1 BİR MESLEK OLARAK ÖĞRETMENLİK

2

“ Bana rütbelerin en yücesi verilmiş bulunuyor” M.K. Atatürk 3 ( Baş öğretmenlik unvanı verildiğinde M.K. Atatürk’ün yaptığı açıklama)

4 Bir meslek midir? Öğretmenlik Bir sanat mıdır? Bilimsel temellere dayalı bir davranış değiştirme mühendisliği midir ?

 Öğretmenlik çok eski bir meslek olmasına rağmen, bir meslek olarak kabul görmesi oldukça yenidir.  Öğretim, öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışların gelişmesi için uygulanan süreçlerin tümüdür. Bu süreçleri gerçekleştiren kişiye “öğretmen” denir.  Öğretmen; belli konuları, belli bir gruba ya da kişiye öğreten ve davranışlarıyla öğrenen gruba örnek oluşturan kişidir. 5

 Öğretmen hem eğitim yaşantılarını düzenleme hem de düzenlenen çevrede, eğitim durumunda bir örnek oluşturacak şekilde yer alma konumundadır. Bu nedenle öğretmen hem bir bilim insanı hem de bir sanatkâr olma durumundadır.  Çağımızda yaşanan hızlı değişiklikler öğretmenlerin görevlerinde değişiklik ve gelişmelere neden olmaktadır. 6

 Öğretmen olma isteği  Öğretmenliğe yatkınlık  Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı gelişmeye uygun kişilik özelliklerine sahip olmak  Öğretmenliğe, öğrenciye, çevreye, sosyal değerlere yönelik olumlu tutuma sahip olmak  Hür ve bilimsel düşünce gücüne, araştırma fikrine sahip olmak 7

Görev nedir? Bir işin gerçekleştirilmesi için bir kişiye iş yükü kapsamı içinde verilen işlem ve eylemlerdir. MEB’e bağlı eğitim ve öğretim kurumlarında çalışan öğretmenler, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabidir. Öğretmenler kamu görevlisi ve devlet memuru statüsünde çalışmaktadır. 657 sayılı kanuna göre öğretmenler, eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı olarak adlandırılan memur sınıfında yer almaktadır. 8

Her ders yılı başında, eğitim-öğretim sürecini planlama Öğrenme ortamı hazırlama Zümre öğretmenleriyle işbirliği içinde olma Derste yoklama yapma Laboratuar, gezi, deney ve uygulamalarla ilgili müdüre rapor verme Çizelgeye göre nöbet tutma. 9 Öğrencilerin notlarını not defterine işleme Öğretmen kurulu toplantılarına katılma Okulun yönetim işlerine yardımcı olma Komisyon, eğitici kol ve sınıf rehberlik çalışmalarına katılma Tören ve milli bayramlara katılma Tebliğler dergisini okuma ve imzalama Verilen diğer görevleri yapma

Rol nedir?  Toplumda belirli bir statüde ve konumda bulunan bir bireyden göstermesi beklenen davranışlar ya da bireyin görevini yerine getirmesidir.  Öğretmene yüklenen roller; kültürlere, toplumlara, zamana ve eğitim anlayışına göre değişiklik göstermektedir. 10

1. Öğretmenin Öğreticilik/Eğiticilik Rolü 2. Öğretmenin Temsilcilik Rolü 3. Öğretmenin Liderlik Rolü 4. Öğretmenin Sosyal Liderlik Rolü 5. Öğretmenin Model Olma Rolü 6. Öğretmenin Değişimci/Yenilikçi Rolü 7. Öğretmenin Yargıçlık/Hakemlik Rolü 8. Öğretmenin Ana Baba Rolü 11

 Özel alan bilgisine sahip olma  Ders için gerekli materyalleri hazırlama  Çeşitli öğretim teknikleri deneme  Öğrenmeyi zenginleştirme  Sınıfı yönetme  Öğrencileri güdüleme  Sınıf özelliklerine göre konunun öğretimini planlama  Öğrencilere rehberlik yapma 12

 Program geliştirme çalışmalarına katılma  Bilgi ve iletişim teknolojilerini başarılı bir şekilde kullanma  Kendi dosyasında düzenli kayıtlar tutabilme  Öğrencilere danışmanlık yapma  Öğrencileri disipline sokma  Sınıfta çeşitli etkinlikler ve konularda karar verme  Öğrencilere uygun öğrenme çevresi oluşturma 13

 Yeni öğrenmelere açık olma  Esnek olma  Öğrenci aileleri ile çocukların gelişim süreçlerini tartışma  Okul işleyişi ve politikası hakkında bilgili olma  Öğrencilerin öğrenmelerini sağlayacak etkinlikler kullanma  Kendini geliştirme ile ilgili sorumluluk alma  Alan bilgisini güncelleştirme  Uygun kıyafet giyme  Liderlik rolü üstlenme 14

