Ondokuz Mayıs Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

... konulu sunumlar: "Ondokuz Mayıs Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı"— Sunum transkripti:

1 Ondokuz Mayıs Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KAVRAMI İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ İŞ SAĞLIĞINDA ETİK KONULAR Prof. Dr. Yıldız Pekşen Ondokuz Mayıs Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Mayıs

2 İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ
İŞ SAĞLIĞININ GELİŞME SÜRECİ İŞ SAĞLIĞINDA TEMEL KAVRAMLAR İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ TANIMI, KAPSAMI İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ ÇALIŞMA HAYATINDA ETİK KONULAR

3 ETKEN ÇEVRE DENGESİZLİK DENGE SAĞLIKSIZLIK SAĞLIKLILIK

4 ETKEN Klinik Belirtiler Sonuç Latent Dönem (İP) Sekel Ölüm Haliyle
Kan Solunum Gastrointestinal Sistem ETKEN Latent Dönem (İP) Genetik Deri Cinsel Yol Klinik Belirtiler Sonuç Sekel Ölüm Haliyle İyileşme Kronikleşme

5 MESLEK HASTALIĞI –İŞ KAZALARI
ETKEN ÇEVRE İşyeri Kaynak İşyeri Ortamı İŞÇİ İŞ SAĞLIĞI DENGESİZLİK DENGE MESLEK HASTALIĞI –İŞ KAZALARI SAĞLIKLILIK

6 I. Aşama II. Aşama III Aşama IV. Aşama V. Aşama
Üretim Süreci Etkenin Olasılığı Etken Komplikasyon (Hasar) Telafi Edilemeyen Üretimin Planlanması Ve İnisiyatif Hastalıkları Önleyici Sağlık Hizmetleri Ayaktan Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri Yataklı Tedavi Hizmetleri Yoğun Bakım Ve Rehabilitasyon Hizmetleri

7 İş Sağlığı Bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en üstün düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi çalışmalarıdır. (Uluslararası Çalışma Örgütü-Dünya Sağlık Örgütü ) Amaç İşin çalışana, çalışanın işe uydurulması.

8 İŞ SAĞLIĞININ GELİŞME SÜRECİ
İlk çağlar Taş ocakları, madenler Bernardino Ramazzini Endüstri devrimi ve izleyen yıllar Günümüz İş Sağlığında Gelişme Süreci

9 * Toplayıcılık İlk çağlar * Avcılık * Hayvancılık * Toprağın işlenmesi
İş Sağlığında Gelişme Süreci

10 M.Ö. 4000 ve sonrası * Taş ocakları * Demir, kurşun, diğer madenler...
* Boya – pigment maddeleri * M.Ö. 50 – Altın madenleri (Mısır) * Çalışma, işçilik kavramları * Çalışanlar (Köle, suçlu, esir..) * Ucuz, parasız işgücü * Çalıştırma nedeni (Ceza...) * İş riskleri ile ilgili sorun yok. İş Sağlığında Gelişme Süreci

11 * Platon (Eflatun) (MÖ. 428-348)
* Hipokrat (MÖ ) Kurşun zehirlenmesi. * Platon (Eflatun) (MÖ ) Zanaatkarların çalışma koşullarından kaynaklanan sorunları. * Aristo (MÖ ) Gladyatör diyeti. * Galen (MS. II. Yüzyıl) Hastalıklarda çevre faktörü (Miasma Teorisi). İş Sağlığında Gelişme Süreci

12 * Madenler derinleşiyor, madencilik gelişiyor.
* Beceri gerekli. * Çalışma koşulları ağır. * Riskli iş. * Madenci kıymetli kişi ! * Madencinin sağlığı önemseniyor. * Erken ölümler (Hastalık, kaza). * Çok kez evlenen kadınlar. İş Sağlığında Gelişme Süreci

13 * Agricola (1494-1555) * De Re Metallica
* Koruyucu eylemler (Ağız-buruna mendil) İş Sağlığında Gelişme Süreci

