RADYOTERAPİ TEKNİKERİNİN GÖREVİ VE RADYASYONDAN KORUNMA Uzm. Radyoterapi Fzk. Yenal SENİN

KANSER DOKTOR RADYOTERAPİ FİZİKÇİSİ TEKNİKER KEMOTERAPİ CERRAHİ

Çalışma Prensibi: 1- Planlama Tomografisi Hastaya pozisyon verme Uygun aparat kullanımı 2- Tedavi Seçimi 3- Tedavi Planlaması 4- Tedavinin Verilmesi

APARATLAR Baş – Boyun Maske Yastık Meme Board Akciger Wing Board Vakum Yatak Bellyboard Pelvis Diz Altlığı

TEDAVİ VERME - GÖRÜNTÜLEME KV – ON BOARD İMAGER – kemik yapı MV – PORTAL İMAGE – hedef bölge CONE BEAM COMPUTERİZED TOMOGRAPHY – organ

Radyasyon Onkolojisi uzmanının belirlediği tedavi şekli ve sağlık fizikçisinin belirlediği ölçü ve hesaplara göre hastalara radyoterapi uygular.

Doktor ve sağlık fizikçisi tarafından belirlenen fokalize blok dökümü ve diğer mould uygulamaları ile bolus, termoplastik maske ve aparatlarını uygulamaya hazır hale getirir ve uygulamada görev alır.

Tüm simülatör cihazlarında radyasyon onkolojisi uzmanı ve sağlık fizikçisi ile birlikte simülasyon işlemlerine katılır ve cihazları kullanır. (set-up ct çekimi) Hastanın doktoru tarafından belirlenen tedavi alanlarının simülasyon, portal ve dijital filmlerinin çekimi ile ilgili iş ve işlemlerini yapar.

-Gün içerisinde kullanılacak cihazları kullanıma hazır hale getirir. -Radyoterapi sırasında hastayı kamera sistemi ile izler, beklenmeyen bir durumun oluşması halinde ilgili hekim ve sağlık fizikçisine haber verir.

Uygulanan tedaviyi, hasta dosyasına yazılı ve elektronik ortamda kaydeder. Radyoterapide kullanılan cihaz ve ekipmanların düzenli çalışmasını ve muhafazasını sağlar.

Görev yaptığı cihazın arızalarını en kısa sürede cihaz sorumlusuna bildirir. Herhangi bir nedenle bozulan, kırılan veya kaybolan tedavi aletleri ya da demirbaş malzemeleri birim sorumlusuna bildirir.

Radyoterapi esnasında radyasyon güvenliği açısından gerekli tedbirleri alır/alınmasını sağlar. Tehlike anında radyasyon güvenliği kurulunca hazırlanmış olan acil durum planını uygular.

RADYASYON NEDİR ? Radyasyon, atomların çekirdeklerinin kararsız olmasıyla ortaya çıkar. Atom kararlı hale gelene dek parçacık veya elektromanyetik dalga yayınlar. Yayınlanan enerji RADYASYON’ dur. Enerji yayınlayan bu maddelere de RADYOAKTİF MADDELER denir. Kararsız durumdaki atom veya çekirdeklerin fazla enerjilerini parçacık veya elektromanyetik dalga olarak yayınlayarak gidermeleri olayına RADYOAKTİVİTE, bu çekirdeklere ise RADYOAKTİF ÇEKİRDEKLER denir.

İYONİZE (GİRİCİ) RADYASYON Doğal ve yapay olmak üzere çok sayıda radyoaktif madde bulunmaktadır. Radyasyon madde ile etkileşerek onları iyonlaştırır. Madde ile etkileşmesi durumunda iyonlaşma meydana getiren radyasyonlara da İYONLAYICI RADYASYONLAR denir. İnsanlar bugün iyonlaştırıcı ve iyonlaştırıcı olmayan radyasyonlara maruz kalmaktadır. İyonlaştırıcı radyasyon olarak; Alfa Işınları  Beta Işınları  X ve Gamma Işınları  Nötronlar n

Alfa Işınları, kütlesi ağır olduğundan oldukça yavaş hareket eder Alfa Işınları, kütlesi ağır olduğundan oldukça yavaş hareket eder. Bunların giriciliği çok küçük olup enerjisine bağlı olarak havanın bir kaç cm si veya cildin ölü tabakası veya bir kağıt tarafından durdurulabilir. Beta Işınları, alfa taneciklerine nazaran kütlesel olarak çok daha hafif, hızlı ve girgin olmasına rağmen enerjisine bağlı olarak bir kaç metre hava, oldukça ince bir plastik veya alüminyum tabaka tarafından durdurulabilir. İnsan vücuduna ancak 1 - 2 cm girebilirler.

X ve Gama Işınları, çok girgin olup insan vücudundan kolayca geçerler X ve Gama Işınları, çok girgin olup insan vücudundan kolayca geçerler. X ve gama ışınları enerjilerine bağlı olarak oldukça kalın beton duvarlarla veya kurşun gibi ağır metallerden yapılmış zırhlarla durdurulabilir. Nötronlar, çok girici olup nükleer reaktörlerde meydana getirilir. X ve gama ışınlarının aksine su ve hidrojen ağırlıklı diğer bazı hafif elementler nötronların durdurulmasında çok etkindir.

