Prof.Dr. Şeref İNAL S.Ü. Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Boğa Eşleştirme Prof.Dr. Şeref İNAL S.Ü. Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı

Amaç Mevcut neslin kötü veya istenmeyen özelliklerini, GELECEK nesillerde Düzeltmek, İyileştirmek Ülke ekonomisinin kazancı Yetiştiricinin kazancı Veteriner Hekimin kazancı

Boğa Eşleştirme İneğin özelliklerini belirle İneğin eksik, kötü ve istenmeyen özelliklerini düzelt İyi özelliklerini koru Boğanın iyisi kötüsü yoktur İneğe UYGUN boğa vardır

Kataloglar ne kadar doğru? Reklam amaçlı Eski bilgiler içerir İstediklerini yazabilirler Standart değil Bakanlık Ülke

En doğru bilgi: İnternet…

Kimlik Bilgileri

NAAB Code 011HO08195 İşletme kodu + Irk Kodu + Boğa No 011 HO 08195 (3) (2) (5) 011HO08195

Farklı Veri Kaynakları

İsim Kısa isim = TOYSTORY Uzun isim = JENNY-LOU MRSHL TOYSTORY

İsim Ekleri İsme bağlı olanlar -ET -TW İsme bağlı olmayanlar Boğanın embriyo transferi ile elde edildiğini ifade eder -TW Boğanın ikiz eşi olduğunu ifade eder İsme bağlı olmayanlar Kalıtsal yapı TV TL TD TY TR TM gibi

Genetik Kodlar Hasta Temiz Kusurlar CV TV Complex Vertebral Malformation (CVM) BD Bulldog MF TM Mule-Foot BL TL Bovine Leukocyte Adhesion Deficiency (BLAD) PO PP Polled (dominant) BY TY Brachyspina PG Prolonged Gestation HL Hairless DF TW Dwarfism IS Imperfect Skin PT Pink Tooth (Porphyria) DP TD Deficiency of Uridine Monophosphate Synthase RC TR B / R Black or Red hair color

%RHA Registered Holstein Ancestry Kayıtlı Holştayn Soyu Boğanın siyah alaca ırkı bakımından genetik oranını ifade eder, örneğin: 96%RHA 100%RHA

Animal Analysis Associates - aAa - Boğanın 6 grup özelliği Özellikler 426531 şeklinde sıralanır Yavrularına özelliklerini aktarma gücü

Animal Analysis Associates aAa 1. basamak Sütçü Yüksek süt verimli. Hızlı sağım. Cüsseye göre yüksek süt. 2. basamak Yüksek Daha hızlı büyüme. Makineli sağıma uygun, bakımı kolay, yüksek meme 3. basamak Hazır Hacimli meme yapısı. Kolay buzağılama. Uzun verimli hayat. 4. basamak Güçlü Daha fazla ergin cüsse. Sağlıklı meme, ayak-bacak ve akciğer 5. Basamak Sorunsuz Fazla iştah. Kolay sağım Daha az meme ve bacak incinmesi. 6. basamak Stil Daha az tırnak bakımı. Daha dayanıklı kemik yapısı. Dikkatli ilgili karakter.

Dairy Mating System DMS aAa sistemine benzer ABD tarafından 6 kategori

Haplotipler İlk harf ırk kodu, ikinci harf haplotip kısaltması, Üçüncüsü rakam; HH1, FH4, BH2 gibi

Haplotipler Siyah Alacalarda 5 adet (HH1, HH2, HH3, HH4 ve HH5), Simentallerde 2 adet (FH2 ve FH4), Brown Swisslerde 2 adet (BH1 ve BH2) ve Jerseylerde 2 adet (JH1) Ayrşayrlarda 1 adet (AH1)

Haplotipler BH1, JH1, JH2, HH2, HH3 ve FH4 … zigot ölümü HH1 … gebeliğin her hangi bir döneminde embriyo ölümü BH2 … buzağılar sağlıklı doğar, hastalıklara direnç düşük FH4 … buzağılar sağlıklı doğar, gelişme geriliği görülür