 Öğrencilere öğrenme arzusu kazandırma  Öğrencilerin problemlerini çözebilmesine katkı sağlama  Öğrenmenin değerini ve önemini kavratma  Öğretme işini sistematikleştirme 15

 Öğrenciler ve diğer görevlilerle iyi iletişim kurma  Espri anlayışına sahip olma  Takımla iyi ilişkiler kurarak çalışma  Çocukların yanı sıra yetişkinlerle de iyi iletişim kurma  Güç durumları zararsız hale getirmeyi öğrenme  Toplumdaki sorunlara çözüm önerileri getirme 16

 Uygun kıyafet giyme  Düzenli ve istikrarlı olma  Demokratik tutumlar sergileme  Söylemlerini davranışlarına yansıtma 17

 Eğitim ve toplum alanında gelişmeleri yakından takip etme  Değişime ve yeniliklere karşı olumlu tutumlar sergileme  Öğrencileri değişime ve yeniliklere hazırlayabilme  Eğitim alanındaki değişiklikleri kolay uygulayabilme 18

 Öğrenciler arasında yaşanan sorunları objektif kriterler kullanarak çözümleyebilme.  İstenmeyen davranışları adil ve tarafsız davranarak giderebilme.  Doğru yargılarda bulunma.  Doğru kararlar alabilme. 19

Özellikle okul öncesi ve ilköğretimde Öğrencilere karşı ;  İlgi, şefkat ve nasihat gibi davranışlar gösterme  Öğrencilere giyimi, yemesi, içmesi gibi etkinlerde yardımcı olma 20

Yeterlik nedir? Bir işi ya da görevi etkili bir şekilde yerine getirebilmek için sahip olunması gereken özelliklerdir. 21

1- Özel Alan Bilgisi 2- Genel Meslek Bilgisi 3- Eğitim Programı Bilgisi 4- Mesleki Özel Alan Bilgisi 5- Öğrenen Özellikleri Bilgisi 6- Eğitim Sistemi Bilgisi 7- Eğitim hedefleri, değerleri, tarihi ve felsefi temelleri bilgisi 22

 Eğitme-Öğretme (öğretmenlik meslek bilgisi)  Özel Alan Bilgisi  Genel Kültür Bilgisi 23

 Öğrenciyi tanıma  Öğretimi planlama  Materyal geliştirme  Öğretim yapma  Öğretimi yönetme  Başarıyı ölçme ve değerlendirme  Rehberlik yapma 24

 Temel becerileri geliştirme  Özel eğitime ihtiyaç duyan öğrencilere hizmet etme  Yetişkinleri eğitme  Ders dışı etkinliklerde bulunma  Kendini geliştirme  Okulu geliştirme 25

 Olay ve olguları farklı disiplinlerin kavramlarını kullanarak açıklayabilme  Farklı disiplinlere ilişkin bilgilerin konu alanı ile bağını kurma  Öğrencileri genel kültür yaşantılarını geliştirmeye özendirme 26

 Temel bilgileri, kavramları, ilkeleri değişik biçimlerde açıklama  Farklı görüş, kuram, öğrenme yolları, araştırma ve inceleme yöntemlerini açıklama  Öğretim malzemelerini değerlendirme ve seçme  Alanında araştırmalar yaparak bilgi üretme 27

 Öğrencileri alanla ilgili sorular sormaya, düşünceleri farklı perspektiflerden görmeye ve bilgi üretmeye özendirecek programları kullanma ve özendirme  Öğrencinin gerekli bilgi ve becerileri başka alanlarla ilişkilendirmesine olanak verecek disiplinler arası öğretim deneyimleri yaratma  Alana ilişkin sorunları tanıma, çözüm yolları arama, uygun çözüm yolunu seçme, uygulama ve değerlendirme 28

 Meslek:  Bir kimsenin geçimini sağlamak için yaptığı sürekli iş, sürekli uğraş.  Meslekler; › Gelişmemiş toplumlarda göreneksel olarak babadan oğula geçer, › Az gelişmiş toplumlarda usta-çırak ilişkisiyle öğrenilir, › Gelişmiş toplumlarda örgün eğitimle edinilmektedir.  Öğretmenlik Mesleği:  Öğretmenin geçimini sağlamak için yaptığı sürekli öğretme işi veya sürekli öğretme görevi. 29

 Çağdaş toplumlarda meslekler belirli diploma gerektiren profesyonel bir uğraş niteliği taşımaktadır sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre:  Öğretmenlik; devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleği olarak tanımlanmaktadır. 30