14 “Bütün maddeler zehirdir. Zehir olmayan hiçbir madde yoktur.
* Paracelsus ( ) “altın-gümüş gibi kıymetli madenleri elde etmenin bedeli” “Bütün maddeler zehirdir. Zehir olmayan hiçbir madde yoktur. Uygun doz, zehir ve ilaç arasındaki farkı yaratır.” İş Sağlığında Gelişme Süreci

15 * Bernardino Ramazzini (1633-1714)
* De Morbis Artificum Diatriba * İşyeri hekimi. * İş – hastalık ilişkisi * “Hastalara mesleğini sorunuz” * Ayrıntılı çalışma öyküsü iş sağlığının kurucusu – “babası” İş Sağlığında Gelişme Süreci

16 * Endüstri devrimi * Buhar (1761) * Fabrika oluşumu.
* Tarım – fabrikada çalışma. * Göç, ailelerin parçalanması – fuhuş. * Sağlıksız koşullarda barınma, yeterli beslenememe. * Uzun süre çalışma, aşırı yorgunluk. * Olumsuz çevre koşulları, salgın hastalıklar. * İş kazası, meslek hastalığı. * Çalışanın sağlığının bozulması. * Toplumsal sorun – toplumun ilgisi !!! İş Sağlığında Gelişme Süreci

17 * Anthony Ashley Cooper * Charles Turner Thackrah
* Voltaire * J. J. Rousseau * Robert Owen * Michael Sadler * Anthony Ashley Cooper * Charles Turner Thackrah Robert Owen İş Sağlığında Gelişme Süreci

18 Yasal düzenlemeler İngiltere * İş müfettişliği
1802 –* Health and Morals of Apprentices Act * Çalışma süresi 58 saat/hafta * Eğitim 1833 –* En küçük çalışma yaşı – 10 yaş * Doktor raporu (işe giriş muayenesi) 1847 – * İşyeri denetimi * İş müfettişliği İş Sağlığında Gelişme Süreci

19 Meslek hastalıkları * Kurşun zehirlenmesi * Civa zehirlenmesi
* Akciğer hastalıkları ... * Romanlar, öyküler Emile Zola – Germinal Cronin – Şahika İş Sağlığında Gelişme Süreci

20 Ereğli’de kömür madeni bulunuşu
Türkiye’de durum I.Tanzimat öncesi * Lonca (Orta Sandığı – Teavün Sandığı) II.Tanzimat ve Meşrutiyet dönemi * 1865 Dilaver Paşa Nizamnamesi (Havza-i Fahmiye Teamülnamesi) * 1869 Maadin Nizamnamesi * 1871 Ameleperver Cemiyeti * 1895 Osmanlı Amele Yardımlaşma Cemiyeti 1829 Ereğli’de kömür madeni bulunuşu III. Cumhuriyet dönemi * Ereğli Havza-ı Fahmiye Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun * 1926 Borçlar Kanunu * 1930 Umumi Hıfzıssıha Kanunu İş Sağlığında Gelişme Süreci Türkiye

21 Uluslararası işbirliği, düzenlemeler
ILO’nun kuruluşu, 1919 Dünya Sağlık Örgütü, 1948 Diğer uluslararası kuruluşlar İş Sağlığında Gelişme Süreci

22 International Labour Organization ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü)
Herhangi bir ülkenin, emeğin insani koşullarını benimsememesi, kendi ülkelerindeki durumu iyileştirme isteğinde olan diğer ülkeler için bir engel teşkil eder ILO Anayasası Kuruluş tarihi: 1919 Versay Anlaşması 1944 Filadelfiya Bildirgesi ILO Sekreteryası: Cenevre 40 ülkede bölge, alan, ülke ofisi Amaç: Sosyal adalet ve uluslar arası insan ve çalışma haklarının iyileştirilmesi *İnsan haklarına saygı *Yeterli yaşam şartları *İnsanca çalışma koşulları *İstihdam olanakları *Ekonomik güvence

