Yrd. Doç. Dr. İpek EROĞLU KOLAYİŞ 2012-2013 İşlevsel Anatomi Yrd. Doç. Dr. İpek EROĞLU KOLAYİŞ 2012-2013

Anatomiye giriş, anatomik terimler 1. Hafta Anatomiye giriş, anatomik terimler

Anatomi; Vücudu meydana getiren tüm oluşumların (vücut parçalarının) yapısı, şekilleri ve birbirlerine göre organizasyonunu inceleyen bir bilim dalıdır. Anatomi eski yunanca bir sözcüktür ve Ano-tome sözcüklerinden türemiştir. «Ana» çıkarmak, «tome» kesmek parçalamak anlamına gelir. Sözcük anlamı; kesmek parçalamak ve içindekini dışarı çıkarmaktır.

İnsan vücudu birbirinin içinde bulunan ve karmaşıklık derecesi birbirinden farklı olan bölümlerden oluşur. Bilindiği gibi bütün kimyasal maddelerin en küçük yapı taşları atomlardır. İnsan vücudunu oluşturan kimyasal maddelerde atomların bir araya gelmesiyle oluşan ve molekül adı verilen daha büyük parçalardan oluşmuştur.

İnsan vücudunun fonksiyonel ve yapısal en küçük birimi hücredir İnsan vücudunun fonksiyonel ve yapısal en küçük birimi hücredir. Hücreler büyüklük, şekil ve özelleşmiş fonksiyonları yönünden birbirlerinden farklılık göstermekle beraber bütün hücrelerin ortak özellikleri vardır. Bütün hücreler spesifik fonksiyonları gerçekleştiren ve organel adı verilen küçük bölümler içerir. Organeller protein, karbonhidrat, su, lipid ve nükleik asit gibi büyük moleküllerin bir araya gelmesinden oluşmuştur.

Ortak fonksiyonları olan hücreler bir araya gelip organize olarak doku adı verilen tabakaları veya kitleleri oluşturur. Farklı dokular bir araya gelerek organları oluşturur. Organlar özel fonksiyonlara sahip karmaşık yapılardır. Birbirine benzer organların bir araya gelerek oluşturduğu organ gruplarına organ sistemleri adı verilir. Farklı organ sistemlerinin bir araya gelmesiyle organizma oluşur. Atom Molekül Organel Hücre Doku Organ Sistem Organizma

Hücre HÜCRENİN FİZİKSEL YAPISI Hücrenin fiziksel yapısı Hücre zarı Stoplazma Mitakondri Lizozom Golgi Kompleksi Endoplazmik Retikulum Nükleus (çekirdek) Ribozom Sentriol’ den oluşur. Hücre Zarı ; Kalınlığı 7,5 nörometre . Protein ve lipid yapıdadır. Karbonhidrat da içerir. Seçici geçirgen bir yapıdır. Çekirdek zarı ; Bir çok molekülleri içine alır. mRNA’ların geçişini sağlar. Kromotin Hücrelerini (46 adet 23 çift) DNA’yı taşır. Aminoasit dizilişiyle birlikte genetik bilgiyi aktarır. Çekirdekçik; rRNA Ların sentez yeri. Sitoplazma ; Hücre plazması içinde bir çok organel taşır. Endoplazmik retikulum ; Protein sentezinin olduğu yerdir. 2 çeşittir. Granüler retikulum.Pürüzlüdür protein sentezi yapılır. Agranüler retikulun pürüzsüzdür. Kalsiyum deposudur. Kalsiyum deposudur. Protein sentezlenmesi için gerekli steroidlerin ve yağ asitlerinini sentezlendiği organeldir.

Golgi Kompleksi ; Üretilen proteini dışarıya vermeden saklayarak depo görevini gören aygıt. Salgı kesecikleri; Proteinleri golgiden alıp dışarı gönderen yapılar yani taşıyıcılar. Mitakondri ; Hücrenin enerji evi. ATP üretimi oksijen tüketimi ve CO2 üretimi ve enzimler içerir. Lizozomlar ; Hücreye ulaşan bakterilerin veya hücre içindeki maddelerin artıklarını parçalanması ve atılması görevini gören organel Ribozomlar Zarsız yapıla, aminoasitlerin birleşerek proteinleri oluşturdukları yer. Endoplazmik retikulumla ilişkili çalışır. Sentriol ; Stoplazmada birer çift olarak bulunur. Zarsız ve silindirik yapıdadır. Hücre bölünmesinde rol oynar.

Ökaryotik Hücre Yapısı: 1)Çekirdekçik 2) Çekirdek 3)Ribozom 4)Vezikül 5)Granüllü (Tanecikli)Endoplazmik Retikulum 6)Golgi Aygıtı 7)Sitoiskelet 8)Granülsüz (Düz)Endoplazmik Retikulum 9)Mitokondriler 10)Koful 11)Sitoplazma 12)Lizozom 13)Sentriyoller

Dokular Bribirine yakın fonksiyonlara sahip olan hücreler bir araya gelerek doku adı verilen tabakaları oluştururlar. Dokular belirli fonksiyonları gerçekleştirmek konusunda özelleşmiş benzer hücrelerden oluşur. İnsan vücudu dört temel doku tipi içermektedir. Epitel doku; Bütün serbest vücut boşluklarını çevreler ve endokrin bezlerin temel dokusunu oluşturur. Epitel doku, konnektif dokuya bir membran zar aracılığı ile tutunmuştur, kan damarları yoktur ve çok az miktarda hücreler arası maddeye sahiptir. Koruma, sekresyon (salınım), boşaltım ve duyu algılaması görevlerini içerir. Bağ doku; Vücudumuzun her yerinde bulunur ve vücut ağırlığının büyük bir bölümünü oluşturur. Bağ dokusu vücut bölümlerini birleştirir; destekler, korur, çatı oluşturur, boşlukları doldurur, yağ depolar, kan hücreleri üretir, enfeksiyonlara karşı koruru, hasara uğramış dokuları onarır. Kemik dokusu, eklem dokusu (sert) adipoz (yağ), fibroz bağ doku (yumuşak) gibi

Kas dokusu; Kasılma özelliğine sahip, kas lifi adı verilen uzun hücrelerden oluşmaktadır. Kas hücresi kısalıp kalınlaşarak şekillerini değiştirebilir ve tekrar eski hallerine dönebilir. Kasıldıklarında vücut bölümlerinin hareket etmesini sağlarlar. Vücudumuzda üç tip kas dokusu vardır. İskelet kası dokusu Düz kas dokusu Kalp kası dokusu Sinir dokusu; Beyin, omurilik ve periferal sinirler sinirlerde bulunmaktadır. Fonksiyonel ve yapısal en küçük birimi sinir hücresi (nöron)dur. Nöron çevresindeki değişikliklere karşı duyarlıdır. Çevresindeki değişiklikleri algılayarak sinir uyarısı (impulse) şeklinde ilgili vücut bölümlerine iletir.. Böylece vücudumuzun farklı bölümleri arasında iletişim ve koordinasyon sağlar.

Sistemler

Deri Sistemi; Vücudu dış etkenlerden korur, vücut ısısını dengelemeye yardım eder, periferden dokunma, ağrı, ısı ve basınç duygusunu alır. Hareket Sistemi; Kemik eklem ve kaslar bu sistemi oluşturur. Hareket sisteminde kemikler ve eklemler pasif kaslar ise aktif elemanlardır. Solunum Sistemi: Hava yolarından ve akciğerden oluşmuştur. Bu sistem kana oksijen sağlar ve vücuttaki karbondioksitin dışarı atılmasını gerçekleştirir. Dolaşım Sistemi: Kalp ve kan damarlarından meydana gelmiştir, damarlar besinleri ve oksijeni tüm vücut hücrelerine iletirler ve atıkları organizmadan dışarı taşırlar.

Sindirim Sistemi: Sindirim kanalı (ağız, yutak, mide, ince ve kalın bağırsaklar, anüs) ve sindirim bezlerinden oluşmuştur. Sindirim sistemi besinlerin kan içinde emilebilmesi için yiyecekleri öğütür ve atık maddeleri organizma dışına atar. Boşaltım Sistemi; Vücuttaki elektrolit ve sıvı dengesini ayarlar. Böbrekler kandan suyu ve zararlı maddeleri süzerek kanın bileşimini ayarlar ve üriner sistemin diğer kısımları aracılığı ile idrarın dışarı atılmasını sağlar.

Endokrin Sistem Vücudumuzda oluşan birçok fizyolojik süreç, hormon adı verilen kimyasal mesajlar yolu ile endokrin sistem tarafından gerçekleştirilir. Endokrin sistem normal vücut fonksiyonlarının gerçekleşmesi için gerekli olan hormonları üreten bezlerden oluşmuştur. Sinir sistemi ile birlikte çalışarak vücudumuzun farklı bölümlerinin birbirleri ile haberleşmesini ve değişen gereksinimlere uyum göstermesini sağlamayarak homeostasisi korurlar.

Genel fonksiyonları Metabolik reaksiyonların düzenlenmesini sağlar Kimyasal reaksiyonlarını hızını kontrol eder Hücre zarı aracılığıyla çeşitli maddelerin taşınmasını sağlar Su ve elektrolit dengesinin düzenlenmesine yardımcı olur Üreme büyüme ve gelişme sürecinde önemli rol oynar

1- Pineal bez 2 - Hipofiz bezi, Epifiz bezi, Hipotalamus 3- Tiroid bezi, Paratiroid bezi 4- Timüs bezi 5- Böbrek üstü bez 6- Pankreas 7- Yumurtalık 8- Testis

Solunum Sistemi Vücudun gereksinimi olan enerjinin üretilebilmesi için vücut hücrelerine gereksinimi olan oksijenin sağlanması ve metabolik reaksiyonlar sonucu oluşan karbondioksitin ortamdan uzaklaştırılması gereklidir. Solunum sisteminin temel fonksiyonu, oksijeni almak ve karbondioksiti vücuttan uzaklaştırmaktır. Ayrıca solunum organları solunan havadaki yabancı maddeleri filtreleme , ısısını ve nem oranını düzenleme, vokal ses oluşturma, koklama ve kan pH düzeyinin düzenlenmesinde rol oynarlar. Solunum sitemi organları Burun ve burun boşluğu Sinüsler Farinks Larinks Trakea (Soluk Borusu) Bronşial ağaç Akciğerler

Dolaşım Sistemi Dolaşım Sistemi vucudumuzda kanın taşınmasından sorumludur.; kalp kan damarları ve kandan oluşmaktadır. Bu sistem kardiovasküler sistem olarak da tanımlanır. Kalbin görevi kanı kan damarlarına pompalamaktır. Kan damarları kanı vücudumuzun her hücresine ulaştırır. Kan yoluyla oksijen ve besin maddeleri hücrelere taşınırlen CO2 ve artık ürünler de boşaltım organlarına taşınır. Ayrıca kan yoluyla hormonlar salındıkları bezlerden kullanıldıkları hedef dokulara taşınırlar.. Kanın diğer görevleri ise hücrelerin belli bir düzeyde sıvı dengesini korumak, vucudun ısı düzenlemesine yardımcı olmaktır.

         Yetişkin bir insanın dolaşım sistemi, mavi damarlar toplardamarları, kırmızılar ise atardamarları gösteriyor

