek durumundayız; J. Gribbin , 1946 –

32 Teori - indirgemecilik
Evrim teorisi “ Evrim cansızdan canlıya dönüşümdür”. Darwin Yeni dil ; “ Rasgele varyasyona dayalı kalıtımsal doğal seleksiyon” Temel Kabul DNA mutasyonu Rastgele – Olasılık ifadesi Kalıtsal İlerleyici

33 Teori – indirgemeciliğin Sınırı
Canlı Organik yapı Organ Doku Hücre Organel Makromolekül Molekül + , - / Çekirdek Quark Enerji Madde kayboldu Quantum ; Klasik Bilimin sınırı – Nedenselliğin yok olup olasılığın ortaya çıkışı Çözüm içerden gelir ; nedenselliği , olasılığa çevirme ; Evrim teorisi İndirgemeciliği yapılan şey indirildiği şeye benzemez OC

34 Teori Test - Doğrulamacılık
Metafizik önermeler anlamsızdır. / Metafizikle bilimi “doğrulamacılık” ayırır Doğrulamacılık = Mantıksal Pozivitizim Felsefe olgularla ilgilenmez , Olgular Bilimin işidir. Felsefe bilginin dile getirdiği ifadelerin mantıksal çözümlerini yapmalıdır. = Üst mantık 1.Gözlem,deney 2.Tümevarımsal genelleme 3.Varsayım. 4.Varsayımı doğrulama 5.Doğruluk kanıtlanması 6. Bilgi Gerçeklerle ilgili önermelerin doğruluğu veya yanlışlığı kanıtlara dayanarak yapılır. Bilim mantığının konusu yalnız doğrulamadır . Bulma süreci ise, mantığın değil ancak psikolojinin konusu olabilir. Hans Reichenbach 1891 – 1953 Bilimsel kuramlar varsayım olarak kalacaktır. Çünkü daha iyi bir kuramla yer değiştirilebilir. Hipotezin evrenselliği bir bir olumlu cevapla testten geçer fakat geride sonsuz sayıda sınama vardır.Bu durumda hipotezin evrensel olup olmadığını bilemeyiz , ancak bir tanesi yanlışlansa hipotezin yanlışlığını anlarız / Karl Raimund Popper

35 Teori Mantıksal Yeniden İnşacılık
Her aşama bir aşağıdaki aşamanın açıklamasıdır. / Döngü / Diyalektik felsefe . Önermelerin gücü en alttan en üste doğru artar En alt aşamada gözlem , en üste teori bulunur Gözlem aşamasının önermeleri teori aşamasının önermeleri için zemin oluşturur Norman Campell Tümevarımı kurtarmaya çabası ; Modelin içinde çürütülen örnekler bulunmaması koşuluyla evrensel bir önermenin bir sonraki örneğinin doğrulanmasının “ model büyüklük “ arttıkça “ 1 “e yaklaşır .Rudolph Carnap, – 1970 J.S.Mill ; doğrulamanın düpedüz indüktif olduğunu ileri sürer K.R, Popper, bilimsel yöntemin hiçbir aşamasında indüksiyona yer tanımaz.

36 Teori Test - Test - Yanlışlamacılık
Bilimsel bilgi sadece tahmin bilgisidir. Yanlışlamacılık Eleştiri Tartışma Ayıklama Bilim Problem Çözüm denemesi Ortadan kaldırma Bilgi Yanlışlanabilir Denetlenebilir Sınanabilir Karl Raimund Popper Bir kurama körü körüne inanç entelektüel bir erdem değil , tersine entelektüel suçtur. Bilimsel davranışın en ayırt edici özelliği kuşkuculuktur. İmre Lakatos HUME ‘ e dönüş

37 Teori - Test - Yanlışlamacılık
SINIR KOYMA = YANLIŞLAMACILIK Deney bilimleri ile metafiziği birbirinden ayıran nedir ? Çürütülemez bir önerme deneysel bilimlerin konusu olamaz , fakat bu onu anlamsız kılmaz Bilimsel Kuramların çoğu bilim öncesi öykülerden doğmuştur Sınır doğrunabilirlik ise teolojide bir bilimdir , dünyada bunu doğrulayacak binlerce veri sunulabilir Birbirine zıt iki farklı olay aynı anahtar kavramla açıklanabilir.

