ÇOCUK NEDEN SPOR YAPIYOR, ONLARI NE MOTİVE EDİYOR? Doç. Dr. Hakan KOLAYİŞ SAKARYA ÜNİVERSİTESİ

Spor çocukların, fizikse l becerilerini geliştirmelerine alıştırma yapmalarına, arkadaş edinmelerine, eğlenmelerine, bir takım üyesi olarak oyun oynamayı öğrenmelerine , fair playi öğrenmelerine ve benlik saygılarını geliştirmeye yardımcı olur. Son yıllarda spor psikolojisi alanında çocuk ve gençleri spora katılmaya yönlendiren temel nedenlerin belirlenmesi çalışmaların esas noktasını oluşturmuştur.

Spora yönlendirme bir bireyin rekabet düzeyinin kazanmaya yönlenmesinin ve hedefe yönlenmesinin birleşiminden oluşur. Spora katılım bireylere kendi performanslarını değerlendirme, yeteneklerini gösterme ve bireysel hedeflerini değerlendirme fırsatı sunar. Bütün bu faktörler sporcular için uygun motivasyonel stratejiler geliştirmekte kullanılır.

Çocukların Spora Katılım Sebepleri Eğlence (spora katılımdan alınan zevk) Fiziksel zindelik (sağlıklı ve fiziksel olarak uygun olma güdüsü) Beceri gelişimi (yeni becerileri geliştirme veya eski becerileri arttırma güdüsü)

Çocukların Spora Katılım Sebepleri Başarı (yapılan işlerde elde edilen başarma güdüsü) Statü (tanınma ve ödül kazanma güdüsü) Takımla beraber olma (bir takıma ait olma ve takım atmosferinden zevk alma güdüsü)

Çocukların Spora Katılım Sebepleri Arkadaşlık (arkadaşları ile beraber olma güdüsü) Enerji harcama (enerji harcamak için bir şeyler yapma güdüsü) Durumsal güdüler (aileler, antrenörler ve yararlı çeşitli kuruluşlardan etkilenme)

Amerika'da sporla ilgilenen 8000 gence spora katılım nedenleri sorulduğunda kızların da erkeklerin de ortak amaçları olduğu ortaya çıktı. Erkekler Kızlar Eğlence Eğlence Başarılı olduğu birşeyi yapma Formda kalma Becerilerini geliştirmek Egzersiz yapma Yarışma heyecanı için Becerilerini geliştirme Formda kalma Başarılı olduğu birşeyi yapma Egzersiz için Yarışma heyecanı Takımın bir parçası olma Yeni arkadaşlar edinme

Motivasyon 2 şekilde açıklanabilir; Dışsal sebepler: sosyal kabul, ödüller, bedensel zorlama İçsel sebepler: kendini tanıma, kendini tatmin etme, aktiviteden alınan zevk * Bu sebepler bireyin neden spora katıldığı konusunda önemli rol oynar ve aynı kişi için içsel ve dışsal sebeplerin beraber etkili olmasına rağmen bir sebep genellikle baskındır.

İçsel sebeplerle spora başlayanlar, yeni beceriler geliştirmek, Takım ruhunu yaşamak, Kendilerini güveni arttırarak iyi bir sportmenlik göstermek isterken; Dışsal sebeplerle spora başlayanlar Sosyal statüyü geliştirmek, Profesyonel kariyer yapmak,

Çocuklarda spora katılım amaçları bireyler için çeşitlilik gösterir ve özeldir. Bunun yanında öğrenme ve oyundan zevk alma spora katışlımda çok önemli bir rol oynar.

Kızlar daha çok kendini geliştirme ve sanatsal aktivitelerle ilgilenirken, Erkekler kendi başarı düzeylerini arttıran ve sosyal statülerini geliştiren rekabetçi aktivitelere yönelirler

Birçok faktör çocuk ve gençlerin spora katılımını motive etmektedir Birçok faktör çocuk ve gençlerin spora katılımını motive etmektedir. Genetik faktörler yani kas yapısı ve vücut yapısı bir dereceye kadar önceden bilinebilir. Fakat önceden bilinen faktörlerle eşit öneme sahip olan bir takım psikolojik faktörlerde mevcuttur. Motivasyonun en önemli kısmı psikolojiktir.

Şimdi çocuklarımızın motivasyonel düzeylerini belirleyici örnek soruların olduğu Gill, Gross ve Huddleston tarafından geliştirilen ve 2001 yılında Oyar ve arkadaşları tarafından türkçeye çevrilerek geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılanve 3’ lü likert tipi olarak “spora katılım güdüsü ölçeği” ni inceleyelim.

Fiziksel uygunluk /enerji harcama Beceri gelişimi Becerilerimi geliştirmek istiyorum. Yeni beceriler öğrenmek istiyorum. Branşımda yükselmeyi isterim. Malzeme ve tesislerden faydalanmak isterim. Takım üyeliği/ruhu Takım çalışmasını severim. Takım ruhunu severim. Takımda olmayı severim. Lideri veya eğiticileri severim. Eğlence Seyahati severim. Heyecanı severim. Evden çıkmayı severim. Eğlenceyi severim. Yarışma Kazanmayı severim. Rekabeti severim. Meydan okumayı severim. Fiziksel uygunluk /enerji harcama Enerjimi tüketmek istiyorum. Formumu korumak istiyorum. Stresimi atmak istiyorum. Egzersiz yapmayı severim. Fiziksel olarak sağlıklı olmak istiyorum. Başarı/statü İyi olduğum bir konuda bir şeyler yapmak isterim. Ödül kazanmayı severim. Önemli olduğumu hissetmek. hoşuma gider. Popüler olmak isterim. Statü ve saygınlık kazanmak isterim. Hareket/aktif olma Bir şeylerle uğraşmak hoşuma gider. Hareketi severim. Arkadaşlık Arkadaşlarımla olmak istiyorum. Ailem ve yakın arkadaşlarım oynamamı istiyor. Yeni arkadaşlarla tanışmak istiyorum.

ÇOCUKLAR NEDEN SPORU BIRAKIYORLAR?

Sizin çocuğunuzla bu durumu yaşama şansını %75 tir Sizin çocuğunuzla bu durumu yaşama şansını %75 tir. Çocuklarınızın %5 i 12 yaşlarında sporu bırakmaktadırlar.

Çocukların çoğunun 13 yaşından sonra sporu bıraktıkları, bırakmayanların da 18 yaşına kadar devam ettikleri görülmüştür. Bunun sebebi çoğunlukla ilgilerin değişmesi olarak tespit edilmiştir.

Diğer etkenler: Bekledikleri kadar iyi olmamaları Yeterince eğlenceli olmaması Başka bir sporla ilgilenmek istemeleri Sıkıntı ve baskıyı sevmemeleri, koçu sevmemeleri Çalışmaların çok ağır olması veya heyecanlı olmaması

Spesifik Spor ve Genel Spor Bırakmaları Genç spor liderleri çocukların sporu tamamen mi bıraktığını ya da bir dalı bırakıp diğerine mi başladıklarını merak edebilirler. Mesela yüzmeyi bırakan sporcuların %68'i başka bir sporla ilgileniyorlar. Bu yüzden özel spor bırakmaları spor transferlerini ve tamamen sporu bırakmalarını birbirinden ayırmak gerekir. Çocukların spora katılmaları ve ayrılmaları incelendiğinde, belirli sonuçlara varılmıştır:

1. Çoğu katılımcının spora katılması için çok sebebi var, sadece bir motivasyonları yok. 2. Çoğu çocuğun başka aktivitelere ilgilerinden dolayı ayrılmalarının yanında küçük bir bölümü olumsuz sebeplerden ayrılıyorlar. 3. Aktivitelerde güven hissetmedikleri zaman spordan ayrılıyorlar.

Bunların yanında diğer sebepler incelediğinde Eğlenmiyorlarsa, diğer bir değişle aktivitenin devamında ve etkileşiminde yeterlilik yoksa bu durumla karşılaşılabilir. Aktiviteler kısa olmalı eğer uygulama çocuğun ilgisini dağıtacak kadar çok sürüyorsa böyle bir durumlar karşılaşılabilir 

İlerleme kaydedemiyorlar ise İlerleme kaydedemiyorlar ise. Size yardım edilemeyecek gibi gözüken durumlarda çakılıp kalsaydınız ve asla gelişim gösteremeseydiniz siz bir şeylere bağlı kalırmıydınız? Hayal edin, işinizde eğer böyle bir durum olsa. Ne yapardınız? Büyük ihtimalle hiç tereddüt etmeden yeni bir iş arardınız. Eğer antrenörünüz size becerileri öğretemiyor veya star oyunular olarak tanımlayıcı bir odaklanmaya sizin dikkatinizi çekemiyorsa, sizin çocuğunuzun becerilerini geliştirecek veya katılımı devam ettirecek herhangi bir yol yoktur

Performans sergilenmesi için çok fazla baskı varsa Performans sergilenmesi için çok fazla baskı varsa. Çocuklar aralarında ve diğer akran grupları ile sık sık rekabet eder, onların yaşamı sosyal iletişim için çalışır. Çok fazla hata yaparlar, antrenörleri tarından yapılan olumsuz yorumlar veya bir oyunda oyuncunun yanlış yargılanması, bunların hepsi utanmaya ve dahası çocuğun bütün deneyimini bozar zarara uğratır. Maalesef, çoğu yetişkin “ bu hayata alışmalılar” veya “ daha öğrenecekleri çok şey var” gibi şeyler söylerler. Bu bir ironidir. Eğer rolleri çevirirsek ve birileri sizin işinize gelmiş ve sizin omuzlarınızın üzerine bakıyor ve her hareketinizi kontrol ediyor ve her zaman yaşıtlarınız yanında size yanlışlarınız için sürekli açıkça olumsuz eleştiler yapıyor, sizce bu ne kadar eğlenceli olabilir ki buna kısa bir süre dayanabilirsiniz.

Aynı zamanda şiddetlice öneriyoruz ki; antrenörler ve aileler yarışma esnasında ortaya çıkan özel durumlar için aşırı tepki vermemeliler. Bir anne baba veya antrenörün reaksiyonu hayal kırıcı ve memnuniyetsizlik yaratıcı bir davranıştan ziyade, dikkatlice düşünülmeli ve doğru davranışla ilişkilendirilmelidir

Çocuğun elinden yeterli oyun zamanını almayın. Lise öncesi sporun her düzeyi özellikle okul maçlarında yeteneklerine bakılmaksızın her çocuk eşit oyun zamanı almalı. Eğer onlar takım olmak için yeterince iyiyseler ve tüm antrenmanlara katıldılar ise mutlaka oyunda yer almalılardır.

Çoğu çocuk video oyunları oynamakla ilgileniyor ve bilgisayarda zaman harcıyorlar. Sizin çocuğunuz bunu yapan ilk çocuk değil, kültür değişiyor ve biz şimdi onları bu cihazlardan alıp dışarıda oyun oynamaları için neler yapacağımızı öğrenmek zorundayız.