EDS -101 Eğitim Bilimine Giriş Türkçe Öğretmenliği Bölümü Tülay KAYA

1. BÖLÜM EĞİTİMİN TEMEL KAVRAMLARI Eğitim ve Kültür Eğitim ve Öğretim Formal Eğitim Örgün Eğitim Öğretme ve Öğrenme Yaşam Boyu Eğitim ve Öğrenme Yaygın Eğitim İnformal Eğitim Uzaktan Eğitim Hizmet Öncesi Eğitim

EĞİTİM NEDİR? Eğitim insanları belli amaçlara göre yetiştirme sürecidir. “Bireyin davranışında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istenilen yönde( eğitimin amaçlarına uygun ) değişme meydana getirme sürecidir.” Bu tanıma göre; Eğitim bir süreçtir. Eğitim sürecinde, bireyin davranışlarının istenilen yönde değiştirilmesi amaçlanmaktadır. Davranışlarındaki değişme kasıtlı olarak gerçekleştirilmektedir. Eğitim sürecinde bireyin kendi yaşantıları esastır. Eğitim en genel anlamıyla kültürleme sürecidir. Diğer bir anlamıyla kültürel değerleri bireye kazandırma sürecidir.

Kültür Eğitim kültürün yeni kuşaklara aktarılmasını sağlar.

Bir toplumun üretmiş olduğu maddi ve manevi değerler bütünüdür. Kültür bir toplumun yaşama şeklidir. Birey çevresi ile geçirdiği yaşantılar sonucunda sosyalleşir ve kültürü alır. Eğitim, kültür ile çok yakından ilişkilidir. Eğitim kasıtlı kültürleme sürecidir. Fakat her kültürel özellik eğitim sayılmaz.

Doğanın dışında insanın yarattığı her şeye, genel anlamda kültür diyebiliriz. Genel anlamdaki kültürün çok kapsamlı ve karmaşık olduğunu söyleyebiliriz. Nitekim kültürün; toplumu oluşturan insanın öğrendiği, bilgi, sanat, gelenek, görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütün olduğu belirtilmektedir Aynı zamanda kültür; toplum, insan, eğitim süreci ve kültürel içerik gibi değişkenlerin bir işlevi olarak görülmektedir. Böylece kültür, işlev anlamına gelmektedir. Bu işlevin kapsamını toplum, insan, içerik ve öğrenme oluşturmaktadır. Eğitim kültürel değerlerin izlerini taşır.

Kültür, doğumdan sonra kazanılır ve öğrenilir Kültür, doğumdan sonra kazanılır ve öğrenilir. Öğrendiği bilgileri ve kazandığı alışkanlıkları, kendisinden sonra gelenlere aktarabilen tek varlığın insan olduğunu söyleyebiliyoruz. Böylece de, başta öğretmenleri bu anlamda kültürel mirasın aktarıcıları olarak kabul edebiliriz. Kültür kavramını daha iyi anlayabilmemiz için bu kavramla ilgili diğer kavramları da bilmemiz gerekir. Bu kavramlardan başlıcaları; kültürleme, kültürlenme ve kültürleşmedir.

Kültürleme Kültürleme: Kültürel değerlerin bireye kazandırılması sürecidir. Kültürlenme: Kültürler arasında etkileşim sonucunda, gerçekleşir ya da farklı toplumlardan kopup gelen birey ve grupların buluşması ve bir etkileşim sürecine girmesiyle başlar. Köyden büyük kente göç eden bir bireyin, kendi bölgesine özgü kültürel öğeleri ve kentte karşılaştığı yeni kültürel öğeleri kendinde birleştirmesiyle kültürlenme ortaya çıkar. Kültürleşme: Bir kültürün başka bir kültürden birtakım unsurlar almasıdır. Kültürleme, insanlığın kendi kültüründen öğrendiklerinin tümü olduğu hâlde; kültürleşme insanın başka toplumlardan öğrendikleri veya bir toplumun diğerinden aldığı, öğeler ve farklı toplumların karşılıklı olarak birbirinden etkilenmesidir.

Temel kavramlar Öğrenme: yaşantı ürünü, nispeten kalıcı davranış değişikliğidir. Eğitim: bireye yaşantıları yoluyla istendik davranışları kazandırma sürecidir. Öğretim: öğrenmeleri kılavuzlama ve sağlama sürecidir. Davranış: organizmanın etkiye karşı gösterdiği tepkidir.

Eğitim ve öğretim

Eğitimin okullarda yapılanına öğretim denir. Öğretim; öğrenmenin sağlanması ve kişiye istenilen davranışların kazandırılması için uygulanan etkinlikler bütünüdür. Bireye istendik davranışları kazandırma amacı ile planlı, programlı, denetimli ve örgütlenmiş öğrenme etkinlikleri sürecidir. Okullarda planlı ve programlı bir şekilde davranış kazandırma ve geliştirme düzeneğidir.