38 Teori Test - Yanlışlamacılık
Bilimin amacı yüksek içeriktir, yüksek olasılık değil Olasılık düşük , içerik yüksek olmalıdır Yüksek yanlışlanabilirlilikte bilimin amacıdır Yanlışlanamayan kuramlar bilimsel değildir Kendi hipotezimi yalanlamak veya yanlışlığının anlaşılması bilimsel olarak gurur kırıcı bir şey değildir. Sinaptik aktarımın elektriksel olduğunu sanıyordum.Şimdi bu sevgili kuramlarımın yanlışlanmasına seviniyorum bile , çünkü bu yanlışlama bilimsel bir başarıdır.” John Carew Eccles 1963 Nobel ödülü

39 Teori Test - Yanlışlamacılık
Eleştil akılcılık Yanlışlamacılık Eleştiri Tartışma Ayıklama Hipotezi / teoriyi test etmenin yolu eleştiri yoludur. Elimizde başka durum durumlarda verimli sonuçlar verdiği kanıtlanmış hipotezi değiştirecek alternatif hipotez yok ise değiştirmek mantıksızdır. Kesin gereklilik doğmadıkça araçları değiştirmek savurganlıktır./ Khun Kesin yanlışlama yöntemsel olarak olanaksızdır Duhem Çünkü ik bakışta çok sayıda çürütücü örnekle karşı karşıyaydı. Yeterli bilgisi olmadığından bunları açıklayamazdı - ama sezgileriş vardı Paul K. Fayerabend Yanlışlama teoriyi terk etmeyi gerektirmez . Teorinin probleme çözüm üretmemesi onu değiştirir OC

40 Teori Test - Yanlışlamacılık
Dogmatik Yanlışlamacılık Bilimsel dürüstlük deneyle çelişen tüm kavramlardan vazgeçmeyi gerektirir Metodolojik yanlışmacılık Teoriler sadece çürütmelerin ağırlığıyla çökmez , sürekli tamirlerle teorinin basitliği kayboluyorsa çöker. Kuramlar birçok yasa ve önermeden oluştuklarından, çürütülebilmeleri için de bağlı oldukları bütün kavramsal sistemin eleştiriye tutulması gekir. Pierre Maurice Marie Duhem, Kuğu örneği yanlışmayı gösterir fakat bilim tarihini yansıtmaz . Bilim adamı kuramı olgular kuramla çelişti diye bırakmaz . ( Merkezi Çekirdek )./ İmre Lakatos İçinden doğruyu seçip yanlışları ayırabilir. En iyi uyum sağlayan teori hayatta kalır / Lakotos ; / Evrimci Sofistike yanlışlamacılık Hep yanlışlarsak elimizde ne kalır ? Bir hipotezin yerine diğerini koymanın şartları T2 > T1 deneysel içerek T2, T1 in tüm deneysel içeriğini kapsamalı T2nin farklı içeriğini bir kısmı deneyle desteklenmeli Lakatos

41 Teori Test- Yanlışlamacılık
SINIR KOYMA = YANLIŞLAMACILIK Bilimsel bilginin gelişimi Bilimsel olmayan bilgi türlerinin Anlamlılığı Yanlışı ayırma ; Sorun – Çözüm üreten Kuram – Kuramı Çürütme – yeni sorunlar Khuna ‘a benzerlik Diyalektik bakış = Döngü Doğu Medeniyeti Deney bilimleri ile metafiziği birbirinden ayıran nedir ? Çürütülemez bir önerme deneysel bilimlerin konusu olamaz , fakat bu onu anlamsız kılmaz Bilimsel Kuramların çoğu bilim öncesi öykülerden doğmuştur Sınır doğrunabilirlik ise teolojide bir bilimdir , Dünyada bunu doğrulayacak binlerce veri sunulabilir Kim Bunlar ; Öylede olur , böylede olur - yanlışlanamaz Mutlaka böyle olur yanlışlanamaz Hep böyledir yanlışlanamaz Doğrulanması yanlış olmadığını göstermez , yanlışlamak doğru olmadığını gösteri r. (OC )

42 Teori Test - Daima Açıklaması var
X enzimi Y hastalığında Arttı , Azaldı Değişmez Kanser / Pürin / ADA / Litaratürde daima bir kanıt bulunur Deneysel sonucun reddi mümkün değil Yanlışlanması mümkün değil OC Bu tür deneysel çalışma Bilimsel bilgiye ne katar Litaratürü genişletir – Bilgiyi değil Akademik yükseltmeye katkı sağlar Hastalık yok hasta var ifadesi tüm istatistiksel ve matematiksel kesinliği red eder . OC