23 International Labour Organization ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü)
Yönetim Kurulunca atanan Genel Direktör tarafından yönetilir. İşveren temsilcileri - İşçi temsilcileri - Hükümetler Uluslararası Çalışma Konferansı (Yılda 1) Üye ülkeler hükümet temsilcisi 1 işveren temsilcisi ile toplantıya katılım ILO Çalışmaları Üye ülkeler hükümet temsilcisi 14 işveren ve işçi temsilcisi ile toplantıya katılım

24 International Labour Organization ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü)
ILO Stratejisi; Çalışma yaşamında standartlar, temel ilke ve haklar geliştirmek ve gerçekleştirmek Kadın ve erkeklerin insana yakışır işlere sahip olabilmeler, için daha fazla fırsat yaratmak Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak Üçlü yapıyı ve sosyal diyalogu güçlendirmek  Sözleşmeler  Tavsiye kararları  Teknik yardım  Eğitim ve danışmanlık

25 International Labour Organization ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü)
Filadelfiya Bildirgesi (1944) Emek bir ticari mal değildir. Sürdürülebilir bir gelişme için ifade ve örgütlenme özgürlüğü esastır. Dünyanın herhangi bir yerindeki yoksulluk, dünyanın her yerindeki refahı tehdit etmektedir. Bütün insanlar, ırk, inanç ya da cinsiyet farkı gözetmeksizin özgürlük ve saygınlık, ekonomik güvenlik ve fırsat koşullarında maddi ve manevi gelişimlerini sürdürme hakkına sahiptirler. Çalışma Yaşamında Temel İlke ve Haklar Bildirgesi (1988) İşçi ve işverenlerin örgütlenme özgürlüğü ve etkin toplu pazarlık haklarına “iyi niyet çerçevesinde riayet etme, geliştirme ve gerçekleştirme” taahhüdü Zorla ve zorunlu çalıştırılmanın ortadan kaldırılması Çocuk emeğinin yasaklanması Ayrımcılığın yok edilmesi

26 1.2 Milyon Kişi / Yıl Kazalar ve Meslek Hastalıkları nedeniyle hayatını kaybediyor.
250 Milyon Kişi / Yıl İş Kazaları Milyon Kişi / Yıl Meslek Hastalıklarına maruz. 2003 Yılı İş Kazası 440 Meslek Hastalığı 881 Ölüm İş Günü Kaybı İş Sağlığında Gelişme Süreci

27 İş Kazalarında Türkiye Avrupa’da Birinci, Dünyada İkinci
YIL Sigortalı Sayısı İş kazası Sayısı Kaza Sıklık Oranı Kaza Sayısı ( sigortalı başına) 1980 7,22 7.227 1985 5,67 5.676 1990 4,50 4.505 1995 87.960 2,14 2.146 2000 74.847 1,41 1.417 2001 72.367 1,48 1.480 2002 72.344 1,38 1.385 2003 76.668 1,36 1.365 İş Kazalarında Türkiye Avrupa’da Birinci, Dünyada İkinci İş Sağlığında Gelişme Süreci

28 Dünya’da Türkiye’de Meslek Hastalığı İş Kazaları
İş Sağlığında Gelişme Süreci

29 İş kazalarının maliyeti:
ABD’de 190 milyar dolar / yıl Almanya’da 28 milyar dolar / yıl Norveç’ de 40 milyar Kron / yıl İngiltere’de bir yıllık ekonomik gelişme / yıl (1995/1996) Avustralya’da milyar Avustralya doları / yıl (iş kazaları ve işle ilgili sağlık sorunları) İş Sağlığında Gelişme Süreci