 Bilimsel kuramlara dayalı bir bilgi temeli,  Hizmet sunmayı hedefleme,  Görevde benzersizlik,  Mesleki eğitim ve yetiştirme standartları üzerinde kontrol,  Uzun bir mesleki sosyalleşme süresi,  Diploma ya da sertifika,  Mesleğe kabul kuruluşlarının meslek üyelerince oluşturulmuş olması, 31

 Mesleğe ilişkin yasama süreci üzerinde etkide bulunma,  Yüksek prestij, kazanılmış potansiyel ve güç,  Mesleki özerklik,  Uygulama normları ve mesleki etik,  Güçlü bir mesleki kimlik duygusu,  Mesleğe bağlılık temelinde süreçte yer alma. 32

33

 Örgün mesleki eğitimden geçme / uzmanlık bilgisine sahip olma  Mesleksel kültüre sahip olma  Mesleğe girişte belirli bir seçim ve denetimden geçme  Toplumca ve devletçe meslek olarak tanınma ve kabul görme  Mesleğin gerektirdiği temel değerler ya da meslek etik kurallarına sahip olma 34

 Meslek kuruluşları biçiminde örgütlenme Öğretmenlik mesleğinin çıkarlarını, özlük haklarını ve toplumsal saygınlığını koruma yollarından biri öğretmenlerce kurulmuş meslek örgütleridir. › 1961 – Anayasada sendika kurma haklarının memurlara verilmesi › 1965 – Türkiye Öğretmenler Sendikası’nın kurulması (TÖS) › 1971 – Devlet memurlarının sendika kurma haklarının engellenmesi ve alternatif olarak derneklerin kurulması › 1990’dan sonrası – Yeni sendikaların kurulması 35

 Bütün mesleki uğraşıların iyi ve doğruya yönlendirilmesi konusunda ilkeler koyan, meslek üyelerinin kişisel arzularını sınırlayan, belli bir çizginin dışına çıkmalarını önlemeye çalışan, mesleki idealleri geliştiren ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan bir ilkeler dizgesidir. 36

 Profesyonellik,  Hizmette sorumluluk,  Adalet, eşitlik,  Sağlıklı ve güvenli bir ortam sağlanması,  Yolsuzluk yapmama,  Dürüstlük, doğruluk ve güven (samimi olma),  Tarafsızlık (dinsel ve politik inançlar),  Başkalarına saygı,  Kaynakların etkili kullanımı (zamanın etkili kullanılması) 37

 Öğrencilerin azarlanması (Acaba!!!)  Öğrencileri küçük düşürme, taciz etme  Öğrenci çalışmalarının yanlı değerlendirilmesi  Sınav sorularının bir öğrenciye önceden verilmesi  Öğretmenin öğrencilere zararlı ve amaç dışı bilgiler vermesi 38

39

 Öğretmenlik sevgi ve özveri mesleğidir.  Öğretmenlik insana şekil verme mesleğidir.  Öğretmenlik tüm ülkelerde en yaygın olarak görülen mesleklerden biridir.  Öğretmenlerin çoğunluğu devlet memurudur.  Öğretmenlik mesleğini genellikle kadınlar tercih etmektedir.  Öğretmenler en az lisans mezunu olmak zorundadır. 40

 Öğretmenlik statüsü çok yüksek değil, ancak saygın bir meslektir. › (Toplumda mesleklerin statüsünü düşüren ya da yükselten üç önemli faktör vardır. Bunlar toplumda o mesleğe duyulan ihtiyaç, o mesleğin sahibine sağladığı yaşama standartların yüksekliği ve mesleğe duyulan saygınlıktır (Gökçe, 1994, s. 86).  Öğretmen içinde yaşadığı toplumun liderlerinden biridir. Öğrenci velilerine ve topluma karşı sorumludur.  Öğretmenlerin çalışma ortamları çoğunlukla sınıf, atölye, laboratuar gibi eğitsel ortamlardır.  Öğretmenlerin, öğretme görevi yanında idare ve yönetim görevleri de vardır. 41

 Kariyer yönetimi açısından öğretmenlik mesleği değerlendirildiğinde; › Öğretmenlikte üst pozisyon ve makamlar azdır. (7 Temmuz 2004, uzman ve baş öğretmen) › Öğretmenlik mesleğinde yatay kariyer olanakları çok azdır. › Öğretmenlerde uzmanlık alanını geliştirme çalışmaları çok azdır. › Meslekte yükselme yolları açık ve az seçeneklidir. › Meslekte yükselme nesnel değil, kıdeme dayalı ve öznel koşullara göre yapılmaktadır. 42

 Sınıf disiplinini sağlama  Öğrencileri motive etme  Öğrencilerin çalışmalarını değerlendirme  Velilerle ilişkilerini sürdürme  Sınıf çalışmalarını düzenleme  Eksik ve yetersiz olan araç ve gereci sağlama  Öğrencilerin kişisel sorunlarını bilme  Meslektaşları ile ilişkiler  Dersi planlama 43

