Varsayımın Sınanması (Gerçekleme) Ayrım Yaklaşımı: X, Y’nin nedeni ise, X ortadan kalktığında Y de ortadan kalkmalıdır. Uygunluk Yaklaşımı: Diğer bağımsız değişkenler ortadan kalktığında X varlığını korurken Y de gözlemleniyorsa X, Y’nin nedenidir. Birlikte Değişmeler Yaklaşımı: Bağımsız değişken (X) sistematik bir değişiklik gösterdiğinde bağımlı değişken (Y) de ona uygun olarak bir değişiklik gösterirse neden-sonuç ilişkisi gerçektir. Tortu Yaklaşımı: Birçok bağımsız ve bağımlı değişkenin varlığı durumunda diğer değişkenler birbirinin açıklayanı olarak ayrıştırılıyorsa geriye kalan X ve Y arasında nedensellik gerçek kabul edilir.

Gözlem Gözlemin bilimde üçlü bir rolü vardır. a) Bilimin kalkış noktasıdır. Olgular arasındaki ilişkilerin kurulmasına yarayan ilk bilgilerin kaynağıdır. b) Kurulan varsayımların sınanmasında başvurulan araçtır. c) Gerçeklenmiş varsayımlardan yola çıkarak yapılan çıkarımların genellenmesi de gözlem yoluyla olabilir. Gözlem, aynı gözlemci tarafından yinelenirse özneler-üstü (intra-subjektif); başka gözlemciler tarafından yinelenirse özneler-arası (inter-sübjektif) halini alır. Bu iki özellik gözlemlerin nesnelliğinin önkoşullarıdır.

Gözlemi iki ayırmak mümkündür: 1 Gözlemi iki ayırmak mümkündür: 1. Tekil veya denetimsiz gözlem: Standart bir tekniğe dayanmayan, aynı şekilde yinelenmesi rastlantılara bağlı olan gözlemdir. Araştırmacı gözlemlediği olaya katılabilir veya katılmayabilir. Katılımlı tekil gözlem, örneğin bir gösteride göstericilerin arasına karışmak ve araştırmacı kimliğini gizlemek şeklindedir. Katılımsız tekil gözlem, araştırmacının olayı dıştan gözlemlemesi ve kimliğini gizlemeye gerek duymaması şeklindedir. 2. Sistematik veya Denetimli Gözlem: Katılımsızdır. Sistematik yöntemlerle tekrar edilebilir gözlem türüdür. Deney, koşulları araştırmacı tarafından hazırlanmış olan bir gözlem türüdür.

ÖRNEKLEME YÖNTEMİ Anakütle Örneklem Araştırma Evreni Çalışma Evreni Örneklem Yöntemleri: Olası Örnekleme Küme Örneklemesi Olasılıksız Örnekleme

Olası (Rastlantısal) Örnekleme Bireylerin/objelerin benzerlik ve farklılıkları eşittir. Basit rastlantısal örnekleme Sistematik rastlantısal örnekleme Tabakalı (katmanlı) rastlantısal örnekleme

Olasılıksız Örnekleme Araştırmacılın özellikleri, eğitimi, nitelikleri belirleyicidir. Daha az karmaşıktır. Daha az masraflıdır. Daha az emek ister. Daha az zamana gereksinim duyulur. Daha az güvenilirdir. İstatistiksel olarak daha basittir.

Olasılıksız Örnekleme Uygun Örnekleme Kota Örneklemesi Boyutsal Örnekleme Amaçlı Örnekleme Kartopu Örneklemesi

Başarılı bir örneklem uygulaması için temel ilkeler: Anakütlenin çok iyi tanınması gerekir. Seçme işlemi, ilgilenilen özellik ve değişkenlerden bağımsız olmalıdır. Önyargılara yer verilmemelidir. Örneğe alınacak birey ve objelerin her biri birbirlerinden bağımsız olmalıdır. Her birey ve objeye aynı koşullar uygulanmalıdır.

