1/130 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü BANKACILIK SEKTÖRÜNDE YAŞANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ A.Fatih ÇELENK ANKARA – 06/01/2016

SUNUM İÇERİĞİ I- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME III- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ II- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL SORUNLAR

I- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME  Ülkemizde son yıllarda faiz oranlarının ciddi oranda düşmesinden sonra, bankaların faiz dışı gelirlerinde hızlı bir artış gözlenmiştir. Böylece, banka gelirlerinin faiz gelirlerine olan bağımlılığı azalmıştır.  Bu kapsamda, bankalar tarafından alınacak ücret ve komisyonlar herhangi bir sınırlamaya tabi olmadığından serbestçe hareket etmişlerdir. Bankalar; *kredi kartı yıllık üyelik ücreti, *işlemsizlik ücreti, *hesap işletim ücreti *kredi kartı yenileme ücreti, *borcu yoktur yazısı ücreti *ipotek fek ücreti *arşiv-araştırma ücreti *kasa ziyaret ücreti *nakit çekme ücreti gibi değişik isimler altında 65 kalemin üzerinde ücreti tüketicilerden tahsil etme yoluna gitmişlerdir. i Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Öncesi Durum:

ii-6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun Getirdiği Yenilikler:  Söz konusu sorunun giderilmesini teminen 28/05/2014 tarihinde yürürlüğe giren 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunla bankacılık sektöründe bir takım düzenlemeler yapılmıştır. Bu Kanunla;  Tüketiciler ile düzenlenmesi öngörülen sözleşmeler ve bilgilendirmelerin en az on iki punto büyüklüğünde ve anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde düzenlenmesi,  Tüketiciden haksız olarak ek bir bedel talep edilemeyeceği ve tüketiciden talep edilecek her türlü ücret ve masrafa ilişkin bilgilerin sözleşmenin eki olarak tüketiciye ayrıca verilmesi zorunluluğu getirilmiştir. I- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME

5/38  Tüketiciden; - Kendisine sunulan mal veya hizmet kapsamında haklı olarak yapılması beklenen ve sözleşmeyi düzenleyenin yasal yükümlülükleri arasında yer alan edimler ile - Sözleşmeyi düzenleyenin kendi menfaati doğrultusunda yapmış olduğu masraflar için ek bir bedel talep edilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.  Bankacılık işlemlerinde faiz dışında hangi hizmetlerden ücret, komisyon ve masraf alınacağı hususu, Bakanlığımızın görüşü alınarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) tarafından bu Kanunun ruhuna uygun olarak ve tüketiciyi koruyacak şekilde belirleneceğine ilişkin düzenleme yapılmıştır. I- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME

 Bankacılık işlemelerinden alınacak ücretler Bakanlığımızın görüşü alınarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından hazırlanan ve 03/10/2014 tarih ve sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikle” ayrıntılı olarak belirlenmiştir.  Bu yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce bankalarca haksız olarak tahsil edilen ipotek fek ücreti, istihbarat ücreti, rehin kaldırma ücreti ve bilhassa dosya masrafı (ya da tahsis ücreti) olarak adlandırılan ücretler, Yargıtay 13. Dairesinin tüketici lehine verdiği yerleşik kararlar doğrultusunda Tüketici Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemelerinde görülen davalar neticesinde tüketiciye iade edilebilmektedir.  Ancak, Yargıtay kararlarının somut olaya özgü yargısal kararlar olması nedeniyle iade için her tüketicinin ayrı ayrı Tüketici Hakem Heyetleri ya da Tüketici Mahkemelerine başvurması gerekmektedir. I- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME

Grafik 1: Bankacılık Sektörüne İlişkin İstatistiki Bilgiler

iii-Tüketici Hakem Heyetlerine Yapılan Başvurulara İlişkin Bazı Veriler:  Tüketici Hakem Heyetlerine 2014 yılı içerisinde yapılan toplam başvuru sayısı olup bu sayının ’sini yani %90’ını,  2015 yılı içerisinde yapılan toplam başvuru sayısı ise olup, bu sayının ’sını yani %93’ünü bankacılık alanına ilişkin başvurular oluşturmaktadır.  Söz konusu veriler ışığında Tüketici Hakem Heyetlerinin iş yükünün çok büyük bir kısmının bankacılık sektörüne ilişkin olduğu görülmektedir. I- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME

9/37 *2015 yılının ilk 9 ayında yapılan başvuru sayısı Grafik 2: YILLARI ARASINDA TÜKETİCİ HAKEM HEYETLERİNE ULAŞAN BAŞVURU SAYISI

Grafik 3:Tüketici Hakem Heyetlerine Bankacılık Sektörüne İlişkin Yapılan Başvuruların Sayısı *2015 yılının ilk 9 ayında yapılan başvuru sayısı

