TEDAVİ HAREKETLERİNDE TEMEL DEĞERLENDİRME PRENSİPLERİ

Hasta hikayesi ve değerlendirme: Hastanın hikayesi,hasta odaya girdiği anda;davranış,ifade,duruş ve yürüyüş gibi dış görünüşünün gözlenmesi ile başlar Böylece kapsamlı bir hikaye almadan hasta ve hastalık hakkında genel bir bakış açısı kazanılmış olur

Hastayla görüşülmeden önce dosyası mutlaka incelenmeli ve düzenli not tutulmalıdır Yapılan her test ve tedavi değişikliğinin tarihi düzenli olarak kaydedilmelidir Hastaya verilen ev programları da dosyaya kaydedilmelidir

1-Ana şikayeti veya yakınması: Hastanın yardım istediği temel sorundur Buradaki amaç hastanın şikayetini kendi kelimeleriyle ifade ettiği şekilde öğrenmektir Yakınmanın şekli semptomların şekillendirilmesinde,hastalığın belirlenip şekillendirilmesinde önemli rol oynar

Örneğin;merdiven çıktığımda göğsüm ağrıyor şikayeti kardiyak bir hastalığı işaret eder Yada araba kullanırken elimde ağrı oluyor ve hissizleşme başlıyor şikayeti karpal tünel sendromunu düşündürebilir

Ana şikayet belirlenirken fonksiyon kaybı olup olmadığına da bakılmalıdır Fonksiyon kaybı varsa,hastanın şikayetinde buna neden olan faktörün belirlenmesi gerekir

2-hastalığın hikayesi (semptomlar): Hasta içinde bulunduğu durumu anlatırken,hastalığın hikayesi de alınmış olur Hastaların dikkatlice dinlenilmesi sonucunda duyu kaybı,zayıflık gibi bulgular hastadan sözel olarak alınmış olur

Daha sonra semptomlarla ilgili özel sorulara geçilir Hastaya hikayesinin tamamını anlatması için izin verilmelidir Görüşme sırasında her problem öncelik sırasına ayrı ayrı ele alınmalıdır

Semptomları analizinde kaydedilmesi gereken önemli unsurlar vardır Semptomları analizinde kaydedilmesi gereken önemli unsurlar vardır.bunlar; Şikayetin başlangıç tarihi,karakteri ve ciddiyeti Lokalizasyonu Zamanla ilişkisi Diğer şikayetlerle birleşip birleşmediği Yakınmayı etkileyen faktörlerin varlığı Önceki tedavileri ve sonuçları Hastalığın seyri,alevlenme ve durgun olduğu dönemler kaydedilmelidir

3-fonksiyonel hikaye: Hastalığın rehabilitasyon açısından değerlendirilmesi,sıklıkla fonksiyon kaybını açığa çıkarır Fonksiyonel hikayede,hastalıktan sonra,geriye kalan kapasite değerlendirilmelidir Hastanın yalnız o andaki fonksiyonel durumunun değil hastalıktan önceki fonksiyonel düzeyininde bilinmesi gerekir

Günlük yaşan aktivitelerini yapıp yapmadığı araştırılıp,kişinin bağımsızlık düzeyi hakkında bilgi edinilmelidir Hastalığın hastanın işini,sosyal yaşantısını ve günlük aktivitelerini ne düzeyde etkilediği öğrenilmeli,bağımsızlık düzeyi değerlendirilmelidir Hastanın günlük yaşam aktivitelerinde karşılaştığı problemler not edilmelidir

4-özgeçmişi-soygeçmişi: Hastanın yaşamı boyunca sağlığı,fonksiyonel yetenekleri,operasyon öyküsü konusunda bilgi alınmalıdır Konjenital problemler ve kalp hastalıklarında aile hikayeside önemlidir

5-vücut sistemlerinin gözden geçirilmesi: Kardio vasküler,pulmoner,nörolojik,kas-iskelet sistemleri hem hasta dosyasından,hem de hastadan alınacak hikaye ile gözden geçirilmelidir Tedavi ve eğitimde vücut fonksiyonlarının durumu önemlidir

6-sosyal hikayesi: Hastanın kimler ile nerde yaşadığı,tedavi sırasında veya bittikten sonra nereye gideceği,yaşadığı evin hastalığa uygun olup olmadığı,ailenin evdeki bakımı sağlamadaki etkinliği öğrenilmelidir Standart ev yaşamı,dieti,sigara,alkol,ilaç bağımlılığı not edilmelidir

Ailenin desteği,hastanın geleceğe yönelik düşünceleri ve yaşam kondisyonu hastanın fonksiyonel yeteneklerini etkileyeceği için gözden geçirilmelidir Hastanın iletişim düzeyi belirlenmelidir (okuma,konuşma ve yazma yeteneğine bakılmalıdır) Hasta ile kurulacak iletişim düzeyine karar vermek,hastalığın seyrini belirleyecek en önemli kriterdir

7-uğraşı hikayesi: Hastanın eğitim düzeyini,işini ve nerde çalıştığını,iş dışındaki özel becerilerini hobilerini öğrenmek önemlidir Ayrıca tedavi masraflarını karşılama durumu da önemlidir

8-psikolojik ve psikiyatrik hikayesi: Hastalıktan önceki ve şimdiki sosyal,psikolojik durumu,yaşama ve hastalığa bakış açısı önemlidir

9-kardio-vasküler ve hastalığa ait risk faktörleri: Hastalığın ilerlemesine neden olabilecek risk faktörleri araştırılmalıdır

10-aldığı ilaçlar: Hastanın kullandığı ilaçlar ve bunların günlük dozları kaydedilmelidir

