Havacılıkta Emniyetle İlgili Faktörler Havayolu taşımacılığında günümüzdeki eğilim devam ederse 2015 yılına kadar havayolunu kullanan yolcu sayısı 1 milyarı aşacaktır. Bu varsayımdan hareketle uçuş sayısı ile birlikte kaza sayısı da artacaktır. Havacılık otoriteleri meydana gelen kazaların muhtemel sebeplerini belirlemek için devamlı araştırmalar yapmaktadır.

Havacılıkta Emniyetle İlgili Faktörler Bakım, üretim, tasarım kusuru ve işletme yetersizlikleri kadar insan hatası da kazaya neden olan faktörler içinde yer almaktadır. Tüm kazalar içinde en büyük sebep pilot hatasıdır. Bazı çalışmalar havacılık kazalarının %70’inin pilot hatası olduğunu gösterirken farklı araştırmalar da kazaları bir şekilde insan hatası ile ilişkilendirmiştir.

Havacılıkta Emniyetle İlgili Faktörler Kazalar çoğunlukla olayar zincirinin sonucudur ki bu zincirin son halkası pilottur. Fakat yine de acil durum kontrollerinde pilotun kararı son karardır. Bundan dolayı son karar olayı kaza ile sonuçlandırabilmektedir.

Havacılıkta Emniyetle İlgili Faktörler Geleneksel yaklaşımda kaza araştırmalarında kazaya neden olan faktörlerin teşhisi ve hataları önlemek için düzeltici faaliyetler yapılması üzerine odaklanılmışken günümüz yaklaşımında önleyici emniyet kavramı yer almaktadır.

Havacılıkta Emniyetle İlgili Faktörler Havacılıkta emniyetle ilgili faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz; Faaliyet Çevresi Havayolu İşletmesine Özgü Faktörler Havaaracına Özgü Faktörler İnsan Faktörü

Faaliyet Çevresi Faaliyet çevresi; iç, dış ve çalışma çevresini kapsamaktadır. İç çevre ve çalışma çevresi üzerindeki çalışmalar, personelin çalışma ortamının (örneğin yükselmiş kokpit sıcaklığı ve gürültü seviyesi) özelliklerinin insan performansı ile bağlantılı olduğunu göstermektedir.

Faaliyet Çevresi Dış çevre üzerine yapılan araştırmalar hava şartları, uçuş zamanı(günün hangi saatinde uçulduğu) ve kazanın oluş yeri üzerine odaklanılmıştır. Bu yaklaşımda iş yükünün pilot ve hava trafik kontrolörleri üzerinde yoğunlaştığı kalkış ve iniş uçuş aşamaları da faaliyet çevresi olarak ele alınmıştır.

Faaliyet Çevresi Faaliyet çevresi koşullarını elimine etmek için gelişmiş sistemler; uyarı/ikaz sistemleri, veri hattı iletişim, uydu seyrüsefer cihazları uçuş ekibine durumun farkında olma, kontrolsüz uçuşları önleme için yardımcı olmaktadır.

Emniyete Etki Eden Faaliyet Çevresine Ait Faktörler Meteorolojik şartların sık değişimi Çevre kirliliği Yabancı madde hasarı Gürültü, sıcaklık ve titreşim gibi ortam etkilerinin insan üzerindeki olumsuz yansımaları

Havayolu İşletmesine Özgü Faktörler Tüm havayolu işletmelerinde personele yönelik işe alma ve eğitim prosedürleri farklıdır. Aynı zamanda havayolu işletmelerinin emniyet prosedürlerinde, çalışma kurallarında ve emniyetle ilgili kültürlerinde de farklılıklar olabilmektedir. Bu nedenle farklı havayolu işletmelerindeki emniyet düzeyleri de farklı olmak suretiyle sorunları artırmaktadır.

Havayolu İşletmesine Özgü Faktörler Havayolu işletmeleri emniyetin önemi açısından eğitim, çalışma koşulları ve ortak kültür gibi faktörler üzerine odaklanmışlardır. Çeşitli eğitim programları geliştirilmiştir. Yaygın olarak bilinen Kabin Kaynakları Yönetimi (CRM – Cockpit Resource Management) ekip çalışmasını ve ekip üyeleri arasındaki iletişimi kolaylaştırarak hataları azaltmak için geliştirilmiştir.

Havayolu İşletmesine Özgü Faktörler – Yönetim Faktörü Yönetim faktöründen kaynaklanan hataların; Yönetim yapısı Aşırı iyimserlik Otorite boşluğu Personelin uzmanlığı ile ilgili işlerde çalıştırılmaması Yönetici-yönetilen arasında güvensizlik hissinin bulunması Sorumluluk paylaşımı ve görev dağılımının dengeli olmaması

Havayolu İşletmesine Özgü Faktörler – Yönetim Faktörü Yürütülen tüm faaliyetlerin mevcut sisteme olumlu katkı sağlayıp sağlamadığının irdelenmesi Yönetim tarafından verilen direktiflerin anlaşılır ve uygulanabilir olmaması, Personelin yetki ve sorumluluklarını tam kavrayamaması gibi sebeplerden meydana geldiği tespit edilmiştir.

Havaaracına Özgü Faktörler Havaaracı bakım ve tasarımı ile ilgili olarak kaza faktörleri içinde yer almaktadır. Ayrıca havaaracı tasarımındaki ergonomik sorunlar da bu kapsamda ele alınmıştır. Örneğin kokpitteki konforsuz ve işlevi düşürücü dizayn performansı etkileyerek kazaya sebep olabilmektedir.

Havaaracına Özgü Faktörler Havaaraçlarında bulunan gelişmiş sistemler kazaların önlenmesine ve kazalarda hayatta kalınmasına yardımcı olmaktadır. Bu sistemler geliştirilirken havaaracına ait emniyeti etkileyen unsurların ve bu unsurların meydana gelen kazalarla ilişkilerinin belirlenmesi önemlidir. Belirlenen her unsur emniyete ilişkin risk kaynağıdır. Risk kaynaklarının bilinmesi onları yönetmek adına temel gerekliliktir.

Havaaracına Özgü Faktörler Havaaracına ilişkin kazaya neden olan unsurlar; Motor İniş takım ve sistemleri Uçuş kontrol sistemleri Elektrik sistemleri ve göstergeler Hidrolik sistem Yardımcı/yedek güç ünitesi Yakıt sistemi

İnsan Faktörü İnsan faktörleri; derinliği olan, somut verilerle desteklenen ve uzun araştırma birikimlerini uygulamaya yansıtmayı gerektiren bir konudur. İnsan faktörleri; insan yetenekleri, yetersizlikleri ve diğer karakteristikleri ile bunların donanım ve yazılımlara, sisteme uygulanarak kendisi ve çevresi için emniyet, konfor ve etkinlik yaratma özelliklerini biraraya getirmesiyle ilişkili bir kavramdır.

İnsan Faktörü Havacılıkta karmaşık sistemler kullanılmaktadır. Böylesi bir faaliyet çevresinde insan faktörünün önemli bir rolü bulunmaktadır. Faaliyetlerdeki insan rolünün optimizasyonu yoluyla havacılıkta emniyet ve verimlilik amaçlarına ulaşılabilir.

İnsan Faktörü Uçuş emniyeti havacılık sektöründe temel amaçtır. Bu amaca ulaşılmasında insan faktörünün tam olarak anlaşılması en büyük katkıyı sağlayacaktır. Havacılıkta insan faktörünün farkına varıldıkça havacılık daha emniyetli olacak ve daha verimli çalışma çevresi oluşacaktır.