 Tüketici Bilgi Sistemi (TÜBİS) üzerinden 25 Aralık 2015 itibariyle;  Yapılan başvuru sayısı adet,  Verilen karar sayısı adet,  Verilen kararların içerisinde Bankacılık sektörüne ait karar sayısı adet,  Bankacılık içinde ise; Kredi Kartı karar sayısı adet (%7,36), Dosya masrafı sayısı ise adet (%92,64) I- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME

i- Kredi Kartı Yıllık Üyelik Aidatı:  Dünya uygulamaları gözden geçirilen ülkelerin, Şili, İrlanda ve İngiltere hariç, hemen hemen tamamında kredi kartı üyelik ücretinin alındığı görülmektedir.  Dünya’da kredi kartları ülkemizden farklı olarak bir ödeme aracı olarak kullanılmakta; ancak ülkemizde kredi kartına taksitlendirme yapılmak suretiyle bir kredi aracı olarak kullanılmaktadır.  Kredi kartlarının yaygın olarak kullanılması ve bu kullanıma bağlı olarak başta yıllık üyelik aidatı olmak üzere farklı ücretlerin tüketicilerden talep edilmesi ile birlikte bu alanda tüketici şikayetlerinin sayısı da ciddi şekilde artmıştır. II- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL SORUNLAR

Grafik 4: Yurtdışı Uygulamaları

Tablo 1: Dünyada Kart Aidat Ücretleri

 Kart aidat ücretlerine ilişkin yaşanan sıkıntıları bertaraf etmek amacıyla 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 31’inci maddesi 3’üncü fıkrası ile kart çıkaran kuruluşlara yıllık üyelik aidatı ve benzeri isim altında ücret tahsil etmedikleri bir kredi kartını tüketicilere sunma zorunluluğu getirilmiştir  Aidatsız kart çıkarma yükümlülüğünü yerine getirmeyen bankalara 2015 yılı için TL idari para cezasının uygulanması öngörülmüştür.  BDDK tarafından çıkarılan “Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” in 11’inci maddesinin 4’üncü fıkrası ile kredi kartları özelliklerine göre yıllık olarak belirlenecek tutar kadar ücretlendirileceği hüküm altına alınmıştır. II- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL SORUNLAR i- Kredi Kartı Yıllık Üyelik Aidatı:

 2015 Ekim ayı itibariyle toplam kredi kartı adedi olup, toplam banka kartı adettir. Ücretsiz kredi kartı sayısı ise adet olup, ücretsiz kredi kartlarının toplam kredi kartları içerisindeki payı % 6,79’dir. : II- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL SORUNLAR

Ara.14 Grafik 7: Ücretsiz Kart Sayıları

 Bankaların tüketicilere sundukları ücretli ve ücretsiz kredi kartları birbiriyle karşılaştırıldığında; bütün kredi kartlarının nakit faiz oranlarının, gecikme faiz oranlarının ve alışveriş faiz oranlarının eşit olduğu, ancak kredi kartları ile tüketicilere sunulan imkanların ve sağlanan imkanlara göre yıllık aidat ücretlerinin çeşitlilik arz ettiği görülmektedir. II- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL SORUNLAR i- Kredi Kartı Yıllık Üyelik Aidatı:

19/37 Tablo 3: Kredi Kartlarının Sunduğu Hizmetler

 Kart hamilleri kredi kartına sahip olmaları ya da bu kartla harcama yapması halinde; bu imkanların karşılığı olarak bir bedel kart hamillerinden yıllık aidat ücreti olarak tahsil edilmektedir.  Uygulamada ise; yıllık aidat ücreti alınmayan kredi kartlarına çoğunlukla böyle imkanlar sunulmazken, bankalar tarafından serbest rekabet ortamı içerisinde aidatsız olarak sunulan kredi kartlarına da söz konusu imkanların sağlanmasında herhangi bir engel bulunmamaktadır. II- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL SORUNLAR i- Kredi Kartı Yıllık Üyelik Aidatı:

Yargıtay Hukuk Daireleri de 2010 yılından önce verdiği kararlarda;  Tüketicinin imzaladığı sözleşmenin davacı banka tarafından matbu, standart olarak hazırlanıp boş olan kısımların rakam, isim ve adresler yazılarak doldurulduğu,  Sözleşmenin 12 punto koyu siyah harflerle düzenlenmediği,  Davacının tüketici aleyhine olan ve tüketiciyi kart kullanımı ücreti altında bir külfete sokan sözleşme hükmünün tüketici ile ayrıca müzakere edilerek kararlaştırıldığını iddia ve ispat edemediği gerekçesiyle sözleşmede yer alan üyelik ücretine ilişkin hükmün «haksız şart» olduğu belirterek ücretin iadesine karar vermiştir. II- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL SORUNLAR Yıllık Üyelik Aidatına İlişkin Mahkeme Kararları:

 Ancak, 2010 yılından sonra Yüksek Mahkemenin verdiği kararlarda;  Bankaların gördükleri hizmetin uygun bir karşılığını isteme hakkına sahip oldukları,  kredi kartı hizmetinin banka için bir riski ve maliyetinin bulunduğu,  Bu maliyetlerin kullanıcılara yansıtılmasının doğal olduğu hususları çerçevesinde ücret iade taleplerinin reddi yönünde yeni bir görüş benimsediği görülmüştür. Yıllık Üyelik Aidatına İlişkin Mahkeme Kararları: II- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL SORUNLAR

ii- Dosya Masrafı (Kredi Tahsis Ücreti):  Kredi kullandırımı sırasında dosya masrafı adı altında alınan ücretlerin yargıya taşınması sonrasında Yargıtay; söz konusu ücretlerin haklı, makul ve belgeli olmadığı hususunu değerlendirerek geçmişe dönük 10 yıllık süreyle bu ücretlerin iade edilebileceğine hükmetmiştir.  Yüksek Mahkemenin istikrar bulan söz konusu kararlarından sonra Hakem Heyetlerine yapılan başvurularda olağanüstü bir artış yaşanmıştır.  Tüketici Hakem Heyetlerinin iş yükünün çok büyük bir kısmının bankacılık sektörüne ilişkin olarak tüketicilerce yapılan ücret ve masraf iadesi başvurularının oluşturmakta olup,Bankacılık sektörü içerisinde ise yaklaşık % 93 oranında Dosya masrafına ilişkin iade başvuruları yer almaktadır. II- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL SORUNLAR

 Dosya masrafı ile ilgili sorunun giderilmesini teminen “Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”in 10’uncu maddesinin 1’üncü fıkrası ile «finansal tüketicilere kullandırılacak krediler için kredi ihtiyacının karşılanmasına olanak sağlayan sistemin işletilmesi ve operasyonel süreçlerin yönetilmesi amacıyla alınan tahsis ücreti dışında, istihbarat ücreti, kredi işlem fişi ücreti, ödeme planı değiştirme ücreti, değişken taksitli ödeme planı ücreti gibi her ne ad altında olursa olsun başkaca bir ücret alınamayacağı belirtilerek kredi tahsis ücretinin, kullandırılan kredi anaparasının binde beşini geçemeyeceği» hüküm altına alınmıştır.  Ancak, söz konusu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden sonra başvurularda azalma olmasına rağmen, Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce kullandırılan krediler için tahsil edilen Dosya Masraflarının iadesine ilişkin başvurular Tüketici Hakem Heyetlerine gelmeye devam etmektedir. II- BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL SORUNLAR ii- Dosya Masrafı (Kredi Tahsis Ücreti):

 Tüketici Hakem Heyetlerine yapılan toplam başvurular içerisinde bankacılığa ilişkin başvuruların fazlalığı;  Tüketici Hakem Heyetlerinin karar alma süreçlerini uzatmakta,  Bu sektör dışındaki (ayıplı mal ve hizmetler, garanti, satış sonrası hizmetler, işyeri dışında satışlar, abonelik sözleşmeleri, mesafeli satışlar gibi) başvuruların süresi içerisinde sonuçlandırılamayarak başvuru sahiplerinin mağduriyetine yol açmakta,  konuya ilişkin daha fazla personel çalıştırılmasına ve daha fazla posta, bilirkişi ve huzur hakkı/huzur ücreti harcamasına yol açarak kamu kaynaklarının etkin kullanılmaması sonucunu ortaya çıkarmaktadır. III- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

 Konu bankalar ve finans kuruluşları açısından değerlendirildiğinde;  Tahsil edilen ücret ve masraf kalemlerinin iadesi talebiyle yapılan tüketici taleplerinin tüketici hakem heyetlerince kabul edilmesi halinde şirketlerin hakem heyeti incelemesi sırasında oluşacak tebligat ve bilirkişi ücretlerini ödemek zorunda kalabilecekleri,  Tüketici hakem heyetleri kararlarının doğrudan icraya konulabileceği ve bu nedenle de şirketlerin icra takibi sırasında oluşacak icra giderlerini ve avukatlık ücretlerini ödemek zorunda kalabilecekleri,  Hakem heyetleri kararlarına karşı tüketici mahkemelerine itiraz edildiğinde söz konusu mahkemelerde görülen davaların şirketler aleyhine sonuçlanması durumunda buradaki yargılama giderlerinin ve avukatlık ücretlerinin de söz konusu şirketler üzerine kalabileceği açıktır. Bu hususlar bankaların daha fazla personel istihdam etmesini, personelin fazla mesai yapması gerekliliğini ve bunların sonucunda da ek bir operasyonel maliyeti ortaya çıkarmaktadır. III- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