TÜNEL KALIP SİSTEMLERİ

TÜNEL KALIP SİSTEMLERİ

TANIM Tünel kalıp sistemi, yapının duvar ve döşemelerinin, hassas boyutlu ve düzgün yüzeyli çelik kalıplar yardımıyla, tek bir operasyonla dökülebildiği yapı tekniği olarak tanımlanabilir. Aynı zamanda kalıpların yapının enine ve boyuna doğrultuda hareket ettirilerek çıkarıldığı, gerek düşey ve gerekse yatay yapı elemanlarının aynı anda dökülebildiği bir yapım sistemidir.

Taşıyıcı duvar ve döşemelerin bütün halinde ve tek işlemle yerinde dökümünü sağlayan bu yapım sistemi, bu yönüyle geleneksel yapım sistemine benzemektedir. Ancak sistemin nitelikleri açısından beraberinde ön yapımlı (prefabrik) bazı yapı elemanlarının kullanımına olanak sağladığı için yarı ön yapımlı bir sistem olarak kabul edilir.

Bu sistemde cephe elemanları, merdivenler, sahanlıklar, bölme duvarlar, bacalar vb. ön yapımlı olarak üretilip, yerinde dökülen ana yapı ile birleştirilerek kullanılmaktadır. Sistemin en büyük avantajı yapım süresini kısaltmasıdır. Tünel kalıp sistemde betona kür yolu ile kısa sürede gerekli dayanım verildiğinden, kalıbı çok kısa süre sonra sökmek, yine kısa sürede kurarak yeniden beton dökmek ve üst kotta üretime başlamak mümkün olabilmektedir.

Daha önce yapı projesine uygun şekilde üretilmiş hazır kalıplarla binanın taşıyıcı elemanları betonarme olarak üretilmekte, temeller, çatı ve bitirme işlemlerinin çoğu geleneksel tekniklerle gerçekleştirilmektedir

Sistemin esas unsurları, bükme saçlarla mukavemeti arttırılmış saç panolardır. Panoların çelik borulu taşıyıcı sistemi, tekerleklere bağlanır. Panolar tekerlekler üzerinde yürütülerek yatay yönde hareket ettirilir. İç hacimde, düşey betonarme perdeye ve döşemeye kalıp görevi yapan ters (L) şeklinde iki yarım tünel ya da ters (U) şeklinde bir tam tünel kalıp yer alır. Yarım tünellerde iki ters (L) bir araya getirilerek ters (U) şeklinde bir tünel kalıp tamamlanır.

Dış yüzeylerde, içteki panoya benzer panolar kullanılır Dış yüzeylerde, içteki panoya benzer panolar kullanılır. Dış panoların yüksekliği, döşeme betonu kalınlığı kadar iç pano yüksekliğinden fazladır. İç ve dış panolar birbirlerine çelik bağlantı elemanları yardımıyla rijit şekilde sabitlenirler. Beton içinde kapı, pencere, baca deliği gibi boşlukları oluşturmak için “çelik rezervasyon elemanları” kullanılır.

Ayrıca tünel kalıpların beton dökümünden sonra yerlerinden çıkarılmasını sağlayan çalışma platformları ile sistem tamamlanır. Bu sistemde; kalıpları yerlerine yerleştirebilmek için mutlaka kule vinç gerekmektedir

Konut Üretiminde Tünel Kalıp Teknolojisi’nin Sağladığı Yararlar Üretim Hızı Ekonomi Kalite Uygulamada Kolaylık Güvenlik

Tünel Kalıp Sisteminin Uygulanması Tünel kalıp sisteminde temel eleman bir dikey, birde yatay panodan oluşan yarım tüneldir. iki yarım tünel elemanı birleşerek bir üniteyi oluşturur. Tünel tamamlanıp döşemede betonu atıldıktan sonra üzerine tünel kalıp kurulur. Demir donatı ve tesisat işlenir. Duvar ve döşeme üzerinde boşluklar var ise (kapı, pencere, baca v.b.) buralarda betonu dolduran özel elemanlar (rezervasyon kalıpları) yerine takılır.

Döşeme ve duvarların betonu beraberce ve bir kerede dökülür Döşeme ve duvarların betonu beraberce ve bir kerede dökülür. Soğuk havalarda bir taraftan beton tünel kalıp içinden ısıtılırken, diğer yandan da döşemenin üstü yalıtım plaklarıyla kapatılarak korunur. Böylece betonun kısa sürede sertleşmesi ve belirli bir mukavemete erişmesi dolayısıyla, ertesi gün önce dış kalıplar sökülür, sonra yarım tünellerden bir tanesi düşürülerek. (Krikolar üzerinde duran kalıp indirilerek tekerlekler üzerine basar) tekerlekleri üzerinde dışarıya doğru çekilir.

Bu sırada ünitenin öteki yarısı döşemeyi desteklemeye devam etmektedir Bu sırada ünitenin öteki yarısı döşemeyi desteklemeye devam etmektedir. Çıkarılan yarım tünelin yerine döşemeyi desteklemek için ayarlı çelik dikmeler yerleştirilir ve öteki yarım tünel de düşürülür ve çekilerek dışarıya alınır. Tünel kalıbın sökülerek çıkarılabilmesi için, bu kalıpla betonu dökülen hacmin mutlaka bir tarafının açık olması gerekir.

Böylece yapının cephesinde açık kalan hacimler, sonradan ön yapımlı (prefabrik) elemanlarla kapatılır. Önceden hazırlanmış olan bölme duvar, düz veya çiçeklikli balkon ve cephe parapetleri, merdivenler, sahanlıklar, bacalar v.b. yerlerine takılır

Tünel kalıp sistemi bir hızlı yapım sistemidir Tünel kalıp sistemi bir hızlı yapım sistemidir. Bu sistemin en önemli özelliklerinden biri 8 saatlik çalışma ile ve 24 saatlik rotasyonlarla bir iş programı uygulanabilmesidir. 100 m2 civarındaki bir konut biriminin tünel kalıpla yapıldığını varsayarsak 8–10 kişilik bir tünel kalıp ekibi, bir elektrik tesisatçısı ve iki kişilik soğuk demirci ile sabahtan öğleye kadar 4 saatlik süre içerisinde tünel kalıp bir önceki yerinden sökülerek yeniden kurulmakta ve öğleden sonraki süre içerisinde betonu dökülmektedir.

Kış aylarında ısıtma yaparak yaz aylarında ise ısıtmadan, kalıp, ertesi gün sabah yeniden kurum için sökülebilmektedir. Bu büklükteki bir konut birimi için 10-12 parça kalıbın yeterli olduğunu söylersek işlerin ne denli hızlı yürütüleceğini daha iyi anlamış oluruz. Kullanılacak kalıp sayısını proje, konut miktarı, inşaat süresi belirlemektedir. Bu değerlendirmeler ışığında tek tünel kalıp takımı ile günde bir daire üretilebilmekte, daha fazla üretim için tünel takımını artırmak gerekmektedir.

Tünel Kalıp Sistemin Hazırlanışı

Tünel Kalıp Sisteminin Gelişimi ve Uygulandığı Ülkeler Tünel kalıp sistemi ilk kez Fransa'da yapılan uygulamada ahşap kalıplar ile denenmiş olup daha sonra çelikten üretilmiştir. Dünyada OUTINORD isimli bir inşaat firması tarafından tanıtılan bu sistem tek konut, otel blokları ve Belçika'daki üniversite inşaatı uygulamalarının yanı sıra çoğunlukla konut bloklarında uygulanmış olup halen Yugoslavya, Almanya, Kuzey Amerika, İsrail, Romanya, Türkiye gibi altmışın üzerindeki ülkede uygulamaları sürmektedir. Sistemde sekiz saatlik çalışma ile 24 saatlik rotasyon uygulanmaktadır. Yapının ana malzemelerini BS 20, BS 25 kalitesindeki beton oluşturup, donatı ise ağırlıklı hasır çeliktir.

1978 yılından sonra, Türkiye'de yapı üretimi yapan bir kuruluş olan MESA, endüstriyel yapı teknolojisini yurdumuza getirerek tünel kalıpları kullanmaya başlamış ve yaygınlaşmasında önderlik etmiştir. Bu firma Fransız firması ile ortaklık kurarak bir fabrika kurmuş ve 1981 yılında tam kapasite ile üretime başlamıştır

Tünel Kalıp Sisteminin Kullanılma Nedenleri Tünel kalıp sisteminin kullanılma amaçlarını şöyle sıralayabiliriz; Tünel Kalıp, düşey ve yatay taşıyıcı yapı elemanlarını, bir defada yerinde dökebilme olanağı sağlar. Bu şekilde monolitik bir yapının inşa edilmesiyle, özellikle perde ile döşemelerin birleşim bölgelerinde ortaya çıkan inşaat derzleri problemi ortadan kalkmış olur.

Düşey taşıyıcıların perde olması, yapının yatay kuvvetlere karşı dayanıklı ve yüklerin temele homojen olarak dağılmasını sağlamaktadır. Tünel kalıp ile yapım süresi, geleneksel yöntemlere oranla çok kısadır. Bu sayede işgücü ve anaparanın uzun süre bağlı kalmaları önlenir. Nitelikli işçi gereksinimi azdır. İş güvenliği açısından başarılı bir uygulamadır. Sıva gibi ince işlerin yapılmasını gerektirmeyen düzgün beton yüzeyi elde etmek mümkündür, boya, duvar kağıdı veya benzeri dekorasyon malzemeleri yüzeye doğrudan uygulanabilir.

