Bireyi Tanıma Teknikleri

Psikolojik danışma ve rehberlikte bireylere yardım ederken onları çeşitli yönleri ile tanımak ve onların temel gereksinimlerini ortaya çıkarmak esastır.

Ancak henüz ihtiyaç duyulan tüm bilgileri sağlayacak veri toplama tekniği bulunamamıştır. Bu sebeple bireylerin çeşitli yönleriyle tanınabilmesi için çeşitli ölçme ve veri toplama araçlarının kullanılması gerekmektedir.

Bireyi tanımada kullanılan araçların test biçiminde olması bir zorunluluk değildir. Dolayısı ile bu araçlardan bazıları testlere dayanmakta bazıları ise test dışı olabilmektedir.

Teste dayalı olan bireyi tanıma teknikleri şunlardır: Başarı testleri Standart Öğretmen yapımı Yetenek testleri Genel Özel Farklı Kişilik Testleri İlgi envanterleri Kişilik envanterleri Uyum envanterleri Projektif kişilik testleri

Başarı Testleri Başarı testleri belirli bir ünite ya da derse yönelik başarı ve düzeyin ortaya konulması amacıyla hazırlanmış testleridir. Başarı testleri standart başarı testleri ve öğretmen yapımı testler olmak üzere ikiye ayrılır.

Standart başarı testleri belirli bir konu ya da ünite temel alınarak hazırlanmış, bireyin öğrenme çevresini ve içinde bulunduğu özel koşulları dikkate almayan standart testlerdir. Öğretmen yapımı başarı testleri ise öğrenme çevresini, öğrencileri ve öğrencilerin öğrendiği kadarını ölçme amacıyla öğretmenler tarafından hazırlanmış testlerdir.

Başarı Testleri

Yetenek Testleri Yetenek testleri bireylerin akademik yetenekleri ile ilgili bilgi toplamak amacıyla hazırlanmıştır. Yetenek testlerinin genel, özel ve farklı yeteneklere yönelik türleri bulunmaktadır.

Genel Yetenek Testleri Genel yetenek testleri bireyin genel bilişsel yeteneklerine yöneliktir.

Genel Yetenek Testleri

Özel Yetenek Testleri Özel yetenek testleri bireyin belirli bir alanda (resim, müzik gibi) sahip olduğu yeteneklere yöneliktir.

Özel Yetenek Testleri

Farklı Yetenek Testleri Farklı yetenek testleri dil, soyut düşünme, mekanik kavrama gibi faklı bilişsel yetenekleri ölçmeye yönelik geliştirilmiş testlerdir.

Farklı Yetenek Testi

Kişilik Testleri Bireyin kişilik özelliklerini farklı yönleriyle ortaya koymak amacıyla geliştirilmiş olan bu araçların ilgi envanteri, kişilik envanteri, uyum envanteri ve projektif kişilik testleri olmak üzere 4 türü bulunmaktadır.

İlgi Envanterleri İlgi envanterleri bireylerin ilgilerini ortaya çıkarma amaçlı hazırlanmış araçlardır. Okullarda ve sanayide kullanılan, bireylerin isabetli seçimler yapmalarına yardımcı araçlardır. Okullarda rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde daha çok eğitsel ve mesleki yöneltmelerde kullanılmaktadır. Çünkü bireylerin ilgi alanlarına uygun bir mesleği seçtikleri zaman, meslekte başarılı ve işlerinde memnun olacaklarına, böylece de işlerinde ve yaşamlarında mutlu ve uyumlu kişiler olacaklarına inanılmaktadır.

İlgi Envanteri

Kişilik Envanterleri Kişilik envanterleri bireylerin kişilikleriyle ilgili bilgi vermektedir. Psikolojik danışmada ortaya çıkan iki soruya cevap vermek için kişilik testlerinden yararlanılabilir. Bunlardan birincisi, danışanın, psikolojik danışma yardımı almasını gerektirecek bir kişilik bozukluğu olup olmadığı, ikincisi ise, danışanın girmek istediği mesleğe uygun kişilik örüntüsüne sahip olup olmadığıdır. Bu tür testleri yeterli deneyimleri olan psikolojik danışmanların uygulaması, öğretmenlerin bu tür uygulamalar yapmaması gerekmektedir.

Kişilik Envanteri

Uyum Envanterleri Uyum envanterleri, bireyin bir duruma göstermiş olduğu uyum davranışlarını belirlemeye yönelik olarak hazırlanmaktadır.

Uyum Envanteri Gündüzleri sık sık hayal kurar mısınız ? Başkalarından kolayca hastalık kapar mısınız ? Sırf insanlar arasında bulunmak için toplantılara katılmaktan hoşlanır mısınız ? Hastalandığınızda doktora gitmekten çekinir misiniz ? Bir toplantıda ortamda bulunan önemli kişilerle görüşmek için çaba harcar mısınız ?