Örneklem büyüklüğünü etkileyen faktörler: Araştırmanın konusu Anakütlenin büyüklüğü Elemanların dağılımı Araştırmacının olanakları Örneklem türü Alt grupların sayısı

Güven Aralığı/Düzeyi: % 95 ise hata payı m% 5’tir. Örneklem Oranı = n (örneklem büyüklüğü) / N (anakütle büyüklüğü) X 100 Hata Payı: Örneklem varsa sıfır hata mümkün değildir. Amaç hata payını minimize etmektir. Güven Aralığı/Düzeyi: % 95 ise hata payı m% 5’tir. Güvenirlik: Farklı ölçümlerde kararlı sonuçlar elde etme özelliğine denir. Geçerlilik: Bir araştırmada kullanılan ölçüm aracının, o konuda ölçüm yapmaya uygun olmasıdır.

ANKET (SORMACA) Yanıtların Serbest Olup Olmamasına Göre 4 Gruba Ayrılır: Açık uçlu soru Kapalı uçlu soru Yarı kapalı uçlu soru Derecelendirmeli (ölçeklemeli) soru Bogardus (sosyal uzaklık) ölçeği Thurstone (eşit aralıklı sosyal uzaklık) ölçeği Likert (5’li eşit aralıklı sosyal uzaklık) ölçeği Guttman (hiyerarşik – scalogram) ölçeği Tartılı ölçekleme (10 – 8 – 6 – 4 – 2 puan)

Ölçekleme Türleri Üçlü ölçek: Olumlu – kararsız/tarafsız) – olumsuz; İyi – orta – kötü; Kabul – kararsız – ret Dörtlü ölçek: Çok iyi – iyi – orta – çok kötü; çok iyi – biraz iyi – fena değil – kötü Beşli ölçek: Çok iyi – iyi – orta – kötü – çok kötü Yedili ölçek: Çok iyi – iyi – iyice – orta – kötüce – kötü – çok kötü

ANKET (SORMACA) Soruların Niteliğine Göre İkiye Ayrılır: Olgusal sorular: Cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, meslek, gelir durumu, televizyon izleyip izlemediği, ne kadar sıklıkla izlediği vb. Görüş, tutum ve davranışlarla ilgili sorular: Televizyonda hangi tür programların izlendiği, eğlendirici programların yeterli olup olmadığı vb. yargısal sorular.

Anket Sorularının Özellikleri Soruların dili basit, sade, anlaşılır olmalıdır. Kavramlaştırma yapılmalıdır. Sorular çift yanıt gerektirmemelidir. Sorular genelden özele doğru sıralanmalıdır. Sorular birbirini etkilememelidir. Sorumlar güdümlü olmamalıdır. Stereotipler kullanılmamalıdır. Soruların sayısı fazla olmamalıdır.

Anketin Uygulanması Denek tarafından doldurulma Posta yolu ile doldurulma E-posta yolu ile doldurulma Anketör kullanılması Telefon tekniği ile doldurulma

Anket Taraması ile Araştırmanın Aşamaları Hazırlık Aşaması: Hipotez oluşturulur. Anket tipine karar verilir. Anket soruları hazırlanır. Yanıt kategorilerine karar verilir. Test Aşaması: Verilerin nasıl kaydedileceğinin planlanması. Örnek gruba pilot test uygulaması. Örneklemeye Karara Verme: Hedef kitle saptanır. Örnekleme çerçevesi elde edilir. Örneklem büyüklüğüne karar verilir. Örneklem seçilir. Uygulama Aşaması: Görüşmeler yürütme. Verileri kaydetme. İstatistik Aşaması: Verileri bilgisayara girme. Kontrol etme. İstatistikî analiz. Raporlama: Araştırma raporunda uygulanan tekniklerin ve varılan sonuçların tanımlanması. Raporun yayımlanması ve böylece diğer bilimcilerin değerlendirmesine açılması.