Irk ve Etnikliği Anlamak

... konulu sunumlar: "Irk ve Etnikliği Anlamak"— Sunum transkripti:

1 Irk ve Etnikliği Anlamak
7. Irk, Etniklik ve Göç Irk ve Etnikliği Anlamak

2 Apartheid Irk ayrımcılığının en iyi bilinen örneklerinden biri, Güney Afrika’daki apartheid uygulamasıdır. Toplumsal hayat, siyahlarla beyazların tamamen ayrı yaşaması prensibine dayalı olarak düzenlenmiştir ve siyahların siyasal katılım hakları yoktur.

3

4 Nelson Mandela Siyahların uzun yıllar süren mücadeleleri sonunda, apartheid uygulaması sona ermiştir. Apartheid’in sonucu, ülkede yaşayan siyah çoğunluğun yaşam koşullarının son derece kötü olması, geçmişten gelen derin yaralar ve uzlaşmazlıklardı...

5 Hakikat ve Uzlaşma Komisyonu
Bu yaraların sarılması, uzlaşmazlıkların çözüme bağlanabilmesi için, cesaretle geçmişe bakmak, geçmişle yüzleşmek gerekti. Hakikat ve Uzlaşma Komisyonları, bu yüzleşmenin aracıydı.

6 Geçmişle yüzleşme Apartheid döneminde yapılan insan hakları ihlallerinin ortaya çıkarıldığı bu komisyonlar, intikam ve cezayı değil, yaraların sarılmasını amaçlıyordu.

7 Irk nedir? Irk diye bir şey YOKTUR.
Biyolojik açıdan birbirinden kesin olarak ayrılabilen “ırklar” yoktur, insanlar arasındaki fiziksel farklılıklardan oluşan geniş bir yelpaze vardır. Irk kavramı, ırkçılığın kendine bulduğu temelden başka bir şey değildir!

8 Irkçılığın babası: Sir Arthur de Gobineau (1816-1882)
De Gobineau’ya göre üç insan ırkı vardır: Beyazlar, siyahlar ve sarılar. Beyazlar üstün zeka, ahlak ve iradeye sahiptir. Siyahlar ve sarılar ise hayvan tabiatlıdır. Bu nedenle, dünyanın beyazlar tarafından yönetilmesi, en doğrusudur.

9 Nazilerin, Antisemitizmin, Ku-Klux Klan’ın ilham kaynağı
De Gobineau’nun görüşleri bilimsel açıdan kabul görmese de, yirminci yüzyılın pek çok politik hareketine ilham vermiştir.

10 Irksal ayrım Irksal ayrımlar, insanlar arasındaki fiziksel farklılıkları tanımlamanın ötesinde, toplum içindeki güç ve eşitsizlik örüntülerini yeniden üretmekte kullanılır. “Beyazlar” ve “renkliler” olarak ırksallaştırma, Avrupa’lıların sömürgecilik faaliyetleri ile bağlantılıdır.

11 Etniklik Yanlış bir biçimde değişmez biyolojiye atıfta bulunan “ırk”tan farklı olarak “etniklik”, toplumsal bir kavramdır. Yani, kültürel pratiklere ve bir toplumsal grubun kendini diğerlerinden kültürel açıdan farklı görmesine (ve böyle görülmesine) işaret eder. Bu farklılıkların en belirgin olanları, dil, tarih, din ve gündelik pratiklerdeki farklılıklardır.

12 Etniklik, sabit ve değişmez değildir!
Pek çok insan için etniklik, bireysel ve grup kimliği açısından önemlidir. Ancak, toplumsal bir kavram olan etniklik, biyolojik bir gerçeklik gibi sabit ve değişmez değildir! Uygulamada etniklik, genellikle azınlık grupları ile ilişkilendirilir.

13 Azınlık grupları Sosyolojide azınlık, sayısal bir ifade değildir. Azınlık grubu, topluluğun çoğunluğuna göre daha dezavantajlıdır, genellikle grup dayanışması ve aidiyeti duygusuna sahiptirler. Önyargı ve ayrımcılığa maruz kalmak, aidiyet duygusunu ve grup dayanışmasını artırır, grup kimliğini güçlendirir.

