KARŞILAŞTIRMALI SAĞLIK SİSTEMLERİ

... konulu sunumlar: "KARŞILAŞTIRMALI SAĞLIK SİSTEMLERİ"— Sunum transkripti:

1 KARŞILAŞTIRMALI SAĞLIK SİSTEMLERİ
SİSTEM YAKLAŞIMI VE SAĞLIK SİSTEMİ Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT

2 SİSTEM Sistem nedir? Bir veya daha çok amaca ulaşmak için birbiriyle ilgili ve birbirine bağımlı bileşenin düzenine denir. Bir sistemi; Belirli parçalardan (alt birimlerden, alt sistemlerden) oluşan, Bu parçalar arasında belirli ilişkiler olan, Bu parçaların aynı zamanda dış çevre ile ilişkisi olan, bir bütün olarak tanımlamak mümkündür. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

3 SİSTEM Birleşik ve bütünleşmiş parçalardan oluşan herhangi bir yapı, olay veya faaliyet, kavram bir sistem olarak ele alınabilir Şu halde sistem, kavramından belirli parçalardan (bölümlerden alt - sistemlerden) oluşan bir bütün anlaşılmaktadır. Belirli bir olaya (bütüne) sistem yaklaşımı açısından bakıldığında, esasında şu soruların cevabı araştırılmaktadır: Bu sistemin önemli parçaları nelerdir? Bu parçaları birbirine bağlayan ve birbirine uyumunu sağlayan başlıca süreçler nelerdir? Sistemin gerçekleştirmek istediği amaçlar nelerdir? Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

4 SİSTEM Sistem konusunu daha iyi anlamak için insan vücudunu belirli amaçları (yaşamak) gerçekleştirmeye çalışan bir sistem olarak ele alalım: İnsan vücudundaki sinir sistemi, dolaşım sistemi, sindirim sistemi, kas sistemi vs. birer alt - sistem olarak ele alınabilir. Bütünün amacı, ancak alt sistemler amaçlarına ulaştığı takdirde gerçekleşebilir. Sinir sistemi iyi çalışmıyorsa muhtemelen solunum veya başka bir sistem de iyi çalışmayacaktır. Buna gör alt sistemlerin birisinde meydana gelen bir değişme diğerlerini de etkileyecektir. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

5 SİSTEM Sistem yaklaşımının temelinde, "sistem" olarak ele alınan bütünün amacını gerçekleştirmesi vardır. Dolayısıyla, bu görüşe göre, önemli olan bütündür, parçalar bu bütüne katkıda bulunduğu ölçüde önemlidir. O halde, sistemleri esas alan bir bakış açısında, ağırlık o sistemlerin amaçları, sistemin içerdiği alt sistemler, alt sistemler arasındaki ilişkiler ve alt sistemlerin ana sisteme yaptığı katkı üzerinde toplanmaktadır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

6 SİSTEM Yönetimde sistem yaklaşımından, yönetim olaylarını ve bu olayların cereyan ettiği birimleri birbirleri ile ilişkili bir şekilde ele alan yaklaşım anlaşılmaktadır. Sistem yaklaşımı, organizasyonu çeşitli parçalar, süreçler ve amaçlardan oluşan bir bütün olarak ele alır. Organizasyon sistemini oluşturan parçalar arasında insanlar, makineler, maddi kaynaklar, görevler, formal yetki ilişkileri, küçük informal gruplar sayılabilir. Bütün bu parçalar organizasyonun amacını gerçekleştirmek üzere, iletişim ve karar verme süreçleriyle birbirlerine bağlanmıştır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

7 SİSTEM ANALİZİ Sistemi meydana getiren parçaların nasıl birbirine bağlandığını ve birlikte nasıl çalıştıklarını anlayarak sistemin çıktısını etkileyebilmektir. Sistem performansında bir veya daha fazla bileşenin etkisini araştırarak sistemi parçalarına ayırmaya ve daha ileri çalışmalar için çalışmaya sistem analizi denir. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

