TASAVVUF II VII. YARIYIL GÜZ DÖNEMİ

TASAVVUF II VII. YARIYIL GÜZ DÖNEMİ
PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER

TASAVVUF II DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TASAVVUFİ KAVRAMLAR VE DEYİMLER
1. HAFTA Fenâ ve bekâ ne demektir? Vecd ve cezbe nedir? Aralarındaki farklar nelerdir? Telvin ve temkin ne demektir?

TASAVVUF II DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TASAVVUFİ KAVRAMLAR VE DEYİMLER
1. HAFTA Tasavvuf ıstılahı büyük ölçüde benzer tecrübelerin farklı kişiler tarafından yine farklı tarih ve yerlerde yaşanması ve paylaşılması sonucu teşekkül etmiştir. Yaşanılan bu tecrübeler, tasavvufta “hâl” ve “makam” denilen iki temel kavram etrafında değerlendirilebilir

TASAVVUF II TASAVVUFİ KAVRAMLAR VE DEYİMLER
1. HAFTA Hâl; Arapça ‘’havl’’ kökünden türemiş bir kelime olup sözlükte “değişme, dönüşme, durum, tavır” mânâsına gelmektedir. Tasavvuf ıstılahında ise İlâhî bir lütuf olarak sâlikin kalbine gelen his ile bunun ruh ve bedenine yansımasıdır

TASAVVUF II TASAVVUFİ KAVRAMLAR VE DEYİMLER
1. HAFTA Makam ise “ayaküstü durulacak yer, ikametgâh, mertebe, mevki” anlamındadır. Istılahta makam, düzenli ve disiplinli bir gayret sayesinde hâlin istikrar ve süreklilik kazanmış şeklidir

Fenâ ve bekâ ne demektir?
1. HAFTA Fenâ lügatte son bulmak, yok olmak, bitmek, tükenmek, bir şeyde tamamen kaybolmak anlamındadır. Bekâ ise sürdürmek, devam etmek, devamlı olmak, muhafaza etmek, kalmak gibi anlamlara gelir

1. HAFTA Zühd döneminde bu kavramlar sözlük anlamına yakın tarzda ele alınmış ve ahlâki anlamlar yüklenmiştir. İnsanda bulunan kötü huyların yok edilip yerine iyi bir huy gelmesi şeklinde tanımlanmıştır

1. HAFTA Vahdet-i vücûdu andıran terim ve deyimlerin ıstılahta yer bulmasıyla birlikte fenâ ve bekâ anlayışı da evrilmiş, bu kavramlara ontolojik mânâ da yüklenmiştir fenâ, kulun kulluğunu görmekten fani olması, bekâ ise İlâhî tecellîleri temaşa etmekle bâkî olmasıdır

1. HAFTA Ebû Said, fenâ halinin üç mertebesi olduğunu söyler: 1. Mürit önce dünya ve âhiretle ilgili bütün haz ve duygularını kaybeder. 2. Sonra İlâhî kudretin tecellîsiyle Allah’la ilgili hazzını da yitirir. 3. Mürit için son tecellî, bu hazzı yitirdiğini dahi bilemeyecek bir noktaya ulaşmasıdır

1. HAFTA Hakikatin, bütün benlik ve şuuru istila ettiği bu durumda dışarıdan gelen herhangi bir uyarıcıyı idrak edemediği ve kendi varlığının da farkında olmadığı için mürit, “fenâu’l-fenâ” hâlini yaşar. Fenânın bu son noktasında idrakten de yoksun kalan sûfîlerin söylediği bazı sözler şeriata aykırı görünebilmektedir ki sekr hâlinin tezahürü kabul edilen bu ifadelere “şathiyye“ adı verilir.

1. HAFTA Kulun fâni olması demek Hakk’ın Celâl ve Azameti’ni temaşası, O’nun Celâl’inde dünya ve ahireti unutması, bu hali yaşadığının bile farkına varmaması demektir. Bu durumdaki sûfînin dili Hakk ile konuşur, bedeni huşû halinde bulunur, ruhu saf ve duru hale gelir.

1. HAFTA Konuyla ilgili bir diğer tartışma, İslam tasavvufundaki fenâ hâlinin Hint mistisizmindeki Nirvana ile karıştırılmasıdır. Hint mistisizminde Nirvana, “bilinmezlik” olduğu için bu kavramı ifade sadedinde “hiçlik” terimi de kullanılmıştır. Hiçlik, tasavvufta bir bilinmezlik değil, kişideki kötü sıfatların kaynağı kabul edilen nefsin terbiye edilmesi anlamındadır.