TÜNEL KALIP SİSTEMİNİN ÇEŞİTLERİ VE TEŞKİLİ Tünel Kalıp Sistemin Çeşitleri 1. Tam Tünel Kalıp Mekanik Tam Tünel Kalıp Hidrolik Tam Tünel Kalıp 2. Yarım Tünel Kalıp

1.Tam Tünel Kalıp Tam tünel kalıp elemanları, iki kenarı kapalı ve üç kenarı kapalı olarak yapılabilmektedir. Tam tünel kalıp elemanı, döşemelerle birlikte binanın dış yan duvarlarının, iç bölme perdelerinin beton dökümüne olanak veren bir kalıp sistemidir. Tam tünel kalıp ekipmanı ile kalıp söküldükten sonra döşemelerin, sehime karşı dikme ile mutlaka desteklenmesi gerekir.

Tam tünel kalıp ekipmanları, yükseklikleri ve genişlikleri projesine uygun olarak üretilir. Tam tünel kalıplarının standart derinlik boyutları 625 – 1250 – 2500 mm2 dir. Gerektiğinde istenilen ara boyutta üretilebilmektedir.

2. Yarım Tünel Kalıp Diğer bir tünel kalıp sistemi ise yarım tünel kalıp sistemidir. Yarım tünel kalıp elemanları, köşe tünel kalıp ve konsol tünel kalıplar olarak iki tipe ayrılırlar. Yarım tünel kalıp elemanları döşeme ile birlikte, binanın dış duvar elemanlarının, iç bölme perdelerinin betonlaşmasına izin veren kalıp ekipmanlarıdır.

TÜNEL KALIP SİSTEMİNDE UYGULAMA Yapı çukurunun açılması ve zeminin hazırlanması klasik usullerde olduğu gibidir. Temel, ahşap kalıp ya da pano kalıp ile oluşturulur. Kat sayışma bağlı olarak da, genellikle radye-jeneral temel veya mütemadi (sürekli) temel yapılır. Tünel kalıp sistemlerde münferit temel uygulanmaz.

Bodrum katları normal kat yüksekliklerinden fazla olduğu durumlarda tamamen geleneksel yöntemlerle yapılır. Fakat gerek kalıp amortismanı, gerekse üst katlarda kalıp teknolojisi ile milimetrik hassasiyeti sağlamak için, temiz kat yüksekliğinin bodrum katta da aynen normal katlardaki ölçüde yapılmasında büyük fayda vardır.

Ancak standart kalıp yükseldiğinden dolayı, tünel kalıbın bodrum hücrelerinden çıkabilmesi için toprak kazısının tünel uzunluğundan bir miktar fazla yapılması zorunluluğu vardır. Bodrum kat eğer tünel kalıp sistemine göre yapılacaksa tünel kalıbın oturacağı aks betonu kalıbı ilk defa burada konularak temel ile beraber beton dökülür. Daha sonra, tünel kalıp elemanları kule vinçler yardımıyla döşeme üzerine oturtulur.

Tesisat uygulamaları, gerekli rezervasyonları ve rezervuar kalıpları yerlerine takıldıktan sonra, beton perdelere ve döşemelere bir bütün halinde ve bir kerede dökülür. Ertesi gün sökülmek üzere prizini alması beklenir. Eğer hava çok soğuksa, gerekli önlemler alınarak betonun ısıtılması sağlanır. Böylece betonun kısa sürede sertleşmesi ve belirli bir mukavemete erişmesinin ardından kalıplar sökülmeye başlanır

Tünel Kalıp Platform Detayı

UYGULANIŞ DETAYLARI İşlemin Her Safhasında Proje Çalışmalarına Paralel Bir Gidişat ile Hız ve Ekonomik Yönden Avantaj Sağlanmaktadır. Yani PARA=HIZ ilkesi yürütülmektedir.

Tünel Kalıpların Montajı ve Sökümü Tünel kalıp elemanları, döşeme üzerine kreynler yardımıyla taşınırlar. Burada, ayarlanabilir dikmelerden yararlanılarak dengeye alınır ve kreynden çözülürler. Düşey panele döşeme üzerinde tüm rezervasyonlar, tesisat ve rezervuar kalıpları işlenir. Daha sonra tekerlekleri üzerinde önceden topograflar tarafından alınan kot çizgisine taşınırlar. Aks betonu kalıbının üzerine oturtulurlar. Kalıp flanş ayaklar üzerinde kaldırılarak teraziye alınır. Flanşların tepelerindeki somunun sağa sola döndürülmesiyle teraziye alma işlemi tamamlanır. Bu işlem sırasında döşemeye tünel açıklığına göre ters sehim verilir.

