ÖĞRENME İLKELERİ VE SEVİYELERİ

... konulu sunumlar: "ÖĞRENME İLKELERİ VE SEVİYELERİ"— Sunum transkripti:

1 ÖĞRENME İLKELERİ VE SEVİYELERİ
MEHMET FATİH YILMAZ

2 GENEL ÖĞRETİM İLKELERİ
Bir öğretim sisteminde yer alan çeşitli derslerin gerek ders konularının seçilip ders kitaplarının yazılmasında gerekse o dersin sınıflarda öğretmenler tarafından işlenmesinde esas alınan genel öğretim ilkelerinden bazıları şunlardır:  

3 1. Çocuğa görelik (veya öğrenciye görelik) ilkesi
Ders programının hazırlanmasında veya dersin işlenmesinde öğrencinin fizyolojik ve psikolojik özelliklerinin, bireysel farklılıklarının esas alınmasıdır. Bu ilke, Gelişim ve Öğrenme Psikolojisindeki gelişmeler ve çağdaş eğitim akımlarından "Çocuktan Hareket Akımı" pedagoglarının görüşleri sonucu gelişmiştir. Çocuk bir yetişkin olarak, hattâ yetişkinin küçük modeli olarak düşünülmemeli; fizyolojik ve psikolojik olarak tamamen kendine has bir birey olarak görülmelidir.

4 2. "Bilinenden bilinmeyene" ilkesi
Ders kitabı hazırlarken ve sınıfta ders anlatırken, öğrencinin o zamana kadarki bilgi ve tecrübelerinden hareket ederek, yeni bilgi ve tecrübelerin bunlar üzerine kazandırılması çok daha kolay olacaktır. Yeni bilgileri eski bilgilerle karşılaştırarak, gerektiğinde eskileri doğrulayarak geliştirmek, öğrencideki bilgi sisteminin çok daha sağlam olmasını sağlayacaktır

5 3. "Somuttan soyuta" ilkesi
Çocuktaki zihin gelişimi somuttan soyuta doğru olmaktadır. İnsan her zaman somut olarak gördüğü, algıladığı şeyleri, onların soyut kavramlarla anlatılmasından daha kolay öğrenir. Bu nedenle, öğrenci mümkünse ders konusu olan eşya ve nesnelerle doğrudan karşı karşıya getirilmeli; bu mümkün olmadığı zaman o nesne veya olayın modeli, fotografı veya başka bir simgesi gösterilmelidir. Özellikle ilkokul öğrencilerinde, gözle görüp, eliyle tuttuğu gerçek eşyalar daha anlamlıdır. Bu sebeple öğretimde öğrencilere öncelikle somut şeyler öğretilmeli, daha sonra soyuta ulaşılmalıdır. Görsel-işitsel araçlar ve özellikle bilgisayar teknolojisindeki son gelişmeler, bu ilkenin, öğretimin her seviye ve her ders konusunda uygulanmasını büyük ölçüde kolaylaştırmıştır.  

6 4. "Yakından uzağa" ilkesi Öğrenciye öğretilecek bilgilerin düzenlenmesinde, örneklerin verilmesinde, hem doğal hem de sosyal olarak onun en yakın çevresinden hareket etmelidir. Bu, sadece yer ve yaşayış açısından değil zaman açısından da böyledir. Yakın zamandan uzağa, yakın aile ve okul çevresinden uzağa, yakın köy-kasaba-bölge-ülke çevresinden uzağa ilkesi birçok derste rahatlıkla kullanılabilir ve bu ilkeye uyma, öğrenmenin düzeyini yükseltir. "Çevreye görelik", "topluma görelik" gibi bazı ilkeler de bu çerçevede düşünülebilir. İlköğretimde şu tür bir sıra izlenmelidir. Öğrencinin okulu ve yakın çevresini tanıtıcı bilgiler; köyü veya kasabasıyla ilgili bilgiler ve son olarak ilçesi, ili, bölgesi, yurdumuz ve dünya ile ilgili bilgiler verilmelidir.  