Kolesterol Yetersizliği HCD geni (Haplotype Colesterol Deficiency) HCD0 temiz, HCD1…..HCD4 kusurlu Zayıf bağışıklık sistemi, Gelişme geriliği, Ölüm 4848 boğa

Kappa Kazein Peynir altı suyuna geçmeyen protein DNA yapısıyla ilişkilendirilen ilk özellik Peynir verimi ve süt verimi artışıyla ilişkili AA, AB ve BB genotipleri En çok tercih edilen BB

Beta Kazein Beta kazein A1 proteini, Betakazomorfin-7 bileşiğine dönüşür, morfin!!! Sinir hücrelerinin iletişimini «KALICI» olarak keser.

Beta Kazein Kalp hastalıkları, Tip I diyabet, Otizm, Şizofreni, Alzheimer, Parkinson, Öğrenme güçlüğü Hafıza zayıflığı Yeni doğanların ani ölüm sendromu a1 geni zararlı a2 geni zararsız 15 / 473 boğa

CVM geni taşıyan boğalar

BLAD geni taşıyan boğalar

Haplotip 42 / 11425

Haplotip 7 / 604 Brachyspina 44 - Top 100

Brachyspina 41 - Top 100 Haplotip 3 - Top 100

Saflık 84 - Top 100 2 - Top 100

6 Top 100

Doğum Kolaylığı ve Ölü Doğum

Pedigri Bilgileri

Puantaj EX – Excellent = Mükemmel…. 90-100 VG – Very Good = Çok iyi………85-89 GP – Good Plus = Pekiyi……….80-84 G – Good = İyi……………………75-79 F – Fair = Eh işte…………………65-74 P – Poor = Kötü…………………..50-64

E sistemi E = Excellent Değerlendirmede mükemmel Şekil Sütçülük karakteri Beden kapasitesi Ayak-bacak Meme Öncesinde rakam varsa Ör: 2E 1 …. 6 yaşına kadar 4 …. 12-15 yaş 2 …. 6-9 yaş 5 …. 15-18 yaş 3 …. 9-12 yaş 6 …. 18 yaş üzeri

Madalyalar İneklerde; Boğalarda GMD (Gold Medal Dam) DOM (Dam of Merit) Boğalarda GM (Gold Medal Sire)

Alternatif Bilgiler

Verim Değerleri Boğa aynı Ülke farklı

Değerlendirme sistemleri

Verim Değerleri

Performans Bilgileri

Performans Bilgileri

Performans Bilgileri

Reliability Güvenilirlik Verilerin doğruluğu Değerlendirilen bilgi miktarıyla ilişkili Yavrulardan gelen bilgi arttıkça atalardan gelen bilginin oranı azalır, hesaplanan değere duyulan güven artar. Ebeveyn 20 + Kendisi 50 Yavrular 30 Güvenilirlik % 85 Ebeveyn 20 Kendisi 50 Yavrular 100 Güvenilirlik % 95 + +

Tip Özellikleri

Sağrı yüksekliği Vücut büyüklüğü ve kapasitesi 132 cm = 5 puan

Vücut derinliği Dayanıklılık Kapasite İdeal 4-6 puan

Sağrı eğimi Güç doğum Düz sağrı 5 puan 2,5 cm = 1 puan İdeal 4-6 puan Akıntılar Plasenta Metrit Döl tutma Güç doğum az Döl verimi problemleri az Uzun verimli yaşam Güç doğum Yavru atma Sakarlık Beceriksizlik

Sağrı ve oturak genişliği Güç doğum İdeal sağrı genişliği 54 cm İdeal oturak genişliği 12 cm Güç doğum Estetik değil

Arka bacak açısı Ağırlığı taşır Tırnaklar = hayat boyu verim İdeal 147 ° = 5 puan Düzensiz aşınma Ökçe eziği Lezyonlar Yetersiz bükülme Eklem şişliği