1. HAFTA Tarikatların teşekkülü sonrası fenâ kavramı, Allah-insan ilişkisini ifade etmenin yanında yeni boyutlar da kazanmıştır. Fenâ hâlini yaşayan sûfîler, başka insanlara tasavvufi hayatla ilgili olarak rehberlik yapabilmeleri açısından ikiye ayrılmışlardır. Sürekli sekr halinde bulunanlara irşad görevi verilmezken fenâdan sonra bekâ hâline geçip de sahvi sekrine galip gelenlere irşad icazetinin verilebileceği kabul edilmiştir

1. HAFTA Tarikatlar devri seyr ü sülûk yöntemlerini de içeren fenâ hâli şöyle kategorize edilmiştir: Fenâ fil-ihvan: Fenâ fiş-şeyh: Fenâ fi’r-Rasûl: Fenâ fi’llah:

1. HAFTA Her ne kadar fenâ ve bekâ kavramları zühd döneminden tarikatların kurumlaşmasına kadarki süreçte mânâ açısından evrilmişse de ilk dönemdeki sözlük anlamına yakın tanım hiçbir zaman göz ardı edilmemiştir. Zira tasavvufi düşüncede şer‘î emirlere hassasiyet gözetilmeden, yani her insanın yükümlü kılındığı dini emir ve yasaklar yerine getirilmeden rûhî yücelişin gerçekleşemeyeceği savunulur.

2. Vecd ve cezbe nedir? Aralarındaki farklar nelerdir?
1. HAFTA Vecd, sözlükte yitiği, aradığını bulmak, var olmak anlamına gelmektedir. Tasavvuf ıstılahında vecd, Hakk’ın varlığını idrak eden sâlikin kalbinde Allah’tan başkasına yer kalmaması ve duyduğu sevinçle beşeri vasıflardan sıyrılmasıdır.

1. HAFTA Vecd, daha ziyade seyr ü sülûkunun başlangıcındaki sâlikin aşk ve sebatla icra ettiği zikir, vird ve güzel ahlâkın meyvesi kabul edilse de her hâlükârda Allah’ın bir lütuf ve ihsanıdır.

1. HAFTA Vecd, kaybetmekten (fakd) sonra gelir ki, fakdı (kaybetmesi) olmayanın vecdi de yoktur. Vecd sahibi telvin ehli olup bir kısmı, maruz kaldığı hâl ile kendinden öyle bir geçer ki, duyu organları işlevlerini yitirir ve hiçbir şey hissetmez hâle gelir

1. HAFTA Korku, titreme, sayha atma, derin derin nefes alıp verme, âh vâh etme, ağlama, inleme, kendinden geçme, feryat u figan ve raks etme diğer duygu durumlarıdır. Meydana gelmesiyle sona ermesi çok çabuk gerçekleştiği için vecde ünsiyet pek mümkün değildir.

1. HAFTA Vecd, sâlikin marifetine de katkı sağlar. Zira marifet, ancak beşerî duygu ve sıfatlar sönüp kaybolduktan sonra gerçekleşir. Marifetin tahsil edildiği manevî bir istiğrak hâli olan vecd, tevâcud ile vücûd arasında bir mertebedir. Başka bir ifadeyle seyr ü sülûkun başlangıcında sâlikin iradesiyle vecde gelme hâli (tevâcüd), zamanla yerini vecde bırakır.

1. HAFTA Gündelik dilde vecd yerine kimi zaman cezbe kelimesi de kullanılmaktadır Istılahta Hakk’ın kulu kendisine çekmesi, sevdiği kulun kalbinden perdeyi kaldırıp, onun çalışma ve gayreti olmadan manevî makamlara yükseltmesidir. Vecdde kulun gayretinin bir payı vardır. Cezbe ise vecde göre daha güçlü ve kulun çabası olmaksızın Hakk vergisidir

1. HAFTA Kur’an’da “Allah dilediğini kendine seçip çeker” âyetinin cezbeye işaret ettiği kabul edilir.

1. HAFTA Allah Rasûlü (s.)’nü öldürmeye giderken eniştesinin evinde dinlediği Kur’ân sesiyle imana gelen, “Rabbi’nin azabı mutlaka gerçekleşecektir, ona engel olacak bir şey yoktur” âyetini işitince bayılarak bineğinden düşen Hz. Ömer, bir gün namaz kıldırırken “Sûr’a üfürüldüğü zaman” âyetini okuyunca sayha edip mihrapta can veren Tabiînden Zuhare b. Ebi Evfa, avlandığı esnada hatiften “sen bunun için yaratılmadın” hitabına maruz kalıp saltanatı terk eden İbrahim b. Edhem’in (ö. 161/777) tevbesi, cezbeye misal olarak verilir