30 İŞ SAĞLIĞINDA TEMEL KAVRAMLAR
İş Hekimliği Çalışma hayatı ile ilgili sağlık sorunlarının – hastalıkların tanı ve tedavisi ile bu hastalıklardan korunma konusundaki tıbbi etkinlikler. İş Hijyeni İşyerlerinde bulunan sağlık risklerinin saptanması, ölçümler yapılması, bu risklerin ortadan kaldırılması amacı ile teknik düzenlemeler yapılması. İş Sağlığında Temel Kavramlar

31 İşyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen
Meslek Hastalığı İşyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adı. Meslek hastalığı ,sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık,sakatlık veya ruhi arıza durumlarıdır. ( 506 sayılı SSK Kanunu ) İş Sağlığında Temel Kavramlar

32 İşyeri Bir işverenin maddi olan ve olmayan araçlarla belirli bir teknik amacı gerçekleştirmesine yarayan ve süreklilik gösteren organize bir bütündür. (1475 sayılı İş Kanunu madde 1) İş Sağlığında Temel Kavramlar

33 Yükümlülük Süresi Maruziyet Süresi
Zararlı mesleksel etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçebilecek, kabul edilebilir en uzun süre. Maruziyet Süresi Zararlı etkenin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süre. İş Sağlığında Temel Kavramlar

34 MAK Değeri - Müsade Edilen Azami Konsantrasyon
(Maximum Allowable Concentration) Çalışma süresi boyunca hiçbir zaman ulaşılmaması veya aşılmaması gereken düzey. (Akut toksik etkili maddeler için) Eşik Sınır Değeri – ESD ( Treshold Limit Value - TLY) Günlük 8 saat veya haftalık 40 saat süren bir çalışma süresi boyunca değişik zamanlarda yapılan ölçümlerin ortalama değeri. (Kronik toksik etkili maddeler için) İş Sağlığında Temel Kavramlar

35 İş Kazası Kaza Nedenleri
Uluslararası Çalışma Örgütü’ne göre iş kazası, planlanmamış ve beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya ve zarara neden olan durumdur. * İşyeri ile ev arasında, * İşyeri ile işçinin normal olarak yemek yediği yer arasında, * İşyeri ile işçinin normal olarak ücretini aldığı yer arasında, oluşan kazalar, iş kazasıdır. Uluslararası Çalışma Örgütü 121 Sayılı Tavsiye Kararı (1964) Kaza Nedenleri İnsan faktörü Makine-malzeme faktörü Sosyal – teknik çevre faktörü İş Sağlığında Temel Kavramlar

36 KATKIDA BULUNAN NEDENLER
Bir İş Kazasının Yapısı Rahatsızlık Yaralanma Sakatlanma Ölüm DOĞRUDAN NEDENLER Güvensiz Hareketler Güvensiz Durumlar KATKIDA BULUNAN NEDENLER Güvenlik Yönetimi Performansı İşçinin Zihinsel Durumu İşçinin Fiziksel Durumu İş Sağlığında Temel Kavramlar

37 ÇALIŞANIN SAĞLIĞINI KORUMA
Çevresel (İşyeri Ortam Faktörleri) ve Bireysel Faktörleri OLUMLU HALE GETİRME İş Sağlığında Temel Kavramlar

38

39 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ
Uygun işe yerleştirme İşyeri risklerinin değerlendirilmesi İşyeri risklerinin kontrolü Aralıklı kontrol muayenesi İşyerinde sağlık hizmeti Sağlık eğitimi İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

40 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ “Uygun İşe Yerleştirme”
* Bireysel özelliklerine göre uygun * İşe giriş muayenesi * Birincil korunma İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

41 İş Sağlığı Uygulama İlkeleri
Çalışma Hayatında Risk Grupları * Çocuk İşçiler ve Genç İşçiler * Yaşlı İşçiler * Kadın İşçiler * Engelli İşçiler İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

42 Çalışma Hayatında Riskli Kişiler – Çocuk ve Gençler
* Çalışma yaşı kavramı 1833 yasası – 10 yaşında olması gerekli En küçük çalışma yaşı – ILO 15 yaş * Neden risk grubu ? Deneyimsiz Fizik gücü az Mental gelişme (risk bilinci) yetersiz Oyun oynama hevesi Horlanma İkinci sınıf işler Önlem: ILO - IPEC programı Eğitim – temel eğitimin 8 yıl – 11 yıl olması İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

