Araştırma Yöntemleri 3- Bilimsel araştırmanın amacı Bilimsel yaklaşımların sınıflandırılması

Sosyal bilimlerde araştırma neden yapılır? Bir bilimsel araştırma neden yapılır, amaçları nelerdir? Bu derste dört nedenle başlayıp araştırma yaklaşımlarının diğer sınıflandırılmalarından bahsedilecektir. Daha sonra araştırma sürecinden ve bazı kavramlar tanıtılacaktır. Bu nedenleri dört grupta toplamak mümkündür: Keşfetme Tanımlama Açıklama Değerlendirme

Sosyal Bilimlerde Araştırmanın Amaçları Sosyal bilimlerde yapılan araştırmaları farklı değişkenlere göre farklı sınıflandırmalara ayırmak mümkündür. Amaçlarına göre araştırmalar: 1- Keşif amaçlı araştırma (exploratory research). Genellikle daha önce yeterli sayıda çalışma yapılmamış konularda kullanılan araştırma şeklidir. Gelecekte yapılacak çalışmalar için bir yön belirler. Araştırmacı genellikle ‘ne’ sorusu üzerinde durur, ‘niçin’e odaklanmaz. Araştırmacı başlangıçta bir araştırma sorusuna sahip olmayabilir. Çoğunlukla nitel araştırma yöntemleri kullanılır. Örnek: Odak grup çalışması yapılarak gençlerde madde bağımlılığı konusunda temel noktalar ortaya konulmaya çalışılır.

2- Tanımlayıcı araştırma (descriptive research). Bir durum ya da olayın belirli özelliklerini içinde bulunduran bir resmini sunmaya çalışır. Bir araştırma sorusu ve konusuna gerek vardır ‘Nasıl’ sorusunu sorar. Genelde nicel yöntem ve veri toplama yolu izlenir. Konuyu ya da olayı tanımlama girişimi olduğundan çalışılan problemin detaylarına inmeye çalışır. Örnek: X ilindeki insanların kapkaç olayları hakkındaki görüşleri nasıldır?

3- Açıklayıcı araştırma (explanatory research). Genelde tanımlayıcı ve keşif amaçlı araştırmalar üzerine inşa edilir. ‘Niçin’ sorusuna odaklanır. Tanımlayıcı araştırmanın olayı tanımlamaya çalışan ‘ne, nasıl’ sorularının ötesine geçerek üzerinde çalışılan problemin niçin ortaya çıktığını açıklamaya çalışır. Sebep sonuç ilişkisini anlamlandırmaya çalışır. Örnek: Niçin kamu çalışanları yeterli derecede işlerinden tatmin olamamaktadırlar?

4- Değerlendirme amaçlı araştırma (evaluation research). Bir olgu ya problemle ilgili objektif değerlendirmeleri içeren araştırma. Bir uygulamanın, politikanın, tedbirin belli bir uygulama süresi sonrası geri bildirim almak (değerlendirmek) için yapılan araştırmalardır. Ör. Aile hekimliği uygulamasının sonucu ne olmuştur? A belediyesinin yoksullara yardım programının sonuçları nelerdir? Belediyenin yeni çöp toplama uygulamasının sonuçları nelerdir? Araştırmaları keskin sınırlarla birbirinden ayırmak her zaman kolay olmayabilir. Bir araştırma birden fazla nitelikte olabilir.

Temel aldıkları felsefeye, bakış açısına göre Nicel Pozitivist görüşe dayanır Gerçekler ile duygular birbirinden farklıdır ve bağımsız olarak gerçekler araştırılabilir Genelleme yapmak, tahminde bulunmak, nedensellik ilişkilerini ortaya çıkartmak Nitel Bir çok gerçeklik var, bunlar sosyal bağlamlarda anlam kazanır Katılımcının bakış açısından bakmaya çalışmak Genelleme yapmaya çalışmaz veya bu amacı sınırlıdır

Nicel araştırmalar Tarama araştırmaları Korelasyonel araştırma (iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkileri belirlemek) Nedensel karşılaştırma araştırması (ör. İnsan grupları arasındaki farklılıkların nedenlerini, sonuçlarını; koşullar ve katılımcılar üzerinde herhangi bir müdahalede bulunmaksızın belirlemek) Deneysel araştırma Tek denekli araştırma Meta-analiz (belirli bir amaca veya konuya yönelik yapılan araştırmaları birlikte göz önüne alıp inceleyerek bu çalışmaların sonuçlarından bir senteze ulaşmak için kullanılan bir yöntem)

Nitel araştırmalar görüşme, gözlem, odak grubu görüşmesi, içerik incelemesi Etnografik araştırma Katılımlı (açık, gizli) Katılımlı olmayan Tarihi araştırma Dokümanların incelemesi Sözlü tarih Eylem araştırması: genellemelere erişmekten çok belirli bir durumun koşullarını değiştirecek bilgiyi elde etme. Burada katılımcıdan çok araştırma ekibine katılan kişiler söz konusu. Yukarıdaki yöntemlerden her hangi birisi kullanılabilir. Durum çalışması (case studies) Anlatı araştırması (narrative studies). biyografi, otobiyografi

Veri toplama tekniklerine göre Görgül araştırmalar (ampirik, gözleme dayalı) İhtiyaç duyulan verilerin anket, gözlem, görüşme gibi çeşitli araçlarla toplanması Belgesel (doküman) Programlar, yönetmelikler, kitaplar, gazeteler, raporlar, elektronik dokümanlar …

Kullanılan verinin özelliğine göre Birincil veriye dayalı araştırma İkincil veriye dayalı araştırma

Kapsadıkları süreye göre Anlık araştırmalar (fotoğraf) Genelde birincil veri kullanan çalışmalar bu türdendir Anket yaygın kullanılan bir tekniktir Süreli araştırmalar (film, boylamsal) Özellikle ikincil kaynaklardan elde edilen verilerin kullanıldığı çalışmalar için uygundur. Ör. Son 30 yıl içinde Türk-İş konfederasyonun AB ile ilgili yaklaşımı nasıl olmuştur sorusunu Türk-İş Dergisi’nin bu süre boyunca çıkan sayıları taranarak cevaplandırılmaya çalışılabilir.

Araştırma Süreci Farklı yaklaşımlar bulunmakla birlikte genelde bilimsel araştırmanın şu döngüyü izlediği söylenebilir. Literatür taraması Araştırma probleminin ortaya konulması Soruları / hipotezleri belirleme Araştırma deseninin oluşturulması (nicel, nitel veya her ikisi) Örneklem seçimi Veri toplama araçları belirleme Analiz yöntemini belirleme Verinin toplanması ve analiz edilmesi Raporlaştırma

Verilerin toplanması ve analizi Literatür taraması Araştırma sorusu Hipotezler Araştırma deseni Örneklem Veri toplama araçları Verilerin toplanması ve analizi Raporlaştırma

Kaynaklar Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (2009), Edt. Kaan Böke, İstanbul: Alfa Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (2007), R. Altunışık, R. Coşkun, S. Bayraktaroğlu, E. Yıldırım, Sakarya: Sakarya Kitabevi Ruane, Janet M (2005). Essential of Research Methods: A Guide to Social Science Research, Blackwell Büyüköztürk ve diğ. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pagem