1. HAFTA Kul, rûhî cezbe ile hakikatin kaynağını bulur. Allah’ın dışındaki her şeyi unutarak kendinden geçer. Kimi zaman aklı başından gidenler için gündelik dilde “meczup” yerine “mecnun” terimi de kullanılmaktadır. Ancak cezbe ve cinnet birbirinden farklıdır. Cinnet halinde bireyin idraki, her zamanki beşer idrakinden aşağı inerek mânâsız ve bağlantı kuramaz bir duruma düşer. Cezbede ise normal beşer idrakinden hakikatleri keşfe doğru yükselir.

1. HAFTA Cezbe açısından sâlikler iki kısımdır: - Meczûb-ı sâlik: Derviş önce cezbeye maruz kalır. Muhabbetin şiddeti, onu nafile ibadetlere yönelir ve bir mürşide bağlanır. - Sâlik-i meczup: Derviş, önce bir şeyhe bağlanır. Manevî eğitimindeki farz ve nafileler ondaki muhabbeti ziyadeleştirir. Allah dilerse Hakk tarafından cezbeye mazhar olur

1. HAFTA Sûfîlere göre birinci tür cezbe tarikıyle yetiştirilenlerde sekrin sahva galip gelmesinden ötürü kişi irşada ehil kabul edilmez. İrşad ehliyetinin şartlarından biri, sahvin sekre galebe çalmasıdır. Tasavvufi düşüncede herhangi bir vâridâtla vecde gelen kişinin kendine hâkim olması, en azından bu yönde gayret göstermesi tavsiye edilir.

1. HAFTA Sekr hâli galebe çalıp da sahve geçemeyenlere sûfîlerin eleştirisi, içinde bulundukları hâli en yüksek makam sanarak seyr ü sülûkta daha üst mertebelere çıkmaktan mahrum kalmalarıdır.

1. HAFTA Dikkat edilirse tasavvuf ehli, sekr hâlini ya da onun bir meyvesi konumundaki şatahat türü ifadeleri reddetmemektedir. Zira benzer hâli kendi manevî eğitimlerinin bir aşamasında kendilerinin de yaşadıklarını belirtirler

3. Telvin ve temkin ne demektir?
1. HAFTA Bu bölümde incelediğimiz kavramlarla irtibatlı bir diğer terim telvin ve temkindir. Telvin, renkten renge girme; temkin ise mekân tutma anlamında Arapça kelimelerdir

1. HAFTA Tasavvuf ıstılahında telvin, bir halden diğerine geçmeyi ifade eder. İstikamet yolunu araştırmak anlamındadır. Kul, yolda olduğu sürece bir halden diğerine geçtiğinden temkin ehli değil, telvin ehli sayılı

1. HAFTA Hakk’a vuslat gerçekleşince telvinin yerini temkin alır. Temkin, hakikate ulaşmanın beraberinde getirdiği karar, istikamette derinleşmek ve sabitleşmek anlamındadır. Temkinde en yüce makam Allah Rasûlü (s.)’ne aittir

1. HAFTA Aşk ve muhabbet yöntemiyle yetiştirilen şuttâr meşrepliler, telvin ehli kabul edilir. Muhabbetin ziyadeleşmesi sekre, bu ise zahirde şeriata aykırı gibi görünen şatahata sebebiyet verir. Hallac’ın, “ene’l Hakk”, Bayezid’in, “subhânî ma a’zame şe‘ni” (kendimi tesbih ederim, şanım ne yücedir” gibi sözleri bu türdendir.

1. HAFTA Seyr ü sülûkta telvin ve temkinin ön şartı, sâlikin dinî emir ve nehiylere riâyet etmesi, takvâ boyutunda yaşamaya çalışmasıdır.

TASAVVUF II VII. YARIYIL GÜZ DÖNEMİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "TASAVVUF II VII. YARIYIL GÜZ DÖNEMİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

TASAVVUF II VII. YARIYIL GÜZ DÖNEMİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "TASAVVUF II VII. YARIYIL GÜZ DÖNEMİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim