Bölgeselcilik ve Küresel Siyaset II.Bl. Yrd. Doç. Dr. Yıldırım Turan

Öğrenme Hedefleri Avrupa Bütünleşmesi Avrupa Birliği Dersin sonunda öğrencilerin aşağıdaki yeterlilikleri geliştirmeleri hedeflenmektedir: Avrupa Bütünleşmesi Avrupa Birliği

İçindekiler Dersin Haftalık İçeriği Avrupa’daki Bölgeselcilik ve diğerlerinden farkı. Avrupa Bütünleşmesinin niteliği ve önemi

Temel Meseleler Avrupa Bütünleşmesi AB ve Dünya AB krizde mi?

AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİ Avrupalılık fikri oldukça eskidir. Rousseau, sosyalist Saint-Simon ve milliyetçi Mazzini gibi birçok düşünür Avrupa çapında işbirliği düşüncesini savunmakta ve Avrupa çapında siyasi kurumların oluşturulmasını önermekteydiler. 1945 sonrası Avrupa'nın güçlü ve karşı koyulamaz nitelikli koşulları bu sürecin zeminini hazırlamıştır. Savaşın harap ettiği Avrupa'da ekonomik yeniden yapılanmaya ihtiyaç duyulması. Fransız-Alman rekabetini kalıcı bir çözüme kavuşturarak barışı sağlama arzusu. 'Alman Sorunu’nun, Almanya’nın daha büyük bir Avrupa'ya entegre edilmesiyle çözüme kavuşturulacağının farkında olunması. Avrupa'yı Sovyet yayılımcılığından koruma ve Avrupa için iki-kutuplu bir dünya üzerinde bağımsız rol ve kimlik belirleme arzusu. ABD'nin kendi çıkarları için zengin ve birleşik bir Avrupa kurma arzusu. Kıta Avrupa’sında egemen ulus-devletin barış ve zenginliğin düşmanı olduğu yönündeki yaygın kanaat.

AB Nedir? AB Nedir? Siyasi sınıflandırılması oldukça zor bir örgütlenmedir. Uluslararası bir ögüt mü? Süper devlet mi? AKÇT' nin arkasında AET, AT ve AB' nin ortaya çıkmasının yanında birlikte tek pazarın oluşturulması (1986 AB tek senedi) para birliğine geçilmesi (1993 Maastricht anlaşması) AB'nin tek bir hukuki varlık haline dönüştürülmesi (2009 Lizbon Antlaşması) önemli değişikliklerdendir. Başlangıçta 6 ülke iken zamanla 28 üyeye çıkarak genişlemiştir.

AVRUPA BİRLİĞİNİN TARİHİ 1951 Paris antlaşmasıyla Avrupa kömür ve çelik topluluğu kurumuştur. Üyeleri Fransa, Almanya ve İtalya ile Benelüks ülkeleri olan topluluk bir sonra ki yıl faaliyete geçmiştir. 1957 roma antlaşmasıyla bir sonraki yıl faaliyete başlayacak olan Avrupa Ekonomik topluluğu ile Avrupa atom enerjisi topluluğu kurulmuştur. 1967 ECSC, EEC VE Euratom’un birleşmesiyle Avrupa topluluğu (AT) ortaya çıkmıştır. 1973 Danimarka, İrlanda ve İngiltere AT ye katılmıştır. 1981 Yunanistan AT ye katılmıştır. 1986 Portekiz ve ispanya AT ye katılmıştır. 1986 Avrupa tek senedi tek pazarın oluşturulmasının zeminin hazırlamış ve belli alanlarda devletin veto hakkını kaldırmıştır. 1993 Avrupa birliğini ortaya çıkaran ve parasal birliğin zeminin hazırlayan Avrupa birliği antlaşması (maastrich antlaşmasıyla) onaylanmıştır. 1995 Avusturya, Finlandiya ve İsveç ab ye katılmıştır. 1997 AB’nin doğuya doğru genişlemesinin zeminin hazırlayan devletin veto yetkisinin etkisini azaltan Amsterdam antlaşması imzalanmıştır. 1999 11 üye devletin resmi para birimi olarak avro kabul edilmiştir. 2002 ulusal paranın yerine kağıt ve demir avro geçmiştir. 2001 yeni üyeler içeren yeni birlik in etkin bir şekilde işleyişini sağlamak için NİCE (nis) antlaşması imzalanmıştır ancak yürürlüğe 2003 de girmiştir. 2004 10 yeni devletin ab ye katılmasıyla üye sayısı 25’e çıkmıştır. 2004 anayasal antlaşma imzalanmıştır. Ancak 2005 yılında Hollanda ve Fransa tarafından reddedilince geri çekilmiştir. 2007 Bulgaristan ve Romanya’nın ab ye katılmasıyla üye sayısı 27 ye çıkmıştır. 2009 birlik içerisinde yeni karar alma düzenlemeleri getiren ve anayasal antlaşmanın değiştirilmiş versiyonu olan Lizbon antlaşması onaylanmıştır.