43 Teori -Test - Deneyi tekrarla
Model aynı değil Cihaz değişti Araştırmacının psikolojisi farklı Kimyasallarımız değişti Deneyi yapan değişti Cihaz bozuldu Yağmur yağdı – hava nemli ……………………………….. Hiçbir deney birebir tekrarlanamaz , kendine özgüdür. OC

44 Teori –Kabul edilebilirlik
Teorilerin ölçüm kriterleri - Kuhn Tutarlılık ; hem s hem s değil tutarsızlık Gözleme uyum : Bilim adamına göre değişir Basitlik Geniş faaliyet alanı ; Elektromağnetik teori ;Evrim teorisi Kavramsal bütünlük Verimlilik : geniş gözlem raporu,başka teorilerle yarışta galip çıkarır ,baskılara direnme, yeni bir olaya başarıyla uygulanma

45 Metodoloji – Hipotez / Teori - Gözlem - Deney / Çatışırsa ne olur ?
Sonuçlar hipotezi yanlışlıyorsa hipotezi terk et Robert Grosseteste 1175 –1253), Gözlemi ret / Galileo nun parentezi / Galileo Teoriyi kaldır , doğada doğa yasası var / Decart / Tümden gelim Teori ve deney için en önemli şart gözlemle uyuşmasıdır Krıtik deneyler teorilerin geçmesi gereken yıkım testleridir. Sir John Frederick William Herschel, 1792 –1871) Teori çöker yenisini getir – Popper / hipotetik tümden gelim Paradigma - Khun Merkezi çekirdek - Anomaliler Lakotos Görmek istemediğini hesaptan düş Günümüzün parentezi istatistik oc

46 Metodoloji Değişen bir şey yok , Skolastik düşünceye devam
Doğru kabul edilen öncül üzerinden konuşma / Kolestrol kötüdür. Deneyi doğru kabul et / Kötülüğünü destekleyelim Deney üzerinden yorum yapmak / Yorumlar hep bunların kötülüğü üzerine olmalı X sonucu Y dir . Nedensellik Niye o kadar çok araştırma yapıyoruz. Genellemeler ; Benim sonuçlarım doğrudur , Tenkite kapalıyım , Sonuçlarıma saldırı bana saldırıdır OC Hipotezi - en iyi en iyi kim yanlışlayabilir ? – Popper Kendi hipotezimi yalanlamak veya yanlışlığının anlaşılması bilimsel olarak gurur kırıcı bir şey değildir. Sinaptik aktarımın elektriksel olduğunu sanıyordum .Şimdi bu sevgili kuramlarımın yanlışlanmasına seviniyorum bile , çünkü bu yanlışlama bilimsel bir başarıdır.” Sir John Carew Eccles Nobel ödülü

47 Metodoloji Paradigma Bilime sosyolojik yaklaşım - Khun
Dogma / Stil /Model / Siyasal toplum /Doktrinler bütünü / Referans çerçevesi / Paylaşılan ortak değerler kümesi Duhem / Meyerson / Alaxandre Koyre Paradigma bir topluluğun üyelerinin inanç , değer , teknik ve bilgi birikimini tümüdür. Bilime tarihsel , toplumsal, ruhbilimsel bakış açı getirir Paradigma ; diğerlerine göre cazip , açık uçlu, daha güçlü, inanılır olmalı Yanlışlama paradigmayı red etmeye yol açamaz /

48 Metodoloji - yeniden inşa-Kuhn
Bilim Öncesi --> Normal Bilim --> Kriz- Devrim --> Yeni Normal Bilim --> Yeni Bunalımlar ( Döngü) Olağan bilim; yeni kuram icat etmez ,uymludur, yenilik amaçlamaz, pradigma içinde yanıtı olmayan sorular red edilir, çözümü olan bulmacalarla uğraşır, sınırları çizilmiştir, karşı örnek yoktur . Kriz ; pradigmanın içinden gelir, büyük güçlükler ve karşı çıkışlar , sorun çözmede başarısızlık , karşı örneklerin orta çıkışı Bunalıma cevap; kuramı red edrken deneyin önmei yoktur, yeni bir paradigmanın ortaya çıkışı gerekir, Devrim ; var olan paradigmanın iş yapamadığının bir grup bilim adamınca hissedilmesi, taraflara bölünme , tek başına ne mantık nede deney işe yarar, aynı şeye bakıp farklı şeyler görmek, dikkati bunalım yoğunlaşır , çoğu genç yandaşlar oluşur Kuhn’un normal bilimler için söylediği bu döngü, aslında pozitivist bakış açısı ile şekillendirilmiş bilimsel araştırmanın bir ilerlemeye neden olduğu tartışmasını yaratmaktadır