Perde kalıbı görevini yapan yan yana monte edilmiş iki tünelin arasındaki tigeler (ara mesafe çubukları) ve ayar konikler ile ayarlanır. Önce alt ayar konikleri sıkılır. Daha sonra, perde alın panoları yerlerine monte edilerek diğer üst ve orta ayar konikleri sıkılır. Bu da betonun yatay eforlarına karşı kalıpların deformasyonunu ortadan kaldırır. Çalışma platformları yerlerine monte edilir. Dikme tekerlekleri artık kullanılmayacağından yukarı vidalanarak yerle irtibatı kesilir.

Döşeme üzerindeki tüm donatı, elektrik, tesisat ve rezervasyonlar yerleştirilir. Bulonların somunları sıkılır. Döşeme alınlarının sabitleme pimleri takılır. Aks beton kalıbı yerleştirilir. Tünel içine ısıtıcılar yerleştirilerek, beton dökme işlemine geçilir. Beton prizini aldıktan sonra kalıpların sökülme süreci başlar.

Tünel Kalıba Donatı Yerleştirilmesi ve Beton Dökümü Tünel kalıp uygulamalarında, genellikle dışarıda hazırlanan hasır çelik donatılar (ST37) kullanılır. Çelik hasır donatılar döşeme ve perdelerde istenilen ölçüde önceden kesilerek kreynler yardımıyla taşınır ve yerlerine monte edilirler. Böylece donatı hazırlama ve montaj süresi de önemli ölçüde kısalmış olur

Donatı yerleştirilirken pas paylarının tutturulmuş olması gerekir Donatı yerleştirilirken pas paylarının tutturulmuş olması gerekir. Donatının yerleştirilmesinden sonra donatıyla bağlı olmayan diğer montaj demirleri yerlerine yerleştirilir. Ayrıca duvar kalınlıklarının aynı olması da (20 cm) donatı yerleştirmede büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Tünel kalıp uygulamalarında, betonarme betonu olarak normal BS20, BS25 betonu kullanılmaktadır. Daha sonra kalıp içerisine yerleştirilmiş ısıtıcılarla betonun kürlenme süreci başlatılır.

Donatıların Yerleştirilmesi Beton Dökümü

Kalıp İçindeki Betonun Kürlenmesi Hacmin içerisini ısıtarak yapılan kürlemede, çeşitli ısıtıcılar kullanılarak hacim içi ısıtılır. Herhangi bir düzene ihtiyaç yoktur. Fakat betonu ısıtabilmek için bütün hacmi ısıtmak zorunluluğu vardır. Diğer bir yöntem olan sıcak su veya buharların kanalları, döşeme panelleri ile yan cidarların altlarına asılarak yapılır. Bütün yöntemlerde döşeme üstleri ve açık olan yüzeylerin ısı yalıtım malzemeleriyle kapatılmasında büyük yararlar vardır. Bu sayede ısı kayıpları önlenmiş olacak ve kürlenme süresi kısalacaktır. Bundan başka kimyasal katkı gereçleri kullanılarak kürlenme işlemi yapılabilmektedir

Tünel Kalıpta Isıtma Sobaları ile Kürleme

SONUÇ

Tünel kalıp sisteminin konut üretiminde önem kazanmasının sebepleri; üretime getirdi çabukluk, ekonomiklik, üretimde kalite, uygulamada kolaylık, güvenirlilik, üretimde süreklilik olarak sayılabilir

Her ne kadar tünel kalıp sisteminin pahalı bir ön yatırım maliyeti varsa da, yukarıda sıralanan faydalarına ilave olarak kalıbın yüzlerce kez kullanılabilir olması, yatırımının maliyetini önemli miktarda düşüren bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tünel kalıp sistemler depreme karşı oldukça dayanıklıdır Tünel kalıp sistemler depreme karşı oldukça dayanıklıdır. Bunun sebebi, taşıyıcı sistem açısından tünel kalıp ile yapılan binaların monolitik bir yapı oluşturmasıdır. Dolayısıyla depreme karşı dayanımı ve rijitliği son derece yüksektir

Ülkemizin %92 'sinin deprem kuşağında olması, tünel kalıp sisteminin önemini artırmaktadır. Bu bağlamda Bayındırlık Bakanlığı, tünel kalıp sistemi ile yapılmış binaların 8.2 şiddetindeki depremlere karşı dayanıklı olduğunu açıklayarak, Türkiye' deki afet evlerinin yapımında tünel kalıp sistemi uygulamasını başlatmıştır.

TEŞEKKÜRLER