AB VE DÜNYA AB'nin uluslararası 'aktörlüğü' küresel sistem içinde tek bir aktör olarak hareket etmek istemesi yoğun tartışmaların yapıldığı bir konudur. En hayati nitelikte olan alan dış işleri ve savunma politikasıdır. Siyasi bütünleşmeyi geliştirmeye yönelik girişimler bölük pörçük ortaya çıkmış ve çok fazla etkili olamamıştır. Örneğin; Avrupa Savunma Topluluğu Fransa tarafından önerildi fakat NATO'nun otoritesine tehdit olarak algılandı ve Fransa Ulusal Meclisi'nin reddetmesiyle terk edildi. Maastrich anlaşmasında ‘ikinci sütun’ Ortak Dış ve Güvenlik Politikası (Common Foreign and Security Policy-CFSP) olarak yer aldı ve tekrar gündeme geldi. Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası'nın elde ettiği bazı başarılar bulunmaktadır: Bunlardan en önemlisi barışı koruma gücü, polislerin ve sivillerin dünyanın sıkıntılı bölgelerinden olan Bosna, Çad, Doğu Kongo ve Endonezya gibi bölgelere gönderilmesidir. Fakat Afganistan, Pakistan ve Kuzey Kore gibi en acil uluslararası problemlerde AB, ya büyük oranda arka planda kalmaktadır ya da sorunlara hiç dahil olmamaktadır. Kendine ait askeri birliği olmayan AB 1999 yılında Kosova krizinin çözümünü ABD önderliğindeki NATO güçlerine terk etmek zorunda kalmıştır.

AB VE DÜNYA AB içeresinde ortak dış işleri ve savunma politikasının geliştirilmesinde bazı engeller: 'Atlantik eğilimli' üyelerle 'Avrupa eğilimli' üyeler arasında daima bir gerginlik vardır. Üye devletler siyasi bütünleşmeyi desteklemeye daha isteksizdirler. Bu durum dış işleri ve savunma politikası konusunda geçerlidir. Avrupa'nın etkisini dışarıda kimin temsil ettiği ile ilgili karışıklık nedeniyle engellenmektedir. Etkin bir ortak savunma politikası 2007-08 küresel finans krizinden sonra üye ülkelerin razı olmayacağı düzeyde finansal kaynak gerektirmektedir. AB'nin ekonomik konularda ticari meselelerde kendini göstermesi çok daha belirgindir. AB ortak ticari politika izleyen, kendi içinde gümrük birliği oluşturmuş bir örgüttür. AB'nin uluslararası alandaki boyutu yardım ve kalkınmadır. AB kapsamlı acil insani yardım sağlamada ABD'den sonra gelmektedir. Dünya genelinde en fazla gıda yardımı yapan ikinci aktördür.

AB KRİZDE Mİ? Bazılarına göre AB'nin başarısızlığı, her daim bir an meselesidir. Bu görüşe göre AB içinde tarih, gelenek, dil ve kültür bakımından görülen çeşitliliğin düzeyi siyasi bağlılık oluşturmada devlet düzeyine ulaşamayacağına işaret etmektedir. 21. Yüzyılın başında AB açısından sorun oluşturacak iki konu: AB’nin genişlemesi ve genişlemenin ortaya çıkardığı sonuçlar. Avrupa idealine daha az bağlı devletlerin dahil edilmesi (İngiltere, Danimarka) Daha az zengin olan güney ülkelerin üye alınması (İspanya,Portekiz ve Yunanistan) Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin üyelikleri (çok vitesli avrupa) Ortak rızaya dayanan ekonomik birlik siyasi birliğe göre daha başarılı olsa da AB’nin devam eden ekonomik başarısının hiçbir şekilde garanti altında olmaması. AB’nin dünya ticaretinde ki ve üretimde ki payı azalmaktadır.

AB KRİZDE Mİ? AB ekonomileri açısından Çin, Hindistan ve brezilya gibi yükselen ekonomilere göre daha ciddi sonuçlar doğurmuş olan 2007-2009 küresel finans krizi AB’nin uzun dönemli sorunlarını daha da şiddetlendirmiştir. Küresel durgunluk AB’nin birçok üye ülkesinde, özellikle Yunanistan, İspanya ve Portekiz de belli dereceye kadar Avro bölgesi içindeki İtalya da ve Avro bölgesi dışındaki İngiltere de sarmal açıklara neden olmuştur. Yunanistan’daki kriz mayıs 2010 da o derece derinleşmişti ki bu ülkeye IMF’nin desteğiyle ve Almanya’nın öncülüğünde çok büyük çaplı bir avro bölgesi mali yardımı sağlanmıştır. Bu arada diğer kırılgan ekonomilerin krizin içine çekilmesi tehlikesi de gündeme gelmiştir. Kasım 2010’da benzer bir AB-IMF mali yardımının İrlanda ya sağlanması konusunda anlaşmaya varılmıştır. Avro krizinin ortaya çıkardığı başka bir sonuç Almanya üzerinde doğurduğu etkidir. Almanya’nın krizde oynadığı rol hem Almanya içinde hem de diğer üye devletlerde ciddi sorgulamalara neden olmuştur.

Konunun Özeti Bölgeselcilik nedir? Bölgeselciliğin doğası? Bölgeselcilik türleri. Niçin Bölgeselcilik? Federalism, İşlevselcilik, Yeni İşlevselcilik. Bölgeselcilik ve Küreselleşme. Avrupa Dışındaki Bölgesel Bütünleşmeler. Avrupa Bütünleşmesi AB Nedir? Avrupa Birliğinin Tarihi AB ve Dünya AB krizde mi? -Bu derste olmaması gerekenler  

Kaynakça Andrew Heywood, Küresel Siyaset, Çevirenler: Nasuh Uslu ve Haluk Özdemir, Adres Yayınları, İstanbul, 2013