8 SİSTEM ANALİZİ Sistem = Örgütlenmiş Bütün Birbirine bağımlı
İki ya da daha fazla unsur Belirli bir sınır Ayırt edilen Örgütlenmiş Her sistem başka sistemlerin alt sistemi, başkalarının ise üst sistemidir. Sistemi oluşturan alt bölümler, görevsel bir bütünlük oluşturacak şekilde birleşmeli ve bir ilişkiler sistemi oluşmalıdır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

9 SÜREÇ (TRANSFORMASYON)
SİSTEM ANALİZİ Açık sistem, çevresinden veya başka sistemlerden enerji, bilgi ve materyal alır, bunları işler ve çeşitli formlarda (mal, hizmet) tekrar çevresine veya başka sistemlere gönderir. SÜREÇ (TRANSFORMASYON) SİSTEMİN SINIRLARI GİRDİ INPUT ÇIKTI OUTPUT DIŞ ÇEVRE Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

10 SİSTEM ANALİZİ ÇEVRE DÖNÜŞÜM SÜRECİ GİRDİ ÇIKTI SİSTEMİN SINIRLARI
DÖNÜŞÜM SÜRECİ SİSTEMİN SINIRLARI ÇEVRE GERİ BİLDİRİM Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

11 SİSTEM ANALİZİ GİRDİ (Input SÜREÇ PROCESS ÇIKTI (Output)
Tıp teknolojisi Binalar (hastane) Tıbbi personel İdari Personel Sosyal güvenlik Hukuk sistemi Ödeme gücü Sosyal dengeler Arkadaş-akraba grubu, vs. SÜREÇ PROCESS Sağlığın korunması Tıbbi tedavi ve bakım Rehabilitasyon Sağlığın geliştirilmesi ÇIKTI (Output) Hastanın tedavisi sağlığının bozulmasının önlenmesi sağlık düzeyini geliştirme Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

12 Sistemler Üzerinde Niçin Çalışmalıdır?
Sağlık sistemleri üzerinde çalışmanın fark amaçları olabilir. Bu amaçlar; Kendi sistemimize, bakış açımıza yeni perspektifler katmak, Başkalarının deneyimlerinden ders almak Belirli hedeflere ulaşmada stratejiler belirleyebilmek (etkililik, verimlilik, hakkaniyet, insancıllık) Değişimin etkisini belirleyebilmek Sağlık sistemleriyle ilgili genel bir teori geliştirmek (Bu mümkün müdür acaba?) Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

13 Sistemler Üzerinde Çalışmanın Zorlukları
Sağlık sistemleri olağanüstü karmaşıktır Bir çok ülkede birden çok sistem içiçe geçmiştir Bir çok defa tanımlar ülkeden ülkeye değişiklik göstermektedir. (hastane, hemşire, sağlık merkezi, vb.) Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

14 Sağlık Sistemlerinin Bileşenleri
Ekonomik: Ülkenin sağlık durumunun genel determinantıdır. Kullanılan malzeme ve sağlık kaynakları üstünde doğrudan etkilidir. Politik/ Tarihi: Politik tutum ve yönetsel yapı. (Bugünün politikaları yarının tarihidir.) Kültürel: Toplumsal değer ve inanışlar. Din ve dini kuruluşlar Dil ve kültürel kimlik Aile yapısı Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

15 En İyi Sağlık Sistemi Hangisidir?
En iyi sistem diye bir şey yoktur Sağlığın önemli bileşenlerini resmi sağlık sektörünün dışında gelişmektedir: Eğitim, Güvenli suya ulaşım olanakları, Hakkaniyet, vb. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

16 En İyi Sağlık Sistemi Hangisidir?
ÖRNEK: Global olarak; bütün ülkelerde beklenen hayat süreci ile aşağıdaki değişkenlerin ilişkilerinde korelasyon katsayıları şöyle bulunmuştur: Değişken korelasyon katsayısı Kadın okur-yazarlığı 0,780 Güvenli su temini 0,883 Bunlara ek olarak kişi başına düşen GSMH, doktor imkanları, hastane yatak imkanları, hükümetin sağlık harcamaları gibi değişkenler de eklenirse r2 sadece 0,893’e kadar yükselmektedir. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