Eğitim ve öğretim süreçleri arasındaki farklar Belirli ortamlarda (okul) gerçekleşir. Zaman ve mekan sınırı vardır. Belirlenmiş zaman bölümleriyle sınırlıdır. Planlı bir şekilde, istendik davranışları ve bilgileri aktarmaya ağırlık verir. Eğitimin planlı ve programlı kısmını oluşturur. Eğitimin uygulama aracıdır. Yönlendirilmiş ve güdümlü eğitimi kapsar. Her yerde olabilir. zaman ve mekan sınırı yoktur. Süreklidir. Yaşam boyu devam eder. Bilgi dahil her türlü tecrübe ve rastlantısal durumlar üzerinde durulur. Geniş bir kavramdır. Öğretimi içine alır. Kendiliğinden öğrenme gerçekleşir.

Eğitim Türleri Eğitim Türleri ikiye ayrılmaktadır. 1. Formal Eğitim 2. İnformal Eğitim -Örgün Eğitim - Yaygın eğitim

1. Formal Eğitim Belirli bir plana ve programa bağlı olarak yürütülen eğitim etkinlikleridir. Kurumsaldır. Okullarda gerçekleşir. Planlıdır. Amaçlıdır. Öğretici vardır. Yer, yöntem, süre, içerik ve uygulama bellidir. Olumlu davranışlar çıkarmaya yöneliktir. Özel ve kontrollü çevrede yürütülür.(özel bir mekan ve ortam) Belirli hedefleri gerçekleştirmeye dönüktür.

a) Örgün Eğitim Okul öncesi eğitim, ilköğretim, orta öğretim ve yüksek öğretim kademelerinden oluşan ve birbirini takip eden kademelerden örülmüş eğitim türüdür. Örgün eğitim Türk Milli Eğitiminin genel amaçları ve temel ilkelerine uygun olarak hazırlanmış eğitim programları ile belirli bir yaş grubundaki bireylere okullarda yapılan planlı ve sürekli eğitim faaliyetlerini kapsar. Örgün eğitim kademelendirilmiş süreklilik gösteren ve birikimli bir süreçtir. Belirli yaş gruplarına yöneliktir.

Yaş bellidir. Kademeler önkoşuldur. Milli Eğitimin temel amaçları vardır. Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim, yükseköğretim, açık öğretim, uzaktan öğretim vs.

b) Yaygın Eğitim Örgün eğitime hiç girmemiş, örgün eğitimin herhangi bir basamağında bulunan, örgün eğitimin herhangi bir basamağından ayrılmış ya da örgün eğitimini tamamlamış bireylere ve bir meslekte çalışan bireylere ilgi ve gereksinimlerine göre verilen eğitim faaliyetlerini kapsar.

Belli bir yaş yoktur. Kademe ve önkoşulluk yoktur. Bireyin amaçları vardır. Halk eğitimi, dershaneler, özel kurslar, hizmet içi eğitim kursları vs.

Örgün ve Yaygın Eğitim arasındaki temel farklar Örgün eğitim Öğretim kademelerinden oluşur. Süreklidir. Belli yaş gruplarına yöneliktir. Okullarda yapılır. Yaygın Eğitim Bireylerin ilgi ve gereksinimlerine yöneliktir. Daha çok gönüllülük esastır. Süreklilik göstermez. Aşamalı ve kademeli değildir. Farklı yaş gruplarına yöneliktir. Okulun dışında kurum ve kuruluşlarda gerçekleştirilir.

2. İnformal Eğitim Bir plan ve programa bağlı olmadan, daha çok gelişigüzel ve tesadüfi etkinliklerle yürütülen eğitim sürecidir. Doğal ortamlarda ve süreçlerde gerçekleşir. Plansızdır. Belli bir amacı yoktur. Net değildir, belli değildir. Olumlu ya da olumsuz davranışlar olabilir. Aile, arkadaş çevresi, kitle iletişim araçları, sokak vs bu ortamlarda olabilir.

Öğretme ve Öğrenme Öğretme; öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireye istenen davranışların kazandırılması için uygulanan süreçlerin tümüdür. Öğretme, öğrenme sürecini yönlendirme ve kılavuzlama sürecidir. Organizmada davranış değişikliğini gerçekleştirme etkinliklerini kapsar. Öğrenme; deneyimler, eğitim ve öğretim sonucu davranışta meydana gelen kalıcı değişikliklerdir. Bir diğer tanıma göre tekrar ya da yaşantı sonucu davranışta meydana gelen kalıcı değişikliklerdir.

Örneğin: Piyano çalmayı, çatal bıçak ile yemek yemeyi öğrenmek bedensel beceri kazanma biçiminde bir öğrenmedir. Fizik, kimya, psikoloji gibi derslerin bilgisini edinme bilgi kazanma şeklinde bir öğrenmedir. Ayakta kalan yaşlılara yer verme kalabalıkta yüksek sesle konuşmama toplusal tutum ve değerlerin kazanılması şeklindeki bir öğrenmedir. Her davranış değişikliliği bir öğrenme değildir. Örneğin felç geçiren hastanın davranışları değişir. Fakat bu, öğrenme değildir. Öğrenme çoğu zaman duyum ve algı ile gerçekleşir.

