ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SU ALANINDA TÜRKİYE İLE YUNANİSTAN ARASINDAKİ İLİŞKİLER SU HUKUKU VE POLİTİKASI DAİRE BAŞKANLIĞI DIŞ İLİŞKİLER ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ 26.09.2013

SUNUM PLANI 1. GENEL BİLGİLER 2. MERİÇ NEHRİ HAVZASI 3. YUNANİSTAN’DA ENERJİ VE SU POTANSİYELİ 4. MERİÇ NEHİR HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER 5. SINIRAŞAN SULAR POLİTİKAMIZIN GENEL ESASLARI

1. GENEL BİLGİLER

1.1 SINIRAŞAN SU HAVZALARIMIZ

1.2 TÜRKİYE’NİN SINIRAŞAN SU HAVZALARI Sınıraşan Su Havzası Adı Türkiye ile Birlikte Kıyıdaş Ülkeler Havzanın tahmini su potansiyeli (Milyar m3) Türkiye’nin Potansiyele Katkısı Meriç – Ergene Bulgaristan Yunanistan 8,50 1,33 Asi Suriye Lübnan 2,40 1,17 Çoruh Gürcistan 6,80 6,54 Kura – Aras Ermenistan İran Azerbaycan 24,00 5,72 Dicle – Fırat Irak 85,00 53,00

1.3 SU POTANSİYELİMİZ Yıllık Yağış : 501 milyar m3 Yıllık Kullanılabilir Yerüstü Suyu : 98 milyar m3 Yıllık Kullanılabilir Yeraltı Suyu : 14 milyar m3 Yıllık Toplam Kullanılabilir Su : 112 milyar m3 Türkiye Nüfusu (2012) : 75,6 milyon Kişi Başına Düşen Yıllık su Miktarı : 1480 (m3/kişi-yıl)

1.4 TÜRKİYE SU ZENGİNİ BİR ÜLKE DEĞİLDİR Kişi Başına Düşen Tatlı Su Miktarı (m3/yıl) Ülke Durumu > 10,000 Zengin 2,500 – 10,000 Yeterli 1,700 – 2,500 Hassas 1,000 – 1,700 Su Stresi Olan < 1,000 Fakir Kaynak : UNEP GRID Kişi Başına Düşen Su Miktarı : 1480 (m3/kişi-yıl)

1.5 SINIRLARIMIZIN UZUNLUĞU Bulgaristan Karadeniz Gürcistan Yunanistan Ermenistan İran Suriye : 877 km Irak : 331 km İran : 454 km Gürcistan : 276 km Ermenistan : 316 km Yunanistan : 212 km Bulgaristan : 269 km TOPLAM : 2753 km Irak Suriye Akdeniz

2. MERİÇ NEHRİ HAVZASI

2. MERİÇ NEHRİ HAVZASI

Meriç Deltası-Gala Gölü 2. MERİÇ NEHRİ HAVZASI Meriç Nehrinin Ege Denizine döküldüğü yerde çeşitli kıyı gölleri ve lagünleri içeren 188 km2’lik bir delta oluşmuştur. Delta, barındırdığı 300’e yakın kuş türüyle ekolojik olarak çok önemli bir yere sahiptir. Deltanın Yunanistan sınırları içerisinde kalan bölümü Ramsar sözleşmesi ile korunan bir alandır. Meriç Deltası-Gala Gölü

Havza Alanının Ülkelere Göre Dağılımı (%) 2. MERİÇ NEHRİ HAVZASI Yağış Alanı: 50 000 km2 Havza Alanının Ülkelere Göre Dağılımı (%)

Kıyıdaş Ülkelerin Havza Su Potansiyeline Katkıları: 2. MERİÇ NEHRİ HAVZASI Su Potansiyeli: 8.5 milyar m3/yıl Türkiye 1.33 milyar m3 Yunanistan 0.5 milyar m3 Bulgaristan 6.67 milyar m3 ‘tür. Kıyıdaş Ülkelerin Havza Su Potansiyeline Katkıları:

3. YUNANİSTAN’DA ENERJİ VE SU POTANSİYELİ

3. Yunanistan’da Enerji ve Su Yunanistan İstatistikleri: Toplam nüfus: 11 390 000 kişi (2011) Yıllık yağış miktarı: 598 mm/yıl Yıllık toplam kullanılabilir su potansiyeli: 29 milyar m3 (%88’i yüzey, %12’si yer altı suyu) Yüzölçümü: 131 960 km2 Kişi başına düşen su miktarı: 2 546 m3/kişi/yıl Tarıma elverişli alan: 3 652 000 ha (Toplam ülke alanının %28’i )