49 Metodoloji yeniden inşa - Kuhn
Khun’ a destek ; Bilim inaçlar salkımı / Araştırma gelenekleri / Lary Laudan 1941 Khun’ın paradigması fazlasıyla uzun dogmatik aralıklarla ayrılan geniş alanlı bir dizidir Watkins Bilim adamına yeterlilik belgesi verilmesi “ otoritenin “ elindedir. Einsteinin durumu bu gün için anlaşılamaz. Litaratüre bak / atıflara saygı / Moda John Ziman 1925 – 2005 Kuhn daha sonra kriz olmadan dan modelin yenilenmesine izin vermiştir. Kemiosmotik teori ; ETZ – Oxidatif Fosforilasyon OC Khun ‘dan Lakotos ‘a destek Popper ‘e itiraz ; Bir teorinin varsayımlarını bir veya bir kaçını yanlış olması teoriden elde edilen sonuçların tümünün yanlış olduğu sonucunu vermez. Lakotostan Khuna itiraz ; Değişim – Paradigma kavramı din gibi bir inancı gösterir. Bilimsel değişim Akıl’a dayanır Batını n paradigması en az 600 yıldır değişmemiştir. / Değişen nedir . OC Batının paradigmasının dili aynı Lehçeleri farklıdır . OC

50 Metodoloji Merkezi çekirdek - Lakotos
Yanlışlamaya maruz kalmayan bir önermeler çekirdeğini diğerlerinden ayırır. / Hard Core Araştırma programlarını testleri yardımcı hipotezlerin koruyucu alanlarına yönelir Bilimsel araştırma programları bazen dramatik yanlışlamalara rağmen varlığını sürdürebilir veya bugün en iyi yöntem yarın eskimiş olabilir. Bilim anomalilerle beraber olabilir. Teorinin doğrulanma ya da yanlışlanmasının belirli bir anda olanak yoktur. Bilimsel bir teori bu belirli anomalileri zaten ad hoc varsayımlarla kanıtlamaya çalışır, ki bu nedenle belirli bir teoriyi reddedebilmek sanıldığı kadar kolay değildir ( Popper eleştirisi ) Bilimsel bilginin ussallığı bilginlerin “ temel yargılarına dayanır “ = Khun’un Bilim tasarımı. Lakotos Khun’u bir başka dille onaylar ( OC ) - Atomist varsayım - Kimyasal reaksiyonlar atomların birleşmesi veya ayrılması yoluyla oluşur -Genetik bilgiyi DNA taşır - Elektron hayattır” tanımı ” Hard Core” indirgemenin en alt kısmıdır OC

51 Metodoloji Anarşist bilgi kuramını / Her şey gider
Bilim tarihi Doğrulamacılar ve yanlışlamacılığı tenkit eder. ÇAĞCIL DENEYCİLİK ELEŞTİRİSİ Tutarlılık koşulu ; eski kuramı korur Anlam değişmezliği ; bilginin gelişmesini engeller Özerklik ,; sınanacak olan kurumun dışındaki kuramlara karşı çıkar Olağan bilim etkinliği paradigma dışına çıkışın aizin vermez -Khuna cevap Apaçık çürütücü örnekler karşısında dahi kuram elde tutulmalıdır . / Popper ‘ e tenkit Ad – hoc varsayımlar gereklidir. Lakotosa destek Paul Karl Feyerabend ; )

52 Metodoloji Anarşist bilgi kuramını / Her şey gider / Post Modernite
Gerçekliğe ulaşmanın farklı yolları vardır. Bilgiye ulaşma yolları birbirleriyle ölçülebilir ya da kıyaslanabilir değillerdir. Bilgi kuramsal anarşist en çılgınca düşünceleri savunmakta bir sakınca görmez.. Bilim için evrensel yöntem , Kural yoktur , Bilimin gelişmesi için her fikir yaralıdır . Metafizik ve fizik arasında fark yok / Her şey iyidir. / Çin Tıbbı Bilim adamalarının diktatoryası ile din adamaları diktatoryası arasında bir fark yok. Birinci dünya bilimi daha iyi silhlar ürettiği için kabul edilir. Tüm bilgilerin yarışmasına izin ver . /Zamanın ruhuna saldırı Yarışın bir kuralı var mı , Cevap ; Yok ( OC )