7 5. Tasarruf (ekonomi) ilkesi
Her türlü eğitim-öğretim faaliyeti en az zaman, en az emek ve enerji sarfedilerek, en yüksek verim elde edilecek şekilde düzenlenmelidir. Bunun için de, öğretim baştan sona her yönden plânlanmalıdır. Plânsız ve metodsuz olarak yapılan dersler çok sınırlı olan öğretim zaman ve imkânlarını israf edeceği gibi, istenilen düzenli bir öğrenme de sağlanamaz. Hem öğretmen öğretirken hem de öğrenci öğrenirken ekonomik ve pratik metod ve teknikler bulmalı, ve hattâ konuya ve seviyeye uygun olarak kendi tekniklerini geliştirmelidirler.  

8 6. Açıklık ilkesi Öğrencinin seviyesine uygun olarak, onun bildiği kelimelerle ve onun hemen kavrayabileceği cümle yapıları ile onun yakın çevresinden ve geçmiş bilgi ve tecrübelerinden örnekler vererek, gerektiğinde soru-cevap, tartışma, jest-mimik, canlandırma gibi teknikleri kullanarak öğretimde açıklık ilkesine uyulabilir. Eğer mümkünse, birçok örnekler göstererek anlatmak, resim, müzik, beden eğitimi gibi derslerde önceden yaparak "model" olmak çocuğun kavramları ve bilgiyi oluşturmasında, beceri ve tecrübe kazanmasında son derece önemlidir. Öğretim konuları ve öğretmenin kullanacağı yöntem ve teknikler, ne kadar çok duyu organını etkilerse öğretimde açıklık da o derece artar. Bu sebeple, öğretim konularının işlenmesinde gözlem, deney gibi birçok duyuya hitap eden yöntemler kullanıldığı takdirde öğrenme kolaylaşacaktır.

9 7. Aktivite İlkesi Günümüzdeki öğretim faaliyetlerinde sadece dinleyerek anlamaya çalışan öğrenci yerine, derse aktif olarak katılan, soru soran, bazı konuları kendine özgü plân ve tekniklerle araştıran, bulduklarını sistemli hale getirip düzenleyen, karşılaştırmalar yapan, gözleyen, düşünüp sonuç çıkaran ve bu şekilde derse katılan öğrenci istenmektedir. Sınaî ve ekonomik değişiklikler sonucu yeni insanların hayata katılan, içinde yaşadığı doğayı ve toplumu her an yeniden değerlendirip değiştirmeye çalışan, girişimci kişiler olarak istenmesi, okulun da öğrenci yetiştirirken tavrını değiştirmesine neden oldu. Geleneksel "öğrenme" veya "aydınlanma" okuluna karşı "iş okulu" akımları gelişti. Çocukların bazı ders konularını bağımsızca seçip kendine özgü tekniklerle "yaparak-yaşayarak" öğrenmesi esası getirildi.

10 8. Hayata yakınlık ilkesi
Okul ve öğretim ortamı hayattan kopuk, yapay bir ortam olmamalı; hayata yakın, oradaki gerçeklikten uzak olmayan, öğrencinin hayatla bağlantısını koparmayan bir yaşantı sunmalıdır. Okul öğrencileri hayat için hazırladığına göre, oradaki öğretim de hayatın doğrudan kendisi olmalıdır. Ders konuları, anlatım sırasında verilen örnekler hayatın içinden seçilmelidir. Çocuklara öğretirken kullanılan dil, oluşturulan sosyal ortam vs. gerçek hayata yakın olmalıdır. Teorik olarak öğrenilen bilgilerin pratikte de kullanılmasıdır. Konuların yaşanan hayattan alınması, öğrencilerin öğrendiği bilgileri hayata atıldığında kullanmasına yardımcı olacaktır.  

11 9-Bütünlük İlkesi G. Kerschensteiner'in üzerinde durduğu bu ilke, çocuğun eğitilecek yönlerinin bir bütün olarak alınıp değerlendirilmesini ister. Çocuk bedensel ve ruhsal kuvvetler (düşünce, duygu, irade gibi) bakımından bir bütün olarak ele alınmalı ve her yönü dengeli olarak eğitilmelidir. Zaten bedensel ve ruhsal kuvvetler sürekli olarak birbirlerini etkilerler ve birbirine bağlıdırlar. Sadece bedeni geliştirip zihni ve ahlâkî yönler geliştirilmezse, veya bunun tersi durumlarda dengesiz; hem topluma hem de kendine zararlı olabilecek insanlar yetişmiş olur. Bu ilke aynı zamanda bilgilerin birbirine bağlı ve birbirini tamamlar mahiyette sunulması demektir.

