Çözüm Odaklı Danışma Mustafa İŞLEK Uzm. Psi. Dan. Kahramanmaraş 2015

Takdim Planı İLKOKULLARDA GÖREV YAPAN REHBER ÖĞRETMENLER İÇİN ÇÖZÜM ODAKLI OKUL DANIŞMANLIĞI 5 Dakika Tanışma 10 Dakika Çözüm Odaklı Kısa Süreli Danışmanlık Nedir? Çözüm Odaklı Kısa Süreli Danışmanlığın İlkeleri Çözüm Odaklı Kısa Süreli Danışmanlıkta Kullanılan Teknikler 15 Dakika Yalnız Yatamama-Uyku Sorunları ve Çözümü ARA 10 DAKİKA 25 Dakika Akademik Başarısızlık ve Çözümü Çekingenlik ve Çözümü Boşanma Sonrası Sorunlar ve Çözümü Sonuç ve Değerlendirme Soru-Cevap Teşekkür ve Kapanış mustafaislek77@gmail.com

Mustafa İŞLEK Eğitim 1996 Gebze Anadolu Lisesi 2000 Hacettepe Üniversitesi PDR Lisans 2006 Hacettepe Üniversitesi PDR Yüksek Lisans 2007 Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Yüksek Lisans Çalıştığım Kurum Gebze Rehberlik ve Araştırma Merkezi (Müdür Yard.) mustafaislek77@gmail.com

TANIŞMA “HER SORUNUN İÇİNDE ÇÖZÜM GİZLİDİR. ARAYAN ÇÖZÜMLE, ARAMAYAN SORUNLA KARŞILAŞIR.” mustafaislek77@gmail.com

Metafor 1 mustafaislek77@gmail.com

ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ DANIŞMANLIK NEDİR? Kocaeli İl Milli Eğitim Müdürlüğünün 7479 öğrenci üzerinde yaptığı bir çalışmada, öğrencilerin %33.92’si amaçlarını belirleme noktasında güçlük yaşadığını, %58.94’ü ise zaman yetersizliği içinde olduklarını belirtmişlerdir (Kocaeli MEM, 2004). mustafaislek77@gmail.com

Bu durum dikkate alınarak ortaya konan çözümün, hem öğrencilere amaç belirlemede etkili olması, hem de bunun uzun bir zaman dilimi içinde değil de, kısa sürede yapılması gerekmektedir. Böyle bir durumda “Çözüm Odaklı Yaklaşımlar” önerilmektedir (İşlek, 2006). mustafaislek77@gmail.com

Literatürde Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi olarak ele alınmaktadır Literatürde Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi olarak ele alınmaktadır. Okullarda terapiden ziyade psikolojik danışma daha açıklayıcı olduğu için, eğitimle ilgili çalışmalarda terapi değil, psikolojik danışma kavramı tercih edilmiştir (Littrell ve Malia, 1995). Steve De Shazer ve Milwaukee Kısa Süreli Aile Terapileri Merkezindeki meslektaşlarının geliştirmeye çalıştıkları yaklaşım, “Çözüm Odaklı” bir modeldir. mustafaislek77@gmail.com

Çözüm Odaklı Bakış Açıcı Neden Gereklidir? Geçmiş Şimdi Gelecek BELİRSİZ Amaç Belirleyeme Zaman Yetersizliği mustafaislek77@gmail.com

Ete Kemiğe Büründüm, Yunus Diye Göründüm. Metafor 2 Ete Kemiğe Büründüm, Yunus Diye Göründüm. mustafaislek77@gmail.com

ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ DANIŞMANLIĞIN İLKELERİ Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma üç temel kurala dayanmaktadır (Fleming, 1998): 1. Bozulmamışsa onarmamak, 2. İşleyen çözüm yollarına başvurmada ısrarcı olmak, 3. İşlemeyen çözüm yollarına başvurmamak (farklı çözüm yolları önemlidir). mustafaislek77@gmail.com

Temel İlkeler: Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışmanın temel ilkeleri Walter ve Peller (1992) tarafından sekiz maddede özetlenmiştir (Akt: Coe ve Zimpfer, 1996): 1. Çözüm üzerinde ve gelecek üzerinde odaklanma, istenilen yönde değişimin gerçekleşmesini sağlar. 2. Her problemin nadir durumu, psikolojik danışman ve danışan tarafından yaratılır ve bu durumlar çözüm oluşturmada kullanılır. 3. Hiçbir şey aynı değildir. Değişim her zaman süreklidir. mustafaislek77@gmail.com

ilkeler 4. Küçük değişmeler daha büyük değişmelere yol açar. 5. Danışan ile psikolojik danışman arasındaki işbirliği kaçınılmazdır. 6. Danışanlar problemlerini çözebilme gücüne sahiptirler. 7. Danışanlar şikâyetlerinde olduğu gibi onların çözümünde de uzmandır. 8. Bir problemin tek bir doğru çözümü yoktur. Danışan için en uygun çözümün bulunması gerekir. mustafaislek77@gmail.com

ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ DANIŞMANLIKTA KULLANILAN TEKNİKLER Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma için yedi ayırt edici özelliği şu şekilde sıralamışlardır: 1. Oturum öncesi değişimi ölçme tekniği, 2. Amaç oluşturma, 3. Mucize soru, 4. Derecelendirme soruları, 5. Nadir durumlara ilişkin sorular, 6. Konsültasyon arası vermek, 7. İltifat içeren mesajlar vermek ve ev ödevleri. mustafaislek77@gmail.com

1. Geleceği Okuma Tekniği 2. İlk Oturum Görevini Formüle Etme Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışmanlıkta kullanılan diğer teknikler de şunlardır: 1. Geleceği Okuma Tekniği 2. İlk Oturum Görevini Formüle Etme 3. Başa çıkma Soruları 4. Kâbus Soru 5. Merakı Harekete Geçirme 6. Bir Alt Pozisyon 7. Aynı Dilden Konuşmak 8. Yeniden Çerçeveleme mustafaislek77@gmail.com

YALNIZ YATAMAMA VE ÇÖZÜMÜ Problem Durumu: Kuramsal Çerçeve: Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Bakış Açısı: Örnek Vaka: Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Tekniklerinin Avantajları ve Dezavantajları: Uygulayıcılara Öneriler: mustafaislek77@gmail.com

YALNIZ YATAMAMA VE ÇÖZÜMÜ Problem Durumu: Okul çağındaki çocukların uyku sorunu ile karşı karşıya oldukları sık rastlanan bir durumdur. Uyku bozuklukları hafızayı zayıflatır, yaratıcı düşünme kapasitesini azaltır ve öğrenmeyi olumsuz etkiler. Bu dönem onların zaten stres ve uyum sorunlarla başa çıkmak zorunda oldukları bir dönemdir. mustafaislek77@gmail.com

YALNIZ YATAMAMA VE ÇÖZÜMÜ Kuramsal Çerçeve: Uyku; yeni doğan, bebeklik, okul öncesi ve okul çocuğu, ergenlik dönemlerinde farklılıklar gösterir. Bebekler ilk üç aylık dönemde günlerinin 16- 18 saatini uyuyarak geçirir. Bu dönem çok evreli bir uyku düzeni içinde gece ve gündüz eşit sayıda uyuma ve uyanma dönemlerinden oluşurken okul öncesi dönemde uyku erişkin dönemdeki iki evreli özelliğini kazanır. Okul çocuğu ve ergenlik döneminde iki evreli uyku okul yaşamının getirdiği zorunluluklar nedeni ile aslında fizyolojik olmayan tek evreli, yani 24 saatte bir kez uyunan gece uykusuna dönüşür. mustafaislek77@gmail.com

YALNIZ YATAMAMA VE ÇÖZÜMÜ Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Bakış Açısı: (İşbirliği) (Davranış Problemi) (Danışan Tipi: Müşteri, Şikayetçi ve Misafir) mustafaislek77@gmail.com

YALNIZ YATAMAMA VE ÇÖZÜMÜ Vaka: 2.sınıf öğrencisi A.Selim mustafaislek77@gmail.com

Ara 10 dakika… 10 dakika… mustafaislek77@gmail.com

AKADEMİK BAŞARISIZLIK VE ÇÖZÜMÜ Problem Durumu: Kuramsal Çerçeve: Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Bakış Açısı: Örnek Vaka: Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Tekniklerinin Avantajları ve Dezavantajları: Uygulayıcılara Öneriler:

AKADEMİK BAŞARISIZLIK VE ÇÖZÜMÜ Problem Durumu: Akademik başarı ya da başarısızlık, bireyin kendisi, ailesi ve içinde yaşadığı toplum bakımından oldukça önem taşımaktadır. Akademik yönden başarılı, nitelikli insan gücü potansiyelinin bir toplumun kalkınmasında en temel güç olduğu kabul edilmektedir. Akademik başarı, öğrencilerin okul yaşamında amaçlanan davranışlara ulaşma düzeyi olarak tanımlanmaktadır. Akademik başarısızlık ise, bireyin bilişsel yeteneğine göre beklenenin altında bir başarı olarak tanımlanmaktadır. mustafaislek77@gmail.com