14 Farklı azınlıklar Sayısal açıdan azınlık olmamakla birlikte, dezavantajlı olmaları ve ayrımcılığa uğramaları nedeniyle, kadınlar da azınlık grubu sayılırlar. Farklı azınlıkları genelleyici ifadeler, yanıltıcı olabilir. Çünkü bu grupların içindeki farklı deneyimleri görmeyi engeller.

15 “Siyah Güzeldir”! “Siyah” sıfatı bugün bir “ırk”ı tanımlamak için değil, beyaz olmayan ve ayrımcılığa uğrayan bütün grupları işaret etmek üzere kullanılmaktadır. “Siyah güzeldir” sloganı, ayrımcılığı tersine çevirmek ve aşağılanan bir kimliğe gururla sahip çıkmak anlamına gelir.

16 Önyargı, ayrımcılık, ırkçılık
Önyargı, bir grubun üyelerinin bir başka grup hakkındaki fikirleri ve ona takındığı tutumla ilişkilidir. Önyargılar, genellikle bir grubun sabit ve kalıplaşmış biçimde tanımlandığı kalıpyargılar üzerine inşa edilir. Kalıpyargılar, gerçekliği çarpıtırlar ama çok güçlüdürler, değiştirilmeleri zordur.

17 Önyargıları kendimize yöneldiğinde, daha kolay tanırız

18 Ayrımcılık Önyargı tutum ve görüşlerle, ayrımcılık ise doğrudan davranışlarla ilişkilidir. Önyargılar, genellikle ayrımcılığın temelinde yatar (ama her zaman değil) Ayrımcılık, başkalarına sunulan fırsatların belirli bir gruba kapatılması gibi davranışlardır.

19 Irkçılık Irkçı, ırkları nedeniyle bazı bireylerin diğerlerinden daha üstün ya da aşağı olduğuna inanan kişidir. Her zaman “çıplak” biçimde ve kolay tanınır halde değildir, ırkçılık çoğu durumda başka şeylerle sarılıp sarmalanmış, tanınmaz hale getirilmiştir (“siyahların eğitim düzeyi düşük olduğu için suç oranları daha yüksek” gibi “bilimsel” ifadelerde olduğu gibi)

20 Kurumsal ırkçılık Irkçılığın toplumsal yapılara sistematik olarak nüfuz etmesi, kurumsal ırkçılıktır. Polis, sağlık ve eğitim kurumları, sosyal hizmetler... gibi kurumların sistematik olarak belirli grupları kayırıp diğerlerine ayrımcılık uygulamasına işaret eder. Kurumsal ırkçılığın çok tartışılan bir örneği, Stephen Lawrence olayıdır.

21 Stephen Lawrence 1993 yılında, siyah bir genç olan Stephen Lawrence, Londra’da beş beyaz tarafından öldürüldü. Herkesin gözü önünde işlenen cinayette, kimse cinayetle suçlanmadı! Olay, bir sokak kavgası olarak kayıtlara geçti. Ancak, kamuoyunun tepkisi sonucu, dört yıl sonra dava yeniden açıldı ve soruşturmayı yürüten polisler de yargılandı.

22 “eski” ırkçılık

23 “yeni” ırkçılık

24 Irkçılık ve Etnik Ayrımcılığın Nedenleri
Irkçılık ve etnik ayrımcılığın nedenlerine ilişkin farklı açıklamalar yapılmaktadır. Bunlardan bazıları psikolojik mekanizmalara, bazıları ise toplumsal ilişkilere odaklanmaktadır. A- Psikolojik açıklamalar 1) Günah keçisi 2) Yansıtma mekanizması B-Sosyolojik açıklamalar 1) Etnikmerkezcilik, 2) Grup kapanması ve 3) Kaynak tahsisi 4) Çatışma kuramları

25 A-Psikolojik açıklamalar
1)Günah keçisi: Kötü olan durumun sorumluluğunu başkasına yüklemek, insanları rahatlatır. Kalıp yargılarla desteklenen bu tutum, sorunların gerçek kaynaklarına yönelmek yerine, günah keçileri yaratmakla sonuçlanır. 2) Yansıtma: İnsanlar, erken toplumsallaşma döneminde, kendilerindeki bazı olumsuz nitelikleri başkalarına yansıtmayı öğrenirler.

