Modern Yönetim ve Organizasyon Teorisi B Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT

ÖĞRENME HEDEFLERİ Yönetim ve organizasyon alanındaki gelişmeleri ve modern yönetim anlayışının işletmelere bakış açısını anlayabilmek, Modern yönetim düşüncesi kapsamında yer alan yönetim yaklaşımlarını anlayabilmek, Modern yönetim teorisini diğer yönetim anlayışları ile karşılaştırmalı olarak değerlendirmek hedeflenmektedir. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

İÇİNDEKİLER MODERN YÖNETİM ANLAYIŞI SİSTEM YAKLAŞIMI SİSTEM YAKLAŞIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR SİSTEM TÜRLERİ SİSTEM OLARAK ORGANİZASYON SİSTEM YAKLAŞIMININ GETİRDİĞİ YENİLİKLER DURUMSALLIK YAKLAŞIMI ORGANİZASYON YAPISI VE DURUMSALLIKYAKLAŞIMI ORGANİZASYON VE TEKNOLOJİ ORGANİZASYON VE ÇEVRE ORGANİZASYON VE LİDERLİK MODERN YÖNETİM TEORİSİNİN GENEL DEĞERLEDİRMESİ M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

MODERN YÖNETİM ANLAYIŞI Modern yönetim yaklaşımı, örgütü, sosyal bir sistem olarak ele almış ve yönetimde ilke koymanın anlamlı olmadığı, değişen dünyaya, değişmeyen ilkeler koymanın anlamsızlığı üzerinde durmuş, ilkeden hareket etmek yerine konjonktürden hareket etmenin daha doğru olduğu üzerinde durmuştur. Modern yönetim düşüncesi geliştirdiği Sistem Yaklaşımı ile örgüt çalışmalarının başarılı bir şekilde yönetiminde iç ve dış çevre faktörlerinin bir bütün içinde görülmesi ve değerlendirilmesi gereği üzerinde durmuştur. Sistemi dışardan etkileyen faktörleri (parametreler) girdiler, süreçler, çıktılar, denetim, sınırlamalar olarak belirlemiştir M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

MODERN YÖNETİM ANLAYIŞI Modern yönetim teorisi, değişen çevresel koşullar ve işletmeciliğe paralel olarak klasik ve neo-klasik yönetim teorilerinin pozitif yönlerine farklı bir bakış açısı kazandıran ve eksik yönlerini tamamlayan yönetim teorisidir. Modern yönetim teorisi klasik ve neo-klasik yönetim teorilerinden farklı olarak organizasyonların dış çevre ile etkileşimlerini dikkate almakta ve bu etkileşimde döngüsel bir süreci vurgulamaktadır M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