RADYASYONDAN KORUNMANIN AMACI RADYASYONA MARUZ KALMAYA NEDEN OLABİLECEK FAYDALI UYGULAMALARI AKSATMADAN, KİŞİLERİN VE TOPLUM ÜYELERİNİN MARUZ KALACAĞI RADYASYON DOZUNU MÜMKÜN OLABİLDİĞİ KADAR DÜŞÜK DÜZEYE İNDİREREK KİŞİLERİN VE TOPLUMUN KORUNMASINI SAĞLAMAKTIR

ICRP DOZ SINIRLARI Doz Sınırları Mesleki Toplum Etkin Doz 20 mSv/yıl * Tek bir yılda 50 mSv 1 mSv/yıl* Tek bir yılda 5 mSv Yıllık Eşdeğer Doz Göz Merceği 150 mSv 15 mSv Cilt 500 mSv 50 mSv El-Ayak - *Ardışık 5 yılın ortalaması

Radyasyonun İnsan Vücuduna Etkisi 3 mSv – yıllık ortalama normal 50 mSv – sağlığa etkilerinin ölçülebildiği en düşük seviye. kanser oranı %0.3 artış 1000 mSv – kanser riski %5 artar 10000 mSv -- yaklaşık 2 hafta içinde ölüm

RADYASYONDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ Dış Radyasyondan Korunmak İç Radyasyondan Korunmak

Radyasyon Tehlikeleri; Vücudun dışında bulunan kaynakların meydana getirdiği DIŞ IŞINLANMA Vücuda giren radyoaktif maddelerin meydana getirdiği İÇ IŞINLANMA tehlikeleri olmak üzere ikiye ayrılabilir

DIŞ RADYASYONDAN KORUNMA Vücut dışında bulunan radyasyon kaynaklarından alınan radyasyon dozlarının, temel radyasyon korunması standartlarıyla öngörülen sınırlar içinde tutulmaları için uzaklık, zaman ve zırhlama olmak üzere üç fiziksel korunma yönteminden yararlanılır.

DIŞ RADYASYONDAN KORUNMA MESAFE : (radyasyon kaynağından uzaklık) Radyoaktif madde veya radyasyon üreten cihazlarla çalışırken mümkün olduğunca uzakta durmak gerekmektedir. ZAMAN : (ışınlama süresi) Radyoaktif madde veya radyasyon üreten cihazların yanında, çalışma esnasında gerekenden fazla sürede kalmamak ZIRHLAMA : Radyoaktif madde veya radyasyon yayınlayan cihazlar ile çalışırken radyasyon kaynağı ile çalışılacak yer arasına radyasyonu tamamen durdurabilecek veya şiddetini azaltacak nitelikte bir engelin konmasıdır.

Radyasyon şiddeti, uzaklığın karesi ile ters orantılı olarak azalır. Kaynaktan 100 cm uzaklıktaki radyasyon şiddeti 10 cm’ deki radyasyon şiddetinden 100 kere daha az olacaktır. Örneğin, 1 Ci’ lik Co-60 kaynağının 1 cm uzaklığındaki radyasyon şiddeti 13500 R/saat, 100 cm uzaklıktaki ise 1.35 R / saat’ tir.

Doz= (Doz Şiddeti)x(Zaman) Bir ölçüm cihazının 50 mSv/saat’lik radyasyon dozunu gösterdiği bir bölgede kalınması halinde maruz kalınacak doz; saatte 50 mSv, 2 saatte 100 mSv, 3 saatte 150 mSv, vs. dir. Radyasyon alanında çalışırken gereksiz radyasyon dozu almamak için çalışma süresi mümkün olduğu kadar kısa tutulmalıdır. Bunun için de çalışmaya başlamadan önce maksimum çalışma süresini öngören iyi bir çalışma programının yapılması ve bu programa çalışma süresince uyulması

Kaynağa olan uzaklığın ve kaynakyakınında çalışma süresinin sınırlanması radyasyon dozunu yeteri kadar azaltmıyorsa zırhlama yapılması gereklidir. Dış radyasyon tehlikesinin önlenmesinin en etkin yöntemidir. Esası radyasyon kaynağı ile çalışılacak yer arasına radyasyonu tamamen yutacak veya şiddeti azaltacak nitelikte bir engel konmasıdır. Kaynaktan çıkan radyasyon önce zırh maddesi ile etkileşeceğinden enerjisinin büyük bir kısmını kaybeder, şiddeti azalır ve zırh tarafından yutulur

DIŞ RADYASYONDAN KORUNMA Hızlı hareket edilmeli Temastan kaçınılmalı Amaca uygun zırh malzemesi kullanılmalı Birim alandaki X ışınları yoğunluğu uzaklık ile ters orantılıdır. Uzaklık arttıkça doz %75 azalır. Bariyer, kurşun bloklar, kurşun elbiseler (önlük, tiroid koruyucu) Yüzük dosimetre (cilt dozu) Röntgen cihazı üzerinde ek koruyucular – kolimatör, kurşun plaka

İÇ RADYASYONDAN KORUNMA İç ışınlanma, radyoaktif partiküllerin gıda yolu ile, solunum, yara ve kesiklerden vücut içerisindeki belirli doku ve organlara yerleşerek etrafına ışıma yapmasıdır. İç ışınlanmanın oluşumunu engellemek için açık radyoaktif maddelerle çalışılırken uyulması gereken kurallara titizlikle dikkat etmek gerekmektedir.

İÇ RADYASYONDAN KORUNMA Radyasyon alanında çalışan personel dozimetre kullanmalı, Çeker ocaklarda çalışılmalı ve eldiven kullanılmalı, İlgili alanın havalandırılması sağlanmalıdır.

Radyasyon Alanlarında DİKKAT !

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER