SAKARYA ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEKLİSANSI İŞ HİJYENİ ve SAĞLIĞI KURŞUN ve CİVA ZEHİRLENMESİ Prof. Dr. Oğuz KARABAY

KURŞUN Doğada yaygın olarak bulunan, kolay işlenebilir bir metal olması nedeniyle endüstride oldukça fazla kullanılan ve bu nedenle endüstrileşmiş toplumlarda insan sağlığını tehdit eden toksik bir elementtir. Kurşun bileşikleri 3000 yıldır insanlar tarafından kullanılmaktadır.

KURŞUNA MARUZ KALMA OLASILIĞI BULUNAN İŞ ORTAMLARI Kurşun dökme işleri İnşaat Çelik kaynak Köprü yapımı Poligonlar ve boş kovanların ortadan kaldırılması Tadilat ve tesviye işleri Dökmecilik Hurda metalleri geri kazanım işleri Oto onarım işleri Kablo uzatma işleri

Kurşun zehirlenmesi akut ve kronik olabilir: Akut zehirlenmeler: Yüksek dozda kurşun ile karşılaşılması sonrasında semptomların kısa sürede ortaya çıkması sonucu oluşur. Kronik zehirlenmeler: Daha uzun sürede oluşan vakalardır.

KURŞUNUN VÜCUDA ALINMA YOLLARI Solunum: En önemli alınma yoludur. Buhar ve dumanının solunmasıyla, akciğer aracılığıyla kana karışır. Sindirim: Küçük çocuklar bazen soyulmuş boyayı yerler veya ellerine boya kırıntılarından kurşun tozu bulaşır ve ellerini ağızlarına götürürler. Bu onların beyin gelişimi için çok önemlidir. Ayrıca yiyeceklerin saklandıkları kurşun lehimli konserve kutuları, seramik tabaklar kurşun taşımaktadır. Deriden emilim: Daha çok organik kurşun bileşikleri için geçerli bir alınma yoludur. Boyalara katılan kurşun oksit ve kurşun karbonat bileşiklerinin işçilere temas yoluyla geçtiği gösterilmiştir.

BELİRTİLERİ Karın ağrısı ve kramp Davranış bozuklukları Uyuma güçlüğü Kilo kaybı İştahsızlık Bulantı Baş ağrısı Ağızda metalik tat Anemi

KURŞUN VÜCUTTA DEPOLANAN BİR METALDİR ! Özellikle çocuklarda bilişsel ve davranışsal bozukluklara yol açar. Çocukluk dönemindeki kronik maruz kalma, yetişkinlikte kalıcılaşan obeziteye yol açabilir. Kadın ve erkek üreme sistemi üzerine toksik etkisi vardır !

TEDAVİSİ Kurşun kaynağını elemek ve dengeli bir beslenme takip etmeyi içerir. Yeterli beslenme, özellikle yeterli demir alımını içeren bir diyet kurşunun emilmesini engellemeye yardım eder. Genellikle bu tedavi yaklaşımı kandaki kurşun seviyesini düşürmeye yeterli olur. Eğer bu tedavi başarılı olmazsa veya kurşun seviyesi çok yüksekse, genellikle şelatlama terapisine başvurulur.

TEDAVİSİ Şelatlama terapisi: Vücuttaki kurşunu bağlayan ve onun böbrekler yoluyla atılmasını kolaylaştıran ilaçlar kullanmayı içerir. Çocukların kurşuna maruz kalmadığından emin olmak çok önemlidir. En etkili önlem yöntemleri çocukları kurşun temelli boya içeren binalardan kurşun atılana veya kapatılana kadar ve ortamın uzmanlar tarafından kurşunsuz olduğu onaylanana kadar uzak tutmaktır.

Civa nedir ? Civa; sıvı formda bulunan, gümüşümsü beyaz renkte olan, akışkan olan kimyasal bir element'dir. Oda sıcaklığında sıvı halde olan tek metaldir. Civa'nın periyodik tablodaki sembolü "Hg" dir. "Hg" sembolü, Latince'deki hydrargyrum (sulu/sıvı gümüş) sözcüğünden gelir. Civa'nın donma noktasının çok yüksek olmasından dolayı normal koşullarda sıvı halde bulunur.

Kullanıldığı Alanlar Termometre (sıcaklık ölçer) ve barometre (basınç ölçen alet) gibi bilimsel aygıtlarda kullanılır. Ancak bu uygulamadan günümüzde vazgeçilmektedir.

Kullanıldığı Alanlar Cıva, platin ve demir hariç diğer metallerle "amalgam" adı verilen alaşımlar yapar. Gümüş, kalay, bakır, çinko ve cıva kullanılarak üretilen amalgam alaşımı dişleri doldurmakta kullanılır. Bu alaşım hazırlandığında elle şekil verilir bir durumdayken zamana bağlı olarak kısa zamanda sertleşmektedir.

Kullanıldığı Alanlar EPA (Çevre Koruma Teşkilatı) LSRO (Life Sciences Research Org) NCPC (National Capital Poison Center) CDC (Centers for Disease Control and Prevention) ADA (American Dental Association) ZARARSIZ

Kullanıldığı Alanlar Kırmızı cıva "(2)" sülfür (HgS) vermilion adı altında kırmızı boya olarak kullanılır. Gemi teknelerinin su altındaki kısmı, bu boyayla boyanarak midye ve istiridyelerin  tekneye yapışarak toplanmaları önlenir.

Kullanıldığı Alanlar Cıva buharlı lambalarda kullanılır. Cıva buharlı lambalar, beyaz parlak bir ışık verir. Cıva buharı çok zehirlidir. Koklamak tehlikelidir.

Kullanıldığı Alanlar Civa bileşikleri tarım ve kağıt endüstrisinde, plastik, pil, boya sanayiinde kullanılmaktadır.

Kullanıldığı Alanlar Ayrıca, aynaların sırlanmasında, altın ve gümüş üretiminde, tıpta tedavi maddesi olarak cıvadan faydalanılır.

CIVANIN ZARARLARI Doğadaki Amalgam bileşiğinin yaklaşık % 74’ünü oluşturan CIVA, yeryüzünün en zehirli maddesidir. Kurşun, Arsenik ve Kadmiyum bile cıvanın yanında masum kalır. Kolayca sıvı ve buhar haline gelme özelliği de düşünülürse tehlikenin boyutu artar. Üstelik vücuttan temizlenmesi en zor maddedir.

CIVANIN ZARARLARI Beyinde bulunan ve zehirli maddelerin beyne ulaşmasını önleyen bariyeri, cıva kolaylıkla aşabilme özelliğine sahiptir. Beyinde oluşan hasar Alzheimer, Kronik Yorgunluk Sendromu, Parkinson, Epilepsi gibi merkezi sinir sistemi ve beyin hastalıklarına sebep olabilir.

CIVANIN ZARARLARI Yine kolaylıkla dokulara ulaşır ve oraya yerleşir. Dokularda en önemli hasarı hücrelerin çekirdeğindeki kromozomlarda oluşturur.

ÖNLEM İşyeri tabanı,cıvadan etkilenmeyen ve su geçirmeyen,düz ve pürüzsüz malzemeden, mümkün ise yekpare olarak yapılacak, üzerinde hiç bir çatlak bulunmayacaktır. Çalışma masaları, aynı özellikte yapılacak ve duvar ile birleşme yerleri, köşeli olmayacak, cıva döküntülerinin tabana düşmemesi için, masalar geriye eğik olarak yerleştirilecektir.

ÖNLEM Genel havalandırma ile yetinilmeyerek cıva ile çalışmaların yapıldığı seviyeden veya yeteri kadar aşağıdan etkili aspirasyon sistemi kurulacak, çalışma masalarının üzerine, aspirasyon davlumbazları yerleştirilecektir.

ÖNLEM İşyeri havasından periyodik olarak numuneler alınarak, cıva seviyesi tayin edilecek ve bu seviyenin 0,075 miligram/metreküpten yukarıya çıkmaması sağlanacaktır.

ÖNLEM  Kişisel korunma araçları olarak, işçilere lastik eldiven, uygun iş elbisesi ve cıva buharının yüksek olduğu işyerlerindeki işçilere de ayrıca uygun maskeler verilecektir.

ÖNLEM İşçilerin el, yüz, ağız temizliği gibi kişisel temizliklerine dikkat edilecek, her yemekten önce ve vardiyadan sonra ellerini sıcak su ile veya % 10 sodyum tiosülfat ile yıkamaları sağlanacaktır.

ÖNLEM İşçiler cıva ile çalışılan yerlerde,yiyip içmeyecek, yiyecek ve içeceklerini bulundurmayacak ve sigara içmeyeceklerdir