MODERN YÖNETİM ANLAYIŞI Neoklasik yönetim düşüncesi yerini, İkinci Dünya Savaşı yıllarından itibaren, Modern Yönetim Düşüncesine bırakmıştır. Bu teori, iki farklı yönetim yaklaşımından oluşmaktadır. Bunlardan ilki, “genel sistem teorisi”nin sosyal bilimlere uygulanmasıyla ortaya çıkan Sistem Teorisi, diğeri Durumsallık Yaklaşımı’dır. Modern yaklaşımda, klasik yaklaşımın aksine, organik bir yapı söz konusudur. İnsan bu sistemde sadece makinenin bir parçası değildir; sistemin en önemli unsurudur. Aynı zamanda örgüt, çevre şartlarını dikkate alan bir bakış açısına dayandığı için sistem, açık sistem anlayışına dayalıdır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI Sistem, günlük dilde başarılı sonuçlara ulaşmak için belirli bir düzene bağlı yol, usul, metot anlamında kullanılmaktadır. Ancak, bu kavram bilim dünyasında daha geniş kapsamlı olarak ele alınmaktadır. Buna göre sistem, mantıki bir bütünlüğü ve tutarlılığı olan fikir ve prensipler topluluğu, karşılıklı ilişki ve etkileşim içerisinde bulunan parçaların meydana getirdiği bütün veya belirli kurallara göre işleyen bir mekanizma demektir M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI Sistem, bir sınır içerisinde birbirleri ile etkileşim içinde bulunan ve ortak bir amaca yönelmiş olan öğeler topluluğudur. Yönetimde sistem denildiği zaman, yönetim olaylarını ve bu olayların cereyan ettiği birimleri birbirleri ile ilişkili bir şekilde ele alan yaklaşım anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle sistem yaklaşımı organizasyonu çeşitli parçalar, süreçler ve amaçlardan oluşan bir bütün olarak ele alır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI Sistem kavramı çok geniş bir anlama sahiptir. Modern yönetim kuramlarının en önemlisi sistem kuramıdır. Modern akımda sistem yaklaşımının üç özelliğinden söz edilebilir. Analitik ve kavramsal temele dayanması, Deneysel (ampirik) oluşu, Bütünleştirici niteliği. Sistem yaklaşımı, organizasyonun yaşaması ve gelişmesi için organizasyonla ilişkili bütün unsurların bilinmesi ve onlarla dinamik bir dengenin sağlanması gerekliliğini vurgulamaktadır. Sistem yaklaşımı tek başına yeni bir bilimsel disiplin olmaktan çok belirli olayların, durumların ve gelişmelerin incelenmesinde kullanılan bir düşünce tarzı, bakış açısı ve bir metot olarak değerlendirilmektedir. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI Sistem Yaklaşımı biyolog Von Bertalanffy’nin 1920’lerde başlattığı Genel Sistem Teorisinden kaynağını almaktadır. Genel Sistem Teorisinin ilk amacı, biyoloji, matematik, fizik, kimya, ekonomi gibi bilim dallarından oluşan ve özellikle büyüme ve gelişme gibi konulara uygulanabilecek ilke, prensip ve teorileri geliştirmektir. Böylece, olayları (ve sistemleri) tek açıdan ve başka olay ve çevre şartlarından kopuk olarak incelemek yerine, her olayı belirli bir çevre içinde, başka olaylarla incelemenin, olayları anlama, tahmin etme ve kontrol etme açısından daha etkin olduğu ileri sürülmüştür M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI Bir sistemin incelenmesi karşılıklı birbirine bağımlı değişkenlerin analiziyle mümkündür. Bir örgüt, sistem olarak birbirine bağımlı, birbirini ve tüm sistemi etkileyen alt sistemlerden oluşur. Bir sistemin özellikleri üç basamakta toplanabilir: Sistemler birlik ve beraberlik niteliği taşır. Belli kurallara göre çalışır. Her sistem başka bir sisteme bağlı ve alt sistemleri vardır. Sistemin her parçasının gerçekleştirmeye çalıştığı bir amaç vardır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI Sistem denildiği zaman, belirli parçalardan (alt sistemlerden) oluşan bir bütün anlaşılmaktadır. Burada önemli olan, bütünü oluşturan bu parçaların her birinin kendine has işleyiş özelliği olması, fakat her birinin etkinliğinin de bir birlerine bağlı olmasıdır. Sistem yaklaşımı bütünü oluşturan bu parçaları, bunların birbirleri ile olan ilişkilerini bir arada incelemektedir. Sistem yaklaşımını diğer yaklaşımlardan ayıran özellik budur. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Sistem ve Alt Sistemler Çevre Sistemin Sınırları Entropi ve Negatif Entropi Değişkenler ve Parametreler Dengeli Durum ve Dinamik Denge Girdi (Input), Çıktı (Output) ve Geribesleme (Feedback) M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Sistem ve Alt Sistemler: Sistemi; belirli parçalardan oluşan, bu parçalar arasında belirli ilişkiler olan ve bu parçaların aynı zamanda dış çevre ile ilişkisi olan, bir bütün olarak tanımlamak mümkündür. Örneğin hastanelerde sunulan tedavi hizmetleri bir sistem olarak kabul edilirse, hastalara tanı konulması, tedavileri için gerekli medikal malzeme ve ilaçların tedariki, gerekli tetkiklerin yapılması, konsültasyon işlemleri, vs. ile ilgili yapılan her türlü faaliyet birer alt sistemdir. Her sistem alt sistemlerden oluştuğu gibi aynı zamanda daha büyük ve kompleks bir üst sistemin de alt sistemi durumundadır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Çevre: Sistemin işleyişini etkileyen unsurlar çevre olarak adlandırılmaktadır. Sistemin işleyişini sürdürdüğü yapı iç çevre ve sistem sınırları dışında kalan çevre ise dış, çevredir. İşletmenin kendisiyle ilgili olan, fakat kendi dışında kalan faktörler dış çevreyi oluşturmakta olup, bir sistemle ilgili olan ve o sistemin dışında kalan her şey dış çevre olarak tanımlanmaktadır. Kapalı sistemlerin çevre ile ilişkisi az olduğundan, bu tür sistemler için çevrenin önemi azdır. Ancak açık sistemler için çevre son derece önemlidir. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Sistemin Sınırları: Sistemin çevresiyle yakından ilişkili bir diğer özellik sistemin sınırlarıdır. Sınır, sistemin iç bünyesine ait değişkenleri, sistemin çevresine ilişkin faktörlerden ayırır. Sınır, sistemin nerede başlayıp nerede bittiğini belirler. Her sistemin bir sınırı mevcuttur. Kapalı sistemlerde sınırlar katı ve çevre ile alış verişe imkan vermediği halde, açık sistemler çevre ile alış verişe uygundur. Fiziksel ve biyolojik sistemlerde sınırları tanımlamak nispeten kolay olduğu halde sosyal sistemlerde sınırları belirlemek oldukça zordur. Bu nedenle sosyal sistemlerde sınır, incelemenin amacına göre belirli değişkenleri içine alacak şekilde çizilebilecek hayali bir çizgi olarak anlaşılabilir. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Entropi ve Negatif Entropi: Entropi kavramı termo dinamikten alınmıştır. Bu kavrama göre, her sistemde enerjinin tükenmesi, faaliyetlerin bozulması, dengenin kaybolması, karışıklık ve aksamaların belirmesi ve sonunda sistemin faaliyetlerinin durması yönünde bir eğilim vardır. Daha net bir anlatımla entropi, sistemin bozulması ve ölmesi yönündeki eğilimidir. Dolayısıyla özelliği ve boyutu ne olursa olsun her sistemde entropi mevcuttur. Kapalı sistemlerde entropi daha kuvvetlidir ve belirli bir süre sonunda sistemi tamamen durduran en önemli unsurdur. Oysa açık sistemlerde entropi durdurulabilir. Başka bir ifade ile açık sistemler çevrelerinden aldıkları bilgi, enerji ve materyal ile entropiyi durdurup, onun etkilerini negatif hale getirebilirler. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Değişkenler ve Parametreler: Bütün sistemlerde, sistemin yapısını ve işleyişini etkileyen faktörler vardır. Bu faktörlerden sistem sınırları içinde olanlar değişken olarak adlandırılır. Kapalı sistemler değişkenler tarafından etkilenir. Bu faktörlerden sistem sınırları dışında olanlar ise parametre olarak adlandırılır. Açık sistemler hem değişkenler hem parametreler tarafından etkilenir M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Dengeli Durum ve Dinamik Denge: İşletmeler gerek kendi içindeki parçalar arasında, gerekse içinde bulundukları çevreyle dinamik bir denge içindedirler. Uyum adı da verilebilecek bu durum parçalar arasında bir oturmuşluk yaratır ve parçalardan biri üzerinde yapılacak değişiklik diğer alt sistemleri, dolayısı ile işletmenin tümünü etkileyeceğinden sistem tarafından giderilmeye çalışılır. Bu nedenle iç uyumun anahtarı, parçalar arası ve parçalarla bütün arasında dinamik denge durumudur. Aynı şey sistemin çevresiyle ilişkilerinde de söz konusudur. Açık sistemlerin en önemli özelliklerinden biri dengeli durumlarını korumalarıdır. Bu özellik negatif entropi ile yakından ilgilidir. Açık sistemler çevrede meydana gelen değişime karşılık negatif entropi sayesinde yeni bir denge içerisinde faaliyetlerini sürdürürler. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Girdi (Input), Çıktı (Output) ve Geribesleme (Feedback): Açık sistemlerde sürekli bir girdi, çıktı ve geri bildirim akışı vardır. Buna karşılık kapalı sistemlerde girdi bir defaya mahsus olmak üzere alınmaktadır. Girdi sistemin belirli bir düzeyde faaliyet gösterebilmek için çevresinden aldığı her şeydir. Alınan girdiler (input), belirli bir teknolojik düzeyde (Process, süreç) çıktı (output) haline (mal ve hizmet) çevrilir. Çıktılar tekrar sistemin dışındaki çevre faktörlerine verilir. Geri besleme (feedback) yukarıdaki akışın normal ve kesintisiz olmasını sağlamak amacıyla çıktı ve süreç safhalarından girdi safhasına doğru bir bilgi akışını ifade etmektedir. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM TÜRLERİ Açık-Kapalı Sistem: Her sistem faaliyetlerini belirli bir çevrede yerine getirir. Çevreyle bu sistem arasında enerji, bilgi ve materyal alışverişi varsa bu sistem açık sistemdir. Aksine sistemle dış çevre arasında ilişki yoksa bu sistem kapalı sistemdir. Açık sistemler çevrelerinden ya da başka sistemlerden aldıkları bilgi ve materyal gibi girdileri bir süreç sonrasında mal ya da hizmet şeklinde tekrar çevrelerine ya da başka sitemlere göndermektedirler. Açık sistemlerde negatif ve pozitif geri besleme olmak üzere iki çeşit geri besleme mekanizması vardır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM TÜRLERİ ÇEVRE DÖNÜŞÜM SÜRECİ GİRDİ ÇIKTI SİSTEMİN SINIRLARI GERİ BİLDİRİM M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM TÜRLERİ Mekanik - Biyolojik - Sosyal Sistemler: Mekanik (fiziksel) sistemler kapalı sistemlerdir. Bu sistemler belirli bir süre sonunda entropi etkisi ile faaliyetlerini durdururlar. Biyolojik ve sosyal sistemler ise açık sistemlerdir. Biyolojik sistemler açık sistemler olmasına rağmen, belirli bir süre sonunda entropi etkisi ile faaliyetlerini durdururlar. Oysa sosyal sistemler faaliyetlerini sonsuza kadar sürdürebilirler. Organizasyonlar sosyal sistemlerin bir örneğidir. Deterministik - Probabilistik Sistemler: Eğer bir sistem verilen talimat doğrultusunda faaliyetini sürdürüyorsa çıktı önceden tahmin edilebiliyor ise ve bu çıktıda bir değişme beklenmiyorsa bu tür sistemler deterministik sistemlerdir. Oysa probabilistik sistemlerde çıktı değişir bir özellik gösterir. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM TÜRLERİ Uyumcu - Öğrenen Sistemler: Eğer bir sistem çevresi ile olan bilgi alışverişi sonucu, çevredeki değişmelere göre kendi işleyişini değiştirip çevresi ile dengeyi koruyorsa uyumcu - öğrenen sistemlerden söz edilir. Bu ayrımların dışında sistemleri basitten karmaşığa doğru Statik, dinamik, kontrollü sibernetik, koruyuculu açık, hareketsiz etkileşimli, hareketli, insan kaynaklı, teknik ve sosyal şeklinde sıralamak. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM OLARAK ORGANİZASYON Sistem görüş açısından bakıldığında, organizasyonlar, çevrelerinden çeşitli kaynakları (girdi) alan, bu kaynakları işleyerek mal veya hizmet haline getiren (süreç) ve bu mal - hizmetleri (çktı) ileride yeniden kaynak sağlamak üzere çevresine veren birimler açık sistemler olarak görünür M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM OLARAK ORGANİZASYON Organizasyonlar sistem yaklaşımı açısından ele alındıklarında şu özellikler öne çıkmaktadır: Bütüncü Görüş (Holizm), Farklılaşma: Sistem yaklaşımında esas ağırlık bütündedir ve organizasyon artık departmanlardan oluşan bir toplam değil çevresiyle etkileşim içinde olan açık bir sistemdir. Sistem alt sistemlerin sinerji oluşturacağı bir bütündür. Holizme göre sistem, sistemi meydana getiren parçaların toplamından daha fazlasını ifade eder. Farklılaşma, bir sistemin alt sistemlere ayrılma durumunu ifade eder. Açık sistem olan organizasyonlar, amaçlarına ve çevre koşullarının özelliklerine göre çeşitli alt sistemler oluştururlar. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM OLARAK ORGANİZASYON Organizasyon Çevre İlişkisi: Organizasyonlar açık sistem olarak ele alındığında, bu sistemlerin çevresel faktörlerle olan ilişkileri önem kazanır. Başka bir deyişle, organizasyonun hangi çevresel faktörlerle ilişkili olduğu, bu ilişkinin etkilerinin olumlu olması için nasıl bir yol izlenmesi gerektiği, çevresel faktörlerin özelliklerine göre organizasyonun iç değişkenlerinin (formal yapı, yönetim tarzı, haber akışı vb. gibi) nasıl olması gerektiği gibi konular önem kazanmaktadır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM OLARAK ORGANİZASYON Çevrenin özelliklerine göre, organizasyonların kendi iç bünyelerindeki değişkenleri değiştirerek çevre ile denge sağlamaları söz konusudur. Başka bir deyişle, işletmenin bir sistem olarak ele alınması, Sistemi oluşturan alt - sistemlerin kendi aralarındaki ilişkilerin irdelenmesini, Sistem içi değişkenlerle dış çevre arasındaki ilişki ve etkileşimin incelenmesini, Sistemin, kendisinin de bir parçası olduğu daha büyük sosyal sistem üzerindeki etkilerinin incelenmesini ön plana çıkarmıştır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM OLARAK ORGANİZASYON Bilgi akışının önemi: Açık sistem olarak bir organizasyonun başarısı, bilgi akışının düzenlenmesi ile yakından ilgilidir. Bilgi, sistemin iç değişkenleri ve dış parametrelerinin özellikleri ile ilgili ve sistemin davranışını (karar vermesini) sağlayan mesajlar topluluğu olarak ele alınabilir. Dolayısıyla sistem bu değişkenler ve özellikle parametreler hakkında ne kadar bilgi sahibi ise belirsizlik o kadar azalmış demektir. Açık sistemler bu tür belirsizliği azaltmak için çeşitli uygulamalar geliştirmişlerdir. Her organizasyonun çevresel faktörlerden etkilenmesi, bu faktörlerle ilişki kurmak için çeşitli stratejiler geliştirmeleri ile sonuçlanmıştır. Bu konuda bir örnek olarak ilaç firmaları ile Sağlık Bakanlığı arasındaki ilişki gösterilebilir. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMININ GETİRDİĞİ YENİLİKLER Organizasyonları çevreleri ile ilişkili bir açık sistem olarak ele almaktadır. Organizasyonlar, çevresel faktörlerdeki değişmelere uyabilmek için bünyelerimde değişiklikler yapacaklardır. Sistemin parçaları (alt - sistemler) arasındaki karşılıklı ilişki ve karşılıklı bağlılık vurgulanmıştır. Bir gemi filosunun hızının, hızı en düşük olan gemiye bağlı olması gibi; bir organizasyonun başarısı da en zayıf birimin başarısına bağlıdır. Yöneticinin görevi bu karşılıklı bağlılıkları yönetmektir. Sistem yaklaşımı, organizasyonu etkileyen bütün değişkenleri ve parametreleri bir arada görmeyi sağlamıştır. Böylece daha sağlıklı bir genelleştirme yapmak imkânı doğmuş bulunmaktadır. Sistem yaklaşımı ile klasik ve davranışsal yönetim yaklaşımlarının önerilerini, bulgularını ve özelliklerini daha iyi değerlemek; kuvvetli ve zayıf yönlerini daha iyi anlamak; dolayısıyla bunları daha iyi kullanmak imkânı doğmuştur. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SİSTEM YAKLAŞIMININ GETİRDİĞİ YENİLİKLER Daha çok belirli bir düşünce tarzını ifade eden sistem yaklaşımı, şüphesiz daha önceki yönetim yaklaşımlarının yerine geçen bir yaklaşım değildir. Sistem yaklaşımı, yönetim düşünce ve uygulamasına yeni boyutlar ve özellikler getiren, değişik bir yaklaşım olarak yorumlanmalıdır. Dolayısıyla sistem yaklaşımı ile yöneticinin kullanabileceği kavram ve araçları sayıca daha da artmış, kalite yönünden de zenginlemiştir. Bu nedenle sistem yaklaşımını her türlü organizasyona uygulamak mümkündür. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Klasik Yaklaşımının üzerinde önemle durduğu üç ana konu olmuştur. Bunlar sırası ile etkinlik, genel ilkeler ve en iyi örgütsel yapı konularıdır. Ancak özellikle ekonomik açıdan gelişmiş ülkelerde ortaya çıkan sosyal, ekonomik ve kültürel değişimler, uygulamadaki yöneticilerin karşılaştıkları sorunların çözümünde, sadece klasik ve neo-klasik bakış açılarından farklı başka bakış açılarına ihtiyaç duymalarına neden olmuştur. Bir taraftan bu ihtiyaçlar bir taraftan toplumlardaki değişmeler 1950'li yılların sonları ile 1960'lı yıllarda, işletmelere ve işletme yönetim ve organizasyonu ile ilgili konulara tamamen başka açılardan bakılması ile sonuçlanmıştır. Örneğin, daha önceki yaklaşımların temel fikri olan "en iyi organizasyon yapısı" oluşturmak ve her yerde geçerli "uyulması gerekli yönetim ilkeleri" geliştirmek yerine, bu yeni bakış açıları doğrultusunda geliştirilen yaklaşımlar her yer ve zamanda geçerli "en iyi" bir organizasyon yapısı ve kurallar olmadığı, yönetim ve organizasyon ile ilgili konuların içinde bulunulan ortam (durum, çevre) koşullarına bağlı olduğu temel fikrini esas almıştır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Durumsallık Yaklaşımı terimi ilk defa 1967 yılında çevre koşullarındaki belirsizlik ve değişkenliklerin organizasyonlara olan etkilerini tartışan Paul Lawrence ve Jay Lorsch tarafından kullanılmıştır. Çevresel faktörlerin yönetim üzerindeki büyük etkisi durumsallık yaklaşımının ortaya çıkmasında en büyük teşvik olmuştur. Bilindiği üzere çevresel faktörlerin artan etkisi ile birlikte işletmeler yalnızca belirli bir yönetim şekline bağlı kalmak yerine durumun gerektirdiği şartları en iyi şekilde karşılayan yönetim şeklini uygulamayı uygun görmeye başladılar M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Durumsallık yaklaşımına göre değişik durumlar ve koşullar, yönetimin başarılı olmak için değişik kavramları, tekniklerin kullanılmasını ve davranışları gerektirir. Bu nedenle her yer ve koşulda geçerli bir tek en iyi organizasyon yapısı yoktur. "En iyi" durumdan duruma değişecektir. Durumsallıkta tek bir plan ya da model yoktur. Amaca uygun değişkenler belirlenir ve bunlar içinden organizasyon için, içinde bulunulan dönem ve çevre koşulları dikkate alınarak en uygun karar verilir. Başka bir deyişle bu yaklaşımın temel dayanak noktası farklı yapısal biçimlerin farklı durumlar için uygun olduğudur. Örneğin belirli durum ve koşullarda klasik yaklaşımın öngördüğü hiyerarşik organizasyon yapısı veya otokratik önderlik tarzı uygun olabileceği halde, başka durum ve koşullarda, Sistem - 4 tipi bir yapı ve demokratik liderlik tarzı uygun olabilir. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Durumsal yaklaşımın temel vurgusu her yerde geçerli tek bir diğer bir ifade evrensel bir organizasyon yapısının mümkün olmadığıdır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Durumsallık yaklaşımına kadar, organizasyon teorileri, genellikle “en iyi örgüt yapısı” ve bunun için uyulması gereken “evrensel kurallar” üzerinde dururken, durumsallık yaklaşımı, en iyi örgüt yapısının olamayacağı ve “en iyinin koşullara ve zamana bağlı olduğu” düşüncesi üzerinde durmaktadır. Durumsallık yaklaşımının ilkelerden ve kurallardan değil, günün koşullarından hareket etmesi, yönetimin “pratik” ve “faydacı” amaçlarına oldukça uygun düşmektedir. Bu düşünceye göre, en iyi örgüt yapısı, çeşitli iç ve dış faktörlerin etkisiyle şekillenir M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Müşteriler Organizasyon Yapısı Dışsal Faktörler Pazar Koşulları Rekabet Devlet Müdahalesi Sosyal/Kültürel Koşullar İçsel Faktörler Misyon Vizyon Yapılacak İş Personelin Niteliği Kullanılan Teknoloji Amaçlar M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

ORGANİZASYON YAPISI VE DURUMSALLIKYAKLAŞIMI Klasik ve neo-klasik yaklaşımlar durum ve koşullara ağırlık vermeden gerek organizasyon dizaynında gerek organizasyon içinde belirli süreçlerin kullanımında belirli ilkelere uyulmasını öngörmektedir. Eğer bu ilkelere uyulursa en iyi yapı ve işleyişin elde edileceği varsayılmaktadır. Oysa durumsallık yaklaşımı, içinde bulunulan durum ve koşullara göre hangi ilkelere, ne zaman ve nasıl uyulması gerektiğini araştırmaktadır. Örneğin klasik yaklaşımın ilkelerinden birisi ” emir - komuta birliği" ilkesidir. Klasik teoriye göre eğer iyi bir organizasyon yapı ve işleyişi elde edilmek isteniyorsa her yer ve durumda bu ilkeye uymak gerekecektir. Halbuki durumsallık yaklaşımı hangi durum ve koşulların bu ilkenin uygulanmasına elverişli olduğunu ve hangi durum ve koşullarda bu ilkeye uyulmasının sorunlar yaratacağını araştırmaktadır. Matriks bir yapıda çalışan personelin iki ayrı üstten emir alması, bu durumun tipik bir örneğidir. Bu durum emir - komuta birliğini bozan bir uygulamadır. Durumsallık yaklaşımına göre, eğer durum ve koşullar matriks yapıyı daha etkin kılacaksa muhakkak emir- komuta birliği ilkesine uyulacak diye matriks yapıdan vazgeçilmesi hatalı olacaktır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

ORGANİZASYON YAPISI VE DURUMSALLIKYAKLAŞIMI Organizasyon yapı ve işleyişine durumsallık yaklaşımı açısından bakıldığında sorun, içinde bulunulan durum ve koşulların bu unsurları ve faktörleri nasıl etkileyeceğidir. Başka bir deyişle durum ve koşullara göre, unsurlara ve süreçlere verilecek şekil farklı olacaktır. Durumsallık yaklaşımını daha öncekilerden ayıran en önemli farklılık budur. Örneğin durumsallık yaklaşımına göre demokratik liderlik en iyi (etkin) liderlik tarzıdır diye genelleştirmek mümkün değildir. Bu en iyi durum ve koşullara bağlıdır. Bazı durum ve koşullarda otokratik nitelikteki bir liderlik tarzı en iyi liderlik tarzı olabilir M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

ORGANİZASYON YAPISI VE DURUMSALLIKYAKLAŞIMI Durumsallık yaklaşımına göre sorun, organizasyon yapı ve süreçlerini etkileyen durum ve koşulların neler olduğu ve bunların nasıl incelenebileceği sorunudur. Bu konuda çeşitli uygulamalı ve teorik araştırmalar yapılmaktadır. Bugüne kadar durum ve koşullarla ilgili olarak iki faktör üzerinde çok durulmuştur. Bunlar teknoloji ve çevre faktörleridir. Ayrıca büyüklük ve organizasyonu oluşturan personelin niteliği de bazen ele alınmıştır. Durumsallık yaklaşımı teknoloji, çevre ve sosyal davranış, liderlik konularına odaklanmaktadır ve gelişimini bu konularda yapılan araştırmalarla sürdürmüştür. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

ORGANİZASYON VE TEKNOLOJİ Bir organizasyonun en önemli yanı başarmayı amaçladığı iş ve bu işi yapmak için kullandığı teknolojidir. Teknoloji organizasyonda her şeyi etkileyecektir. Ne tür işlerin yapılacağı, bunları yapacakların sahip olması gereken nitelikler, personelin yaptığı işten tatmin sağlaması, üretim miktarı ve kalitesi, kişisel olarak veya grup halinde çalışma, iletişim ilişkileri vb. hususlar kullanılan teknolojiden etkilenecektir. Genel olarak ifade etmek gerekirse, teknoloji bir organizasyonda; Kişileri Grupları Örgütsel ilişkileri Yönetim süreç ve tekniklerini etkileyecektir M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

ORGANİZASYON VE TEKNOLOJİ Teknolojilerle organizasyon yapısı arasındaki temel ilişki şöyle açıklanabilir: Eğer yapılacak işler az ise, işi yapacak olanlar gerekli bilgi ve tekniklere sahipse, sonuçları önceden kestirmek mümkün ise bu durumlarda mekanik (bürokratik) organizasyon yapısı daha uygun olacaktır. Yok, eğer sorunlar açık ve seçik değilse, yapılacak işleri tayin ve anlamak zor ise daha önce denenmiş ve belirli teknikler mevcut değilse bu tür organizasyonlarda organik bir yapı daha uygun olacaktır M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

ORGANİZASYON VE TEKNOLOJİ İşletmelerin kullandıkları üretim teknolojilerinin bunların organizasyon yapılarını nasıl etkilediği, belirli teknoloji türleri için ne tür organizasyon yapı ve süreçlerinin daha uygun olacağı, uygulamalı ve teorik olarak çeşitli yazarlar tarafından araştırılmıştır. Bu çalışmaların örnekleri aşağıda verilmiştir: Woodward Çalışması Aston Grubu Çalışması (Birmingham Çalışması) Tavistock Enstitüsü Çalışmaları (Trist-Bamforth Çalışması - İngiliz Kömür Madeni Çalışması) James Thompson'un Temel Teknolojiler Sınıflaması Charles Perrow’un Rutin - Rutin Olmayan İş Sınıflamaları M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

ORGANİZASYON VE ÇEVRE Durumsallık yaklaşımının temel düşüncesi değişen çevre koşullarından etkilenen organizasyonların sabit ilkelere bağlı kalarak değişen bir çevrede varlığını sürdüremeyeceğidir. Bu nedenle organizasyonlar bağlı olduğu çevreye göre şekillenir ve değişen yeni duruma uygun farklı yönetim uygulamaları geliştirilmelidir. Kısacası; organizasyonlar çevresel koşullara uyum sağlayacak şekilde esnek ve organik yapılar geliştirmelidirler. Bu kapsamda değişen çevre koşullarının hangi organizasyon birim ve süreçlerinin nasıl etkileneceğinin belirlemek ve buna uygun yeni bir şeklin belirlenmesi oldukça önemlidir. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

ORGANİZASYON VE LİDERLİK Organizasyon ve çevre ile ilgili araştırmalar şunlardır: Burns ve Stalker Çalışması Lawrence Lorsch Çalışması Emery Trist Çalışması James Thompson Çalışmaları Robert Duncan Çalışması M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

ORGANİZASYON VE LİDERLİK Durumsallık teorileri, önderlik olayının oluştuğu koşullara ağırlık veren teorilerdir. Bu teorilerin genel varsayımı değişik koşulların (durumların) değişik önderlik tarzları gerektirdiğidir. Dolayısıyla önderlik olayını açıklamaya çalışan bir teori bu "koşullar" değişkenini de modelin bir parçası yapmak zorundadır. Durumsallık teorileri henüz başlangıç safhasında olmakla beraber önderlik olayının açıklanmasına önemli katkılarda bulunmuşlardır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

ORGANİZASYON VE LİDERLİK Önderlik olayını koşulları da dikkate alarak açıklamaya çalışan bu teoriye göre, önderin etkinliğini belirleyen faktörler şunlardır: Gerçekleştirilmek istenen amacın niteliği, İzleyicilerin (grup üyelerinin) yetenekleri ve bekleyişleri, Önderliğin cereyan ettiği organizasyonun özellikleri, Önderin ve izleyicilerin geçmiş tecrübeleridir. Organizasyon ve liderlik ile ilgili araştırmalar şunlardır Fred Fiedler’in Etkin Liderlik Teorisi James House’un Araç-Amaç Modeli M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

MODERN YÖNETİM TEORİSİNİN GENEL DEĞERLEDİRMESİ Modern yönetim teorisi klasik ve neo-klasik yönetim teorilerinde ihmal edilen çevre faktörlerini dikkate almakta ve konuyu daha makro bir çerçevede değerlendirmektedir. Bunun nedeni işletme yönetiminin faaliyette bulunduğu çevreden etkilenmesinin kaçınılmaz olmasıdır. Bu çevrenin çok çeşitli unsurlardan oluşmasının bir sonucu olarak farklı bilim dallarındaki araştırmaların bulguları modern yönetimi teorisinin gelişimine katkı sağlamıştır. Sistem yaklaşımı işletmenin varlığını sürdürebilmesi ve etkin olması için çevrenin önemine vurgu yaparken durumsallık yaklaşımı farklı çevre koşullarına uygun farklı organizasyon türlerinin oluşturulması gerekliliğini vurgulamaktadır. M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

MODERN YÖNETİM TEORİSİNİN GENEL DEĞERLEDİRMESİ Modern teoride vurgulanan bir diğer konu sağlıklı bir organizasyon yapısı için çok yönlü bir iletişimin ve etkileşimin gerekliliğidir. Ancak, modem yönetim yaklaşımlarından biri olan durumsallık yaklaşımı informel iletişime ihtiyatlı bir şekilde bakmaktadır. Söz konusu yaklaşıma göre, doğal iletişim ne klasiklerin onu reddedeceği kadar olumsuz, ne de neo-klasiklerin öngördüğü şekilde her zaman yapıcı ve olumludur. Yaklaşımın faydacı doğasında yer alan yerine ve zamanına göre davranış, iletişim kurmada da kendini gösterir M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

MODERN YÖNETİM TEORİSİNİN GENEL DEĞERLEDİRMESİ Klasik Yaklaşımının üzerinde önemle durduğu üç ana konu, etkinlik, genel ilkeler ye en iyi örgütsel yapı konularıdır. Bu üç konu ile ilgili olarak geliştirilen ve her yerde geçerli (universal) yönetim organizasyon ilkelerinin uygulanması ile en iyi organizasyon yapısı kurmak ve işletmenin mümkün olacağı ileri sürülmüş ve uygulamada yöneticiler bu doğrultuda geliştirilen kavram ve araçları kullanır olmuştur. Buna karşılık Durumsallık yaklaşımı, ilkelerden ve kurallardan değil, günün koşullarından hareket ederek, yönetimin “pratik” ve “faydacı” doğasına uygun düşmektedir. Bu düşünceye göre, en iyi örgüt yapısı, çeşitli iç ve dış faktörlerin etkisiyle şekillenen örgüt yapısıdır. Ancak bu yaklaşım aynı zamanda bir ilkesizlik anlamına gelmektedir M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

MODERN YÖNETİM TEORİSİNİN GENEL DEĞERLEDİRMESİ Durumsallık yaklaşımına göre değişik durumlar ve koşullar, yönetimin başarılı olmak için değişik kavramları, tekniklerin kullanılmasını ve davranışları gerektirir. Bu nedenle her yer ve koşulda geçerli bir tek en iyi organizasyon yapısı yoktur. En iyi durumdan duruma değişecektir. Durumsallık yaklaşımının bu fikri, klasik ve neo-klasik yaklaşımların değerini ve yararını ortadan kaldırmaz. Aksine durumsallık yaklaşımı, daha önceki yaklaşımları uygun bir çerçeve içine koyarak onları daha başarılı bir duruma getirmektedir. Örneğin belirli durum ve koşullarda klasik yaklaşımın öngördüğü hiyerarşik organizasyon yapısı veya otokratik önderlik tarzı uygun olabileceği halde, başka durum ve koşullarda bunların tam aksi, Sistem - 4 tipi bir yapı ve demokratik liderlik tarzı uygun olabilir M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları

SORULAR M. AKBOLAT-SAU İşletme Fakültesi- Yönetim ve Organizasyon Ders Notları