17 En İyi Sağlık Sistemi Hangisidir?
Kapsayıcı ve sağlam yapılı sağlık sistemleri olan ülkelerde doğuşta beklenen hayat süresinin daha uzun olduğu bir gerçektir. Ama bunu başarmış ülkeler aynı zamanda refah paylaşımını daha adilce yapabilmiş ülkelerdir Ve beklenen uzun ömürler genellikle yanlış olarak sağlık sistemlerinin iyiliğine atfedilir Halbuki temel hizmetler ( barınma, beslenme, eğitim, ulaşım, gelir düzeyi vb. ) sağlığı sağlık hizmetlerinden daha kuvvetlice etkilemektedir Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

18 SAĞLIK SİSTEMİ ve SÜREÇ YAKLAŞIMI
Dünyada her gün sayısız insan sağlıkçıların ellerinde işlem görmekte Bu iş doğumdan çok önce başlar ve ölünceye kadar sürer Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

19 SAĞLIK SİSTEMİ ve SÜREÇ YAKLAŞIMI
Girdiler Süreç Çıktılar Akıbet Girdiler (insangücü, bina, malzemeler, cihazlar, arsa vb.) Süreç (işlemler) Erken Çıktılar (verilen hizmet miktarı) Akıbet Çıktıları (hizmetten toplumun yararlanma düzeyi) Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

20 SAĞLIK NEDİR? Sağlık… Sağlık sistemi değildir.
Hastalığın reaktif olarak yok edilmesi değildir. Diğer sahip olunan değerler gibi bir cevherdir. Sağlık = Bütün dünya insanları için benzer değer taşır Sağlık = Tüm potansiyeli kullanma kapasitesi Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

21 Sağlık ve Sağlık Hizmeti kavramlarında kayma
Eski Yaklaşım Yeni Yaklaşım Babacan Paydaşlık Bireysel hizmet Takım yaklaşımı Müdahale Önleme Klinik hizmet Klinik hizmet + eğitim / sosyal misyonlar Hastane Evde bakım vb. Elitler öncelikli Hakkaniyet Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

22 Sağlık Bakım Sistemi: Unsurları ve Yapısı
Öz-bakım Ulus Toplum/ sosyal sistem Hasta- Hekim Makro- organizasyon Mikro sistem

23 SAĞLIK SİSTEMİ Sağlığın geliştirilmesini ve korunmasını temel amaç edinen kaynaklar, kurumlar, insanlar ve yönetimlerin oluşturduğu bir bütünlüktür. Bir sağlık sistemi kurabilmek için insan kaynağı, finansman, bilgi, malzeme, ulaşım, iletişim ve bütün bunlara rehberlik (yönetişim) gerekir Her ülke kendi tarihini, kültürünü, ekonomik kalkınmasını ve ülkesindeki baskın politik ideolojiyi yansıtan bir ulusal sağlık sistemine sahiptir. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

24 SAĞLIK SİSTEMİ Sağlık sistemleri dört temel ilkeye dayanır: Verimlilik
Hakkaniyet Etkililik İnsancıllık (sunuş kalitesi) Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

25 SAĞLIK SİSTEMİ Sağlık sistemi; sosyal sistemler içerisinde belki de en karmaşık sistem özelliğini taşımaktadır. Yüzeysel bir bakış açısıyla sağlık sistemi incelendiğinde, birbirinden çok farklı yönelime sahip kurum ve kişinin karmaşık ilişkileri ile karşılaşılır. Sağlık sistemlerinin incelenebilmesi için öncelikle bu sistemi oluşturan alt sistemlerin ve bu alt sistemlerin karşılıklı olarak analiz edilmesi gerekir. Sağlık sisteminin alt sistemlerinin belirlenmesi, sağlık kurumları yönetimi açısından büyük önem taşımaktadır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

26 SAĞLIK SİSTEMİ GİRDİLER İHTİYAÇLAR/ PROBLEM ANALİZİ
KARAR VERİLEN AMAÇLAR VE ÖNCELİKLER DEĞERLENDİRME SONUÇLAR ÇIKTILAR UYGULAMA TANIMLAMA, DEĞER BİÇME VE YÖNTEMLERİ/ OPSİYONLARI SEÇME BÜTÜN AŞAMALARDA: MEYDANA GELEN ARTIŞLAR VE DEĞER YARGILARI Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

