ARAŞTIRMA ETİĞİ

BİLİM Bilimsel araştırma sonuçları bilimin kendi doğasından gelen geçicilik, değişebilirlik ve gelişebilirlik özelliklerini taşırlar.

BİLİMİN DOĞASI Tüm bilimsel sonuçlar eleştiriye açıktır. Bilimde kuşkuculuk yeni bilgilere ulaşma; yapılan yanlışlıkları, ihmalleri ve etik dışı davranışları görmeyi sağlar.

Problem

Aşağıda görülen 9 noktalı düzeneği 4 düz çizgiyle birleştirin.

BİLİM İNSANIN ÖZELLİKLERİ Sorgulama Bilme arzusu ve merak Gerçekleri sezme ve algılama gücü Yaratıcılık

Etik dışı davranışlar Bilim ve teknoloji geliştikçe bilimsel araştırmalardaki etik dışı davranışlar da artmaktadır. Neden?

Araştırma Problemi Amerika’da her yıl 450 civarında soruşturma ve dava açılmaktadır.

Bilimsel Sahtekarlıklar Kopya çekmek, Verileri uydurmak Verileri değiştirmek Hakemlik görevini kötüye kullanmak

Kitap tercüme ederek kendi yazmış gibi adını koyup bastırmak, Aynı makaleyi iki veya daha fazla dergiye göndererek bastırmak, Yayımlanan makaleden diğer isim veya isimleri silip kendi yapmış gibi göstermek

Disiplinsiz (Dikkatsiz veya Özensiz) Araştırma Kasıtlı olmayan hataların yapılmış olduğu araştırmalardır. Araştırmacı iyi niyetli olduğu halde bilmeden hatalar yapar. Telafi edilmesi mümkün olan ve bilime zarar vermeyen olaylardır.

Yinelenen Yayın (Duplication) Yinelenen yayın, aynı bilimsel araştırmanın birden çok dergiye yollanarak yayımlanması olayıdır. Tüm araştırma makalesi doğrudan iki ayrı dergide yayımlanabileceği gibi, gereksiz yere bölünerek ve hafifçe değiştirilerek birden çok dergide yayınlatılabilir.

Sahtecilik, Saptırma veya Aldatmaca Sahtecilik bilimsel verileri istemli olarak değiştirme olgusudur. Doğrudan doğruya deney verileri üzerine bazı istatistik manipulasyonlar yapılması, Ortaya çıkan verilerin en uygun olanları alınıp uygun olmayanları atılması söz konusudur.

Uydurmacılık Kuru laboratuarcılık Masa başı araştırma Kişi, hiç araştırma yapmadığı halde veya yarım-yamalak verileri alarak çok uygun yöntemler kullanmış ve çok uyumlu veriler elde etmiş gibi sözde bir bilimsel makale yazar.

Aşırmacılık Haksız kullanma, Kendi adına geçirme, İntihal, Yağmacılık Korsanlık

Aşırmacılık Bir başkasına ait olan bir fikrin, buluşun, araştırma sonuçlarının veya araştırma ürünlerinin bir bölümünün ya da tümünün, kaynak gösterilmeksizin istemli olarak kopya ya da tercüme edilip yazarın kendi üretimi imiş gibi gösterilmesidir.

Örnek (Orijinal kaynak) “Araştırma yazarken, kaynaklara iki sebeple atıfta bulunulur: bilgi aldığınız kaynakları okuyucuya tanıtmak ve kelimelerini ve fikirlerini ödünç aldığınız yazarlara kredi vermek.” (Hacker, 1995, 260).

Aşırılmış biçimi (aynı kelimeler, tırnak içinde verilmemiş) Araştırma yazarken, kaynaklar bilgi aldığınız kaynakları okuyucuya tanıtmak ve kelimelerini ve fikirlerini aldığınız yazarlara kredi vermek için gösterilir.

Aşırma (yanlış açıklama) Araştırma yazarken, bir çift sebepten kaynaklara atıfta bulunuruz: bilgi kaynaklarımızı okuyuculara göstermek ve ödünç aldıklarımıza kredi vermek. (Hacker). Öğrenci burada bazı kelimelerde ufak değişiklikler yapmış ve metin içinde kaynak göstermeyi de eksik yapmıştır. Kaynağa ilişkin yıl ve tarih sayfası eksiktir.

Uygun çözüm Bir araştırmacı okuyucusuna bilgi aldığı yeri bilmesini sağlamak ve tanıtmak ve orijinal çalışmaya kredi vermek üzere kaynaklarına atıfta bulunur (Hacker, 1995, 260). Burada öğrenci yazarın fikirlerini doğru bir biçimde kendi kelimelerini kullanarak açıklamış ve kaynak göstermiştir.

Uygun çözüm Hacker, “Araştırma yazarken, kaynaklara iki sebeple atıfta bulunulur: bilgi aldığınız kaynakları okuyucuya tanıtmak ve kelimelerini ve fikirlerini ödünç aldığınız yazarlara kredi vermek” (1995, 260).

BİLİMDE ETİK DIŞI DAVRANIŞLARIN NEDENLERİ Bilimsel araştırma eğitiminin ve disiplininin verilmemesi Aşırı Hırs Saygınlık Maddiyat

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YAPMA İLKELERİ Araştırmacının, araştırmasının etiksel kabulünü dikkatlice değerlendirme sorumluluğu vardır. Bir katılımcının en az riske konu olup olmayacağını hesaplama. Etiksel uygulamayı güvenceye alma.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YAPMA İLKELERİ Katılanlarla, araştırma öncesinde açık ve adil bir anlaşma yapma. Bir araştırmanın yöntemsel gerekleri kandırma aldatmayı gerektirebilir. Vazgeçme özgürlüğüne saygı gösterme.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YAPMA İLKELERİ Katılanları fiziksel ve zihinsel rahatsızlık, zarar ve tehlikelerden koruma. Veriler toplandıktan sonra katılanlara araştırmanın doğası konusunda bilgi sunma.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YAPMA İLKELERİ Araştırma prosedürleri katılanlar için istenmeyen sonuçlar doğurursa bunları karşılama. Bir katılımcı ile ilgili elde edilen bilgiyi, önceden kabul edilmiş olmadıkça gizli tutma.

EĞİTİM ARAŞTIRMALARINDA ETİK HATALAR İnsanları, bilgi ve onayları olmaksızın araştırmaya katma, İnsanları araştırmaya katılmaya zorlama, Araştırmanın gerçek niteliğini katılanlardan saklama,

EĞİTİM ARAŞTIRMALARINDA ETİK HATALAR Katılanları kandırma, Katılımcıların benlik saygılarını küçültücü eylemlerde bulunmalarına neden olma, Davranış kontrolü ve karakter değişimi üzerinde araştırma yapma,

EĞİTİM ARAŞTIRMALARINDA ETİK HATALAR Katılanları fiziksel ya da zihinsel strese sokma, Katılanların özel yaşamlarını ihlal etme, Kontrol gruplarına katılanlardan yararları esirgeme,

EĞİTİM ARAŞTIRMALARINDA ETİK HATALAR Araştırmaya katılanlara adil davranış, ilgi ve saygı göstermede başarısızlık

Çözüm ne olabilir? Sorularınız.!!!