Hikayenin alınmasından sonra fiziksel değerlendirmeye geçilir

DEGERLENDİRME Hastalığın değerlendirilmesi,hem tanının güçlenmesine yardım eder,hem de tedavi programının çizilmesine yol gösterici olur Kesin ve doğru bir tedavi,hastanın ve hastalığın kapsamlı değerlendirilmesiyle elde edilir

1-nörolojik değerlendirme A-mental durum: Hastanın yer,zaman,kişi oryantasyonu,hafıza,dikkat toplama,hesaplama yeteneği,düşünce ve düşüncelerini özetleme,davranış,emirleri takip etme,yargı ve görüşleri,bilinç düzeyi mental durumun değerlendirilmesindeki başlıca kriterlerdir

Eğer hastanın genel durumu ciddiyetini koruyorsa,glasgow koma skalası kullanılır. Bu skala üç temel değerlendirmeden oluşur 1-gözlerin açılması 2-sözel cevaplar (konuşma,oryantasyon,bilinçli iletişim kurma,uygun olmayan ve anlaşılmayan kelimeler kullanma) 3-motor sistem cevabı (emirleri ve söylenenleri yapmak,anormal fleksörve ekstansör cevaplar) Hasta ve hastalığa ait bu kriterler puanlama sistemiyle değerlendirilerek mental durum belirlenir.

B-motor sistem: Spontan motor aktivite,fasikülasyon,tremor kaydedilmelidir Palpasyonla hassasiyet,sertlik,azalmış veya artmış tonus ve nodüller belirlenmelidir Normal eklem hareketi,kas kuvveti,kısalığı ve esnekliği değerlendirilmelidir

C-duyu sistemi: Ağrı Sıcak-soğuk Vibrasyon Pozisyon hissi İki nokta ayrımı Dokunma duyusu Anestezi Hipoestezi Paraestezi Distezi Hiperestezi

Duyu testi ile hastalığın lokalizsyonu belirlenmiş olur

D-refleksler: Derin tendon refleksleri,yüzeyel refleksler ve patolojik refleksler değerlendirilir Örneğin üst motor nöron lezyonlarında derin tendon refleksleri hiperaktif,alt motor nöron lezyonlarında ise azalmış veya kaybolmuştur

Derin tendon refleksi: sinirlerin omurilikten başlayarak hareket uyarılarını getirdiği kaslara kadar olan bölgedeki ileti fonksiyonunu inceleyen refleks olarak tanımlanır Üst ekstremitelerde: biceps,triceps,styloradial refleksler vardır Alt ekstremitelerde: patellar ve aşil refleksleri vardır

E-görme,işitme,yutma ve konuşma: Afazi Disfazi Afoni Disfoni değerlendirilmelidir

Afazi: Beyinde meydana gelen hasar sonucu dil ve konuşmanın bozulması,anlaşılmamasıdır Konuşma,sol beynin ön (frontal) lobundadır Anlama,sol beynin yan(temporal) lobundadır Yazma ve okuma,sol beynin yan-üst parietal lobundadır Bunlar sağ tarafını kullanan bireylerde bu şekildedir

Duysal,motor ve total olmak üzere 3 çeşit afazi vardır Duysal afazi;konuşma(+),anlama(-) Motor afazi;konuşma(-),anlama(+) Total afazi;konuşma(-),anlama(-)

Disfazi:hastalar kelimeleri ve isimleri bulnada güçlük yaşar. Afoni:ses kaybıdır.sebepi genellikle konuşma kaslarını kontrol eden sinirlerin hastalığı veya zedelenmesidir Disfoni:larinksi ilgilendiren ses bozukluklarına disfoni denir.ses kalitesi bozukluğudur.

F-yürüme ve ambulasyon: Gözlem yolu ile,gerekirse yürüme analizi yapılarak değerlendirilir Hastanın kullandığı yardımcı araçlar varsa ambulasyonun bu araçlarla da değerlendirilmesi gerekir

2-kas-iskelet sistemi, yumuşak doku ve eklem değerlendirmesi: Gözlem Palpasyon Pasif ve aktif hareket sınırının ölçülmesi Kas kuvveti testi Eklem stabilitesi

Hastanın içeri girmesi ile başlayan gözlemde vücudun sağ ve sol tarafı simetrik olarak incelenir Asimetri varsa kaydedilmelidir Postür,atrofi,ödem,skar dokusu,deri değişikleri gözlenmelidir Kas,eklem,kemik palpe edilmeli Spazm,ödem,hassasiyet kaydedilmelidir Eklem limitasyonları gonyometrik ölçümlerle değerlendirilmelidir

3-kardiyak ve pulmoner sistemin değerlendirilmesi: Efor testleri Akciğer fonksiyon testleri Göğüs çevre ölçümleri

4-deri: Trofik bozukluklar açısından incelenmelidir

5-mesane ve barsak fonksiyonu: Bu sistemlerin fonksiyonlarının bozulması hastalığının prognozunu olumsuz yönde etkiler

6-ağrı: Ağrının değerlendirilmesinde farklı skalalar kullanılır

7-fonksiyonel değerlendirme Hastanın nörolojik durumu ve bilinç düzeyi değerlendirilerek fonksiyonel düzeyi belirlenir

8-günlük yaşan aktivitelerinin değerlendirilmesi: Hastanın yemek yeme,makyaj,saç,diş bakımı,yatak,banyo,tuvalet,giyinme,tekerlekli sandalye ile ambulasyon,araç kullanımı gibi aktivitelerinin,bağımsızlık düzeyinin belirlenmesi açısından değerlendirilmesi gerekir