AKADEMİK BAŞARISIZLIK VE ÇÖZÜMÜ Kuramsal Çerçeve: Yapılan araştırmalar, başarılı ve başarısız öğrencilerin zekâ düzeyleri arasında bir fark olmadığını göstermektedir. Okul başarısı, öğrencinin bulunduğu sınıf ve derse göre hedeflenen bilgi, beceri ve davranışları kazanmasıdır. Başarısızlık ise, en az bir öğretim dönemi boyunca süren, hemen hemen her dersten, gelişim düzeyinin ve yeteneklerinin çok altında başarı göstermesi ve bu durumu bir türlü telafi edememesidir. mustafaislek77@gmail.com

AKADEMİK BAŞARISIZLIK VE ÇÖZÜMÜ Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Bakış Açısı: Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma, sorun üzerinde değil, çözüm üzerinde odaklanmayı ve çözüme yönelik konuşmayı esas almaktadır. Sorun odaklı düşünce, bireyin sorunlarını çözerken halen uyguladığı ve gelecekte de uygulayabileceği birtakım seçenekleri keşfetmesini engeller niteliktedir. Çözüm ise genellikle sorunun ortaya çıkış nedeniyle ilişkili değildir. Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışmada kişiyi psikolojik danışmaya getiren sorunlar üzerinde konuşmaktan çok, çözümler üzerinde konuşmak bireyin amacına ulaşması açısından daha önemli görülmektedir. mustafaislek77@gmail.com

AKADEMİK BAŞARISIZLIK VE ÇÖZÜMÜ Vaka: Cihan 14 yaşında, üç çocuklu ailenin ikinci çocuğu ve ortaokul sekizinci sınıfa giden erkek öğrencidir. Annesi Sümeyye Hanım ve babası Nuri Bey, çocuklarının yeterince ders çalışmadığı ve kitap okumadığı gerekçesiyle beş oturumluk Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikolojik Danışma yardımı almışlardır. …Cihan’daki bu değişim hem ailesinden, hem okul yöneticisi ve öğretmenlerinden, hem de akran grubundan gelen olumlu geri bildirimlerle daha da artmış ve kalıcı bir davranış halini almıştır. mustafaislek77@gmail.com

ÇEKİNGENLİK VE ÇÖZÜMÜ Problem Durumu: Kuramsal Çerçeve: Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Bakış Açısı: Örnek Vaka: Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Tekniklerinin Avantajları ve Dezavantajları: Uygulayıcılara Öneriler: mustafaislek77@gmail.com

ÇEKİNGENLİK VE ÇÖZÜMÜ Problem Durumu: Çocuklar genellikle, isteklerini, ihtiyaçlarını, düşünce ve duygularını sağlıklı ve sorumlu bir şekilde paylaşma becerisinden yoksundurlar. pasif davranışları pekiştirildiği için veya kendilerini atılgan yapacak bilgi ve becerilere sahip olmadıkları için çekingen davranışlar sergilemektedirler. Bu durum da değersizlik, suçluluk, kendine ve diğer insanlara karşı öfke gibi olumsuz duygularla sonuçlanır. mustafaislek77@gmail.com

ÇEKİNGENLİK VE ÇÖZÜMÜ Kuramsal Çerçeve: Davranışlar; saldırgan, çekinden ve atılgan olmak üzere üçe ayrılır. Atılgan bir biçimde yanıt verebilmek bu gelişim evresindeki çocuk için oldukça önemlidir. Atılgan olamayan öğrenciler akran baskısına karşı koymakta güçlük çekerler, hayır diyemezler. mustafaislek77@gmail.com

ÇEKİNGENLİK VE ÇÖZÜMÜ Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Bakış Açısı: Çözüm odaklı kısa süreli danışma çocukların iletişim düzeylerini olumlu anlamda etkilediği bilimsel olarak ispatlanmış bir psikolojik danışma modelidir. Çekingen davranışların altında yatan temel sorunun iletişim sorunu olduğu ifade edebilir. mustafaislek77@gmail.com

ÇEKİNGENLİK VE ÇÖZÜMÜ Vaka: Umut, 8 yaşında üçüncü sınıfa giden erkek öğrencidir. Hakkını savunamadığı, pasif kaldığı ve hayır diyemediği için annesi tarafından merkezimize müracaat etmişlerdir. Ön görüşme ardından 6 oturumluk çalışmanın sonucunda amacına ulaştığını ve artık kendini daha rahat bir biçimde ifade edebildiğini söylemiştir. mustafaislek77@gmail.com

Ara 10 dakika… 10 dakika… mustafaislek77@gmail.com

BOŞANMA SONRASI SORUNLAR VE ÇÖZÜMÜ Problem Durumu: Kuramsal Çerçeve: Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Bakış Açısı: Örnek Vaka: Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Tekniklerinin Avantajları ve Dezavantajları: Uygulayıcılara Öneriler: mustafaislek77@gmail.com