53 İlerleme Tekne imgesi Bilimin gelişimi denizdeki gemini inşasına benzer . Devamlılık Sürekli yeniden inşacılık Kuru bir havuz yok Yolculuk sırasında öğrenme Bozulmaya tabi olmayan hiçbir moral değer yok Değerlendirme ilkelerini en geneli bile yeniden inşaaya maruz kalır . Otto Neurath

54 İlerleme – problem çözme
Her bilim öncesi bilgi dogmatiktir. Bilim dogmatik olmayan yöntemin yani eleştirel yöntemin bulunmasıyla başlar Sorunsalı tesbit et ve bu durumu oluşturan olguları topla ve çözüm üret Dawey Ernest Nagel Çözülmüş olan deneysel problemlerin sayısında artış L . Laudan Konuyu ; Problemleştirme Deneme amaçlı kuram oluşumu – Hipotez Deneysel sınama yoluyla eleştirel tartışma aracılığıyla ortada kaldırma denemeleri Kuramların eleştirel tartışmasından çıkan yeni problemler / Döngü Einstein ile , amip arasındaki fark Eski problemle yeni problem arasındaki süreç bilimsel ilerlemeyi gösterir Hayat problem çözmektir. Popper

55 İlerleme - Karşı Tümevarım
Bilimin ilerlemesi “ ne olsa gider “ ilkesine dayanır. Kabul edilmiş görüşle tutarsız görüşler ortaya koymak Egemen bilim anlayışına ters , tutarsız kavramlar / Galileo Kuram Karşı Kuram Kuramları karşılaştır İşe çağın görüşlerine ve aklına aykırı bir inançla başla Çoğulculuk Post - modernizmin anahtarı / Hür toplumda tüm fikirler özgürdür .OC

56 İlerleme İlerleme sürekli ve devrimseldir ./ Khun
İlerleme kavramı “geri dönüşü “ yasaklar / termodinamiğin ikinci kanunu OC İlimin gelişmesi akarsu kollarını bir nehir oluşturmasına benzer . Bilimsel ilerleme gerçeklerle fikirlerin başarılı bir şekilde birleşmesidir. Tümevarım / Keşif süreci Whell Bilimde ilerleme Usta - çırak ilişkine göre yürür Jonh Ziman İlerleme sürekli ve devrimseldir ./ Khun Bilim elverişliden daha elverişliye doğru yol izler T2 > T1 ve T2nin fazla içeriğininin bir kısmı doğrulanırsa ilerleme sağlanır Doğrulanmış fazla içerikli birleşme Kural dışılığı yardımcı bir hipotezle uygun hale getirmek “ Anoloji ” Lakotos

57 İlerleme evrimsel / koşullu açılamalar
Eğer Varyasyonlar var ise Bunlar miras alınmışsa Bir değişken bir işi için diğerinden daha uygunsa Bu işi gerçekleştirmedeki başarısı organizmaların çevresi her ne ise orada kalma becerilerini etkiliyorsa O zaman Doğal seleksiyon evrimsel bir değişim sağlayacaktır

58 İlerleme evrimsel anoloji
Bilimde uyumlu olmak ; Yalnızca biri birini takip eden araştırmacıların kabul edip kullandığı kavramlar yenilikler nesiller katılıyor. Belirleyici olan soydur. Khun un Normal Bilim tarifine benzer Kavramlar yetersiz kalırsa ; Bunların bize bu alanda daha verimli deneysel ve matematiksel sorular sorma imkanı vermesi için nasıl Değiştirebilir Geliştirebilir Sınırlayabilir Niteleyebiliriz Stephen Edelston Toulmin …….. En uyumlu kavramlar hayatta kalır. /Uyumu nasıl sağlar OC Evrim geleceği göremez , rastlantısaldır. Bilimde bunun tam tersidir L .Cohen Nedensel sıralama rastlantısal sıralamalardan oluşur - Mill En iyi olan hayatta kalır. OC

59 Bilim insanlarının hislerinine / aklının ışığına veya gözlem / deneye müracaatı yeni bilgiyi elde etmede veya var olanı genişletme bir yol / yöntem olabilir. Temel sıkıntı tenkite / eleştiriye kapalı olmaktır . Bilimde ilerlemenin en temel özelliği katkı sağlayıcı olsun veya olmasın eleştiri / muhalefet içermesidir OC