Projektif Kişilik Testleri Projektif testler cümle tamamlama, resim yorumlama gibi teknikleri içeren ölçme araçlarıdır.

Projektif Testler

Test Dışı Teknikler Test dışı teknikler diğer insanların birey hakkındaki düşünceleri ile bireyin kendisi hakkındaki düşüncelerinin tasviri olarak ortaya çıkan teknikleridir.

Test dışı kişiyi tanıma teknikleri şunlardır: Gözlem Anket Sosyometrik teknikler Sosyometri Kimdir bu Kime göre ben neyim Kendini ifade etmeye dayalı teknikler Görüşme Otobiyografi Problem tarama envanteri Arzu listesi Günlük Drama ve oyuna dayalı teknikler Oyun terapisi Psikodrama Sosyodrama Olay incelemesi Olay konferansı Veli konferansı Ev ziyareti

Gözlem Gözlem genel olarak bireylerin değişik ortamlarda çeşitli davranışları hakkında onları gözetleme yoluyla bilgi toplama tekniğidir.

Gözlem verilerinin kayıt altına alınmasında kullanılan araçlar ise şunlardır: Anekdot kayıtları Gözlem formları Dereceleme ölçekleri

Anekdot (Olay Kaydı) Anekdot gözlem sonuçlarının kayıt edilmesi amacı ile geliştirilmiş özel bir formdur. Herhangi bir öğrencinin belli bir ortamda, özgül bir davranışının ayrıntılı olarak betimlenmesidir.

Anektod

Gözlem Formu Gözlem formu, gözlemcinin dikkatini gözlenebilir, davranışlara yöneltmek amacıyla hazırlanan ve gözlemlerin kaydedilmesine olanak veren araçlardır.

Gözlem Formu

Derecelendirme Ölçekleri Dereceleme ölçekleri gözlem sonuçlarının kayıt edilmesi için kullanılan diğer bir araçtır. Dereceleme ölçekleri ile bireylerin çeşitli davranış özellikleri hakkında bazen, her zaman gibi seçeneklerin yer aldığı sonuçlarının sayısal verilere dönüştürülebilir.

Derecelendirme Ölçekleri

Anket Anketler çeşitli yapı ve özellikle ilgili bilgi toplama amaçlı olarak geliştirilmiş veri toplama araçlarıdır. Bir anket formunda farklı yapıları belirlemeye yönelik çeşitli türde (açık uçlu, çoktan seçmeli, evet hayır vs.) maddeler olabilmektedir.

Anket

Grup içi etkileşim verilerine dayalı olarak bireyi tanımayı amaçlayan sosyometrik teknikler şunlardır: Sosyometri Kimdir bu Kime göre ben neyim

Sosyometri Sosyometri, bir grubun üyeleri arasındaki etkileşim örüntüsünü saptamak amacıyla kullanılan tekniktir. Bu teknikle grup üyelerinin hangi durumlarda kimleri tercih ettiği saptanmaya çalışılmaktadır. Bu açılardan yararlı bir teknik olmakla birlikte, bu sosyal ilişkilerin arkasındaki nedenler, değerler ve tutumlar hakkında fazla bir ipucu vermemektedir.

Sosyometri

Kimdir Bu? Tekniği Öğrencilerin birbirleri hakkındaki kanaatlerini öğrenmekte kullanılabilecek bir tür test dışı tekniktir. Bu teknik her bir öğrencinin arkadaşları tarafından nasıl görüldüğünü anlamasına yardımcı olan bir tekniktir. bu yolla elde edilen bilgilerin öğrenciyle paylaşılması onun kendini daha doğru değerlendirmesine yardımcı olur. Bu tekniğe örnek olarak şu sorular sorulabilir: “Sınıfın en çalışkan öğrencisi kimdir? Sınıfta en yaramaz kimdir?”

Kimdir Bu Herkese yardım etmek ister ………………………………………… Şakacıdır ………………………………………… Yalnızlıktan hoşlanır ………………………………………...

Kime Göre Ben Neyim Bu teknikle birey hem başkalarının kendisi hakkındaki düşüncelerini öğrenmiş olur hem de kendisi hakkındaki kendi düşüncelerini sorgulamış olur.

Kime Göre Ben Neyim

Bireyi tanıma tekniklerinden diğer bir grup teknik ise kişinin kendini ifade etmesine dayanmaktadır. Bu teknikler şunlardır: Görüşme Otobiyografi Problem tarama listesi Arzu listesi Günlük

Görüşme İki veya daha fazla kişinin bir araya gelerek karşılıklı kurdukları sözlü veya sözsüz etkileşimdir. Bu teknik genel olarak bilgi toplama ya da bilgi verme, teşhis, psikolojik yardım sağlama gibi amaçlar için kullanılır.

