MEVZUAT / TANIMLAR Biyolojik Etkenler «Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da.

... konulu sunumlar: "MEVZUAT / TANIMLAR Biyolojik Etkenler «Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da."— Sunum transkripti:

1

2

3 MEVZUAT / TANIMLAR Biyolojik Etkenler «Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleridir.» Mikroorganizma «Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel/hücresel olmayan mikrobiyolojik varlıklardır.» Hücre Kültürü «Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro (deneysel) olarak geliştirilmesini ifade eder.» Biyolojik Etkenler «Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleridir.» Mikroorganizma «Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel/hücresel olmayan mikrobiyolojik varlıklardır.» Hücre Kültürü «Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro (deneysel) olarak geliştirilmesini ifade eder.»

4 1 1 İnsanda hastalığa yol açma olasılığı bulunmayan biyolojik etkenler, 2 2 İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler, 3 3 İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen, ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler, 4 4 İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak halen etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler, Sırası / Nedir? / Tanımlanan Biyolojik Etkenler Enfeksiyon Risk Düzeyine Göre; Hastalık (İnsan-Çalışan) Yok Topluma Bulaşma Etkin Korunma Etkin Tedavi Hastalık (İnsan-Çalışan) Var Topluma Bulaşma Var Etkin Korunma Hayır Etkin Tedavi Hayır Hastalık (İnsan-Çalışan) Var Topluma Bulaşma Var Etkin Korunma Evet Etkin Tedavi Evet Hastalık (İnsan-Çalışan) Var Topluma Bulaşma Yok Etkin Korunma Evet Etkin Tedavi Evet

5 RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ Biyolojik etkenlere maruz kalma riski varsa; işçinin maruziyet türü, düzeyi ve süresi belirlenir, Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu ise; risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır, Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla, maruziyet koşulları değiştiğinde yada başka herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir, Biyolojik etkenlere maruz kalma riski varsa; işçinin maruziyet türü, düzeyi ve süresi belirlenir, Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu ise; risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır, Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla, maruziyet koşulları değiştiğinde yada başka herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir, Madde 5 / a

6 RİSKLERİN AZALTILMASI 1.Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa, işçilerin maruziyeti önlenir, 2.Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi için önlemler alınır, 1.Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa, işçilerin maruziyeti önlenir, 2.Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi için önlemler alınır, Madde 8

7 RİSKLERİN AZALTILMASI Maruz kalan/kalabilecek işçi sayısı, mümkün olan en az sayıda tutulur, Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek/ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde düzenlenir, Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır ve/veya maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda kişisel korunma yöntemleri uygulanır. Maruz kalan/kalabilecek işçi sayısı, mümkün olan en az sayıda tutulur, Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek/ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde düzenlenir, Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır ve/veya maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda kişisel korunma yöntemleri uygulanır.

8 RİSKLERİN AZALTILMASI Hijyen önlemleri; biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması, sızması, önlenmesi ve azaltılmasını sağlamalı, Biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyarı işaretleri de kullanılır, Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır. Hijyen önlemleri; biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması, sızması, önlenmesi ve azaltılmasını sağlamalı, Biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyarı işaretleri de kullanılır, Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır.

9 RİSKLERİN AZALTILMASI Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler yapılır, Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten sonra işçiler tarafından güvenli bir biçimde toplanması, depolanması, işyerinden uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun yöntemlerle yapılır, Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır. Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler yapılır, Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten sonra işçiler tarafından güvenli bir biçimde toplanması, depolanması, işyerinden uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun yöntemlerle yapılır, Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır.

10 BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ a)Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri Bakanlığa verir, b)İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir, a)Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri Bakanlığa verir, b)İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir, Madde 9

11 BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında (işe başlamadan en az 30 gün önce ) ön bildirimde bulunulur; 1) Grup 2 biyolojik etkenler 2) Grup 3 biyolojik etkenler 3) Grup 4 biyolojik etkenler Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm Bakanlığa bildirilir, Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında (işe başlamadan en az 30 gün önce ) ön bildirimde bulunulur; 1) Grup 2 biyolojik etkenler 2) Grup 3 biyolojik etkenler 3) Grup 4 biyolojik etkenler Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm Bakanlığa bildirilir, Madde 15

12 KİŞİSEL HİJYEN VE KORUNMA İşverenler, aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür; 1.İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip içmeleri engellenecek, 2.İşçilere uygun koruyucu giysiler sağlanacak, 3.İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır. İşverenler, aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür; 1.İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip içmeleri engellenecek, 2.İşçilere uygun koruyucu giysiler sağlanacak, 3.İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır. Madde 10

13 EĞİTİM – TALİMATLAR – BİLGİLENDİRME Olası sağlık riskleri, Maruziyeti önlemek için alınacak önlemleri, Hijyen gerekleri, Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı-giyilmesi, Biyolojik risk etkenlerle çalışmalara başlanmadan önce, Yeni veya değişen risklere göre uyarlanabilecek, Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak, ………………………………………………eğitimler verilmelidir. Olası sağlık riskleri, Maruziyeti önlemek için alınacak önlemleri, Hijyen gerekleri, Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı-giyilmesi, Biyolojik risk etkenlerle çalışmalara başlanmadan önce, Yeni veya değişen risklere göre uyarlanabilecek, Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak, ………………………………………………eğitimler verilmelidir.

