Hazırlayan: Mustafa KUMCU Mobilya ve İç Mekan Tasarımı Öğretmeni Kaynak: Feridun ESER Eğitimci – Yazar – Felsefe Öğretmeni

İNSANCA YAŞAYABİLMEK İÇİN DEĞERLERİ ÖĞRENMEK VE YAŞAMAK GEREKİR. “Kuşlar gibi uçmayı, balıklar gibi yüzmeyi öğrendik; ancak bu arada daha önemli bir şeyi unuttuk: İNSAN GİBİ YAŞAYABİLMEYİ!” (Martin Luther KİNG) 1

DEĞER NEDİR? Değerin sözlük karşılığı, “kıymet, önem”dir. Toplumun geneli tarafından kabul gören, iyi – kötü, doğru – yanlış gibi duygu, düşünce ve yargılara, değer denir. Değer, bireylerin olumlu tepkiler verdikleri, onayladıkları düşünceler, kurallar, uygulamalar ve maddi nesnelerdir. Değerler neyin iyi ve istenen, neyin kötü ve istenmeyen olduğunu gösteren ölçütlerdir; doğru ve yanlışı ayırmamıza yardımcı olur; davranışlarımıza yön verir. Değerler, kültürü oluşturan ögelerden biridir. 2

DEĞERLERİN ÇEŞİTLERİ DEĞERLERİN KAYNAĞI Milli (toplumsal) değerler, Manevi (dini) değerler, Ahlaki değerler… gibi. DEĞERLERİN KAYNAĞI Değerlerin kaynağı; büyük ölçüde, dinler ve inançlardır; özellikle ahlaki değerler, büyük ölçüde, dinlerle, inançlarla bağlantılıdır. 3

Değerler ve ahlak kuralları, doğru davranışları göstererek insana, adaletli, barışçıl, huzurlu bir dünyada yaşama imkanı verir. İnsanın nasıl davranacağı ve nasıl yaşayacağı sahip olduğu değerler tarafından şekillendirilir. Değerler, hayatın düzenlenmesi ve toplumun huzuru için gereken ölçütlerdir. 4

İyi insan, değerlere bağlı ve saygılı insandır. Değerlere bağlı olmayan bir insan, başarılı bir insan olabilir; ancak iyi bir insan olamaz. İyi insan, değerlere bağlı ve saygılı insandır. Toplumsal değerler, yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik eder, toplumda birlik ve beraberliği, düzeni sağlar, dağılmayı ve çözülmeyi önler. 5

6

Televizyonlarda görünenlere özenmeyin; onlar, işlerinin gereği, rol yapıyorlar; ekranlarda rol yapanlar, gerçek hayatta, ekranda göründüğü gibi değiller; Kendiniz olun. Kişisel kalitenizi artırmaya gayret edin; kişiler kendilerini geliştirirlerse toplum da gelişir. 7

SIFIRIN DEĞERİ (Kişiliğin Önemi Üzerine) Öğrenciler, sınıfta, öğretmenin gelmesini bekliyorlardı. Az sonra, öğretmen, tüm ciddiyetiyle kapıda belirdi; sınıfa şöyle bir göz atıp, tahtanın önüne geçti; bir tebeşir alarak, tahtaya, kocaman bir 1 yazdı. - Bakın, dedi. Bu 1 kişiliktir; erdemli bir kişilik... Hayatta sahip olabileceğiniz en değerli şey… 8

- Bu, başarıdır. Başarılı bir kişilik, 1’i 10 yapar… Bir 0 daha… Sonra 1’in yanına 0 koydu. - Bu, başarıdır. Başarılı bir kişilik, 1’i 10 yapar… Bir 0 daha… Bu da tecrübedir. Ona sahip olduğunuzda 10’ken, 100 olursunuz.. Sıfırlar, böyle uzayıp gidiyor; yetenek, disiplin, sevgi, tevazu… Eklenen her yeni 0’ın kişiliği, 10 kat zenginleştirdiğini anlatıyor öğretmen… Sonra, eline silgiyi alıp en baştaki 1’i siliyor; geriye bir sürü 0 kalıyor ve diyor ki: - Erdemli bir kişiliğiniz yoksa gerisi hiçtir. 9

“Erdemli Şehir” adlı bir hayali vardı. Farabi’nin, “Erdemli Şehir” adlı bir hayali vardı. Ona göre devlet ve aile, bireyleri eğiterek, “iyi insanlar” yapabilirse bu iyi insanlar iyi mahalleyi, iyi mahalleler iyi şehri, iyi şehirler… iyi dünyayı oluşturacaktır. Farabi’ye göre daha iyi bir dünya mümkündür ve bunun yolu, eğitimdir; değerler ve ahlak eğitimidir. 10

Doğru kabul edilebilir bir düşünce! Filozof Kant, Menfaat veya haz elde etmek amacıyla yapılan davranışların, ahlaki olmadığını belirtir; Kant’a göre ahlaki (erdemli) davranış, hiçbir çıkar ve haz gözetmeksizin, bir insanlık görevi olarak, kurala uygun davranıştır. Kant, menfaat ve haz gözeterek yapılan davranışın, ahlaki olmadığını savunur. Doğru kabul edilebilir bir düşünce! 11

İnsan, sadece ekonomik üretimde bulunan bir varlık, bir makine değildir: “insan” olması nedeniyle ruhsal, ahlaki bir yöne de sahiptir; insanı, “insan” yapan, işte bu, ruhsal, ahlaki yönüdür. Ancak insanın bu yönü, 18. yy.dan itibaren, ihmal edilir olmuştur. Ortaya çok çalışan, sürekli üreten, “işkolik” bir insan modeli çıkmış; ancak bu insanın ruhsal, ahlaki boyutu önemsenmemiş ve gittikçe aşınmıştır. İnsanlar bireyselleşmiş, bencilleşmiş, yalnızlaşmıştır. 12

EĞİTİM NASIL OLMALIDIR? Eğitim sadece bilgi aktarmak, bilgi kazandırmak değildir; olmamalıdır da! Eğitim, aynı zamanda, davranış kazandırmak, yeni davranışlar edindirmektir. Sadece okumakla, diploma ile “adam (insan)” olunmuyor, sitemini çokça işitmiyor muyuz?.. 13

Eğitim, başarılı olduğu kadar iyi, erdemli insan yetiştirmeyi hedeflemelidir. Dünya, bazılarının söylediği kadar kötü değil! Dünya, değerlerle güzeldir, değerlerle güzelleşir. Güzel bir dünya olmasını istiyorsanız, değerleri yaşayın ve yaşatın. 14

Daha iyi bir insan olmak, mümkündür. Var mısınız kendinizi yenilemeye!.. Yeni bir insan, iyi bir insan olmaya!.. İyi insan olabilmek için değerleri öğrenmek ve onlara uymak gerekir. Değerlere sahip insan, değerli insandır. 15

“Sen, anılması güzel olan bir söz ol “Sen, anılması güzel olan bir söz ol. Çünkü insan, kendisi hakkında söylenen güzel sözlerden ibarettir.” ( Mevlana ) 16