26 Theodore Adorno Theodore Adorno, 1950 yılında yayınladığı “Otoriter Kişilik” araştırmasında, Nazilerin nasıl olup da öylesine büyük bir kitlesel destek alabildiklerini anlamaya çalışmıştı.

27 Otoriter kişilik Çocukluklarında açıkça sevgi görmeyen, katı bir disiplinle yetiştirilen bireyler, yetişkinliklerinde belirsizliklerle baş etmekte güçlük çekmekte, kalıp yargılarla düşünmeye yatkın olmaktadırlar.

28 B- Sosyolojik açıklamalar
1) Etnik merkezcilik, 2) grup kapanması ve 3) kaynak tahsisi Etnik merkezcilik ve grup kapanması, genellikle birlikte ortaya çıkar: başkalarını kendi kültürünün değerleriyle yargılamak ve onlara ilişkin kalıp yargılar geliştirmek etnik merkezcilik, kendini diğer gruplardan ayıran sınırları vurgulamak ve korumak ise, grup kapanmasıdır. Örneğin grup dışından evliliğe karşı çıkmak, grup kapanması örneğidir.

29 3) Kaynak tahsisi Etnik merkezcilik ve grup kapanması, genellikle eşitsiz gruplarda söz konusu olur. Kapanmayla birlikte, servet ve maddi malların bölüşümündeki eşitsizlikler de pekişmiş ve kurumsallaşmış olur. Eğitim, istihdam, statü gibi sosyal ve maddi kaynakların dağılımında, etniklik önemli bir etkendir.

30 4) Çatışma kuramları Klasik çatışma kuramlarına göre etnik ayrımcılık ve ırkçılık, emeğin sömürülmesinin aracıdır.

31 Klasik çatışma kuramları gibi Marxizmden etkilenmiş olan kültürel çalışmalar okulu ise, ekonomik etkenlerin önemli olmakla birlikte ırkçılık ve etnik ayrımcılığı açıklamakla yeterli olmadığını söylerler. Onlara göre ırkçılık, işçi sınıfı kimliği ile etnik azınlık kimliklerinin karmaşık bir etkileşiminden doğar.

32 Etnik bütünleşme modelleri
Çok etnikli toplumlar için etnik bütünleşmenin bir kaç yolu vardır. Bunlar: Asimilasyon Erime potası Kültürel çoğulculuk

33 Etnik çatışma Etnik farklılıklar, bazen çatışmalara neden olabilir. Balkanlar ve Ortadoğu, bu çatışmaların sıklıkla görüldüğü coğrafyalardır. Eski Yugoslavyanın parçalanma sürecinde, bu çatışmalar, etnik temizlik politikalarını da içermişti.

34 Etnik temizlik 1992’de Miloseviç’in birlikleri, binlerce Müslüman erkeği toplama kamplarına göndermiş, en az 20 bin Müslüman kadına ise tecavüz etmişti

35 Etnik temizlik/Soykırım
Etnik temizlik, belirli bir coğrafyanın belirli bir etnik gruba ait hale getirilmesidir. Soykırım, belirli bir etnik grubun başka bir etnik grup tarafından sistematik olarak ortadan kaldırılmasıdır.

36 Kültürel soykırım Bir etnik grubun fiziksel olarak ortadan kaldırılması yanında, kültürel olarak yok edilmesi de söz konusu olabilir. Kültürel soy kırımın tipik bir örneği, Amerikan yerlileridir. İspanyol fetihlerinden sonra savaş ve hastalık nedeniyle yüz binlercesi ölmüş, daha sonra ise kültürel soykırıma uğramışlardır.

37 Küresel göç Göç, insanlık tarihi boyunca görülmekle birlikte, Avrupa’nın 15. yüzyılda başlayan yayılmacılığı ile büyük nüfus hareketleri ortaya çıkmıştır.

38 1990’larda dünyadaki göçmen nüfus 80 milyonun üzerindedir
1990’larda dünyadaki göçmen nüfus 80 milyonun üzerindedir. Bunun en az 20 milyonu ise mültecidir.