27 Sosyal, Ekonomik, Politik, Hukuksal Sistemler
SAĞLIK SİSTEMİ Sağlık sisteminin performansında dış çevre hayati öneme sahiptir ve onun becerileri ile hasta ve yaralıların ihtiyacı karşılanmaktadır. Sistemin büyüklüğünü, kalitesini ve çıktıların maliyetini, bunları sağlayacak kaynakların ulaşılabilirliği ve düzenlemelerin gücü belirlemektedir. Yönetim Üretim Varlık Koruma Destek Sosyal, Ekonomik, Politik, Hukuksal Sistemler Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

28 Varlığı Koruma Alt Sistemi
Varlık koruma sisteminin temel amacı, sağlık hizmetleri sunumunun kararlılığını ve düzenliliğini sağlamaktır. Bu alt sistemin içinde yer alan kurumlar, sağlık sisteminin ihtiyaç duyduğu finansal ve insan kaynaklarını sağlamak ve geliştirmek amacını gütmektedir. İnsan kaynaklarının beceri, moral ve güdülenme düzeylerinin yüksek tutulması ve dolayısıyla insan kaynaklarının performansının yükseltilmesi de varlık koruma alt sisteminin temel rolü olarak kabul edilmektedir. Varlık koruma alt sisteminde üniversiteler, meslek odaları, hizmet içi eğitim kurumları ve finansman kurumları yer almaktadır Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

29 Destek Alt Sistemi Bu alt sistem, değişen bir çevre içinde bulunan sağlık sisteminin yaşamını devam ettirebilmesi için gerekli faaliyetleri üstlenmiştir. Tıp bilimi ve teknolojisindeki gelişmeler, toplumun beklentilerinin değişmesi ve hastalık dokusundaki farklılaşmalar sağlık sistemi içerisinde değişiklik yapılmasını gerektirir. Yeni tedavi yöntemleri ve araçları geliştiren üniversiteler, tıbbi araştırma merkezleri, biyomedikal araştırma birimleri, toplumun sağlık alt sisteminden beklentileriyle ilgili bilgi toplayan araştırma şirketleri bu alt sistem içinde yer almaktadırlar Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

30 Yönetim Alt Sistemi Diğer alt sistemlerin işbirliği ve koordineli bir şekilde çalışmasını sağlayan onları yönlendiren alt sistemdir. Sağlık Bakanlığı, bağlı teşkilatlar ve taşra teşkilatları bu sistem içerisinde yer almaktadır. Yukarıdaki alt sistemde yer alan kurumlar iç içe girmiş bir şekilde faaliyet göstermektedir. Örneğin üniversiteler sağlık hizmeti sunan hastanelere sahip olması nedeni ile hem üretim alt sistemi içerisinde hem de sağlık insan gücü sağlaması nedeni ile varlık koruma alt sistemi içerisinde yer almaktadır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

31 Çevre Faktörleri ve Sağlık Sistemi
Sağlık sistemleri de diğer sistemler gibi çeşitli girdiler; insan kaynakları, makine, teknolojik kaynaklar, bilgi, sermaye, hasta/müşteri ve diğer girdileri kullanarak ve bunları bir yapı içerinde bireysel ve örgütsel süreçlere tâbi tutarak çevreye çıktı olarak sunarlar. Eğer bu çıktılar arzu edilebilir düzeyde değil ise girdilerde veya süreçte bir takım düzeltici eylemlere gidilebilir. Bu ise geribildirim (feedback) sayesinde gerçekleştirilir. Sağlık kuruluşları hizmet sunumunda gerek iç çevre ve gerekse de teknoloji, ekonomi, hukuk, politik, sosyal ve kültürel çevre gibi makro sistemlerden etkilenirler Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

32 Çevre Faktörleri ve Sağlık Sistemi
SAĞLIK KURULUŞU GÖREV ÇEVRESİ Tedarikçiler Rakipler Çalışanlar Pay sahipleri Toplum Devlet Kredi verenler Müşteriler SOSYO-KÜLTÜREL SİTEM EKONOMİK SİSTEM TEKNOLOJİK SİSTEM POLİTİK-YASAL SİSTEM HUKUK SİSTEMİ Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