43 Çalışma Hayatında Riskli Kişiler – Yaşlılar
* Demografik yaşlılık * Çalışma hayatında yaşlılık * Yaşlılıkta sorunlar Fizyolojik değişiklikler Görme, işitme, hareket, mental fonks., ... Patolojik durumlar Kronik-dejeneratif hastalıklar; HT., Kalp H., DM., KOAH, ... * Yaşlı Olumlu - Deneyimli Olumsuz - Aşırı güven duygusu İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

44 İş Sağlığı Uygulama İlkeleri
Çalışma Hayatında Riskli Kişiler - Kadınlar Doğurganlık Fertilite, gebelik, doğum, emzirme ... Fizik güç y. erkeğin %65’i y. erkeğin %55’i Vücudun su miktarı az Sıcak toleransı düşük Vücudun yağ miktarı fazla Solventler Solunum kapasitesi erkekten %11 az Efor Hb erkekten %20 az Fizik güç Boy/omurga orantısı düşük L5 – S1 disk hernisi Diğer Uzun süre çalışma (ev işleri), taciz ... İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

45 Çalışma Hayatında Riskli Kişiler – Engelliler
Hasta ve özürlü olanlar Uygun yerleştirme Görme, işitme engelliler – özel işler Özürlü ve eski hükümlü terör mağduru çalıştırma yükümlülüğü (İş Kanunu Madde 30) % 6, en az yarısı “özürlü” olacak Aynı ilde birden fazla işyeri, toplam işçi sayısı İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

46 Çalışma Hayatında Riskli İşler
Ağır ve Tehlikeli işler Madencilik İnşaat Kimya sanayii * Bu işlerde çalışmak için “özel koşullar” * İşe girişte doktor raporu “bu işe elverişli” * Aralıklı kontrol muayeneleri İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

47 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ “İşyeri Risklerinin Değerlendirilmesi”
Risk (risk) Tehlike (hazard) İşyeri riskler Fiziksel Kimyasal Biyolojik Ergonomik İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

48 İşyeri Risklerinin Değerlendirilmesi (Risk Assessment)
I. Tehlikenin tanımlanması (Hazard identification) II. Maruziyetin değerlendirilmesi (Exposure assessment) III. Doz-cevap ilişkisi (Dose-response relationship) IV. Risk karakterizasyonu (Risk characterization) İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

49 İş Sağlığı Uygulama İlkeleri
I. Tehlikenin tanımlanması (Hazard identification) * İşin niteliğine göre tahmin Kullanılan maddeler, işlemler, kullanılan aletler, vs. * Gözlem Olası tehlike noktaları, kaçak, tehlikeli aletler, işlemler * Kayıtlar Sağlık kayıtları, iş hijyeni kayıtları vs. * Akut belirtiler Solunum sıkıntısı, kaşıntı, gözde sulanma irritan mad.? İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

50 İş Sağlığı Uygulama İlkeleri
II. Maruziyetin değerlendirilmesi (Exposure assessment) * Süre * Düzey Ölçümü Gürültü (dB), sıcaklık, radyasyon, ... Toz (türü, miktarı – mg/m3) Kimyasal, metal (türü, miktarı...) Gaz (ppm-ppb) İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

51 İş Sağlığı Uygulama İlkeleri
III.Doz – cevap ilişkisi (Dose-response relationship) * Maruziyet arttıkça etkilenme artıyor mu? İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

52 İş Sağlığı Uygulama İlkeleri
Cevap (Belirti) NOAEL LOAEL Doz Doz- Cevap İlişkisi İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

53 İş Sağlığı Uygulama İlkeleri
IV. Risk karakterizasyonu (Risk characterization) * Kim(ler) için risk var? * Ne düzeyde risk var? * Topluma yansıyan tehlike var mı? İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

