DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE KREDİ DERECELENDİRME KURULUŞLARININ GELİŞİMİ VE KREDİ DEĞERLEME SORUNLARI Mücahit Sefer Giter

Kredi Derecelendirme Kavramı Kredi derecelendirme: Bir ekonomik birimin kredi geçmişi ve kullandığı kredileri geri ödeme kapasitesinin belirlenmesi amacıyla yapılan sistematik bir ölçme işlemidir

Amacı Sermaye piyasalarını geliştirmek Para piyasalarının verimliliği ve etkinliğini arttırmak Kurum ve kuruluşları şeffaflaştırarak, yatırımcılar açısından belirsizlikleri azaltmak

Önemi Yatırımcıların aşması gereken ilk sorun, asimetrik bilgi problemidir. Bu problemi aşmak onlar için zaman ve para kaybına yol açar.

Kredi Derecelendirme Kuruluşlarının Tarihsel Gelişimi 1829 Baring Brothers & Company Thomas Wren Ward

1837 Lewis Tapan 1841 Mercantile Agency

1962 yılında "Moody's Investors Service" ismini aldı. 1933 yılında bu iki şirket "Dun and Bradstreet" adlı kuruluşta birleşti. 1962 yılında "Moody's Investors Service" ismini aldı. 1849 John Bradstreet Bradstreet Company

John Moody; ABD demiryolları tahvillerini derecelendirmiş “Poor’s Publishing Company” şirketi ilk derecelendirme notunu vermiştir. “Standard Statistics Company” şirketi ilk derecelendirmelerini yayınlamıştır. Fitch Publishing Company” şirketi, ilk derecelendirmesini yapmıştır. Bugün bilinen ve büyük oranda kullanılan "AAA" - "D" derecelendirme skalası geliştirilmiştir Standard Statistics Company” ve “Poor’s Publishing Company” şirketleri“Standard & Poors’” adıyla birleşti 1908 1916 1922 1924 1941

1934 1975 1975 1978 2011 The Securities and Exchanges Commission (SEC) Japonya’da JCR “Japanese Bond Rating Service” kurulmuştur. Fitch, Moody’s ve Standard & Poor’s, SEC tarafından “Ulusal Olarak Tanınan İstatistiksel Derecelendirme Kurumu (NRSRO) olarak tanımlanmıştır. Avrupa kökenli tek büyük derecelendirme şirketi olan IBCA, İngiltere’de Kurulmuştur. Ocak 2011'den itibaren NRSRO sayısı 9’dur. Moody's Standart&Poor's ve daha küçük ölçekli Fitch Ratings, derecelendirme piyasasının %97'sini elinde bulundurarak, Amerika'nın en büyük ölçekli üç lider firması haline gelmiştir. 1934 1975 1975 1978 2011

Derecelendirme Türleri Vadesine Göre Uzun Vadeli Kısa Vadeli Para Cinsine Göre Uluslararası Döviz Cinsinden Uluslararası Yerel Para Cinsinden Ulusal Yerel Para Cinsinden Derecelendirilen Kurumuna Göre Ülke Derecelendirme Kurumsal Derecelendirme İhraç Derecelendirmesi Proje Derecelendirme Derecelendirmeyi Yapan Kuruma Göre İçsel Derecelendirme Dışsal Derecelendirme

Ülke Notu Değerlendirmesi Ekonomik Risk olarak Döviz cinsinden nakit akışının düzeni, İhracatın büyümesi Ekonominin açıklığı Cari işlemler dengesi Kısa vadeli sermaye akışının rezervlere oranı, Rezervlerin durumu ve gelişmesi, büyüme hızı Toplam tasarruflar Yatırımlar ve enflasyon Politik Risk Olarak Seçim sistemi ve zamanları Dış politika gelişmeleri, demokrasinin ne ölçüde yerleştiği Politik lider veya gündemdeki değişmeler Koalisyonların yapısı Muhalefetin durumu Merkez Bankası’nın bağımsızlık derecesi

Türkiye’nin Kredi Derecelendirme Tarihi 1991 04.05.1992 S&P BBB-Durağan Türkiye’de kredi derecelendirme kuruluşlarının faaliyeti, gözetim ve denetimine ilişkin iki kurum görev almaktadır SPK BDDK

Türkiye’deki derecelendirme faaliyetlerinin önemini artıran en önemli gelişme: BASEL II BDDK çalışmaları 2005 yılında başlatmış, 2008 yılı başında planlanan geçiş süreci ilk etapta 2009’a daha sonrasında da süresiz olarak ertelenmiştir. Ancak uyum çalışmaları tamamlanarak 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Basel II’nin şirketleri ilgilendiren kısmı; Basel II’ye geçiş ile birlikte bankalardan fon temin edecek işletmelerden, bankaların kredi risklerinin hesaplanmasında önerilen standart yaklaşım çerçevesinde, kullandırılacak krediler için bağımsız KDK’lardan derece alma zorunluluğunun getirilmiş olmasıdır 2012 yılı Ağustos ayı itibariyle SPK tarafından yetkilendirilen 6 ve BDDK tarafından yetkilendirilen 3 yerel derecelendirme şirketi bulunmaktadır Bütün bu gelişmeler 2005 yılından sonra, yerel derecelendirme şirketlerinin kurulmaya başlamasına neden olmuştur.

Türkiye’de Kredi Derecelendirme Yetkisi Almış Kuruluşlar Türkiye'de Kurulan ve SPK Tarafından Yetkilendirilen Derecelendirme Kuruluşları Türkiye'de Derecelendirme Faaliyetinde Bulunması Kurulca Kabul Edilen Uluslararası Derecelendirme Kuruluşları Kredi Derecelendirmesi 1- Fitch Ratings Finansal Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. 2- JCR Avrasya Derecelendirme A.Ş. 3- TCR Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme A.Ş. 4- Saha Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme 5- Kobirate Uluslararası Kredi Derecelendirme ve Kurumsal Yönetim Hizmetleri A.S. 6- TURKRATING İstanbul Uluslararası Derecelendirme Hizmetleri A.S. 1- Standards and Poor's Corp. 2- Moody's Investor Service Inc. 3- Fitch Ratings Ltd.

Kuruluş Tarihi Yetkilendirme Tarihi BDDK Tarafından Yetkilendirilen Kredi Derecelendirme Kuruluşları Kuruluş Tarihi Yetkilendirme Tarihi İstanbul Uluslararası Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. 04.07.2006 20.08.2009 Jcr Avrasya Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. 22.02.2007 01.10.2009 Kobirate Uluslararası Kredi Derecelendirme Ve Kurumsal Yönetim Hizmetleri A.Ş. Haziran 2008

33 Ülke 10.000 Personel 3.3 Milyar $ gelir

26 ülke 7.000 Personel 2 Milyar $ gelir

50+ Ülke 2000+ Personel 670 Milyon $ gelir

T.C HÜKÜMET DÖNEMLERİNE GÖRE TÜRKİYE’NİN ÜLKE NOTU DEĞİŞİMİ

KREDİ DERECELENDİRME KURULUŞLARININ ÜLKELER VE FİRMALAR ÜZERİNE ETKİLERİ VE GÜVENİRLİKLERİNİN SORGULANMASINA NEDEN OLAN OLAYLAR

Kredi Derecelendirme Kuruluşlarının Şirketler Üzerindeki Etkisi Olumlu Etkisi Disiplini sağlar Düşük maliyetle fon sağlar Hızlı büyümeye yardımcı olur Olumsuz Etkisi “Hannover Re” Örneği “Compuware” Örneği

Kredi Derecelendirme Kuruluşlarının Ülkeler Üzerindeki Etkisi Olumlu Düşük maliyetle borçlanma Kamu ve özel yatırımların artması DYY’da artış Olumsuz Kanada Örneği Dominik Cumhuriyeti Örneği

KDK’LARIN GÜVENİLİRLİKLERİNİN SORGULANMASINA NEDEN OLAN OLAYLAR Enron Skandalı Parmalat Skandalı Worldcom Skandalı Lehman Skandalı Türkiye S&P Skandalı Türkiye Moody’s Skandalı Türkiye Fitch Skandalı

Fikrimce, dünyada iki büyük süper güç vardır: Birisi Amerika Birleşik Devletleridir, diğeri “Moody’s Bond Rating Service”dir. ABD bomba atarak sizi mahvedebilir, Moody’s ise, tahvillerinizin derecelerini düşürerek sizi mahvedebilir. İnanın, hangisinin daha güçlü olabileceği net değildir. (The New York Times -1996) Thomas Friedman