BOŞANMA SONRASI SORUNLAR VE ÇÖZÜMÜ Problem Durumu: TUİK 2014 verilerine göre ülkemizde boşanma sayıları her geçen yıl artmaktadır. Meydana gelen boşanmaların yarısının çocuklu ailelerde gerçekleştiği düşünülecek olursa, her yıl binlerce çocuk boşanma sonrası yaşanan birçok olumsuz duygu yaşamaktadırlar. Köknel’e göre yaşam stresleri içinde en ağır etki bırakan stresör boşanmadır. Boşanma stresi, çocukların akademik, sosyal ve duygusal gelişimlerini olumsuz bir şekilde etkilemektedir. mustafaislek77@gmail.com

BOŞANMA SONRASI SORUNLAR VE ÇÖZÜMÜ Kuramsal Çerçeve: Evlenmiş çiftlerin hukuki, dini ve sosyal yönden aralarındaki bağın kapması başlanma ile gerçekleşir. Başa çıkma becerilerinin eksikliği, dış desteğin kullanmadaki yetersizlik ve boşanma durumunda çocukların kendini suçlama eğilimleri nedeniyle boşanmanın etkisi onlar için oldukça örseleyici olabilir. Dürtülerini kontrol etmede yetersizlik, dikkat dağınıklığı, utangaçlık, sosyal fobi gibi akademik ve sosyal problemleri sahip iseler veya anlaşmazlık yaşanan bir aileden geliyorlarsa daha ileri psikolojik problemler için risk altındadırlar. Okuldan ve destekleyici ruh sağlığı çalışanlarından gelen psikolojik destek, boşanmanın onlar üzerindeki olumsuz etkisini azaltabilir. mustafaislek77@gmail.com

BOŞANMA SONRASI SORUNLAR VE ÇÖZÜMÜ Çözüm Odaklı Kısa Süreli Kuramın Bakış Açısı: Boşanma süreci ve sonrası şiddetli bir fırtına gibi geçer. Tüm aile üyeleri gibi çocuk da yoğun duygular yaşar ve bu duyguları çeşitli yollarla dışa vurur. Kendini öfkeli ve çaresiz hissedebilir. Bu durumda çözüm odaklı bakış açıcı çocuğa çok iyi gelecektir, çünkü duygu ile çalışmak sıkıntılıdır. Onun yerine duyguya neden olan düşüncelerini ve neleri üstesinden gelebileceğine dair gücünü fark etmesi son derece önemlidir. Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma bu anlamda çocuğa güçlü alanlarını fark etmesini sağlayacaktır. mustafaislek77@gmail.com

BOŞANMA SONRASI SORUNLAR VE ÇÖZÜMÜ Örnek Vaka: Tuğba, 9 yaşında kız öğrencidir. Öğretmenlerinin son zamanlarda dalgın olduğu, derslerine eskisi kadar özenli davranmadığı gerekçesiyle rehberlik servisine yönlendirilmiştir. Yapılan görüşmede ilk başta konuşmak istemediğini ifade etmiş ve ağlamıştır. Kendisine yakından ilgi gösterilmiş, kendisine ne kadar önem verdiğimizi, kendisinin bizim için ne kadar değerli olduğunu ifade etmiş, istemezse zorla görüşmeyeceğimizi, ama isterse kendisini dinlemeye hazır olduğumuzu ve yardımcı olmaktan büyük bir memnuniyet duyacağımızı söyleyip görüşmeyi sonlandırdık. Sonra gitti ve bir ay sonra kendi isteğiyle geldi. Mucize soru, derecelendirme sorusu sorulmuştur. mustafaislek77@gmail.com

Sonuç ve Değerlendirme Sonuç olarak sizlere çözüm odaklı kısa süreli okul danışmanlığının okullarda çalışan siz psikolojik danışmanların işlerini büyük ölçüde kolaylaştıracağını ifade edebiliriz. Terapi bilimden daha ziyade bir sanattır. Sizin, danışanlarınızla çalışırken, sanat icra eden bir sanatkâr hassasiyetiyle hareket etmeniz gerektiğini düşünüyoruz. mustafaislek77@gmail.com

Genel olarak bu seminere ilişkin görüşleriniz nelerdir? Ayrıca bu kuramı tanıyan bir meslektaş olarak gerek kuramı, gerekse bu semineri değerlendirmenizi istiyorum: Çözüm odaklı kısa süreli danışmanlığının okulunuzda uygulanabileceğine ilişkin görüşleriniz nelerdir? Genel olarak bu seminere ilişkin görüşleriniz nelerdir? Genel olarak eğitimciye ilişkin görüşleriniz nelerdir? Çözüm odaklı kısa süreli danışmanlığa ilişkin 48 saat sürecek bir eğitime katılmak ister miydiniz? mustafaislek77@gmail.com

Soru-cevap mustafaislek77@gmail.com

Teşekkür ederim… mustafaislek77@gmail.com