 Fazla ders yükünden dolayı derse hazırlanmakta zorlanma  Farklı öğretme yöntemleri kullanma  Okul politikalarının ve kurallarının farkında olma  Öğrencilerin öğrenme düzeylerini tespit etme  Ders konuları bilgisi  Kırtasiye işlerinin çokluğu  Yöneticilerle ilişkiler  Okuldaki araç gereç yetersizliği 44

 Yavaş öğrenenlerle ilgilenme  Farklı ve düşük sosyo-ekonomik düzeydeki öğrencilerle ilgilenme  Ders kitaplarını ve programları kullanmada etkililik  Boş zamanlarının olmaması  Rehberlik ve destek yetersizliği  Kalabalık sınıflar 45

 Atatürk ilkeleri  Anayasa  Devlet memuru personel yasası  Eğitim ve öğretmenlikle ilgili yasalar  İlgili yönetmelikler  Hükümet programları  Kalkınma planları  Milli Eğitim Şuraları 46

 1982 yılında çıkartılan yasa hükmündeki kararname ile öğretmen yetiştiren tüm yükseköğretim kurumları üniversitelerin yapısında toplanmıştır.  Üniversiteler bu tarihten başlayarak öğretmen yetiştirme göreviyle doğrudan yetkili kılınmıştır.  öğretim yılında ilköğretim I. devreye öğretmen yetiştiren eğitim yüksek okullarının öğrenim süresi dört yıla çıkartılmıştır.  Ülkemizde öğretmenlik mesleğine giriş milli eğitim bakanlığının denetimindedir. 47

 Türkiye'de öğretmenlerin mesleki örgütlenme hareketleri 1908 yılına kadar dayanmaktadır. Ancak öğretmenler gerçek anlamda mesleki örgütlenme haklarını, › 1961 anayasası ile elde etmişler ve Türkiye öğretmenler sendikasını (TÖS) kurmuşlardır. › 1971 yılında devlet memurlarının sendika kurma hakları ellerinden alınınca, öğretmenler dernek kurma yoluna gitmişler ve çeşitli dernekler altında örgütlenmişlerdir. Bu dernek öğretmenler arasında dayanışmayı sağlamaktan daha çok kamplaşmaya yol açtığı gerekçesiyle 12 Eylül 1980 harekatından sonra kapatılmıştır. › 1990’lı yıllardan sonra öğretmenler yeniden sendikalar kurarak örgütlenme çalışmalarını başlatmışlardır. 48

 Türkiye öğretmen yetiştirme bakımından 150 yılı aşkın bir geçmişe ve zengin bir deneyime sahiptir. Ülkemizde öğretmenlik mesleği ve öğretmen yetiştirme konusu, her dönemde güncelliğini korumuş önemini hiç bir zaman yitirmemiş, tam tersine değişik boyutlar kazanmıştır.  Türkiye'de Cumhuriyet'in ilanından sonra, eğitime yapılan en önemli katkı, öğretmenliğin yasal olarak "meslek" durumuna getirilmesidir tarih ve 439 sayılı o yasada "öğretmenlik devletin genel hizmetlerinden eğitim ve öğretim görevini üstüne alan, bağımsız sınıf ve derecelere ayrılan bir meslek" olarak tanımlanmıştır.  Cumhuriyet döneminde geliştirilen başlıca öğretmen yetiştirme modelleri: * köy muallim mektepleri( ) * köy enstitüleri * ilk öğretim okulları * üç yıllık eğitim enstitüleri * yüksek öğretmen okulları 49

 Akyıldız, S. ve Özmen, H. (Baskıda). Türk Milli Eğitim Sisteminin Yapısı ve İşleyişi, Eğitim Bilimine Giriş Ders Kitabından…  Başaran, İ. E. (1993). Türkiye Eğitim Sistemi. Ankara: Gül Yayınevi.  Gözübüyük, Ş. (1983). Yönetim Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi.  MEB, (2000) Yılı Başında Eğitim. Ankara: MEB Yayınevi.  MEB, (2010). Milli Eğitim Bakanlığı İstatistikleri, Örgün Eğitim. Ankara: MEB Yayınevi.  Resmi Gazete, Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, Tarih: , Sayı:  Resmi Gazete, Milli Eğitim Temel Kanunu, Tarih: , Sayı:  Türkiye Cumhuriyeti Anayasası,  Resmi Gazete, İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, Tarih: , Sayı:  Resmi Gazete, Milli Eğitim Bakanlığı, İlköğretim Müfettişleri Başkanlıkları Yönetmeliği, Tarih: Sayı:  Bu sununun hazırlanmasında katkılarından dolayı sayın Dr. Güneş’e teşekkürü bir b orç biliriz… 50