ATAKSİ VE REHABİLİTASYONU

Ataksi Nedir? Ataksi , denge bozukluğu ile ve hareketler arasındaki uyumun bozulmasıyla sonuçlanan bir sinir sistemi hastalığıdır.

Ataksi; sadece gövdeyi etkilediyse(gövde ataksisi) denge bozukluğu ve dengesel koordinasyon bozukluğu gibi semptomlar verirken, Sadece ekstremiteleri etkilediyse(ekstremite ataksisi) ve serebellum lezyonlarında görülen dengesel olmayan koordinasyon bozukluğu olarak adlandırılan tremor, dismetri, disdiadokinezi, dissinerji gibi semptomlar gösterir

DÜZGÜN FONKSİYONEL KAPASİTE Normal postüral tonus Denge Kassal koordinasyon

ATAKSİ TİPLERİ 1)DUYUSAL ATAKSİ: Proprioseptif duyuyu alan ve taşıyan bölgelerdeki lezyon sonucu gelişir. Arka kordonu tutan spinal tümörler, spinoserebellar ataksiler ve MS ‘de görülür

Ekstremitelerde vibrasyon, pozisyon hissi kayıpları, gövde ataksisi,sadece alt ekstremiteleri etkileyen ekstremite ataksisi ve Romberg testi (+) görülür.

Özellikleri Gözleri ile alt ekstremitelerini takip eder. Genişlemiş destek yüzeyi Abartılı kalça diz fleksiyonu Patlar tarzda plantar fleks. Uniltateral denge kaybı

2)VESTİBÜLER ATAKSİ Vestibüler nükleusları ve bunların serebellum ve diğer bölgelerle olan bağlantılarını engelleyen stroke ve M.S. gibi santral nedenlerle veya periferal vestibüler hastalıklarda görülebilir.

Özellikleri Vertigo Mide bulantısı Nistagmus

3)SEREBELLAR ATAKSİ Serebellum veya bağlantılarının etkilenmesi sonucu gelişir. En önemli özellikleri, gövde ve ekstremite ataksisi, diğer semptomların ataksiye eşlik etmesi Dizartri ve nistagmus

EŞLİK EDEN SEMPTOMLAR HİPOTONİ: Daha çok proksimal kaslarda belirgindir.Hasta hipotoni nedeniyle postür fiksasyonunu gerçekleştiremez.

DİSMETRİ: Mesafe tayin etmede bozukluk Hipometrik: Hasta mesafeyi olduğundan yakın takip ediyorsa Hipermetrik: Hasta mesafeyi olduğundan uzak takip ediyorsa

TREMOR

Kinetik tremor: Hareket boyunca oluşur. İntansiyonel tremor: Hedefe yaklaşırken meydana gelir. Postüral extremite tremoru: Ekstremiteye herhangi bir pozisyon verilip orada tutması istendiğinde gerçekleşir. Titübasyon: Tremor sadece başta görülür.Baş fonksiyonu ile beraber ortaya çıkar.Bu hastalar bakışını sabitlemekte zorlanırlar Postüral gövde tremoru: Alt gövde ve bacakları etkiler.

DİSSİNERJİ Agonist-antagonist ve sinerjistik kasların uygun sırayla kasılamaması El-göz koordinasyonu etkilenir.

DİZARTRİ: Dil dudak kasları arasındaki koordinasyon bozukluğu nedeniyle gelişir. Sarhoşvari bir konuşma tarzıdır.

NİSTAGMUS

DİSDİADOKİNEZ:Birbirini izleyen ardışık hareketlerin yapılmasındaki güçlük.Hiç yapılamıyorsa adiadokinezi denir.

POSTÜR VE YÜRÜYÜŞÜ: Hastalarda kifoz, lordoz, skolyoz sıkça görülür. Yürüyüş geniş destek yüzeyinde yapılır.Adım uzunlukları ve yürüyüşün diğer aşamaları dissinerji ve dismetri nedeniyle eşit değildir.

YORGUNLUK VE ZAYIFLIK: Özellikle proksimal kaslarda görülür

DEĞERLENDİRME 1- Denge değerlendirmesi 2- Koordinasyon değerlendirmesi Postür fiksasyonu İstemli hareket 4- Postür ve yürüme

1) Fonksiyonel testler Dönme Yatak içi aktiviteler Oturmaya Emekleme

2) Statik denge 1- Önce gözler açık 2- Gözler kapalı 3- Ayaklar bitişik (destek yüzeyini daraltarak) 4- Daha sonra yumuşak zeminde destek yüzeyini geniş gözler kapalı 5- Yumuşak zeminde destek yüzeyi dar ve gözler kapalı tek ayak üstünde

C) Dinamik Denge Yürürken Denge tahtasında Hareketli zeminde

KOORDİNASYON DEĞERLENDİRİLMESİ A)Postüral fiksasyon “Hızla oturma seviyesinden yat” Pendular hareketlerde kontrol bozulur Rebound fenomeni

B)İstemli hareketler Parmak burun testi Parmak parmak (ucuna gelecek şekilde) Parmak parmak testi gözler kapalı Alt extremitede diz-kopuk testi Disdiadokinezi değerlendirmesi

DENGESEL KOORDİNASYON DEĞERLENDİRMESİ Ani dönmeler Tandem

POSTÜR VE YÜRÜYÜŞÜN DEĞERLENDİRİLMESİ Postür analizi: Yürüyüş analizi: Pudralı zeminde destek yüzeyi,ataksik savrulmaların sayısı,adım uzunlukları tespit edilebilir.

FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON Amaç ve Hedefler External uyarı ve gravitasyonel değişiklere karşı denge ve postüral reaksiyonu geliştirmek Eklem stabilizasyonu ve bunu takiben posüral stabilizasyonu geliştirmek ve artırmak Ekstremitelerin hareketlerinde düzgünlük sağlayabilmek Fonksiyonelliği her çevresel koşulda artırmaktır

Temel Prensipler Hareketler basitten komplekse doğru ilerletilmelidir. Önce proksimal tonus ve stabilizasyon kazandırılıp daha sonra diğer alt segmentlerin stabilizasyonu sağlanmalıdır. Tedavi uygun ev programı ve sportif aktivitelerle desteklenmelidir.

EGZERZİSLER I-DENGENİN GELİŞTİRİLMESİ Denge hep bir önceki aşamada çalıştırılmalıdır. Örn: eğer emeklemede sorun varsa ön kolda denge çalıştırılır.

Oturmada Denge Bozukluğu Varsa Egzersizler Gözler kapalı durabilmesi Sağa-sola ağırlık aktarma Denge topu ile denge çalştırılması Gözler açık , daha sonra kapalı,yarı otomatik, otomatik, statik denge çalıştırılır Kol pozisyonlarını değiştirerek ve denge topu ile zorlaştırılabilir.

1-Ayakta Denge Egzersizleri Normal destek yüzeyinde denge eğitimi Destek yüzeyini daraltıp denge eğitimi

Aproksimasyon Dinamik Denge Eğitimi Denge tahtasında durma (proprioceptif duyu geliştirir) Mediolateral denge geliştirme Anterior yönde denge eğitimi

Plyometrik Egzersizler Dengeyi geliştirici olarak kullanılır Plyometrik Egzersizler Dengeyi geliştirici olarak kullanılır. Yanlara çapraz sıçrama Anteroposterior çapraz sıçrama Yukarı sıçrama Tek ayaküstünde sıçrama Uzun sıçramalarla yürüme Yanlara uzun sıçrama Biofeedback Postür, gravite hattını uygun pozisyona getirmek

2.YÜRÜME EĞİTİMİ Destek yüzeyinde ve stabilizasyonda sorun vardır. Geniş destek yüzeyinde yürüme Yüzeyi daraltarak yürüme Yana yürüme Yana çapraz yürüme

4. KOORDİNASYON EGZERSİZLERİ 1)PNF 2)Frenkel Koordinasyon Egzersizleri

CATWTHORNE-COOKSEY EGZERSİZLERİ SIRT ÜSTÜ YATIŞ POZİSYONU 1-Göz hareketleri a)Baş sabit, gözlerin yukarı-aşağı hareketleri b)Baş sabit, gözlerin sağa-sola hareketleri

OTURMA POZİSYONU 1)Aynı hareketler bu pozisyonda da tekrarlanır. 2)Gözler sabit baş hareketleri a)Gözler baş parmakta fiks durumdayken, alternatif boyun flex-ext. hareketleri yapılır. b)Aynı pozisyonda boyun rotasyonu

c)Duvara yerleştirilmiş bir hedefte gözler sabit durumdayken alternatif boyun flex-ext. u d)Aynı pozisyonda boyun rot.u

3)Gözler kapalı baş hareketleri a)Boyun flex-ext.u b)Boyun rot.u 4)Yavaş ve hızlı baş ve göz hareketleri(baş ve gözler aynı yönde) 5) Yavaş ve hızlı baş ve göz hareketleri(baş ve gözler ters yönde) 6)Oturma pozisyonunda ayağa kalkma(Gözler açık ve kapalı)

AYAKTA DURUŞ POZİSYONU 7)Stabil olmayan yüzeyde durma(denge tahtası, egzersiz topu-gözler açık ve kapalı) 8)Rampa ve merdiven inip çıkma(gözler açık ve kapalı)

9)Eğilme, aniden durma ve dönmeyi stimüle edici egzersizler a)Bir topu elden ele, bacaklarının arasından geçirme b)Baş üzerinden top fırlatma ve bacak seviyesinde yakalama c)Yerden topu alıp doğrulma, gövdeye rotasyon yaparak çapraz tarafa atma.