33 Teknolojik Sistemler Teknoloji, bilimsel uygulama ve araştırmalar sonucu ortaya çıkan icat ve yenilikleri ifade etmektedir. Tıbbi teşhis ve tedavide kullanılan teknoloji gerek hastaların teşhis ve tedavi süreçlerini kısaltmakta ve gerekse riskleri azaltmaktadır. Teknoloji geliştikçe sağlık hizmetleri daha çabuk ve daha güvenilir bir biçimde arz edilebilmektedir. Ancak hızla gelişen ve değişen tıp teknolojisi, bir yandan teşhis ve tedavinin kalitesini yükseltirken diğer yandan da kullanılan ekipmanların kullanım süresini kısaltmakta ve sağlık kuruluşlarını sürekli yeni yatırımlar yapmaya zorlamaktadır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

34 Teknolojik Sistemler Yüksek teknoloji ABD ‘de nüfusun % 5’i tarafından kullanılmasına rağmen ulusal sağlık harcamalarının yarısını oluşturmaktadır. Fakat ileri teknoloji, rekabet ortamında hastaneler tarafından güçlü bir silah olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, günümüzde hastaların hastane tercihinde hastanelerin sahip olduğu teknolojinin büyük bir etkisi bulunmaktadır. Yeni teknolojinin piyasaya girmesiyle mevcut mal ve hizmetler piyasadan çekilmektedir. Hastanelerde yatarak tedavi gören hasta sayısındaki azalmaya karşın ayakta tedavi gören hasta sayısında önemli ölçüde artış görülmektedir. Bu trend birçok tıbbi prosedürün icra aşamalarını geliştiren ve hastaların iyileşme sürelerini düşüren tıbbi teknolojideki gelişmelerden büyük ölçüde etkilenmiştir. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

35 Teknolojik Sistemler Sağlık bakımında teknolojinin etkisi çeşitli boyutlarda olabilmektedir. Cihazlardaki her bir yeni gelişme hastanelerinde mevcut cihazlarını güncellemelerini gerektirmektedir. Yeni teknolojinin transferi kısa vadede, maliyetlerde artış meydana getirebilir. Teknolojik yenilik bazen maliyetlerde azalma da sağlayabilir. Örneğin, histerektomi ameliyatındaki teknolojik değişimler: Geleneksel yöntemlerle yapılan histerektomi ameliyatı 3-4 gün hastanede kalmayı gerektirmekte ve anestezi elemanlarına verilen ücret hariç ABD’de yaklaşık olarak dolar idi. Teknolojik gelişmelerle ayaktan histerektomi ameliyatına dönüşen süreç; en fazla bir gece hastanede kalmayı gerektirmektedir ve maliyeti ise yaklaşık 3000 dolardır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

36 Ekonomik Sistemler Ekonomik sistemler açık bir sistem olan sağlık kuruluşlarını doğrudan etkileyen faktörlerin başında gelmektedir. Liberal ekonomik sistemin yer aldığı ülkelerde fiyatın oluşumu ve mal ve hizmetlerin değişimi serbest piyasada oluşmakta ve tüketiciler bu değişime özgürce katılmaktadır. Kapalı ekonomilerde ise devletin etkisi ve müdahalesi söz konusudur. Ancak sağlık hizmetleri dünyanın hiçbir ülkesinde tamamen serbest piyasa koşullarına bırakılmamıştır. Sosyal devlet anlayışı gereği az ya da çok kamu müdahalesi veya düzenlemeleri mevcuttur. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

37 Ekonomik Sistemler Sağlık kuruluşları temel makroekonomik koşullar ile de yakından ilgilenmelidirler. Ekonominin enflasyonist ya da durgunluk dönemde olması tüketicilerin alım imkân ve isteklerini etkiler. Fiyatların gelirden daha fazla arttığı enflasyon döneminde alım gücü düşer. Borç para vermenin maliyeti de enflasyon döneminde etkilenmektedir. Borçlanma maliyetinin artması sebebiyle yeni hizmetler sunma imkanı bulabilen bir sağlık bakım tedarikçisi, artan maliyetler sebebiyle sıkıntıya düşebilmektedir Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

