KARDİOPULMONER REHABİLİTASYON Öğr. Gör. Ali Erman KENT
KARDİAK REHABİLİTASYON Hasta ve aile eğitimi Risk faktörlerinin azaltılması Psikolojik destek Ev ve hastane rehabilitasyonu olarak yapılan progresif bir fiziksel aktivite düzeni Mesleki yönlendirme
Hedef: Primer koruma: Sekonder koruma: İyileşmeyi hızlandırmak Komplikasyonları önlemek Sekonder koruma: Egzersiz eğitimi Yaşam modifikasyonu Yaşam kalitesini ARTTIRMAK!
REHABİLİTASYON TAKIMI Doktor Fizyoterapist Hemşire Program koordinatörü Eczacı Sosyal hizmet uzmanı Diyetisyen Konuşma terapisti Mesleki danışman Psikolog İş uğraşı terapisti EKG teknikeri Fizik tedavi teknikeri
KARDİAK REHABİLİTASYON
FAZ 1 (Akut/monitörize faz): Bu faz rehabilitasyonun başlangıç komponentidir.Hastanın durumu stabilleşir(genellikle 24 saat sonra) başlanır. !!!Kalp atakları öncelikle yıkıcı bir deneyimdir. Bu nedenle hastaya rehberlik etmek ve yeniden güven kazanmasını sağlamak önemlidir.
Hasta ve aile eğitimi Hasta ve ailesine kalp hastalığı, risk faktörleri modifikasyonu hakkında bilgi vererek Hastaya özel bir sağlık programı hazırlamak Egzersiz reçetesi Egzersiz tolerans testi
ERKEN MOBİLİZASYON OLMAMASI DURUMUNDA 1.Fiziksel kapasite azalır 2.Vital kapasite azalır AC. Hacmi azalır Pulmoner ventilasyon azalır Egzersiz toleransı azalır
ORTASTATİK HİPOTANSİYON!!!! Yatak istirahitinde vazomotor kapasitede azalma olur. Damar kapakları yavaş çalışır. Kan distalde toplanır. Venöz göllenme meydana gelir. Baş dönmesi görülür
FAZ 1 HASTANE PROGRAMI
1. GÜN: Solunum egz. x5(diyafragmatik+göğüs solunumu) Aktif eklem hareketix5 15 dakika oturma(günde 3 kez) 15m. Yürüme(günde 2 kez)
2.GÜN Solunum egz.x5 Aktif eklem hareketi x10 Otururken alt ext. egz x5 Postür egz.x5 40m. Yürüme(günde 2 kez) 30 dak. oturma(günde 3 kez)
3.GÜN: Solunum egz.x10 Aktif eklem hareketix10 Otururken alt ext. egzx10 Postür egzx10 60m yürüme(2 kez) 45 dak. oturma
4.GÜN: Solunum egz.x10 Aktif eklem hareketi Otururken alt ext. Egzx10
5.GÜN: Solunum egzx10 Aktif eklem hareketi x10 Otururken postür egz.x10 Ayaktaki egzx10 60 dak. oturma 100m yürüme 5 basamak merdiven inip- çıkma
6.GÜN: Solunum egz.x10 Aktif eklem hareketix10 Otururken alt ext. egzx10 Otururken postür. egzx10 Ayaktaki egzx10 60 dak. oturma 400m yürüme 10 basamak merdiven inip-çıkma Ev programı
TEDAVİDEN DİKKAT EDİLECEK UNSURLAR
EV PROGRAMI
Eve dönüşün ilk günlerinde (yaklaşık 15 gün) hastanede başlanan egzersizlere devam edilir. Her gün bir oda boyu artarak yürünür. Yürüyüşe çıkılan saatlerde havanın temiz olmasına dikkat edilmeli. 1 ay içersinde derecesi her gün artan yürüyüşler. Banyo, ılık duş alma şeklinde oturarak kısa sürede yapılmalı.
En az 1. 5 ay araba, motor kullanmamalı En az 1.5 ay araba, motor kullanmamalı.Kullanmak zorunda ise sık sık ara verilerek ve trafiğin yoğun olmadığı durumlar edilmeli. Diyetine dikkat etmeli(yağsız,sıvı yağ,beyaz et,sebze,meyve) Risk faktörleri eğitimi dikkate alınmalı Üst ext. İzometrik egzersizlerden kaçınmalı.