Arka bacak arkadan görünüş Verimli yaşam süresi Duruş pozisyonu, açı ve paralellik değerlendirilir Ayak eksenlerinin arkadan görünüşü

Arka bacaklar O bacaklılık X bacaklılık Stresi arttırır Memeye sürtünme Tırnağa direkt etkili O bacaklılık X bacaklılık

Ön meme bağlantısı Karına doğru yan ligamentler Meme sağlığı ve makinalı sağım Memenin kapasitesi ve sarkması 3. önemli fiziksel özellik SHS düşük mastitise direnç İdeal 5-7 puan

Ön meme başı yerleşimi Meme sağlığı Makineli sağımda kolaylık 2. en önemli fiziksel özellik İdeal 5 puan Yanlara doğru aşırı yerleşim başlıkların kayması

Arka meme başı yerleşimi Ortada yerleşim 5 puan Birbirine çok yakın veya uzak olması, sağımda zorluk çıkarır Uzaklık laktasyonla artar

Ön meme başı uzunluğu Sağım başlığı Meme yapısı ve sağlığı İdeal 5,6-6,6 cm = 5 puan Uzun ise başlığın tıkanması Kısa ise başlığın düşmesi

Meme derinliği Kapasite ve sarkma İdeal 3 cm, 5-6 puan 1,3-4,8 cm normal 2,5 cm = 1 puan

Meme derinliği Yaş dikkate alınmalı Yüksek olması mastitis ve yaralanma riskini azaltır Sürüde kalma süresini uzatır SHS ile 0,26 lık korelasyon Yüksekse SHS az mastitis ihtimali düşük

Arka meme yüksekliği Süt verim kapasitesi İdeal 8-9 puan Amerika 24,4-26,9 cm Arka meme yüksekliği

Arka meme genişliği Süt kapasitesi İdeal 8-9 puan Aynı genişlikte inmeli

% 60 destek, sarkma İdeal 3-4 cm = 5 puan 2,5 cm = 3 puan Asıcı bağlar

Değerlendirme Tablosu Özellikler 1 3 5 7 9 Sağrı Yüksekliği, cm Çok kısa, 132 Kısa, 137 Orta, 142 Uzun, 147 Çok uzun, 152 Vücut derinliği Aşırı sığ Dar Orta Derin Aşırı derin Sağrı eğimi Arka çok kalkık Arka kalkık Düz Arkaya az meyilli Arkaya çok meyilli Sağrı genişliği Çok dar Geniş Aşırı geniş Cidago açısı Çok kaba Kaba Orta keskin Keskin Çok keskin Arka bacaklar, yandan görünüş Düz, dik, ≥160º Hemen hemen düz Orta, 147º Bükülmüş Çok bükülmüş ≤134º Ayak açısı (tırnağın ön yüzünün yere açısı) Aşırı düşük, ≤ 30º Düşük, 35-40º Orta, 40-45º Dik, 45-50º Çok dik, ≥50º

Değerlendirme Tablosu Özellikler 1 3 5 7 9 Ön meme bağlantısı Çok zayıf ve gevşek Zayıf Orta Kuvvetli Çok kuvvetli ve sıkı Meme başı yerleşimi Aşırı geniş ve birbirinden uzak Yanlara doğru Paralel ve yere dik İçe doğru Birbirine yakın Ön meme başı uzunluğu Aşırı kısa Kısa Uzun Çok uzun Meme derinliği (Tarsal ekleme göre) Çok aşağıda Aynı hizada Biraz üzerinde Üzerinde Çok üzerinde Arka meme yüksekliği Az aşağıda Aşağıda Yukarıda Çok yukarıda Arka asıcı bağın derinliği (meme oluğu) Yok Az Belirgin Derin Aşırı ve sağlam

Tip Özellikleri

Doğrusal Tip Özellikleri

Linear Type Traits

TPI = Type Production Index TPI = Total Performance Index Boğalar için hesaplanır CTPI = Cow TPI, inekler için hesaplanır PTPI = Pedigree TPI, gençler için hesaplanır PTA Milk (PTAM) PTA Protein (PTAP) PTA Yağ (PTAF) PTA Tip (PTAT)