38 Ekonomik Sistemler 1980‘li yılların sonlarından itibaren ABD‘de hastaneler rekabet güçlerini artırmak ve çoklu hastane sistemlerinin avantajlarından yararlanmak üzere çoklu hastane sistemi (multi-hospital system) oluşturmakta, bir çatı altında birleşmekte, dikey entegrasyonlara (vertical integrated hospital) veya işbirliğine gitmektedir. Çünkü ölçek ekonomisi sayesinde personel ve satın alma yetenekleri ve sermaye güçleri artmaktadır. Ayrıca kâr amacı gütmeyen hastanelerde coğrafik ittifaklar kurmaktadır. Birkaç hastane yazılı kurallar ve düzenlemeler çerçevesinde bir araya gelerek resmi ittifaklar oluşturmakta ve bu ittifakta hastaneler kendi otonom yapılarını muhafaza etmektedirler. Kurdukları network sistemi sayesinde birbirlerine destek vermektedirler. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

39 Hukuksal ve Politik Sistemler
Hukuksal ve politik sistemlerin sağlık sistemleri üzerindeki etkisi son yıllarda giderek hissedilir derecede artmıştır. Tüketiciyi koruma yasalarının bir uzantısı olan hasta haklarına ilişkin yasal düzenlemeler hızla uygulamaya konulmuştur. Sağlık personeli ve sağlık kurumlarının hastalarla, sosyal güvenlik kurumlarıyla ve diğer tedarikçi firmalarla ilişkilerini düzenleyen yasal mevzuat her ülke de mevcuttur. Kamuoyu ve sigorta kuruluşlarının sağlık kuruluşları üzerindeki baskısı artmaktadır. Bu yüzden mevzuattaki değişiklikleri sağlık kuruluşları yakinen takip etmeleri gerekir. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

40 Sosyo-Kültürel Sistemler
Toplumun sağlığı algılama biçimleri, yaşam tarzları, sağlık kuruluşlarını kullanım sıklığı, beslenme alışkanlıkları gibi faktörler sağlık kuruluşlarınca yakından izlenmelidir. Son yıllarda ortalama ömrün uzaması, yaşlı nüfus oranında ve kronik vaka sayısında artışlara neden olmuştur. Bu değişim sağlık hizmetleri talebini etkilemektedir. Demografik değişiklikler sağlık planlamalarında dikkate alınmak durumundadır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

41 Sosyo-Kültürel Sistemler
Sağlık hizmetlerine olan toplam talep, öncelikle o ülkedeki kişilerin sayısına bağlıdır. Nüfus arttıkça doğal olarak bu hizmetlere olan talep de artar. Dolayısı ile Türkiye’de %013,4 ( ) nüfus artış hızı ile gelecekte, diğer mal ve hizmetlerle birlikte, sağlık hizmetleri talebi de artacaktır. Ancak toplam nüfus yanında nüfusun yapısı (cinsiyet, yerleşim düzeni; kırsal-kentsel, mobilitesi gibi) da önemlidir. Doğum oranının yükselmesi ile pediatri, çocuk bakımı ve cerrahisi gibi hizmetlere talep artarken, yaşlı nüfusun artışı ile birlikte geriatri hizmetlerinde bir talep artışı doğal olarak beklenecektir. Ayrıca toplumun sağlık kuruluşlarından beklentilerindeki değişim de önemlidir. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

42 Ekolojik Sistemler Ekolojik sistemler (nem, ısı, kuraklık, ) de meydana gelen değişimler birey ve toplum sağlığını ciddi derecede etkilemektedir. Ani değişiklikler, hava kirliliği, vb. çevresel faktörler çok sayıda hastanın hastaneye kabul edilmesine neden olabilir. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