Çamaşır asmamalı,ağır şeyler kaldırmamalı Ev içinde hastalar egz.leri anormal nabız,KB,EKG değişikliği olmadan tamamlayabiliyorsa normal cinsel yaşamlarına dönebilirler
KARDİAK REHABİLİTASYON PROGRAMININ PROGRESYONUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Kardiak reh. Programına alınmış bir kişinin ftr programına 24 saat sonra başlanmalıdır. Hareketler distalden proksimale ve unilateral olarak yapılmalıdır. Egzersizler ilk kez yaptırılıyorsa 5’er tane yaptırılmalı Eğer hasta 70 yaş ve üstündeyse egzersiz sayısı 5 ten fazla olmamalı. Egzersizden hemen önce,hemen sonra ve 3 dk dinlendikten sonra kan basıncı,kalp hızı ve solunum frekansı ölçülmeli.
Hasta programa alınınca her sabah hastanın gecesini nasıl geçirdiği öğrenilir. Eğer gece problem yaşanmadıysa programa devam edilir. Eğer hasta gece veya programa alınmadan önce bir problem yaşandıysa ve dilaltı(izordil) ilaç ile geçirilmiş ve EKG sinde bir problem yoksa programa kalınan günden devam edilir.
Dilaltı ilaç ile geçmemişse hastanın EKG sinde bir problem olması beklenir(iskemi vb.). Bu durumda programa 1 gün ara verilir ve ertesi gün kalınan yerden devam edilir. Eğer hasta MI geçirdiyse programa en baştan başlanır.
FAZ 2 Hastaneden çıkış - 6 hafta sonrası Bu dönem hastane sonrası erken dönemdir Hasarlı myokartta güçlü bir skar oluşumuna dek evde sürecek iyileşme evresidir Egzersiz eğitimi programını ve yaşam biçimi değişikliklerini içerir Bu devrenin başında egzersiz testi, fiziksel uygunluk testleri, pulmoner fonksiyon testleri yapılarak risk faktörü çıkarılır. Dış hasta programı hastane çıkışından ilk 48-72 saat sonra başlatılmalıdır.
Majör amaçlar Risk faktörlerinin modifikasyonu ve yaşam stili değişiklikleri Fiziksel çalışma kapasitesinin kardiovasküler fonksiyonu, kuvvet endurans ve fleksibilitinin arttırılması Psikososyal iyi olma halinin arttırılması Hastaları egzersizle ilgili olarak eğitmek
Egzersize başlamama kriterleri: Kan basıncının 150-90 mm-hg basıncı üstü Kan basıncının 60-100 mm-hg basıncıaltı
EFOR TESTİ: Tanı, ve tedavinin olumlu cevap verip vermediği, hipertensiyon ara değerlendirmeleri ve egzersiz eğitimi için yapılır. Eğitim ve hız verilerek yapılan testler: Bisiklet ergometresi Koşu bandı(treadmill) Kol ergometreesi Kürek Kalistenik egzersizler Yüzme MI’dan en az 4-6 hafta sonra yapılmalıdır. Max kalp hızı= 220-yaş Submximal kalp hızı= max kalp hızı x %60-85
FAZ 2 EGZERZİSLERİ Bu devrede yapılacak olan egzersizin düzeyi emniyetli fakat hastada gelişimi sağlayacak düzeyde olmalıdır. Hem kardiovasküler etkinlik geliştirilmeli hemde klinik düzey bozulmamalıdır. Kollarla yapılan egzersizler kan basıncını yükselttiği için alt extremite egzersizleri tercih edilir.