TPI Bileşenlerinin Dağılımı Özellik Oran % Açıklama Verim 47 PTAF, PTAP ve PTAT’ın bir kısmı Meme sağlığı 20 SCS, UDC ve PTAT’ın bir kısmı Erken yetiştirme 19 DPR, PL ve DF Hareketlilik 8 FLC ve PTAT’ın bir kısmı Buzağılama 3 DCE ve DSB Cüsse PTAT’ın bir kısmı

TPI Hesabı, Mayıs 2007

PFT = Production, Functionality, Type İtalya’da Verim, İşlevsellik, Tip Yağ kg verim ve oranı Protein kg verim ve oranı Tip Özellikleri Endeksi, Somatik Hücre Sayısı (SCS) Meme Bileşik Endeksi (ICM) Ayak-Bacak Bileşik Endeksi (IAP)

PFT Hesabı, 2002 sonrası

Bileşik Endeksler Bilgileri tek bir değere dönüştürür Yüksek endeks puanlı boğanın istenilen özellikleri daha iyi aktarması beklenir UDC = Meme FLC = Ayak – Bacak DC = Sütçülük Kapasitesi BDC = Vücut Şekli

Meme Bileşik Endeksi

PTA = Predicted Transmitting Ability Belirlenen Aktarma Kabiliyeti Genetik Temel

Genetik Temel Genetik değerlendirmede başlangıç Her özellik için ayrı Belirli bir yılda doğan ineklerin PTA ortalaması sıfır kabul edilir Değerlendirmeler temel yıla göre hesaplanır ve ifade edilir 5 yılda bir genetik temel değiştirilir 1995 1996 12 1996 12 1997 25 1998 34 1999 45 2000

Nisbi Önem Değişik ülkelerin seleksiyon endekslerindeki verim (gri), dayanıklılık (beyaz), sağlık ve dölverimi (siyah) unsurlarının oransal önemlilikleri

Yardımcı Özellikler Düvelerde güç doğum oranı Sağım hızı Huy Sağım huyu Hastalıklara direnç Buzağılarda yaşama gücü Persistens

Düvelerde Güç Doğum Oranı % DBH = Percentage of Difficult Births in Heifer Projeni testing yapılan bütün boğalarda % 7.86 (Şubat 2007)

Sağım hızı 1-5 puan veya derece Çok yavaş, Yavaş, Normal, Hızlı, Çok hızlı Normal ve Hızlı toplamının oranı % 55-80 Bir ineğe sağım başlıklarının takılması ve çıkarılması arasında geçen süre Ortalama 8 dk olmalı

Doğum kolaylığı / güçlüğü 1-4 puan veya derece Müdahalesiz, Kolay çekme, Zor çekme, Cerrahi müdahale Müdahalesiz ve Kolay çekme toplamının oranı % 75-90 1-5 puan veya derece Müdahalesiz, Hafif çekme, 2-3 kişiyle çekme, ananın ve buzağının sağlıklı olması 4 veya daha fazla kişiyle çekme, ananın veya buzağının güçsüzleşmesi Cerrahi müdahale, ananın veya buzağının ölmesi

Huy Sağım Huyu 1-3 puan veya derece Sinirli Normal Sakin Çok sinirli Sinirli Normal Sakin Çok sakin Normal, Sakin ve Çok sakin toplamının oranı % 90

Persistens İlk 3 laktasyonda 60-280 günler arasındaki persistens 0,50 x birinci laktasyon + 0,25 x ikinci laktasyon + 0,25 x üçüncü laktasyon

SONUÇ Ülke standardımız YOK Kataloglarda karmaşa VAR Değerlendirmeler YAPILMIYOR Kayıtlar GÜVENİLMEZ İlerleme sağlamak bu şartlarda İMKANSIZ Bir yerden başlamak ZORUNDAYIZ Kolay gelsin……………………………………….