Olgunlaşma sonucu ortaya çıkan davranışlar öğrenme değildir Olgunlaşma sonucu ortaya çıkan davranışlar öğrenme değildir. Örneğin ergenlik çağına gelmiş çocuğun sesinin kalınlaşması Fizyolojik güdülerin (iç dürtülerin) etkisi ile yapılan davranışlar öğrenme değildir. Örneğin açlık, susuzluk, uyku, cinsellik vb. İçgüdü davranışları öğrenme değildir. Örneğin arının bal yapması. Refleks davranışları (dış uyarıcılara doğuştan gösterilen basit otomatik tepkiler) öğrenme değildir. Örneğin göz bebeğinin ışıkta küçülmesi, bebeğin emme davranışı vb.

Öğrenmede duyu organlarının rolü büyüktür Öğrenmede duyu organlarının rolü büyüktür. Öğrenmelerimizin büyük çoğunluğu duyu organları ile başlar. Ör: Sıcak bir sobaya dokunduğunda elini çekmesini öğrenen çocuk dokunma duyumu sayesinde sobanın sıcak olduğunu öğrenir. Bireyin sosyalleşmesinde öğrenmenin rolü büyüktür. Öğrenme sayesinde birey toplumsal değer ve kuralları kazanır,toplumsal bir varlık haline gelir. Öğrenmenin kaynağı; eğitim, öğretim ve kendi yaşantılarımızdır. Öğrendiklerimiz kendi yaşantılarımıza ve başkalarının geçmiş deneyimlerine dayanır.

Yaşam boyu eğitim ve öğrenme Yeni bilgi kazanma ve asla kaybedilmeyen bilgi anlamına gelir. Yaşam Boyu Öğrenme bir şeyler yaratma ve dünyadaki güzelliklerin farkına varma demektir. Yaşam Boyu Öğrenme örgün eğitimi (okullar ve üniversitelerde) ve yaygın eğitim (iş basında) kapsamındadır. Bireyim tüm yaşam boyunca kişilik sosyal ve mesleki alandaki gelişimini amaçlayan bir kavramdır.

Yaşam Boyu Öğrenme evde okulda işyerlerinde iletişim araçları ile bireyin her alanda gelişimini sağlar. Yaşam Boyu Öğrenme ilkesi, öğrenme yalnızca okulda gerçekleşmez evde, müzede, kütüphanede vb yerlerde devam eder. Öğretmenlerin yanında anne baba arkadaşlar vb. Kişiler yeterli becerileri kazandıramaz okullar ve eğitim kurumları bireyi yaşam boyu öğrenen olarak yetiştirmelidir.

Uzaktan Eğitim, geleneksel öğrenme-öğretme yöntemlerindeki sınırlılıklar nedeniyle sınıf içi etkinliklerin yürütülme olanağı bulunmadığı durumlarda eğitim çalışmalarını planlayanlar ve uygulayanlar ile öğrenenler arasında iletişim ve etkileşimin özel olarak hazırlanmış öğretim üniteleri ve çeşitli ortamlar yoluyla belli bir merkezden sağlandığı bir öğretim yöntemidir.

Yine uzaktan eğitimi şu şekilde tanımlayabiliriz; Farklı mekanlardaki öğrenci, öğretmen ve öğretim materyallerinin iletişim teknolojileri aracılığıyla bir araya getirildiği kurumsal bir eğitim faaliyetidir.

Yaşam boyu öğrenme gereklidir. Neden Uzaktan Eğitim: Yaşam boyu öğrenme gereklidir. Çok geniş öğrenci kitlesine hizmet sunabilen bir eğitim sistemidir. Geleneksel eğitimden yararlanmayan kişiler için vazgeçilmezdir. Ayrı niteliklere sahip bireylerden oluşmuş hedef kitleye farklı uygulamalarla eğitim hizmeti sunabilmekte. Bilgi ve becerilerin artması, değişmesi ve çeşitlenmesi. Ekonomiktir.(Birim maliyetlerinin ucuz olması) Çok çeşitli iletişim teknolojilerini eğitim hizmetine sunabilen bir sistemdir. Öğrenci merkezlidir.

Hizmet Öncesi Eğitim Çalışanlara mesleki bilgi ve becerilerini geliştirmeleri için çalıştıkları süre içinde verilen eğitim. Belirli bir işyerinde çalışan veya çalışmak üzere yeni işe alınan kişilerin, söz konusu iş ve işyerinin özelliklerine uygun olarak eğitilmesi. Kişilerin hizmetteki verim ve etkilerinin arttırılmasını, gelişmeye yol açan bilgi, beceri ve anlayışlarının zenginleştirilmesini amaç edinen ve kurumların genel çalışma düzenini sürekli olarak etkileyen eğitim.