14 SAĞLIK GÖZETİMİ Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan enfeksiyona ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar, Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir, İşçinin kişisel sağlık durumu yeniden değerlendirilir, mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıtlar tutulur, Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan enfeksiyona ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar, Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir, İşçinin kişisel sağlık durumu yeniden değerlendirilir, mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıtlar tutulur,

15 SAĞLIK GÖZETİMİ Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili olarak işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir, sağlık eğitimleri yapılır, İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilecekler, İlgili işçiler veya işveren sağlık gözetimi sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilecekler, Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili olarak işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir, sağlık eğitimleri yapılır, İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilecekler, İlgili işçiler veya işveren sağlık gözetimi sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilecekler,

16 LİSTE VE KAYITLAR a)Sağlık gözetiminin yapıldığı durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az 10 yıl süre ile saklanır, b)İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutulur. Bu liste ve kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır, a)Sağlık gözetiminin yapıldığı durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az 10 yıl süre ile saklanır, b)İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutulur. Bu liste ve kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır,

17 LİSTE VE KAYITLAR Kişisel tıbbi kayıtların bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile saklandığı koşullar; 1.Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette, 2.Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 3.Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 4.Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 5.Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette Kişisel tıbbi kayıtların bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile saklandığı koşullar; 1.Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette, 2.Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 3.Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 4.Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 5.Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette

18

19 ENFEKSİYON ZİNCİRİ

20 1 1 Patojenite - Virülans (Etkenin hasta etme yetisinin) yüksekliğine, 2 2 Bulaşma yollarına (Temas, ortak kullanılan cansız maddeler, hava- vektörler) 3 3 Konakçının duyarlılığına, 4 4 Çevre etmenlerine; (Isı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava akım hızı, kimyasal maddeler, gazlar, toksinlere vb. bağlıdır) Sırası / Nedir? /

21 RİSK ALTINDAKİ İŞLER İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin tayininde, daha ziyade; 1.Tarım ve hayvancılık çalışanları, 2.Sağlık çalışanları, 3.Laboratuvar çalışanları……………..üzerine yoğunlaşılmıştır. İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin tayininde, daha ziyade; 1.Tarım ve hayvancılık çalışanları, 2.Sağlık çalışanları, 3.Laboratuvar çalışanları……………..üzerine yoğunlaşılmıştır.

22

23 BAKTERİYEL ENFEKSİYONLAR BAKTERİYEL ENFEKSİYONLAR VİRAL ENFEKSİYONLAR VİRAL ENFEKSİYONLAR MANTAR ENFEKSİYONLAR MANTAR ENFEKSİYONLAR 1.Tüberküloz, 2.Menengokoksik, 3.Menenjit, 4.GİS Enf, 5.Lejyoner Hast, 6.Difteri, 7.Boğmaca, 1.Tüberküloz, 2.Menengokoksik, 3.Menenjit, 4.GİS Enf, 5.Lejyoner Hast, 6.Difteri, 7.Boğmaca, 1.Hepatit-B, 2.AIDS, 3.Kızamık, 4.Kızamıkçık, 5.Kabakulak, 6.Suçiçeği, 7.Herpes Enf, 8.Sitomegalovirüs 1.Hepatit-B, 2.AIDS, 3.Kızamık, 4.Kızamıkçık, 5.Kabakulak, 6.Suçiçeği, 7.Herpes Enf, 8.Sitomegalovirüs 1.Histoplazmosis, 2.Candidadis, 1.Histoplazmosis, 2.Candidadis, SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA EN SIK GÖRÜLEN BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ PARAZİT ENFEKSİYONLAR PARAZİT ENFEKSİYONLAR 1.Ankilostomiasis, 2.Necatoriasis, 1.Ankilostomiasis, 2.Necatoriasis,

24 Hastalık riskli gruplar ilişkisi

25

26 GENEL ÖNLEMLER 1.Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması, 2.Personel eğitimi, a.Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce verilecek, b.Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak, c.Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır. 3.Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi, 4.Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu, 5.Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri, 6.Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem, 7.Aktif immünizasyon. 1.Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması, 2.Personel eğitimi, a.Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce verilecek, b.Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak, c.Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır. 3.Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi, 4.Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu, 5.Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri, 6.Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem, 7.Aktif immünizasyon.

27 GENEL ÖNLEMLER 1.İzolasyon ve gözlem (hastalığından kuşku duyulanlar, hastalığı bulaştırdığı bilimsel olarak kanıtlanmış olan), 2.Serum-Aşılama (hastalara veya hastalığa yakalanabilecek olanlara), 3.Dezenfeksiyon (eşyalara, bulaşma eğilimi olanlara), 4.Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon), 1.İzolasyon ve gözlem (hastalığından kuşku duyulanlar, hastalığı bulaştırdığı bilimsel olarak kanıtlanmış olan), 2.Serum-Aşılama (hastalara veya hastalığa yakalanabilecek olanlara), 3.Dezenfeksiyon (eşyalara, bulaşma eğilimi olanlara), 4.Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon),

28

29