43 DSÖ’nün Sistem Yaklaşımı Standardı
DSÖ sistemleri standart başlıklarda ele almaktadır: Sahip Çıkma /Vekilharçlık (Stewardship): Yaygın ve dar anlayışla bu ilke ve uygulamalar yönetişim olarak ele alınmaktadır. Ancak Sağlık Bakanlıklarının vatandaşın sağlığına onlar adına sahip çıkması ve hizmetkar anlayışıyla yaklaşım göstermesi gerekiyor Finansman: Sağlık finansmanının asıl amacı bütün bireylerin koruyucu hizmetleri ve kişisel sağlık bakım hizmetlerine erişiminin sağlanması ve bunun makul finansal mekanizmaların kurulmasıdır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

44 DSÖ’nün Sistem Yaklaşımı Standardı
İnsangücü: Sağlık hizmet sistemlerinin performansı bu sistemleri kuran ve burada çalışan kişilerin bilgi, beceri, motivasyon ve dağılımına bağımlıdır. Enformasyon/ Malumat (information): Hesap verebilirlik, kaynak tahsisatı, program geliştirme ve yönetim kararları bilgi sistemlerinin konusu olmaktadır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

45 DSÖ’nün Sistem Yaklaşımı Standardı
Bilgi (Knowledge): Sağlık sistemlerinin etkili bir şekilde işlev görmesi için bilginin uygun şekilde hizmetlere uygulanması hayati önem taşımaktadır. İlaç ve teknoloji: Hizmetin uygun şekilde verilmesi için vazgeçilmez olan ilaçların ve sağlık teknolojisinin bulunabilirliği, güvenliği, akılcı kullanımı, etkililiği sistemler içinde önemle ele alınmaktadır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

46 DSÖ’nün Sistem Yaklaşımı Standardı
Araştırma: İyi işlev gören sağlık sistemlerini ortaya çıkaracak çabalar kapsamında istenmeyen ve birçok kere sebebi anlaşılamayan sonuçlar karşısında bunların ele alınıp iyice belirlenmesi, analiz edilmesi, gereken derslerin çıkarılması ve daha uygun şekle bürünerek geliştirilmesi kritik önem taşımaktadır. Hizmet sunumu: Sağlık hizmetlerinin nihai amacı kişilerin ve böylelikle toplumun sağlığının geliştirilmesidir. Bunu sağlayacak en önemli işlev hizmetin sunulmasıdır. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

47 DSÖ’nün Sistem Yaklaşımı Standardı
Hakkaniyet: Eşitsizliklerin giderilmesi ve insanca muamele içinde bütün bireylere hizmetin ulaştırılmasıdır. (Eşit ihtiyaç sahiplerine eşit erişim ve hizmet kullanım hakkı) Sağlık ve Kalkınma: Sağlık sistemlerinin aslında yoksulluk ve refah gibi temel toplum düzeylerine kuvvetle bağımlı olduğu bilinmelidir. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

48 Sağlıkta Dönüşüm Programı
Bakanlıkta Yeniden Yapılanma Genel Sağlık Sigortası Yaygın, Erişilebilir, Güler Yüzlü Sağlık Hizmet Sunumu İnsan Gücü Eğitim ve Bilim Kurumları Kalite ve Akreditasyon İlaç ve Tıbbi Malzeme Yönetimi Sağlık Bilgi Sistemi Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

49 SONUÇ Ülkelerin güçlü sağlık sistemlerine ihtiyacı vardır. Bunun için öncelikle sağlık güvenliğinin güçlendirilmesi gerekir. Sağlık güvenliğinin güçlendirilmesi için; Mevcut sistemlerin acil durumlar için kullanılması, Uzun dönemli önlemlerin planlanması, Vakaların Uluslararası Sağlık Tüzüğü’ne uygun bildiriminin yapılması, Etkin bir iletişim sisteminin kurulması gereklidir. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

50 SONUÇ Sağlık sistemlerinin güçlü bir şekilde yaşamını sürdürebilmesi için diğer ülke sağlık sistemlerinin incelenmesi ve uygun olanlardan benchmark yapılması gerekir. Bu kapsamda ülkelerin sağlık sistemleri incelenirken aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: Yönetim ve organizasyon Sistemin finansmanı Sistemdeki önemli politika belirleyici aktörler Sivil toplum kuruluşlarının etkisi Sistemin önemli problemleri Problemlere yönelik getirilen reformlar Reformlara yönelik eleştiriler Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri

51 SORULAR Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri