0-6 YAŞ GRUBU ÇOCUKLARIN EV KAZALARINDAN KORUNMASI Prof.Dr. Nursan ÇINAR

Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımlamasına göre kaza, bireyin iradesi dışında, süratle etki eden bir güç nedeni ile ortaya çıkan bedensel ve ruhsal zedelenmelere yol açan olaylardır. Kazalar beklenmeyen, ani gelişen ve zarar veren bir dış kuvvetin karşısında bireyin dikkat azlığı veya ihmali ile oluşur.

Kazalar, çocuk sağlığı üzerine fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden etki ederek dengeyi bozmakta; hastalık, sakatlık ve hatta ölüme neden olabilmektedir. Kazalara bağlı ölümler çocuk sağlığı sorunlarının görünen yüzüdür ancak ölümlerin yanı sıra pek çok yaralanma oluşmakta ve yaralanmaların çoğu tıbbi bakım gerektirmektedir.

Kazalar, 5 yaş altındaki çocuklar için ölümlerin ve sakatlıkların başlıca nedenlerindendir. Ülkemizde kazalarda ölen çocukların %37’si 1-4 yaş grubu çocuklardır ve toplam çocuk ölümlerinin 1/3’ünü ev kazaları oluşturmaktadır. Bu nedenle çocukluk çağı kazaları, üzerinde önemle durulması gereken bir toplum sağlığı sorunudur.

Çocuklarda görülen kazaların büyük kısmı evde meydana gelmektedir Çocuklarda görülen kazaların büyük kısmı evde meydana gelmektedir. Bir evin içinde veya ona ait yakın çevrede (bahçe, havuz, garaj) meydana gelen, çoğunlukla önlenebilir olaylara ev kazası denir. Ülkemizde ve dünyanın çeşitli ülkelerinde ev kazaları, özellikle okulöncesi 0-6 yaş döneminde çeşitli yaralanmalara, sakatlanmalara ve ölümlere neden olması açısından önemle üzerinde durulması gereken bir konudur.

Ev kazalarına en çok maruz kalan oyun çocuklarının gelişim özellikleri şöyledir: Otonomileri gelişmiş ve daha bağımsızdırlar. Evin her yerinde dolaşmak isterler. Bakıcılardan her an ayrılabilirler. Bilişsel ve davranışsal gelişimleri tamamlanmamıştır. Tehlikenin farkında değildirler, araştırma amacındadırlar. Arama eylemi için ellerini, ağızlarını kullanırlar ve her şeyi ağızlarına götürürler. Ellerini her yere sokabilirler. Yürürken adımları sağlam değildir, sendeleyerek yürürler. Meraklıdırlar, hareketlidirler ve tehlikelerden habersizdirler. Özellikle göz seviyelerinin üzerindeki eşyalar için meraklarını gidermek için yüksek yerlere tırmanırlar.

Kazalar farklı toplumlarda, farklı yaş gruplarında, değişik tip ve oranlarda görülürler. Bu farklılık büyük oranda kaza oluşumunu kolaylaştıran bazı etmenler nedeniyle oluşmaktadır. Bu etmenler çocuğa ait, çevreye ait ve konuta ait etmenlerdir.

YANIKLAR Çocukluk çağı yanıklarının çoğu ev ortamında oluşmakta ve bunların %50’si 3 yaş altındaki çocuklarda meydana gelmektedir.

YANIK KAZALARININ ÖNLENMESİNDE AİLELERİN DİKKAT ETMESİ GEREKENLER Çocuk evde hiçbir zaman yalnız bırakılmamalıdır. Yetişkinler için olan banyo küvetlerinde bebekler yıkanmamalı, banyo yaptırılırken çocuk yalnız bırakılmamalı ve banyo suyunun ısısı derece veya dirsekle kontrol edilmelidir.

Kibrit ve çakmaklar çocukların ulaşamayacağı yerlere konmalıdır. Ilıtkan araçların (soba, şömine, radyatör gibi) çevresi koruyucu parmaklıklarla çevrilmelidir.

Uzatma kabloları kullanıldıktan sonra fişten çekip ortalıktan kaldırılmalı ve çocukların kablolarla oynamalarına izin verilmemelidir. Elektrik prizlerini kapatmak için plastik koruyucular kullanılmalıdır.

Ütü, ekmek kızartma makinesi ,su ısıtıcı gibi elektrikli aletler çocukların erişemeyeceği yerlere kaldırılmalıdır. Dolu gaz tüpleri veya gaz yağı ile çalışan ocak, lamba gibi aletler ve gaz yağı dolu bidonlar sıcak ve ateşe yakın yerlere konulmamalıdır.

Gaz sobaları yakılmadan önce içinde birikmiş gaz yağı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Çocuğu ısıtmak amacıyla kullanılan termofor gibi araçların sağlamlığı ağzının iyi kapanıp kapanmadığı dikkatlice kontrol edilmelidir. Çocuğun oyuncak ve giysilerinin çabuk yanmayan malzemeden yapılmış olmasına özen gösterilmelidir

Evdeki eskimiş veya açıkta kalmış elektrik kabloları tamir ettirilmeli ve kablolar çocukların gezindiği ve ulaşabileceği yerlerden uzakta tutulmalıdır. Yatarken sönmekte olan odun, kömür ateşine yanıcı ve parlayıcı(gaz yağı,tiner vb) maddeler dökerek tekrar yakmaya çalışılmamalıdır. Uçucu maddeler alev alarak yangın ve yanıklara yol açabilir.

Yemek pişirilirken çocuğun mutfakta ayak altında özellikle de fırın ve tencerelerin yakınında serbestçe dolaşmasına izin verilmemelidir. Fırın ve ocak üzerindeki tava, tencere, çaydanlık sapları çocuğun erişemeyeceği bir şekilde ocağın arka yüzüne dönük olarak yerleştirilmelidir. Çünkü çocuk ocağın önünden geçerken saplarına çarparak çaydanlık veya tencereyi devirebilir.

Yanığa neden olabileceği için elde sigara, kahve veya çay gibi sıcak içecekler varken çocuk kucağa alınmamalı, oyun oynanamamalıdır. Çocuklar sıcak kavramı ve ateş konusunda uyarılarak eğitilmelidir.

DÜŞMELER Unicef'in yaptığı bir araştırmada kazaya uğrayan 0-6 yaş arası çocuklarda en fazla rastlanan kaza tipi düşmelerdir. Düşmelerden dolayı meydana gelen baş yaralanmaları en tehlikeli olanlarıdır. 4 yaş altı çocuklarda meydana gelen düşmelerin yarıdan fazlası evde meydana gelmektedir

DÜŞMELERİN ÖNLENMESİNDE AİLELERİN DİKKAT ETMESİ GEREKENLER Bebek kesinlikle yüksek bir yerde yalnız bırakılmamalıdır. Bebeğe bakım verirken bebek mutlaka bir elle tutulmalıdır. Çocuğun yataktan düşmesini engellemek için yatak kenarlıkları varsa kaldırılmalı yoksa sandalye veya yastıklarla yatak kenarları desteklenmelidir.

Balkon veya bahçeye açılan kapılar kilitli tutulmalıdır. Karanlıkta çocuğun görme alanı kısıtlandığından düşme olasılığı artar. Merdiven aralıklarının ve koridorların aydınlık olması için gerekli önlemler alınmalıdır.

Pencere önüne çocuğun üzerine çıkabileceği(koltuk, masa) eşyalar konulmamalıdır. Mobilyaların keskin kenarlı ve sivri köşeli olmamasına dikkat edilmelidir.

Küçük çocuklar odada yalnız bırakılmak zorunda kalınırsa çevresinde parmaklıklı oyun parkı veya benzeri ortamlar sağlanmalıdır. Çocuk sandalyeleri alınırken kenarlıklı, emniyet kemerli ve sağlam alınmasına özen gösterilmelidir.

Pencerelere demir parmaklık, merdivenlere kenarlık konulmalıdır. Çocuğun yükselme aracı olarak kullanabileceği geniş oyuncaklar ve şiş yastıklar çocuğun yatağına konulmamalıdır.

Çocuklara ayaklarına büyük gelen ayakkabı , altı kaygan ya da arkası açık terlik giydirilmemelidir. Halı kıvrımlarına dikkat edilmelidir. Yerler cilalanmamalı ve silindiğinde ıslak bırakılmamalıdır. Misafirlikte veya misafir varken çocuk kontrol altında tutulmalıdır.

ZEHİRLENMELER Zehirlenme, toksik maddelerin aşırı dozda alınmasına bağlı olarak organizmada ölüme kadar gidebilen çeşitli zararların ve fonksiyon bozukluklarının ortaya çıkmasıdır. Zehirlenmelerin %80’i 5 yaşından küçük çocuklarda, %92’si ev ortamında meydana gelmektedir. Evde meydana gelen zehirlenme vakalarının çoğu önlem alınırsa ngellenebilecek vakalardır.

ZEHİRLENMELERİN ÖNLENMESİNDE AİLELERİN DİKKAT ETMESİ GEREKENLER İlaçlar kesinlikle çocukların ulaşamayacağı kilitli bir dolapta saklanmalıdır. İlaç şişelerinin ağızları mutlaka sıkıca kapatılmalıdır. Farklı içerikli ilaçlar aynı kaba konulmamalı, ilaçlar orijinal kaplarında ve etiketleri okunacak biçimde saklanmalıdır.

İlaç ve zehirli maddeler yemek kaplarında buzdolabına konulmamalıdır. Çocuklar büyüklerini taklit ederek öğrendiklerinden çocuğun yanında ilaç almaktan kaçınılmalıdır. İlaçlar çocuğa şeker ya da tatlı diye kandırılarak verilmemeli, çocuk aldığı maddenin ilaç olduğunu bilmelidir. Kullanılmayan ilaç ve zararlı maddeler ev ortamından uzaklaştırılmalıdır.

Fare zehiri , deterjan , tarım ilaçları gibi zehirli maddeler yiyecek kapları yada kavanoz içerisinde saklanmamalıdır. Deterjan, çamaşır suyu gibi maddeler çocuğun erişemeyeceği yerlerde saklanmalı, lavabo altlarına veya açığa bırakılmamalıdır.

Evdeki gaz, tüp gaz, hava gazı ile çalışan soba ve ocakları kullanıldıktan sonra vanalarından kapatılmalıdır. Bahçede veya evde çocuk için tehlike oluşturabilecek zehirli bitkiler bulundurulmamalıdır.

Eve böcek ilacı yapıldıktan sonra mutlaka iyice havalandırılmalıdır Makyaj malzemeleri, parfüm ve kolonyalar çocuğun ulaşabileceği yerlere konulmamalıdır.

Yiyeceklerin, ilaçların ve diğer kimyasal maddelerin kullanış şekline ve son kullanma tarihine dikkat edilmelidir. Çiğ sebze ve meyveler iyice yıkandıktan sonra çocuğa yedirilmelidir.

BOĞULMALAR Boğulmalar, suda boğulma başta olmak üzere taneli gıda ve besin maddeleri ile yabancı cisim yutmalarından dolayı meydana gelen boğulmalar; yanlış yatış, duruş sebebi ile havasız kalarak boğulma ve diğerleri olarak sıralanabilir. 0-6 yaş grubu çocuklarda boğulmalara sık rastlanır.

BOĞULMA VE YABANCI CİSİM ASPİRASYONLARININ ÖNLENMESİNDE AİLELERİN DİKKAT ETMESİ GEREKENLER Bebek ve çocuklar sert yatakta, yastıksız, baş yan tarafa gelecek şekilde yatırılmalıdır. Çocuğun karyolasında cibinlik kullanılıyorsa gergin ve destekli olmasına dikkat edilmelidir. Çocuğun ağzına götürebileceği 4 cm’ den küçük cisimler verilmemeli ve çevresinde bulundurulmamalıdır.

Çocuğun ağzına götürebileceği 4 cm’ den küçük cisimler verilmemeli ve çevresinde bulundurulmamalıdır. Çocuğa ağzında yemek varken konuşmaması ve oynamaması gerektiği öğretilmeli ve bu konuda örnek olunmalıdır.

6 yaşından küçük çocukların dişleri tam olmadığı için fındık, fıstık, patlamış mısır, leblebi, ufak sert şeker, lokum gibi yiyecekler verildiğinde mutlaka yanında bulunulmalıdır. Çocuklara kılçıklı veya kemikli yiyecekler mutlaka iyice ayıklandıktan sonra verilmelidir.

Çekirdekli meyveler çocuklara dikkatli yedirilmelidir. Yeni emeklemeye başlayan çocukların çevresinde ağzına götürebileceği cisimlerin olmamasına dikkat edilmelidir.

Çocukların ilgisini çeken naylon torba, yüze kese kağıdı geçirme, yüze yastık kapama gibi oyunlar yasaklanmalı, anne bu tür durumları engellemelidir. Çocuk emzik kullanılıyorsa zincir veya ip ile emziği boynuna asılmamalıdır. Çocuklar hiçbir zaman dolu banyo küveti, derin kazan, kova veya fıçıların yanında yalnız bırakılmamalıdır.

Bahçede kuyu varsa ağzı kapalı tutulmalı çocukların kuyu çevresinde ve kapak üstünde oynamasına izin verilmemelidir. Evde su biriktirmek zorunda kalınıyorsa, bu suları küvet veya kazan gibi geniş yerlerde biriktirmektense bidon gibi küçük ağızlı kaplarda biriktirmeye özen gösterilmelidir.

Boş kullanılmayan büyük kutular ortalıkla bırakılmamalıdır. Klozet kapakları açık bırakılmamalıdır.

İp, kemer ve naylon şeritler ortalıkta bırakılmamalıdır. Pencerelerde panjur varsa bunları idare eden ipleri çocuğun ulaşamayacağı kadar yüksekte duracak şekilde ayarlanmalıdır.

Balonlar çocuğa şişirilip bağlandıktan sonra verilmeli ve patladığında mutlaka ortalıktan kaldırılmalıdır. Çünkü çocuk patlamış balonları şişirmeye çalışırken dışa üfleyeceği yerde balonu nefesiyle içine çekebilir, buda çocuğun nefes borusunu tıkayıp nefes almasını engelleyebilir. Çocuğun oyuncakları yutamayacak kadar büyük ve kolayca kırılıp parçalanmayacak yapıda olmalıdır.

TEŞEKKÜRLER