Yrd. Doç. Dr. Özlem CANAN GÜNGÖREN Yeni Okuryazarlıklar Yrd. Doç. Dr. Özlem CANAN GÜNGÖREN

Bilgi Okuryazarlığı Bilgi okuryazarlığı, bilgi gereksinimini fark etme, bilgiye ulaşma, bilgiyi analiz etme, yorumlama, değerlendirme, iletme, problem çözme becerilerine sahip olma, yaşam boyu öğrenme, öğrenen toplum, sürekli eğitim, bilgi patlaması ve bilgi miktarındaki artış, demokratikleşme ve telif hakları gibi konuları içermektedir.

Bilgi Okuryazarlığı Bir başka bakış açısında ise bilgi okuryazarlığı, bilginin nicel olarak artması karşısında bilgiye gereksinim duyan bireylerin sahip olması gereken bilgileri etkin bir şekilde elde etme ve değerlendirme becerisidir.

E-Okuryazarlık Elektronik metinler üzerine kurulu bir bakış açısını yansıtmaktadır. Elektronik metinler, dijital olan veya dijital hale dönüştürülmüş metinlerdir. Geleneksel metinlerde alfabenin yanı sıra resim, ikon, grafik kullanılmakta iken; dijital ortamda bunlara ses, görüntü, sesli görüntü, animasyon ve imaj haritaları eklenmektedir.

E-Okuryazarlık Lanham’ a göre (1993) e- okuryazarlık, bilişim ve iletişim teknolojilerinden azami faydayı sağlayacak ve bu kazanımı devam ettirebilecek bilgi, beceri ve tutumlara sahip olmak demektir. E- okuryazarlık ve erişimden optimum derecede faydalanmak, bireylerin kendi yaşantılarına daha etkin yansıyacak; daha iyi bir çalışan, daha iyi bir girişimci, daha iyi bir tüketici ve daha iyi bir vatandaş anlamına gelecektir.

Bilgisayar Okuryazarlığı Bilgisayar okuryazarı olabilmek için gerekli konular Yazıcı’ya (2001) göre “Okur” ve “Yazar” olmak üzere iki başlık altında verilmiştir. “Okur” olabilmek için; temel bilgisayar kavram ve tanımları, en çok kullanılan bilgisayar terimleri, bilgisayarların kısa bir tarihçesi, bilgisayarların genel sınıflandırılmaları, bilgisayarların çalışma prensibi, kapasiteleri, donanımı ve çevre birimleri ile bilgisayar ağları ve temel bilgileri hakkında bilgi sahibi olmak;

Bilgisayar Okuryazarlığı “Yazar” olabilmek için ise internet kullanımı, programlama kavramları, yazılımların sınıflandırılması, bazı uygulama yazılımlarının amaç ve kullanımı ile programlama hakkında hem bilgi sahibi olmak hem de kullanabilecek düzeyde beceri sahibi olmak gerekir. Kay (1993) tarafından yapılan çalışmada bilgisayar okuryazarlık; temel beceriler, bilgisayar farkındalığı, programlama becerileri ve yazılım yetenekleri olmak üzere dört alt bölüm olarak ele alınmıştır.

İnternet Okuryazarlığı İnternet günümüzde hemen herkesin bilgiye ulaşmada başvurduğu ilk kaynak haline gelmiştir. Ancak internette bilgiye ulaşma kadar doğru bilgiye ulaşma becerileri de önemlidir. Bunun için bireylerin internetin kullanımına yönelik okuryazarlık becerilerine sahip olması gerekmektedir.

Teknoloji Okuryazarlığı Teknoloji okuryazarı birey, Teknolojinin ne olduğunu, nasıl ortaya çıkarıldığını, toplumu nasıl şekillendirdiğini ve toplum tarafından nasıl şekillendirildiğini bilen insandır. Birey televizyondan izlediği veya gazeteden okuduğu bir teknoloji haberini çok ilginç bulur, bu bilgiyi kazanır, davranışlarına yansıtır ve buna dayalı olarak bir fikir oluşturur.

Teknoloji Okuryazarlığı Uluslararası Teknoloji Eğitim Kurulu olan ITEA tarafından yayınlanan “Teknoloji okuryazarlığı için Standartlar isimli çalışmalarında teknoloji okuryazarı bireylerin sahip olması gereken becerileri aşağıdaki gibi özetlemektedir. 1- Öğrenciler teknolojinin doğasını anlamayı geliştireceklerdir. 2- Öğrenciler teknoloji ve toplum anlayışını geliştireceklerdir. 3- Öğrenciler tasarım anlayışını geliştireceklerdir. 4- Öğrenciler teknolojik bir dünya için yeteneklerini geliştireceklerdir. 5- Öğrenciler tasarlanmış dünya anlayışını geliştireceklerdir.

Dijital Okuryazarlık Dijital vatandaşlığın 9 boyutundan birisi olan dijital okuryazarlık bireylerin ne zaman ve nasıl kullanacağını bilerek teknolojiyi kullanma yeteneği olarak tanımlanmaktadır.

Dijital Okuryazarlık Dijital okuryazarlık kavramının gelişmesinin eğitim, iş, sağlık, hizmet sektöründe yaygınlaşan ve sistematikleşen bir dijitalleşmeden kaynaklandığı da açıkça görülmektedir. Eğitim alanındaki dijitalleşme de eğitim teknolojilerinin yaygınlaşması ile birlikte yaygınlaşmaktadır. Bu nedenle eğitim dünyasının bütün paydaşlarının dijital okuryazar olma durumları büyük önem kazanmaktadır.

Görsel Okuryazarlık Debes ‘e göre (1969), İnsanoğlu’nun görerek ve aynı zamanda diğer duyularıyla edindiği deneyimlerle olayları birleştirerek geliştirebileceği bir grup görsel yeterliğe verilen addır. Bu yeterlikleri gelişen bireyler, çevresinde karşılaştığı olayları, nesneleri, sembolleri, doğal ya da yapay olayları yorumlayabilen veya farkını ayırabilen görsel okuryazar olarak adlandırılır.

Görsel Okuryazarlık Heinich, Molenda ve Russel’e göre (1982) görsel okuryazarlık, görsel mesajları doğru bir biçimde yorumlamak ve bu tür mesajları oluşturmak için kullanılan öğrenilmiş yetenektir. Braden ve Hortin’e göre (1978) ise düşünme, öğrenme ve imgeler yolu ile kişinin kendini ifade edebilme yeteneğidir.

Medya Okuryazarlığı Thoman ‘a göre (2003) medya okuryazarlığı, her gün televizyon, radyo, bilgisaayr, gazete, dergi ve reklamlardan aldığımız binlerce sözel ve görsel sembolleri seçip eleyerek onları kişsel anlamlara dönüştürme yeteneğidir.

Medya Okuryazarlığı Şeylan (2008) medya okuryazarlığını şöyle tanımlamaktadır. Sosyal ve bilinçli vatandaş olmanın gereği kapsamındadır. Yazılı veya yazılı olmayan kitle iletişim araçlarının sunduğu her bir karenin yorumunun kişi tarafından algılanmasıdır. Sonrasında bilginin doğruluğuna ilişkin eleştiriye tutulmasıdır. Eğer yanlış ise, bilginin doğru kabul edilmemesidir.

TEŞEKKÜRLER…