12 10-Otoriteye itaat ve özgürlük ilkesi (sosyallik ilkesi)
Eğitimin en baş görevlerinden biri, çocukları dengeli olarak sosyalleştirmektir. Bu sosyalleşmenin içinde anne-baba, okul yönetici ve öğretmenleri, yönetmelikler, yasalar, toplumun manevî otoriteleri olan din, ahlâk, gelenek, töre gibi güçleri tanımalı, saygı göstermelidir. Çünkü bu güçler toplumsal yapının direkleridir ve çocuk da daha sonra yetişkin olduğunda bu rolleri üstlenecek, bu güçlerin temsilcisi olacaktır. Bunun yanında eğitim öğretim faaliyetlerinde çocuğun kendi kararlarını verebilmesi, kendi kendini yönetmesi, kritik durumlarda özgür kalabilmenin, hür kararlar vermenin hazzı ve sorumluluğu da verilmelidir. Okul bir takım bilgi, düşünce ve davranış kalıpları vermeye çalışırken yapılan eğitim-öğretimin gelecek zaman için yapıldığı ve çocuğun yetişkin olduğunda hür kararlar ve orijinal çözümler üretmesinin ne kadar hayatî olduğu unutulmamalıdır.

13 11- Bilgi ve becerinin güvence altına alınması ilkesi
Öğretimde toplumun çıkarları, kişinin zekâ, yetenek ve ilgilerine özen gösterildiği kadar bilgi ve becerilerin tam ve doğru öğretilmesine de önem verilmelidir. Gerçi bilgi ve becerilerin unutulmaması ve bozulmadan gelecek nesillere aktarılması kitap, ses ve görüntü kayıt ortamları sayesinde güvence altına alınmıştır ama, bunların gerçek hayatta tam değerlendirilmesi ve daha da geliştirilmesi için, bu bilgi ve becerilerin yeni yetişen gençlerin beyinlerine ve bedenlerine yerleştirilmesi gerekir. Bir öğretim ilkesi olarak değerlendirildiğinde, eğitim öğretimin her kademesinde ve her dersinde, bilgi ve becerilerin tekrar ve alıştırma gibi yöntemlerle "tam öğretilmesi" hedef olmalıdır. Bu, bilgi ve becerileri güvence altına aldığı gibi, başarıların ve daha ileri öğretimlerin de güvence altına alınması demektir.

14 ÖĞRENME SEVİYELERİ Her insanın gelişme hızları, yetenekleri, ilgileri, gereksinimleri, öğrenme hızları birbirinden farklıdır.Kişilerin bulundukları seviyeden daha ileri bir öğrenme ve yetişme düzeyine geçebilmelerinin sağlanması, uygulanacak yönteme bağlıdır.Ülkemizin yerleşim koşullarına baktığımızda, çoğu okulumuz birleştirilmiş sınıflı okul durumundadır.Her sınıfta çok çeşitli yönlerden birbirlerinden farklı özellikler taşıyan öğrencilerimiz bir arada bulunmaktadır.

15 Bu farklılığı göz önünde bulundurarak uygulanacak yöntemlerden birisi de, seviye gruplarıyla çalışma yöntemidir.Sınıfta, sınıfın bulunduğu seviyenin çok ilerisinde öğrenciler olduğu gibi sınıf seviyesinin altında ve hatta çok gerisinde olan öğrencilerde bulunmaktadır.Sınıfın ilerisinde olan öğrenciler kısa bir yönlendirme ile birkaç saat bağımsız çalışabilecek durumdadırlar.Diğer grup ise sık sık öğretmenin rehberlik ve yönlendirmesine ihtiyaç duymaktadır.