3. Yunanistan’da Enerji ve Su Yunanistan’da enerji üretiminin %52’si petrol, % 27’si kömür, %13’ü doğalgaz, %8’i yenilenebilir enerjiden sağlanmaktadır. Bu yenilenebilir enerjinin ise büyük kısmını bio-kütle ve atık geri dönüşümü olmak üzere güneş ve hidro-enerji oluşturmaktadır. Enerji üretimindeki %8’lik yenilenebilir enerji kaynakları oranı, Avrupa ortalaması olan %10’un altındadır. Avrupa Komisyonunun Yenilenebilir Enerji Direktifi doğrultusunda Yunanistan, 2020 yılı itibariyle enerji ihtiyacının %18’ini yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılamayı hedeflemektedir Yunanistan’da, mevcut işletmede olan nükleer enerji santrali bulunmamaktadır.

3. Yunanistan’da Enerji ve Su Yunanistan’da elektrik üretiminin %45’i kömür, % 27’si doğal gaz, %11’i hidroenerji, % 13’ü petrol ve %4’ü ise rüzgar enerjisinden sağlanmaktadır. Bir devlet kurumu olan Kamu Elektrik Kurumu (DEİ), Yunanistan’ın en önde gelen elektrik üreticisi, dağıtıcısı ve sağlayıcısıdır. 2009 yılında DEİ Yunanistan’ın toplam enerji ihtiyacının % 85.6’sını, 2010 yılında ise %77.3’ünü karşılamıştır. Yunanistan’daki su kaynaklarının yaklaşık %88’i yüzey suyu ve %12’si yeraltı suyundan oluşmaktadır.

3. Yunanistan’da Enerji ve Su Ülkede toplam kullanılan su miktarı 9,47 milyar m3’/yıl’dır. Bu suyun %89’u tarım, %9’u içme-kullanma suyu ve %2’si sanayi sektöründe kullanılmaktadır. Uluslararası Büyük Barajlar Komisyonu (ICOLD) standartlarına göre ülkede, 152 adet büyük baraj vardır. 2010 yılı Aquastat verilerine göre Ülkedeki toplam baraj depolama kapasitesi 11,77 km3’tür.

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER TEMEL KONULAR Taşkınlar Su kalitesi Islah Çalışmaları

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER ANLAŞMALAR Ülke İlgili su ve havzalar Başlık İ-İmzalanmış Y-Yürürlükte Yunanistan-Türkiye Maritsa/Evros/Meriç Nehri “Meriç-Evros Nehri’nin Her İki Kıyısında Yapılacak Hidrolik Tesisatın Tanzimine Müteallik İtilaf” 1934-İ Maritsa/Evros /Meriç Nehri Taşkın kontrol yapıları inşaatı ile ilgili anlaşma (HARZA) 1955-İ Maritsa/Evros/ Meriç Nehri “Türk-Yunan Trakya Hududunun Mühim Kısmını Tayin Eden Meriç Nehri Mecrasının Islahı Dolayısıyla Hudut Tahsisine İlişkin Protokol” 1963-İ Meriç Nehri’nde Akıma Engel Olan Adacıkların Kaldırılmasına İlişkin Protokol 2006 Türkiye-Yunanistan Ortak Bildirgesi 14 Mayıs 2010

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER Türk-Yunan sınırını oluşturan ana belge 1923 tarihli “Lozan Antlaşması” dır. Antlaşmaya göre; Meriç Nehri’nin başlıca ana kolunun orta hattı sınır çizgisi olarak belirtilmiştir. Oluşturulan “Tahdidi Hudut Komisyonu” tarafından arazi üzerine işaretleme çalışmaları yapılarak sınır belirlenmiştir. Su yatağının değişmesi halinde sınır çizgisinin değişmeyip sabit kalması esas alınarak sınır sabitleştirilmiştir

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER 1934 yılında Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan “Meriç-Evros Nehri’nin Her İki Kıyısında Yapılacak Hidrolik Tesisatın Tanzimine Müteallik İtilaf” Anlaşması; Nehrin her iki yakasına taşkın koruma ve erozyon kontrol için yapılacak inşaatların esaslarını, Nehir yatağının korunması için topografik veri alış-verişini, Bir tesisin inşa edilmeden önce karşı tarafa bildirilmesi, Uyuşmazlıkların çözümü konularını içermektedir.