54 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ “İşyeri Risklerinin Kontrolü”
* Teknik önlemler Yöntem - teknoloji değişikliği Substitüsyon – ikame Havalandırma – exhaust Kapatma (closed system) Ayırma (isolation) *Acceptable - risk kavramı İşin yapılması – yapılmaması Diğer risklerle karşılaştırma İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

55 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ “Aralıklı Kontrol Muayenesi”
* Uygun yerleştirme * Risklerin saptanması ve kontrolü * Çalışma ortamının güvenliği * Aralıklarla sağlık kontrolü (İşin niteliğine göre değişik sıklıkta) Erken tanı İkincil korunma İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

56 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ “İşyerinde Sağlık Hizmeti”
* Birinci basamak hizmetler * Koruyucu hekimlik hizmetleri İşe giriş, periyodik muayene Riskli olanlara özel yaklaşım * Tedavi hizmetleri Basit hastalıklarda tedavi * İlkyardım ve acil hizmetlerin organizasyonu * Aşılama * Kreş, çocuk yuvası İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

57 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA İLKELERİ “Sağlık Eğitimi”
* Uygun gruplarda * İşyeri riskleri, sağlık etkileri, korunma yolları * Genel sağlık konuları Beslenme, aşılama, kişisel hijyen, sağlıklı yaşam, ... İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

58 ÇALIŞMA HAYATINDA ETİK Çalışma Hayatında Etik Konular
Ethos (Yunanca) Ahlak Kuramı Teorik Ahlak Çalışma Hayatında Etik Konular

59 Çalışma Hayatında Etik Konular
Meslek Şerefi Meslek İdeali Felsefenin 4 Temel Alanı Ontoloji İnsan ve Evren Epistemoloji İnsan ve Bilgi Estetik Güzel ve Çirkin Etik İyi ve Kötü, Doğru ya da Yanlış Çalışma Hayatında Etik Konular

60 Çalışma Hayatında Etik Konular
Felsefenin insanlar arası ilişkilerde değer sorunlarını inceleyen dalı Etik  Meslek Ahlakı Meslek Ahlakı; Belirli bir meslekte Özellikle doğrudan doğruya insanla ilgili bir meslekte (hekimlik, hemşirelik, öğretmenlik...) Uyulması gereken davranış kuralları Ahlak  Bireyin sosyal değerleri Çalışma Hayatında Etik Konular

61 ÇALIŞMA HAYATINDA ETİK Çalışma Hayatında Etik Konular
* İşçi – İşveren ilişkisi * Kurallar - Mevzuat * Karşılıklı borçlanma (Emek – Ücret) * Sağlıklı ve güvenli işyeri (Anayasa Madde 56) * Tazminat hakkı * Bilme hakkı Çalışma Hayatında Etik Konular

62 Çalışma Hayatında Etik Konular
Toplumsal açıdan, çalışma hayatında etik; Sanayi kuruluşlarının çevreye zararı, çevre kirliliği, endüstriyel kazalar (Chernobyl, Bhopal..) Toplumun huzur ve refahı Toplumu bilgilendirme Çalışma Hayatında Etik Konular

63 Çalışma Hayatında Etik Konular
Uluslararası açıdan, çalışma hayatında etik; Tehlikeli işlerin gelişmekte olan ülkelere doğru kayması Tehlikeli atıklar Ucuz işgücünden yararlanma İzin verilen limitlerde ülkeler arası farklılıklar Bilimsel araştırmalar- Endüstri izni Çalışma Hayatında Etik Konular

64 Çalışanlar / Sendikalar Üniversiteler Meslek Örgütleri
İş Güvenliği Kültürü Ne Yapmalı? Devlet İşveren Çalışanlar / Sendikalar Üniversiteler Meslek Örgütleri Ne yapmalı?

65 Sabrınız İçin Teşekkür Ederim