39 Farklı göç örüntüleri Büyük göç hareketleri, bir kaç farklı biçimde olmuştur: 1) Klasik göç modeli 2) Sömürgeci göç modeli 3) Misafir işçi modeli 4) Yasadışı göç modeli

40 1) Klasik göç modeli Kanada, ABD ve Avustralya gibi “göçmen uluslar” için göç, ulusun kurulmasındaki temel faktördür. Göçmenler, geldikleri ülkenin vatandaşları olarak yaşamlarını sürdürürler.

41 2) Sömürgeci göç modeli Fransa, Hollanda, İngiltere gibi eski sömürgeci ülkelerin nüfusunun önemli bir bölümü, sömürge ülkelerinden göç edenlerden oluşur. Göçmenler, ayrımcılığa uğrasalar da, temel vatandaşlık haklarına sahiptirler.

42 3) Misafir işçi modeli Emek pazarının talepleri doğrultusunda, yoksul ülkelerden zengin ülkelere doğru bir göç eğilimi vardır. Göçmenler, geldikleri ülkenin ekonomisine katkıda bulunurlar ama vatandaşlık haklarından yararlanamazlar ve o ülkedeki varlıkları yıllar ve kuşaklar boyunca devam etse bile, “geçici” olarak kabul edilirler.

43 4) Yasadışı göç Sanayileşmiş ülkelerin göçmen yasalarını sıkılaştırmasıyla birlikte giderek artan bir yasadışı göç dalgası ortaya çıkmıştır.

44 Diaspora Diaspora, etnik bir grubun, zorla ya da zorlu koşullar altında, kendi vatanlarından başka yerlere dağılmasına işaret eder. Kölelik ve soykırım gibi koşullar altında çeşitli coğrafyalara dağılan grup, ortak bir anavatan, ortak bir tarih ve hafıza ile birbirine bağlanır. Tipik diaspora örnekleri, Yahudi ve Afrikalı diasporalarıdır.

45 Etniklik ve suç Küresel göç hareketleri sonucunda ortaya çıkan çok etnikli topluluklarda, azınlık gruplarının hem fail hem de kurban olarak, suça daha fazla karıştıkları gözlenmiştir. Adalet ve güvenlik sisteminin kurumlaşmış ayrımcılığı, bu oranın artmasında önemli bir etkendir. Ayrıca, azınlık grupları, ayrımcı saldırılar karşısında da daha savunmasızdırlar.

46 Mülteciler, sığınmacılar ve ekonomik göçmenler
Sığınma hakkı, temel bir insan hakkıdır. Geldiği ülkede zulüm göreceği korkusuyla yabancı bir ülkeden sığınma talep eden kişi, sığınmacıdır.

47 Mülteci, iltica (sığınma) başvurusunda bulunmuş ve kabul edilmiş kişilere denir.
Ekonomik göçmen, ülkesindeki ekonomik koşulların kötülüğü nedeniyle bir başka ülkeye göç eden kişidir.

48 Türkiye’nin konumu Türkiye, hem göç alan hem de göç veren bir ülkedir. Aynı zamanda, yasadışı göçler (insan kaçakçılığı da dahil) için transit ülke niteliğindedir. Türkiye, Mültecilerin Hukuki Statüsüne Dair BM Sözleşmesini coğrafi sınırlama ile onaylamıştır. Yani, ülkenin Batısından gelen sığınmacılara iltica hakkı verilmekte, Doğu’dan gelenlere verilmemektedir.

49 Biraz da Biz Kafa Yoralım mı?
Soru-1: Irk Kavramı sosyolojiden çıkarılmalı mı? Soru-2:Neden Irkçılığın tanımlanması zordur? Soru-3: Neden bazı insanlar bugün bile hala ırkçı tutumlar takınmaktadır? Soru-4: Önyargılı olmayan bir kimse nasıl kendisini ayrımcılık yaparken bulabilir? Soru-5: Etnik grupların toplumsal ve siyasal yaşamda eşit katılımcılar olabilmeleri mümkün müdür? Soru-6: Dünyanın herhangi bir yerinde yaşayıp çalışabilir misiniz? Neden? Soru-7: Türkiye’de “Erime Potası Kültürü” mümkün müdür?