16 Örneğin; 3. sınıfları okutuyoruz. Sınıfta 30 öğrenci var
Örneğin; 3. sınıfları okutuyoruz.Sınıfta 30 öğrenci var.Öğrencilerden sekiz tanesi ancak bir işlemli problemleri çözebiliyor.Bunlara A grubu diyelim.On beş tanesi iki işlemli problemleri çözebiliyor.Bunlara B grubu diyelim.Yedi tanesi de üç işlemli problemleri çözebilecek seviyede olsunlar.Bunlara da C grubu diyelim.Sınıf aynı sınıf olmasına rağmen üç farklı seviyede öğrenci bulunmaktadır.Bu sınıfta dersi bir işlemli seviyede yapsak sadece A grubunun, iki işlemli yapsak B grubunun öğretmeni, üç işlemli yapsak C grubunun öğretmeni olmuş oluruz.Halbuki ne A grubunun ne B grubunun ne de C grubunun öğretmeni değil seviyeleri farklı otuz kişinin öğretmeniyiz.

17 Bu grupların tümüne de ortak bir çalışma yaptırmakla amacımıza ulaşmak mümkün değildir.Onun için de yarınki matematik dersi için plan yaparken her üç gruba da uygun bir plan olmalıdır.Bunun için A grubu ile bir işlemli, B grubu için iki işlemli, C grubu içinde üç işlemli çalışma planlanmalıdır.Bir süre sonra A grubunun iki işlemli seviyeye, B grubunun üç işlemli seviyeye, C grubunun ise daha ileri bir seviyeye ulaştığı görülecektir.

18 Şimdide bu planın uygulanışını somutlayalım
Şimdide bu planın uygulanışını somutlayalım.A grubuna bir işlemli çalışmayı vererek; gerekli açıklamaları yapıp, neyin istendiğini, yapılması gereken çalışmaların ne olduğunu, öğrenciler düşündürülerek yönlendirilmeli.B grubuna iki işlemli çalışmayı vererek çalışmaya yönlendirilmeli.C grubuna da üç işlemli çalışma verilerek yönlendirilmeli.Sonra A grubuna tekrar gelerek yaptıkları çalışmayı birlikte değerlendirmeli, eksikler giderilerek iki işlemli çalışmaya geçilmelidir.B ve C gruplarıylada aynı şekilde değerlendirme yapıldıktan sonra diğer üst basamak çalışmalara geçilmelidir.

19 Bu çalışma eleştirilebilir, böyle çalışırsak bir ders saatinde her grupla iki problem anca çözebiliriz diyenler olabilir.Şunu unutmamalıyız ki; amaç bir saatte çok problem çözmek mi?Yoksa böyle bir çalışma ile öğrencilerimizi bulundukları noktadan biraz daha ileriye götürebilmek mi? Bu çalışmaların verimli yürütülebilmesi, hem sınıf seviyesinin gerisinde bulunan, hem de sınıf seviyesinin ilerisinde bulunan gruplardaki öğrencilerin özelliklerinin de bilinmesini gerektirmektedir.

20 Sınıf seviyesinin gerisinde bulunan öğrenciler:
Yaparak yaşayarak öğrenirler. Sık sık öğretmenin rehberliğine ihtiyaç duyarlar. Kim, nerede, ve ne sorularını daha kolay yanıtlarlar. Sık sık motive edilmeye gereksinim duyarlar. Kendilerini güvende hissetmek isterler. Zorluklar, içine kapanmalarına yol açar. Girişkin değildirler. Az soru sorarlar. Niçin ve neden sorularını daha zor yanıtlarlar. Uzun süreli çalışmayı sevmezler, ilgileri kısa sürelidir.

21 Sınıf seviyesinin ilerisinde bulunan öğrenciler:
Genel olarak zeka düzeyleri ilerdedir. Problem çözmede kendi başlarına çalışabilirler. Kitap inceleme, not tutma, rapor hazırlamada başarılıdırlar. Lider olma istekleri güçlüdür. Somuttan soyuta geçmeleri diğer gruba göre çok daha hızlıdır. Çok soru sorarlar. Anlatım ve tartışmada başarılıdırlar.

22 KAYNAKÇA Akbaba, Ahmet, İlköğretim kurumlarında seviye sınıfları ve uygulama,Çağdaş Eğitim.226,1996. s.36-38 Kartal, M.Yılmaz, Seviye Kümesi İle Çalışma, Çağdaş Eğitim.65,1982. s.32-35 Yetgin, Hıfzı, Seviye grupları ile çalışma yöntemi üzerine, Çağdaş Eğitim.213,1995. s.28-31