ÖRNEK PROTOKOL
1.Hafta: Her gün kendi giyinme Oturarak yapılan faaliyetlere konsantre olma(örneğin kitap okuma) Gerginlik yaratan ve yorucu faaliyetlerden kaçınma 500m yürüme
2.Hafta: Ev içinde aktivitelere başlama(örneğin basit yemekler hazırlama) Gerekli olduğunda dinlenme
3.Hafta: Ev aktivitelerini arttırma(ütü,bulaşık yıkama) Bahçeyle uğraşma(çapa) Hafif sosyal aktivitelere başlama(sinema,yemeğe çıkma) Dışardan hastane rehabilitasyonuna katılma
4.Hafta: Ev aktivitelerini arttırma(çamaşır yıkama) Yürüyüşü 1.5 km ye çıkarma Araba kullanma
5.Hafta: Yer silme,hafif alışveriş, 2 km yürüyüş
6.Hafta: Daha aktif olma Elektrik süpürgesiyle ev temizleme Bahçıvanlık çalışmalarını arttırma İşe hafif çalışma koşuluyla geri dönme Yüzme,bowling,bisiklet sürme
FAZ3(taburcu olma sonrası ara dönem) Öncelikle hastanın 2. devreden çıkıp 3. devreye geçip geçemeyeceği belirlenmelidir Faz 3 programları ev/halk sağlığı programları tarzında uygulanır Egzersiz programı rekreasyonel aktiviteleri de içeren nitelikli bir seanstan oluşur Bu faz egzersiz safhası olarakta tanımlanır Egzersiz aşamalı ve denetimli bir program olmalıdır.
Major amaçlar: Fizik kondüsyonunun geliştirilmesi Yaşam boyu egzersiz alışkanlığının gelişimi Daha fazla iş yükünü tolere edebilme Pulmoner fonksiyonları geliştirme
Faz3 programına katılma kriterleri; Taburcu olduktan sonra 4-6 hafta geçmelidir. Faz 2 yi başarıyla tamamlamış olmalıdır.
EGZERSİZ TİPİ Egzersiz programı,rekreasyonel aktiviteleri de içeren aerobik nitelikli geniş kas kitlelerinde vazodilatasyona sebep olan bir seanstan oluşur Egzersizler hem alt hem üst ekstremiteyi içermelidir Ama üst ekstremiteyi çalıştırmada kalbe binen stresin daha da artacağı unutulmamalı ve daha az yoğun olmalıdır.
Yapılabilecek aktiviteler: Basamak inip –çıkma Bisiklet Tempolu yürüme Oturup kalkma Sıçrama Half squat Hafif jogging Ağırlıklı-ağırlıksız kol hareketleri
EGZERSİZ FREKANSI Maximum fayda için haftada en az üç kez her seansta 20-30dk. egzersiz ayrıca ısınma ve soğuma periyodu olmalıdır.
ISINMA Egzersiz öncesi vücudu hazırlamaktır Etkili ısınma 10-15 dk. sürer şunları içermelidir; Mobilite egzersizi:Eklem hareket açıklığını arttırma(omuzda daire çizme,kalça diz sallama) Kas gruplarını statik germe: Her germe en az 10 saniye sürmeli(quadriceps,hamistring germe) Dinamik aktiviteler: Kalp hızını arttırmak için yapılır.
SOĞUMA Egzersiz takibinde kanın göllenmesini ve egzersiz sonrası hipotansiyonu önler. Aktif soğuma yaklaşık 5-10dk. sürmelidir.
Faz 3 programını bitirme kriterleri Hasta 3-6 ay programa katılmış olmalı Fonksiyonel kapasite 6 MET veya daha fazla olmalı Hasta rehabilitasyon takımının gözünde faz3 ü başarılı bir şekilde tamamlamış olmalıdır. Orta dereceli egzersizlerde anjina olmamalı Hastanın egzersizleri yaparken hemodinamik yanıtları normal olmalı
Egzersiz yaparken dikkat edilecek noktalar Yemeklerden hemen sonra aktiviteler yapılmamalı(en az 2 saat) Aktiviteler bilateral veya kombine şeklinde uygulanmamalı Aktif eklem hareketi distalden proxsimale doğru yapılmalı Egzersizler sırasında hasta nefesini tutmamalı,valsalva manevrasından kaçınmalıdır Göğüs ağrısı,nefes darlığı, aşırı yorgunluk, taşikardi, kan basıncında değişiklik, sistolik basınçta 20mmhg dan fazla olan, diastolik basınçta 10mmhg den fazla düşüş olan hastalarda egzersizler bir sonraki devreye iletilemez veya bir alt seviyeye indirilir.
FAZ4(uzun dönem takip) Üçüncü fazın devamı şeklindedir Bu evrede uygulanan egzersizler önceki evrede çalıştırılan kas gruplarına yönelik ve her hastanın yaşam biçimi,ilgi alanlarına göre seçilmelidir En az haftada 3 gün 30dk süre ile egzersiz uygulanması şarttır. Bu evrede EKG monitorizasyonu gerekmez.