HALİD ZİYA UŞAKLIGİL 1866 – 27 Mart 1945

Mahlas: Mehmed Halid(Ziyaeddin) Doğum:1866 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu Ölüm:27 Mart 1945 (79 yaşında) İstanbul, Türkiye Milliyet:Türk Meslek:Yazar

HAYATINDAKİ ÖNEMLİ NOKTALAR Halid Ziya Uşaklıgil 1866 – 27 Mart 1945 tarihleri arasında yaşamıştır. Servet-i Fünun ve Cumhuriyet dönemi Türk romancı ve yazar. Bazı edebi yazılarını Hazine-i Evrak dergisinde Mehmet Halid Ziyaeddin adıyla yayımlamıştır. Servet-i Fünun edebiyatının en büyük nesir ustası kabul edilir. İlk büyük Türk romanı olarak kabul görmüş Aşk-ı Memnu'nun yazarıdır. Türk romanının gerçek anlamda batılı bir kimlik kazanmasında önemli katkısı olmuş bir yazardır. Osmanlı İmparatorluğu'nda Sultan Reşat devri Mabeyn Başkatibi (1909-1912) ve Ayan Meclisi üyesi olarak görev yapmıştır. Atatürk'ün eşi Latife Uşşaki'nin amcasıdır.

Yaşamı İstanbul'un Eyüp semtinde doğdu. Uşşâkizâdeler diye anılan ve bir kolu İzmir’e yerleşerek halı ticaretiyle uğraşan Uşaklı Helvacızâdeler ailesine mensuptur. Babası halı tüccarı Halil Efendi, Uşak'tan İzmir’e göçmüş varlıklı bir ailedendi. Halid Ziya, o sırada İstanbul'a yerleşmiş olan Halil Efendi ile Behiye Hanım’ın üçüncü çocuğu olarak dünyaya geldi. Mahalle mektebindeki ilk eğitiminin ardından Fatih Askeri Rüştiyesi'ne devam etti. 93 Harbi’nin başlaması ile Halil Efendi’nin işleri bozulunca aile, İzmir’e yerleşti ve Halit Ziya öğrenimini İzmir Rüştiyesi’nde sürdürdü. Ardından İzmir'de Ermeni Katolik rahiplerinin çocukları için kurulmuş yatılı bir okula devam ederek Fransızcasını geliştirdi; Fransız edebiyatını yakından tanıdı.

Fransızca çeviri denemeleri yaptıktan sonra henüz öğrenci iken ilk yazılarını yayımlamaya başladı. İzmir'e döndükten sonra İzmir Rüştiyesi’nde Fransızca öğretmenliği yaptı, öğretmenliğe devam ederken Osmanlı Bankası’nda çalışmaya başladı. İzmir İdadisi'nin açılmasından sonra öğretmenliğe bu okulda devam etti; Fransızcanın yanı sıra Türk Edebiyatı dersleri verdi.

EDEBİ KİŞİLİĞİ Altmış yıllık yazı hayatında şiir dışında pek çok eser kaleme alan Halid Ziya modern Türk edebiyatına romanları ve hikayeleriyle damgasını vurmuş bir yazardır. Türk romanının büyük ustası olarak kabul edilir. Edebiyata Fransızca'dan ve İngilizce'den bazı küçük hikayeler çevirmekle girmişti. Çeşitli konularda yazı ve makalelerin ardından nesir niteliğinde şiirler yazmış, bu ürünlerine “mensur şiirler” adını vermişti. Bu hazırlıklardan sonra ilk roman denemelerini yaptı. 1886-1908 yılları arasında sekiz roman kaleme almıştır. Hikaye türünün de Türk edebiyatındaki ilk gerçek temsilcisi olarak kabul edilir. Hikayeleri, romanlarına oranla daha doğal ve yerlidir. Roman ve hikayeleri dışındaki en önemli eserleri anılarıdır. Türk edebiyatında anı türünde en çok eser vermiş yazarlardandır.

Edebiyat hayatına İzmir’de başlayan ve burada değişik gazetelerde yazılar yazan Halit Ziya, işlerinden dolayı İstanbul’a gelmiş ve burada Servetifünun Edebiyatına katılarak bu topluluğun edebiyat anlayışını benimsemiştir. Eserleriyle Servetifünun’un nesir anlayışını da belirleyen sanatçı, daha çok bireysel konuları, özellikle de aşkı, işlemiştir. Ancak bu eserlerinde realist tutumunu da elden bırakmaz. Halit Ziya’daki realizm, sadece konuyu ele alışta değil eserin tamamındadır. Çevre tasvirleri, ruh tahlilleri ve olay örgüsü tamamen bir gerçeklik duygusuyla işlenir. Kahramanlarını çok çeşitli sosyal çevrelerden ve mesleklerden seçmiş, Fransız realist romancılarında görülen başarılı insan – çevre kompozisyonunu eserlerinde yansıtmaya çalışmıştır. Yazar, ferdin dünyasıyla sosyal çevre arasındaki münasebeti vermeye çalışır. Romanlarında aydın kişileri anlatır.

Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk romanları yazan sanatçı olarak kabul edilir. Servet-i Fünun döneminde roman ve hikâye türünün en önemli ismidir.  Eserlerinde realizm akımının etkisi görülür. En ünlü öykülerinden biri olan Kar Yağarken öyküsünde anlattığı 'realizm' bunun bir örneğidir.  Dili süslü, sanatlı ve ağırdır. Ancak yine de dili başarıyla kullanır. Alışılmıştan farklı bir cümle düzeni vardır.  Romanları, cumhuriyet dönemimde sadeleştirilebilmiştir  "Mai ve Siyah" romanındaki Ahmet Cemil karakteri Servet-i Fünun sanatçısını temsil eder.  Romanlarında yalnız İstanbul'u anlatan sanatçı, hikâyelerinde Anadolu ve köy hayatına, kasabalardaki yaşayışa yer vererek İstanbul dışına çıkmıştır.

HİZMET GAZETESİ 1886'da idadide birlikte çalıştığı arkadaşı Tevfik Nevzat ile birlikte “Hizmet” adlı bir gazete çıkararak yapıtlarını burada yayımladı. Hizmet, vali Halil Rıfat Paşa ve hukuk dairesi reisi himayesinde yayımlanmış ve şehrin kültür sanat hayatına canlılık getirmiş, Halit Ziya'ya ise geniş bir yazı alanı açmıştı. 

Halit Ziya, 1888'de annesi Bediye Hanım'ı kaybetti Halit Ziya, 1888'de annesi Bediye Hanım'ı kaybetti. 1889'da amcası ile iki aylık seyahate çıkarak Uluslararası Paris Sergisi'ni gördü. Gezi izlenimlerini Hizmet ve Tarîk’e gönderdiği mektuplarda anlattı.Aynı yılın sonunda Meclis-i Ayan Reisi Emin Ali Efendi'nin kızı Memnune Hanım'la evlendi. Halit Ziya'nın bu evlilikten 6 çocuğu dünyaya gelmiştir: Vedide, Bihin, Sadun, Güzin, Vedad ve Bülent. İlk çocuğu Vedide'yi geçirdiği bir hastalık sonucu kaybetti. Aynı şekilde Sadun ve Güzin'i de küçük yaşta kaybedecek, oğlu Vedat ise 33 yaşında trajik bir intiharla hayatına son verecektir. Halit Ziya, Sadun için Kırık Oyuncak, Güzin için Kırık Hayatlar ve Vedad için "Bir Acı Hikaye” adlı kitapları yazmıştır.

VEFATI 1937’de Tiran elçiliğinde görevli oğlu Halil Vedat'ın 33 yaşında intihar etmesi üzerine büyük bir yasa girdi. Acısını, yazmakla hafifletmeyi seçti. Her türlü tedaviyi reddettiği uzun bir hastalığın ardından 27 Mart 1945’te hayatını kaybetti. Bakırköy mezarlığında oğlu Halil Vedat’ın yanına gömüldü.

ESERLERİ

ESERLERİ Romanları: Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekası, Sefile, Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar, Nesl -i Ahir Hikayeleri: Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası, Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Nakıl, Bu Muydu, Heyhat, Küçük Fıkralar, Bir Yazın Tarihi, Solgun Demet, Bir Şi’r-i Hayal, Sepette Bulunmuş, Bir Hikaye-i Sevda, Hepsinden Acı, Onu Beklerken, Aşka Dairdi, İhtiyar Dost , Kadın Pençesi, İzmir Hikayesi, Kar Yağarken Büyük hikâyeler: Heyhat; Bu muydu? Oyunları: Firuzan, Kabus, Fare Hatıraları: Kırk Yıl, Bir Acı Hikaye, Saray ve Ötesi Gezi Yazıları: Almanya Mektupları, Alman Hayatı Denemesi: Sanata Dair Mensur Şiir: Mezardan Sesler, Mensur Şiirler Ansiklopedik kitapçıklar: Hamil, Va'z-ı Hamil; Mebhas-ül Kıhf; İlm-i Simya; Bukalemun-ı Kimya. Sohbetler, makaleler: Kenarda Kalmış; Sanata Dair.

ROMANLARI NEMİDE Bir Ölünün Defteri SEFİLE Ferdi ve Şürekası

NESL-İ AHİR AŞK-I MEMNU HAYAT-LAR KIRIK MAİ VE SİYAH

KAYNAKÇA http://www.edebiyatfatihi.net/2013/04/halit-ziya-usakligil-edebi-kisiligi.html https://tr.wikipedia.org/wiki/Halid_Ziya_U%C5%9Fakl%C4%B1gil http://www.edebiyatogretmeni.org/halit-ziya-usakligil/