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER 1955 yılında imzalanan Meriç’te Taşkın Kontrol Yapıları İnşaatı ile İlgili Antlaşma kapsamında; Nehir ıslah çalışmalarına ilişkin ıslah projesinin hazırlanması ve inşaat sırasında ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümü için “Meriç Daimi Komitesi” kurulmuştur. Komite, ıslah çalışmalarını yapma işini HARZA isimli bir Amerikan Firmasına vermiştir.

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER 1963 yılında imzalanan “Türk-Yunan Trakya Hududunun Mühim Kısmını Tayin eden Meriç Nehri Mecrasının Islahı Dolayısıyla Hudut Tahsisine İlişkin Protokol” ile devletlere; Karşılıklı bilgi verme, Nehir yatağının tanzimi ve kıyıların aşınmasını önleme, Masraflara katılma ve yardım, Diğer tarafa önemli zarar vermeme sorumluluğu yüklenmiştir. Anlaşmazlıkların oluşması durumunda ise çözüm için “Karma Teknik Komisyon “ kurulmasını öngörmüştür.

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER 2001 yılında imzalanan “Çevresel Koruma Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı” kapsamında; İki tarafın da bilimsel, teknik ve hukuksal bilgileri paylaşması, Çevresel korumaya ilişkin çeşitli alanlarda yapılacak işbirliklerinin koordinasyonu için bir ortak komitenin kurulması, Olası işbirliği alanları olarak da “Deniz kirliliği ile mücadele, çevresel etki değerlendirmesi, toprak kaynaklı kirlilik” konuları yer almaktadır.

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER İki ülke arasında 2006 yılında Meriç Nehri’nde Akışa Engel Olan Adacıkların Kaldırılmasına ilişkin toplantılar yapılmış olup, nehirde belirlenen 5 kısımda yer alan 64 adacıktan oluşan bölgedeki ağaçların temizliği konusunda mutabık kalınmıştır. Ancak, söz konusu projenin hayata geçirilebilmesi bugüne kadar mümkün olmamıştır. Nehrin Türkiye-Yunanistan arasında sınır olması sebebiyle tek taraflı ıslah çalışması yapılamamaktadır.

4. MERİÇ NEHRİ HAVZASINDA YUNANİSTAN İLE İLİŞKİLER 14 Mayıs 2010 tarihinde Mülga Türkiye Çevre ve Orman Bakanlığı ile Yunanistan Çevre, Enerji, İklim Değişikliği Bakanlığı arasında Çevre ve İklim Değişikliği alanında İşbirliği yapılması konusunda “Ortak Bildirge” Atina’da imzalanmıştır. Bildirge kapsamında; Meriç Nehrinde tek bir taşkın risk yönetim planı olması için bir Ortak Geçici Komite Kurulması hususu yer almaktadır. Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi kapsamında Türk ve Yunan heyetlerinin katılımıyla 02 Kasım 2010 tarihinde Ankara’da Geçici Komite kurulmuş ve görev tanımı belirlenmiştir. Meriç Nehri Geçici Ortak Komitesi ilk toplantısı ise 30 Mayıs 2011 tarihinde Atina'da yapılmıştır

5. SINIRAŞAN SULAR POLİTİKAMIZIN GENEL ESASLARI

Hakça ve makul kullanım Bilerek önemli zarar vermeme 5. SINIRAŞAN SULAR POLİTİKAMIZIN GENEL ESASLARI TÜRKİYE’NİN SINIRAŞAN SU POLİTİKASININ İLKELERİ Hakça ve makul kullanım Bilerek önemli zarar vermeme Çatışma yerine işbirliği Su miktarına göre değil, oransal kullanım

5. SINIRAŞAN SULAR POLİTİKAMIZIN GENEL ESASLARI Türkiye, suyun miktar olarak tahsisi yerine oransal olarak kullanımının ön plana çıkarılmasından yanadır, Türkiye, sınıraşan sularla ilgili konuların doğrudan kıyıdaş ülkeler arasında görüşülüp neticelendirilmesinden yanadır, Türkiye sınıraşan ve sınır oluşturan sular üzerinde Ortak Proje geliştirmekten yanadır,

5. SINIRAŞAN SULAR POLİTİKAMIZIN GENEL ESASLARI Türkiye, komşularıyla görüşmeleri sürdürmekte, dünyadaki diğer sınıraşan su havzalarındaki uygulama örneklerini, ayrıca konuyla ilgili seminer, çalıştay, eğitim kursu gibi çalışmaları takip etmektedir,

Su Hukuku ve Politikası Daire Başkanlığı Dış İlişkiler Şube Müdürlüğü TEŞEKKÜRLER Selin SAĞLAM Uzman Yardımcısı Su Hukuku ve Politikası Daire Başkanlığı Dış İlişkiler Şube Müdürlüğü