Kalp bu sistem içerisinde motor görevi yapar Kalp bu sistem içerisinde motor görevi yapar. Kalp insanda dakikada 60-80 vuruş arasında değişen bir hızla günde 9000 litre kanı vücuda pompalar. Günde yaklaşık 100 bin, yılda 40 milyon, tüm insan hayatı boyunca yaklaşık 2,5 milyar kere, hiç durmadan yaklaşık 8 ton kanı vücuda pompalar. Normal bir insanda ortalama ağırlığı 250-300 gramdır. Kalp memelilerde 4 odacıklı ve 4 kapakçıklıdır. Odacıklar sağ odacıklar ve sol odacıklar olarak 2 ana bölümden oluşur. Sağ bölüm, kanın vücuttan döndüğü odacık olan sağ kulakçık (atriyum) sonra triküsbit kapak adı verilen 3 yaprakçıklı bir kapakçık ile ana odacık olan sağ karıncıktan (ventrikül) oluşur. Kan vücutta oksijeni ve besin öğeleri kullanıldıktan sonra vena cava adı verilen 2 adet ana toplardamar ile sağ kulakçığa gelir. Sağ kulakçıktan kan yerçekimi ve kulakçık kasılması ile aradaki kapak olan triküsbit kapaktan (3 yaprakçıklı kapak) geçerek sağ karıncığa girer. Sağ karıncık ile pulmoner atardamar arasındaki kapağa da pulmoner kapakçık adı verilir. Sağ karıncık kanı pulmoner atardamar adını verdiğimiz bir damar yoluyla akciğerlere pompalar. Sol bölüme kan akciğerlerden oksijenden zenginleştirilmiş olarak gelir. Sol kulakçığa gelen bu kan yerçekiminin de etkisi ile ve biraz da sol kulakçığın kasılması yardımı ile sonradaki kapak olan mitral kapakçık adı verilen 2 yaprakçıklı bir kapaktan sol karıncığa akar. Sol karıncık ile aort atardamarı arasında aort kapakçığı denilen 3 yaprakçıklı bir kapak bulunmaktadır. Sol karıncıktan temiz kan güçlü kasların kasılması etkisi ile aort atardamarı denilen ana atardamar vasıtasıyla vücuda sunulur. Elimizi göğsümüzün sol tarafına götürdüğümüzde kalbimizden gelen sesin nedeni kulakçık ile karıncık arasındaki kapakçıkların açılıp kapanmasıdır.

Diastolik evre Sistolik evre Kan damarları;kalp ve vücut hücreleri arasında kan taşıyan kapalı bir tüp sistemidir. Kan damarları arter (atar damar), ven (toplar damar), arteriol, kılcal damar ve venül olmak üzere beş çeşittir.

Sindirim Sistemi Sindirim sistemi sindirim sıvılarınıkullanarak büyük yiyecek molaküllerini hücre membranlarından emebilecek küçük parçalara ayıran ve kullanılmayan yiyecek artıklarını vücuttan uzaklaştıran bir grup organdan oluşur. Görevleri Çiğneme ve yutma Sindirim Emilim (absorbsiyon) Boşaltım

Boşaltım Sistemi Vücudumuzda gerçekleşen çok sayıda metabolik reaksiyonlar sonucu artık ürünler üretilir. Bu artık ürünler vücuttan uzaklaştırılmazsa toksik etki oluştururlar ve vücudun homeostatisisi bozulur. Metabolik reaksiyonlar sonucu üretilen artık ürünler üretildikleri hücre ve dokulardan kan ve lenf gibi vücut sıvıları aracılığıyla uzaklaştırılır. Boşaltım sistemi aynı zamanda vücut sıvılarının normal elektrolit ve sıvı konsantrasyonunu düzenler; vücut sıvılarının pH düzeyini, hacmini ve kan basıncını düzenler; kırmızı kan hücrelerinin üretimini kontrol ederler.

Sinir Sistemi Sinir sistemi, vücudumuzun iç ve dış ortamında meydana gelen olayları alılaması nı ve uygun yanıtlar vermesini sağlayan sistemdir. Bir başka değişle iç ve dış ortamda meydana gelen olaylarla ilgili bilgileritoplayan depolayan bilgileri analiz edip uygun kararlar veren ve motor yanıtları kontrol eden sistemdir. Fonksiyonları Vücut iç koşullarının kontrolü Hareketin istemli kontrolü Omurilik reflekslerinin kontrolü Hafıza ve öğrenme için gerekli deneyimlerin özümsenmesi

Sinir Sisteminin Organizasyonu 1. Merkezi Sinir Sistemi (MSS) Beyin Omurilik 2. Periferik Sinir Sistemi (PSS) Duyusal Bölüm (Duyu organları tarafından algılanan uyarıların MSS’ye iletimi (afferent sinir lifleri)) Motor Bölüm (MSS’nini uyarılarını hedef organlara iletir (efferent sinir lifleri)) Somatik S.S. (İskelet kaslarının uyarımı) Otonom Sinir Sistemi (mide, kalp kası endokrin bezler gibi istemsiz çalışan organlara uyarımı sağlarlar) Sempatik S.S. Parasempatik S.S.

Nöronun Bölümleri: 1 Dendrit 2 Akson 3 Ranvier Boğumu 4 Akson Uçları 5 Miyelin Kılıf 6 Hücre Gövdesi 7 Hücre Çekirdeği