Görüşme

Otobiyografi: Bireyin kendisi hakkındaki bilgileri yine kendisinin yazılı olarak serbestçe rapor etmesidir. Otobiyografi bireyin şimdiki nitelik ve davranışlarının geçmiş yaşantıları ile bağlantılı olduğu sayıtlısına dayanmaktadır. Kişinin duygularını, çatışmalarını, beklentilerini, davranışlarının arkasındaki temel gereksinimlerini, doyurulmamış isteklerini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Oldukça öznel bir bilgi toplama yoludur.

Otobiyografi

Problem Tarama Listesi Problem tarama listeleri bireyin günlük yaşamda sürekli karşılaşabilmesi muhtemel sorunları saptamaya yarayan testleridir. Bireyin bedensel gelişimi, değerleri, tutumları, ihtiyaçları, üzüntüleri gibi alanlardaki sorunları bu teknikle ortaya çıkarılabilir. Problem tarama listesindeki soru sayısı fazla olmamalıdır. Çünkü öğrenciler listeyi uzun bulup okumak istemeyebilirler.

Problem Tarama Listesi

Arzu Listesi Bireyin kendisini anlatmasına dayalı bir tekniktir Arzu Listesi Bireyin kendisini anlatmasına dayalı bir tekniktir. Bu teknikle çocuk ihtiyaçlarını, arzularını, sıkıntılarını, hayallerini ifade etme olanağı bulur.”sihirli bir değneğin olsa ilk olarak ne yapardın” gibi açık uçlu bir soru arzu listesi sorusuna örnek olarak gösterilebilir.

Arzu Listesi Benim babam ………………………………….……….…………. Keşke annem ………………………………………………………. Bir hayvan olmak isterdim çünkü ……………………………………………………....

Zaman Çizelgesi Öğrencinin zamanını neye harcadığını ve zamanı kullanma konusundaki alışkanlıklarını ortaya çıkararak buna ilişkin öğrencinin duygu ve düşünlerini belirtmesine dayanan tekniktir.

Günlükler (Hatıra Katıyları): Günlükler psikolojik danışmana problemlerle ilgili önemli veriler sunabilir. Ancak günlükler özeldir. Danışanın güvenini kazandıktan sonra onayı alınarak incelenebilir.

Günlük

Drama ve oyuna dayalı bireyi tanıma teknikleri ise şunlardır: Oyun terapisi Psikodrama Sosyodrama

Oyun Terapisi Oyunlar sayesinde çocuklar kendilerini ifade etmenin yanı sıra kendini tanımış olurlar. Aynı zamanda oyun vasıtasıyla çocukları istendik yönde sosyalleştirme de mümkün olmaktadır. Oyun terapisi ile önceden hazırlanmış oyun ortamında çocukların davranışları gözlemlenebilir.

Oyun Terapisi

Psikodrama Psikodrama tekniği ile birey korkularını, çatışmalarını, duygu ve düşüncelerini bir oyun içerisinde rol alarak sergiler. Bu teknik gözlem ve tedavi tekniği olarak geliştirilmiştir.

Psikodrama

Sosyodrama Bir grup bireyin sosyal yaşamda karşılaşabilecekleri bir olayı spontane (kendiliğinden) bir şekilde gerçek yaşamdaki gibi davranarak oynaması tekniğidir.

Sosyodrama

Bireyi tanımada kullanılan diğer teknikler ise şunlardır:

Olay İncelemesi (Vaka İncelemesi) Bu yöntem ile bireyin tüm yönleri detaylı bir şekilde incelenir. Genellikle sağlık ve davranış bilimlerinde kullanılan bir tekniktir. Vaka incelemesi ile bireyin sorununun gerçek nedenleri tespit edilip gerekli çözüm planları oluşturulur.

Olay (Vaka) İncelemesi

Olay (Vaka) Konferansı Olay konferansı, olay incelemelerinin uzmanlarla birlikte ele alınmasıdır. Bireyin davranışlarını daha iyi anlamak ve yorumlamak amacıyla bir grup danışmanın bir araya gelmesidir. Burada ortak bir inceleme ve ortak bir durum ele alınır.

Olay (Vaka) Konferansı

Veli Konferansı Velinin çocuğu hakkında görüşmek üzere danışanla bir araya gelip genel bir değerlendirme yapması tekniğidir. Bu teknikle çocuğun özel ihtiyaçları, problemleri ve davranışları tanımlanıp gerekli tedbirler alınır.

Veli Konferansı

Ev Ziyaretleri Ev ziyaretleri çocuğun aile ortamıyla ilgili bilgi toplamaya olanak vermesi amaçlı kullanılmaktadır.

Ev Ziyareti